MŁODZIEŻ w aspekcie PRAWA (wybrane artykuły kodeksów)

W myśl prawa DZIECKIEM jest osoba małoletnia, która nie ukończyła 18 lat. Znajduje się wówczas pod parasolem prawa Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego. Małoletni, który nie ukończył lat trzynastu, nie ponosi odpowiedzialności prawnej za wyrządzoną szkodę.
W wieku 13 lat dziecko nabywa ograniczone zdolności prawne.
Po ukończeniu 17 lat młody człowiek odpowiada za popełnione przestępstwa określone w Kodeksie Wykroczeń i Kodeksie Karnym. Nieletni który po ukończeniu 15 lat dopuszcza się tzw. ciężkich przestępstw (zamach na życie, ciężkie uszkodzenie ciała, sprowadzenie katastrofy...) również odpowiada w ramach Kodeksu Karnego.

W myśl Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego małżeństwo może zawrzeć osoba pełnoletnia. W szczególnych przypadkach sąd opiekuńczy może wyrazić zgodę na zawarcie małżeństwa kobiecie po ukończeniu 16 lat. Wówczas przez zawarcie małżeństwa uzyskuje ona pełnoletność (Art 10 § 2 Kodeksu Cywilnego). Nie traci jej w razie unieważnienia małżeństwa.

Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy - dziecko pod parasolem prawa
Kodeks Wykroczeń - odpowiedzialność prawna za wykroczenia
Kodeks Karny - odpowiedzialność prawna za zbrodnie i występki
Kodeks Pracy - warunki zatrudniania i obowiązki pracodawców

Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy - KRiOp

Jest to zbiór przepisów dotyczących rodziny, małżeństwa, zakresu praw i obowiązków władzy rodzicielskiej, utrzymywania, alimentacji dzieci itp.

Art.109 KRiOp - Ograniczenie władzy rodzicielskiej
Stosuje sie w przypadku zaniedbywania dzieci. Zaniedbywanie określanie jest jako niezaspokojenie podstawowych potrzeb dziecka: gdy dzieci pozostawiane są na długie godziny samym sobie, w skrajnych przypadkach porzucone, bezdomne, bez właściwej ochrony przed chorobami, gdy w obecności dziecka odbywaja się awantury i libacje alkoholowe.

Art.111 KRiOp - Pozbawienie władzy rodzicielskiej
Stosuje się gdy występuje nadużycie władzy rodzicielskiejpoprzez stosowanie drastycznych form przemocy fizycznej lub psychicznej przez rodziców, a w szczególności poprzez dotkliwe kary cielesne, wykorzystywanie do czynów nierządnych (również nakłanianie do prostytucji), zmuszanie do pracy ponad siły, uczenie zachowań przestępczych, rozpijanie dziecka, utrudnianie dostepu do szkoły itp.

Art.207 KK - Znęcanie się nad dzieckiem
Stosuje się gdy wystepuje znęcanie, które jest działaniem lub zaniechaniem polegajacym na umyslnym zadawaniu bólu fizycznego lub dotkliwych cierpień moralnych, powtarzającym się albo jednorazowym, lecz intensywnym i rozciągniętym w czasie, np. bicie, glodzenie, straszenie, znieważanie, wyrzucanie z mieszkania. Zachowania te zawsze podlegaja ocenie prokuratury i sądu.
Ustawiczne poszturchiwania dziecka, klapsy, kuksańce, szarpnięcia za włosy, jesli kary te stosowane są dla zaspokojenia namiętności czy złości, przekraczają możliwości dziecka do ich znoszenia, staja się karalne. Doświadczenie uczy, że nie uraz fizyczny, lecz poczucie upokorzenia i strachu pozostawiają w psychice dziecka głębokie ślady na całe życie.

Art.209 KK - Niepłacenie alimentów
Artykuł ten ma zastosowanie, gdy uchylanie się od płacenia było uporczywe, czyli trwało dłuższy czas, co najmniej przez 3 miesiące. Odpowiedzialność ponosi ta osoba, która ma ustawowy obowiązek utrzymywania osoby najbliższej, lub ta ososba, która jest zobowiązana do opieki przez orzeczenie sądu.

Art.210 KK - Porzucenie dziecka
Kto wbrew obowiązkowi troszczenia się o małoletniego poniżej 15 lat, albo osobę nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, osobę tę porzuca, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
Przez porzucenie rozumie się nieuzasadnione oddalenie się od tej osoby bez zapewnienia jej opieki ze strony innych osób lub instytucji.

Art.211 KK - Uprowadzenie dziecka
Kto wbrew woli osoby powołanej do opieki lub nadzoru uprowadza lub zatrzymuje małoletniego poniżej 15 lat, albo osobę nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
Każda osoba, która np. przygarnie dziecko "z głosu serca" (gdy rodzice naduzywają alkoholu, urządzają awantury) może być pociągnięta do odpowiedzialności karnej, ponieważ zatrzymała dziecko wbrew woli opiekunów. Fakt że dziecko prosiło o te opiekę lub ją zaakceptowało nie jest okolicznością zwalniającą od odpowiedzialności. W każdym drastycznym przypadku nalezy powiadamiać Sąd Rodzinny w Gdyni.

Art.104 KW - Żebranie małoletniego
Kto skłania do żebrania małoletniego lub osobę bezradną lub pozostającą w stosunku zależności od niego, lub oddaną pod jego opiekę, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności lub grzywny.
Warunkiem karalności jest żebranie w miejscu publicznym w sposób natarczywy lub w sposób oszukańczy.

Inne artykuły Kodeksu Karnego dotyczące przestępczości na szkodę dzieci:

• Art. 197 KK - zgwałcenie

• Art. 199 KK - wykorzystanie stosunku zależności

• Art. 200 KK - seksualne wykorzystywanie dzieci

• Art. 201 KK - kazirodztwo

• Art. 202 KK - pornografia

 

Kodeks Wykroczeń - KW

Wykroczenie - to czyn społecznie szkodliwy, zabroniony przez ustawę (obowiązującą w czasie jego popełnienia). Karane jest również usiłowanie, podżeganie, pomocnictwo i współsprawstwo.

Art.8 KW - Za wykroczenie odpowiada ten, kto popełnia czyn zabroniony po ukończeniu 17 lat.

Karami za wykroczenia są:

• areszt 5-30 dni

• ograniczenie wolności 1 miesiąc

• grzywna

• nagana

W sprawach o wykroczenie Sąd Grodzki może orzec:

• grzywnę od 20 do 5000 zł

• wykonanie nieodpłatnie kontrolowanej pracy na cele społeczne

• naprawienie szkody wyrządzonej wykroczeniem

• przeproszenie poszkodowanego

• zakaz prowadzenia pojazdów

• przepadek przedmiotów które służyły do popełnienia wykroczenia

• podanie orzeczenia do publiczbej wiadomości

Okolicznością obciążającą dodatkowo sprawców wykroczenia jest:

• chuligański charakter wykroczenia (art. 47 §5 KW)

• działanie pod wpływem alkoholu

• wykroczenie na szkodę osoby bezradnej (dziecka, kaleki itp)

• wspóldziałanie z małoletnim

Ukaranie uważa się za niebyłe po upływie 2 lat od wykonania, darowania lub przedawnienia wykonania kary.

Art.51 KW - Zakłócanie porządku
§1 - Kto krzykiem, hałasem, alarmem lub innym wybrykiem zakłóca spokój, porządek publiczny, spoczynek nocny, albo wywołuje zgorszenie w miejscu publicznym, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny.

Art.54 KW - Zachowanie w miejscach publicznych
Kto wykracza przeciwko wydanym z upoważnienia ustawy przepisom porządkowym o zachowaniu się w miejscach publicznych, podlega karze grzywny do 500 złotych albo karze nagany.

Art.65 KW - Fałszywe dane osobowe
§1 - Kto umyślnie wprowadza w błąd organ państwowy lub inną instytucję upoważnioną z mocy ustawy do legitymowania:
- co do tożsamości własnej lub innej osoby
- co do swego obywatelstwa, zawodu, miejsca zatrudnienia lub zamieszkania
podlega karze grzywny.
§2 - Tej samej karze podlega, kto wbrew obowiązkowi nie udziela właściwemu organowi państwowemu lub instytucji wiadomości lub dokumentu co do okoliczności wymienionych w §1.

Art.119 KW - Kradzież i przywłaszczenie
§1 - Kto kradnie lub przywłaszcza sobie cudzą rzecz ruchomą, jeżeli jej wartość nie przekracza 250 zł, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny. Powyżej wartości 250 zł przestępstwo podlega już pod Kodeks Karny.
§2 - Usiłowanie, podżeganie, pomocnictwo - są karalne.

Art.124 KW - Niszczenie mienia
§1 - Kto cudzą rzecz umyślnie niszczy, uszkadza lub czyni niezdatną do użytku, jezeli szkoda nie przekracza 250 zł, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny.
§2 - Usiłowanie, podżeganie, pomocnictwo - są karalne.

Inne wykroczenia często dokonywane przez młodych ludzi:

• Art. 67 KW - uszkodzenie ogłoszenia

• Art. 69 KW - niszczenie znaku

• Art. 75 KW - wyrzucanie przedmiotów

• Art. 76 KW - obrzucanie pojazdu

• Art. 78 KW - drażnienie zwierząt

• Art. 86 KW - niezachowanie ostrożności w ruchu drogowym

• Art. 94 KW - prowadzenie pojazdu bez uprawnień

• Art. 95 KW - prowadzenie pojazdu bez dokumentów

• Art. 121 KW - szlbierstwo (np. przejazd bez biletu)

• Art. 122 KW - paserstwo

• Art. 123 KW - kradzież z ogrodu

• Art. 140 KW - nieobyczajny wybryk (np. załatwianie potrzeb fizjologicznych w publicznym miejscu, obnażanie się)

• Art. 141 KW - nieprzyzwoite napisy lub używanie słów wulgarnych w miejscu publicznym

• Art. 144 KW - niszczenie roślinności

• Art. 145 KW - zaśmiecanie, np. rzucanie puszek po piwie, papierków od lodów itp.

• Art. 161 KW - wjazd pojazdem do lasu

• Art. 166 KW - puszczanie psa luzem w lesie

 

Kodeks Karny - KK

Art.10 KK
§1 - Za przestępstwa określone w KK odpowiada ten, kto popełnia czyn zabroniony po ukończeniu 17 lat.
§2 - Nieletni, który po ukończeniu 15 lat dopuszcza się ciężkich przestępstw również odpowiada w ramach KK.

Przestępstwo jest zbrodną lub występkiem.
Zbrodnia - to czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 3 lata, albo karą surowszą.
Występek - to czyn zabroniony zagrożony grzywną powyżej 30 stawek dziennych, karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc.

Kodeks Karny wyjaśnia jeszcze znaczenia takich słów jak: obrona konieczna, przestępstwo umyślne i nieumyślne, przewiduje karalność za przygotowanie do przestępstwa, podżeganie, pomocnictwo, współdziałanie.

Kary przewidziane przez Kodeks Karny:

• grzywna

• ograniczenie wolności

• pozbawienie wolności

• 25 lat pozbawienia wolności

• dożywotnie pozbawienie wolności

Art.156 KK - Ciężkie uszkodzenie ciała
§1 - Kto powoduje ciężki uszczerbek na zrowiu w postaci:
1) pozbawienia człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia,
2) innego ciężkiego kalectwa, ciężkiej choroby nieuleczalnej, (...) trwałej niezdolności do pracy
podlega karze pozbawienia wolności od 1 roku do 10 lat.

Art.157 KK - Uszkodzenie ciała
§1 - Kto powoduje naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia inny niż określony w Art.156 §1 KK podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.
Uszkodzenie ciała polega na naruszeniu substancji materialnej człowieka, np. przez zranienie, skaleczenie. Rozstrój zdrowia polega na zakłóceniu funkcjonowania, np. zatruciu, spowodowaniu szoku psychicznego.

Art.158 KK - Bójka lub pobicie
§1 - Kto bierze udział w bójce lub pobiciu, w którym naraża się człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia (...) podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
Bójka polega na wzajemnym starciu się co najmniej trzech osób, polegajacym na wzajemnym naruszeniu nietykalności cielesnej uczestników starcia.
Pobicie polega na tym, że dwie lub więcej osób dokonują czynnej napaści na jedną lub więcej osób.

Art.190 KK - Groźba karalna
§1 - Kto grozi innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub szkodę osoby najbliższej, jeżeli groźba ta wzbudza w zagrożonym uzasadnioną obawę, że będzie spełniona, podlega karze ograniczenia wolności, albo pozbawienia wolności do lat 2.

Art.270 KK - Fałszowanie dokumentów
§1 - Kto w celu użycia za autentyczny podrabia, przerabia dokument, lub takiego dokumentu używa jako autentycznego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.

Art.278 KK - Kradzież
§1 - Kto zabiera w celu przywłaszczenia cudzą rzecz ruchomą podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.
§2 - Tej samej karze podlega, kto bez zgody osoby uprawnionej uzyskuje cudzy program komputerowy w celu osiągnięcia korzyści majątkowej(...).

Art.279 KK - Włamanie
§1 - Kto kradnie z włamaniem podlega karze pozbawienia wolności od roku do 10 lat.

Art.280 KK - Rozbój
§1 - Kto kradnie używając przemocy wobec osoby, lub grożąc natychmiastowym jej użyciem, albo doprowadzając człowieka do stanu nieprzytomności lub bezbronności, podlega karze pozbawienia wolności od 2 lat do 12 lat.

Art.288 KK - Uszkodzenie rzeczy
§1 - Kto cudzą rzecz niszczy, uszkadza lub czyni niezdatną do użytku podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.

 

Kodeks Pracy - KP

Art. 190 KP
§ 1. Młodocianym w rozumieniu kodeksu jest osoba, która ukończyła 15 lat, a nie przekroczyła 18 lat.
§ 2. Zabronione jest zatrudnianie osoby, która nie ukończyła 15 lat.

Art. 191 KP
§ 1. Wolno zatrudniać tylko tych młodocianych, którzy:
1) ukończyli co najmniej szkołę podstawową,
2) przedstawią świadectwo lekarskie stwierdzające, że praca danego rodzaju nie zagraża ich zdrowiu.

Art. 202 KP
§ 1. Czas pracy młodocianego w wieku do 16 lat nie może przekraczać 6 godzin na dobę.
§ 2. Czas pracy młodocianego w wieku powyżej 16 lat nie może przekraczać 8 godzin na dobę.

Art. 203 KP
§ 1. Młodocianego nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej.

Opracowała nadkom. Dorota Kaźmierczak    
Sekcja Prewencji KM Policji - Gdynia    

Pełne treści kodeksów można znaleźć w internecie:

Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy
Kodeks Cywilny
Kodeks Wykroczeń
Kodeks Karny
Kodeks Pracy

 

---