as

Teoria przedsiębiorstwa, przedsiębiorstwo konkurencji doskonałej i niedoskonałej (konkurencja monopolistyczna i oligopol)

Przedsiębiorstwo - jest organem składających się z wewnętrznie uporządkowanych i powiązanych ze sobą części, które tworzą wyodrębnione z otoczenia całości i służą do powodzenia całego przedsiębiorstwa. Sposób uporządkowania i powiązania tych części tworzy strukturę przedsiębiorstwa (jego podsystem organizacyjny) i sprawia że powstały w ten sposób układ elementów może funkcjonować jako system.

Przedsiębiorstwo posiada samodzielność ekonomiczną. Może również, lecz nie musi, posiadać osobowość prawną.

Potocznie przedsiębiorstwo określa się również jako "firmę", jednak słowo to ma inne znaczenie prawne.

Wybrane zagadnienia:

Charakterystyka doskonale konkurencyjnego rynku:

Konkurencja doskonała (nazywana także wolną konkurencją) jest modelem teoretycznym opisującym jedną z form konkurencji na rynku; cechą charakterystyczną konkurencji doskonałej w odróżnieniu od innych jej form jest przekonanie zarówno kupujących jak i sprzedających, że ich indywidualne decyzje nie mają wpływu na cenę rynkową; rynek, na którym panuje konkurencja doskonała zapewnia optymalną alokację zasobów.

Na rynku doskonale konkurencyjnym cena jest "dana przez rynek" - kształtuje się w wyniku działania mechanizmu rynkowego, jako wypadkowa ofert kupujących i sprzedających. Oznacza to, że żaden z podmiotów nie jest w stanie indywidualną decyzją zmienić ceny.

Warunkiem utrzymania się na rynku konkurencyjnym w krótkim okresie jest uzyskanie przeciętnych kosztów zmiennych poniżej ceny rynkowej, a w długim okresie przeciętnych kosztów całkowitych poniżej ceny rynkowej.

Aby na danym rynku zaistniała konkurencja doskonała, muszą zostać spełnione cztery założenia:

• Duża liczba sprzedających i kupujących - dzięki temu każdy podmiot ma bardzo mały udział w globalnym popycie lub globalnej podaży i tym samym pojedyncze decyzje nie mają wpływu na cenę rynkową; także ewentualne zmowy producentów są na tyle utrudnione, że nieopłacalne;

• Jednorodność produktu - produkty poszczególnych producentów są identyczne, w związku z czym nabywcom jest wszystko jedno od kogo kupią produkt;

• Doskonała informacja rynkowa - zarówno kupujący jak i sprzedający posiadają pełną informację o samym produkcie, jak i jego cenie - tak obecnej jak i w przyszłości;

• Swoboda wejścia i wyjścia z branży - nie istnieją żadne bariery wejścia ani wyjścia z branży; dzięki temu przy większym zapotrzebowaniu ze strony kupujących producenci będą mogli swobodnie rozpocząć dodatkową produkcję, zwiększając tym samym podaż, a przy zmniejszonym zapotrzebowaniu wycofać się nie ponosząc dodatkowych strat.

Przedsiębiorstwo w warunkach konkurencji doskonałej działa w ramach następujących założeń:

1. wytwarza jeden produkt zużywając k czynników produkcji;

2. proces produkcji opisuje skalarna funkcja produkcji f∈C² (R₊^k → R₊¹) rosnąca, zerująca się w zerze, silnie wklęsła i dodatnio jednorodna stopnia 0 < θ < 1;

3. nie ma bezpośredniego wpływu na cenę wytwarzanego produktu ani na poziom cen czynników produkcji;

4. rynek jest chłonny i nie ma trudności ze zbytem wytwarzanych produktów;

5. celem przedsiębiorstwa jest maksymalizacja zysku (minimalizacja straty) lub minimalizacja kosztów produkcji;

6. ma pełną informację odnośnie do technologii produkcji i warunków wymiany (działanie w warunkach pewności).

P

P* P(q) P(Q)

0 Q, q

1.Wykres działania przedsiębiorstwa w warunkach konkurencji doskonałej

W krótkim okresie przedsiębiorstwo ma ograniczoną swobodę działania ze względu na stałe zasoby czynników wytwórczych, toteż może maksymalizować zysk (minimalizować stratę) w ograniczonym zakresie, tj. jedynie za pomocą manipulowania czynnikami zmiennymi.

W długim okresie może nieskrępowanie ustalać wielkość produkcji korzystając ze swobody wyboru struktury zaangażowanych nakładów, rozbudowując (zmniejszając) swój potencjał produkcyjny, zatem maksymalizacja zysku jest realizowana bez ograniczeń.

Aby obliczyć zysk przedsiębiorstwa w warunkach konkurencji doskonałej stosujemy wzór:

∏(q) = TR(q) - TC(q) (1)

Funkcja zysku przyjmuje postać(1)

Konkurencja niedoskonała - cechą tej konkurencji jest sprzedaż produktu po danej cenie. Konkurencja niedoskonała jest uzależniona od popytu na dane wyroby, który maleje wraz ze wzrostem ceny, a cena zależy od ilości wytwarzanych i sprzedawanych produktów. Producent nie jest tylko ”biorcą cen” i napotyka malejącą krzywą popytu na swe produkty.

Niedoskonała konkurencja obejmuje dwie struktury rynkowe:

1.konkurencję monopolistyczną - w branży występuje wiele niezależnych firm, wytwarzających zróżnicowane produkty zaspokajające te same potrzeby (restauracje, stacje benzynowe, firmy odzieżowe, firmy kosmetyczne) i w związku z tym wykorzystujące szeroko reklamę, posiadających pewną siłę rynkową do stanowienia cen. Wejście na rynek monopolistyczny nie wymaga pokonania barier. Sytuację, w której wielu producentów dostarcza podobne, lecz nie takie same produkty, określa się mianem konkurencji monopolistycznej.

Szczególne cechy konkurencji monopolistycznej.

• duża liczba stosunkowo małych (udziałem w rynku) firm w branży co powoduje, że żadna nie ma znaczącej kontroli nad rynkiem, nie ma poczucia wzajemnej współzależności zachowań a zmowa jest praktycznie niemożliwa;

- produkty (lub warunki ich sprzedaży) są zróżnicowane;
- rywale konkurują ceną i w sposób nie-cenowy;
- wejście do gałęzi jest stosunkowo łatwe.

2. Oligopol - na rynku znajduje się kilka firm, które stanowią ceny na swoje produkty biorąc pod uwagę decyzje konkurentów, produkt może być zarówno jednorodny, jak i zróżnicowany, istnieją bariery wejścia; firmy w oligopolu mogą tworzyć porozumienia w celu zdominowania rynku (kartel) lub występować niezależnie. W pierwszym przypadku ich decyzje przypominają zachowanie monopolu, w drugim - popyt na swoje wyroby odbierają jako złamaną krzywą popytu.

Charakterystyczną cechą dla oligopolu jest brak konkurencji cenowej między uczestnikami takiego rynku. Rywalizacja przedsiębiorstw odbywa się na innych płaszczyznach (jakość, reklama, usługi dodatkowe itp.). Zachowania uczestników oligopolu próbuje się tłumaczyć przy użyciu teorii gier. Istnieją tutaj duże bariery wejścia i wyjścia.

Przedsiębiorstwa oligopolistyczne mają możliwości tworzenia nowych form instytucjonalnych, co pozwala na poprawę ich pozycji monopolistycznych. Proces ten nazywamy mianem fuzji.

Zachowania oligopolistyczne:

1. Zmowa - jawne lub tajne porozumienie między funkcjonującymi przedsiębiorstwami, które ma na celu usunięcie wzajemnej konkurencji.

• działające firmy zachowują się jak wielozakładowy monopolista-dążą do maksymalizacji łącznych zysków(zysków całkowitych),

• dochodzi do porozumienia monopolistycznego- oligopoliści ustalają wielkość produkcji całej gałęzi przy ustalonej cenie,

2. Konkurencja - może do niej dojść, gdy np. jeden z producentów wyłamie się ze zmowy-łamie umowę podnosząc cenę(= obniża cenę na sprzedawane produkty)- wtedy wzrastają jego zyski kosztem partnerów zmowy (muszą stracić),

Ustalanie ceny na rynkach oligopolistycznych - metoda narzutu na koszt przeciętny.

• Firmy mogą utrzymać w branży długookresową równowagę, ponieważ wejście na rynek jest utrudnione;

• Sposób ustalania ceny:

P = AVC + GPM ; gdzie: GPM = AFC + NPM

1. GPM - przeciętny zysk surowy

2. przeciętny koszt stały (AFC),

3. przeciętny zysk ekonomiczny (NPM).

Warunki ustalania ceny tą medodą:

Warunek maksymalizacji zysku: MC =MR ⇒ cena ustalona metodą narzuty na koszt przeciętny może być tylko dla popytu elastycznego (MR>0);

Spis wykresów:

Wykres 1,
Źródło: S. Marciniak i inni, Makro i Mikro Ekonomia Podstawowe Problemy, Warszawa 1998

Bibliografia:

1. Bogdan Wawrzyniak, Zrozumieć współczesne przedsiębiorstwo

2. M. Garbicz, W. Pacho, Podstawy Makroekonomii, SGH, Warszawa 2002

3. S. Marciniak i inni, Makro i Mikro Ekonomia Podstawowe Problemy, Warszawa 1998

4. D. Begg, Dornbusch, Fischer, Makroekonomia 2003 PWE

1

---