Logistyka zaopatrzenia: zajęcia 1

Procesy zaopatrzenia (zakupów) stanowią tę fazę procesów logistycznych, która zapewnia przedsiębiorstwu zasilanie w dobra rzeczowe niezbędne do wykonywania zadań (np. surowce, materiały, paliwa, elementy kooperacyjne). W wyniku realizacji tych procesów wspomniane dobra przepływają np. od dostawców działających na rynku do magazynów zaopatrzeniowych przedsiębiorstwa produkcyjnego. Zapasy stanowią integralną część procesów logistycznych.

Zapasy wiążą się z czasowym wstrzymaniem ruchu różnego rodzaju dóbr.

Spośród wielu możliwych kryteriów podziału zapasów uwagę naszą skoncentrujemy na podziale rodzajowym zapasów, zgodnie z którym rozróżnia się zapasy:

• Surowców, materiałów, elementów i zespołów kooperacyjnych.

• Produkcji w toku.

• Wyrobów gotowych (ukończonych i skompletowanych, oczekujących na wysyłkę do sprzedaży klientom).

• Części zamiennych, materiałów pomocniczych, itp.

Utrzymywanie pewnej ilości produktów w formie zapasów w celu ich wykorzystania w przyszłości wymaga inwestycji kapitałowych. Byłoby oczywiście rzeczą idealną, gdyby popyt i podaż produktów były zawsze tak skoordynowane, aby nie występowało zapotrzebowanie na zapasy. Ponieważ znajomość przyszłego popytu jest jednak z reguły mniejszą lub większą niewiadomą, jak również nie zawsze można zapewnić niezbędne dostawy produktów w każdym czasie, gdy występuje na nie zapotrzebowanie, utrzymuje się zapasy w celu zapewnienia dostępności produktów i minimalizacji globalnych kosztów produkcji i dystrybucji towarów.

Głównymi powodami tworzenia zapasów są:

• Zapewnienie dostępności dóbr w momencie wystąpienia przewidywanego na nie popytu (zapasy mają tu na celu doprowadzenie do wyrównania różnych intensywności strumieni przepływów.

• Neutralizowanie (amortyzowanie) zmian popytu i produkcji, a także ewentualnego opóźnienia dostawy.

• Tworzenie buforów w procesach produkcji, zapewniając tym samym gładki i efektywny ich przebieg.

Buforowanie i neutralizowanie wiążą się z faktem, iż powodem gromadzenia zapasów jest oddziaływanie na procesy logistyczne czynnika losowego, który uniemożliwia budowanie 100% pewnych prognoz.

• Chęć uzyskania opustów cenowych dzięki nabyciu jednorazowo większej partii.

• Zapobieganie ujemnym skutkom płynącym z okresowych wahań popytu bądź zużycia.

• Stosowana technologia produkcji wymagająca sezonowania surowców (np. drewna).

• Przeciwdziałanie stratom wynikającym z inflacji lub oczekiwanego deficytu na rynku.

Tworzenie zapasów podyktowane jest zatem względami ekonomicznymi, fizycznymi, a także losowymi.

Biorąc pod uwagę, wymienione wyżej, powody tworzenia zapasów można je podzielić na:

• Zapasy bieżące, stanowiące podstawową ich część.

• Zapasy cykliczne (np. sezonowe).

• Zapasy bezpieczeństwa, budowane w celu pokrycia nieprzewidywalnych wahań prognozowanych zmiennych (np. popytu).

• Zapasy nadmierne („spekulacyjne”) a więc tworzone z wyprzedzeniem czasowym ze względów finansowych lub zaopatrzeniowych.

Ważną kwestią jest wybór źródeł zakupu. Podczas tego wyboru należy pamiętać, że logistyczne procesy zaopatrzenia w istotnym stopniu rzutują na wyniki ekonomiczne przedsiębiorstwa. Powoduje to konieczność prowadzenia ciągłej analizy tej sfery działalności, dzięki czemu możliwe jest otrzymanie aktualnych odpowiedzi na wiele ważnych pytań, takich jak:

1. Jaka powinna być wielkość nabywanych partii? W tym przypadku wymaga rozstrzygnięcia kwestia, czy kupować materiały poniżej tzw. minimum produkcyjnego? Przyczynia się to do zmniejszenia ich średnich zapasów, ale zarazem powoduje poniesienie dodatkowych kosztów zakupu.

2. Czy ustalać bardzo dokładne terminy i partie dostaw (co wiąże się zazwyczaj z dodatkowymi opłatami), czy poprzestać na wielkościach przybliżonych?

3. Czy wyboru dostawcy dokonywać spośród producentów, czy może hurtowni?

Wybór dostawców, zwłaszcza stałych, dostarczających podstawowe surowce i materiały, a także zespoły i części, opiera się często na bardzo złożonych metodach oceny. Jedną z przystępniejszych metod jest metoda punktowa. W metodzie tej wyróżnia się następujące etapy postępowania:

• Określenie podstawowych kryteriów wyboru, a wśród nich- pewnych cech mierzalnych- parametrów (podstawa kwantyfikowania).

• Ustalenie zasad punktacji w odniesieniu do poszczególnych kryteriów i ich cech mierzalnych.

• Wprowadzenie wag dla poszczególnych kryteriów i parametrów, ponieważ mogą one mieć różne znaczenie dla przedsiębiorstwa.

• Obliczenie liczby punktów uzyskanych przez poszczególnych dostawców.

• Wybór dostawcy.

Wybór dostawcy metodą punktowa:

Kryterium oceny	Ocena przyznana każdemu kryterium (0-100 punktów)		Znaczenie relatywne każdego kryterium (w %)	Ocena ogólna-ważona
Cena Jakość Terminy dostaw Dodatkowe usługi	Dostawca A	Dostawca B		Dostawca A	Dostawca B
		90 50 60 60	65 75 80 70	35 25 15 25	31,5 12,5 9,0 15,0	22,8 18,8 12,0 17,5

Łączna liczba punktów dla dostawcy A wynosi 68,0 a dla dostawcy B- 71,1. Porównanie wyników wyraźnie wskazuje, że należy wybrać dostawcę B. Wyróżnione kryteria mogą być sprecyzowane bardziej szczegółowo, co w wyniku odpowiedniej kwantyfikacji i oceny pozwoli ustalić ogólną liczbę punktów poszczególnych kryteriów.

Do najważniejszych problemów decyzyjnych podejmowanych w przedsiębiorstwie w zakresie zarządzania zapasami należą:

1. Wybór pozycji, których zapasy powinny być utrzymywane

2. Określenie wielkości zamawianych partii

3. Określenie czasu składania zamówień

4. Określenie systemu kontroli zapasów

Podstawowym zadaniem inicjującym sterowanie zapasami jest określenie spodziewanego strumienia odpływu (popytu). Rozpatrując przedsiębiorstwo produkcyjne jako całość, można wyróżnić następujące rodzaje popytu:

• Popyt niezależny (pierwotny), powstający poza przedsiębiorstwem, tj. na rynku, a więc obejmujący produkowane w tym przedsiębiorstwie wyroby finalne i ewentualnie części zamienne do tych wyrobów.

• Popyt zależny (wtórny)- potrzeby materiałowe wynikające z konieczności wytworzenia wyrobów finalnych i ich części zamiennych, które zaspokoją oczekiwany popyt niezależny.

Zapasy wiążą się z czasowym wstrzymaniem ruchu różnego rodzaju dóbr

Podział rodzajowy zapasów:

Zapasy surowców, materiałów, elementów i zespołów kooperacyjnych

Zapasy związane z produkcją w toku

Zapasy wyrobów gotowych

Zapasy części zamiennych, materiałów pomocniczych, itp.

Powody tworzenia zapasów:

Zapewnienie dostępności dóbr w momencie wystąpienia przewidywanego na nie popytu

Neutralizowanie (amortyzowanie) zmian popytu i produkcji, opóźnienia dostawy

Tworzenie buforów w procesach produkcji

Chęć uzyskania opustów cenowych dzięki nabyciu jednorazowo większej partii

Zapobieganie ujemnym skutkom płynącym z okresowych wahań popytu bądź zużycia

Stosowana technologia produkcji wymagająca sezonowania surowców (np. drewna)

Przeciwdziałanie stratom wynikającym z inflacji lub oczekiwanego deficytu na rynku

Podział zapasów ze względu na powody ich tworzenia:

Zapasy bieżące

Zapasy cykliczne (np. sezonowe)

Zapasy bezpieczeństwa

Zapasy nadmierne („spekulacyjne”)

Etapy wyboru dostawców strategicznych (metoda punktowa);

Określenie podstawowych kryteriów wyboru

Ustalenie zasad punktacji w odniesieniu do poszczególnych kryteriów i ich cech mierzalnych

Wprowadzenie wag dla poszczególnych kryteriów i parametrów

Obliczenie liczby punktów uzyskanych przez poszczególnych dostawców

Wybór dostawcy

Kryterium oceny	Ocena przyznana każdemu kryterium (0-100 punktów)		Znaczenie relatywne każdego kryterium (w %)	Ocena ogólna-ważona
Cena Jakość Terminy dostaw Dodatkowe usługi	Dostawca A	Dostawca B		Dostawca A	Dostawca B
		90 50 60 60	65 75 80 70	35 25 15 25	31,5 12,5 9,0 15,0	22,8 18,8 12,0 17,5

Problemy decyzyjne w zakresie zarządzania zapasami:

Wybór pozycji, których zapasy powinny być utrzymywane

Określenie wielkości zamawianych partii

Określenie czasu składania zamówień

Określenie systemu kontroli zapasów

Popyt niezależny (pierwotny), to popyt powstający poza przedsiębiorstwem, tj. na rynku, a więc obejmujący produkowane w tym przedsiębiorstwie wyroby finalne i ewentualnie części zamienne do tych wyrobów

Popyt zależny (wtórny) to potrzeby materiałowe wynikające z konieczności wytworzenia wyrobów finalnych i ich części zamiennych, które zaspokoją oczekiwany popyt niezależny

Przykładowo, jeżeli w pewnej firmie zużywa się dziennie 100 kg lakieru, to trudno sobie wyobrazić, nie tylko ze względów organizacyjno- technicznych, sens codziennych zakupów, nawet od niezbyt odległego dostawcy. Firma może zdecydować, że lakier będzie zamawiała i sprowadzała lakier co dwa tygodnie w partiach 1000 kg. Doprowadzi to do wygenerowania zapasów, pozwalających na zsynchronizowanie różnych intensywności strumieni (zużycia 100 kg lakieru dziennie i dostawy 1000 kg na dwa tygodnie)

13

---