STOPA KOŃSKO-SZPOTAWA WRODZONA
Jest to zespół zaburzeń obrotowych (rotacyjnych) i torsyjnych (skrętnych), obejmujących cały układ kostno-stawowy stopy i goleni, którego centrum znajduje się w stawie skokowo-piętowo-łódkowym, a punktem obrotu jest więzadło skokowo-piętowe międzykostne.
Wrodzona stopa końsko-szpotawa charakteryzuje się zmianą jej kształtu i upośledzeniem czynności, przy zachowaniu struktur anatomicznych. Morfologiczną istotą deformacji jest przemieszczenie na poziomie stawu skokowo-piętowo-łódkowego, wymuszające obrót kości piętowej do wewnątrz i jej ustawienie w zgięciu podeszwowym.
Jest najczęstszą, po dysplazji stawu biodrowego, wadą rozwojową narządu ruchu i jej częstość określa się na 1-2%, i występuje z niewielką przewagą u noworodków płci męskiej.
Etiologia:
Współcześnie przyjmuje się, że za jej powstanie odpowiedzialne jest zaburzenie funkcji mięśni obsługujących stopę, które występują na poziomie rdzenia kręgowego (czynnik neurogenny). Zaburzenie równowagi mięśniowej stopniowo nasila się, zwłaszcza podczas chodzenia, prowadząc do zmian strukturalnych w stawach. Nierównomierne obciążenie chrząstek wzrostowych powoduje dalsze, rozwojowe zniekształcenie kości stopy.
Elementami stopy końsko-szpotawej są:
1. ustawienie końskie
2. Zmiana kształtu stopy, upośledzenie czynności
3. Szpotawość (odwrócenie)
4. ustawienie do wewnątrz w płaszczyźnie podłoża a ponadto w obrębie kompleksu podskokowego:
-przywiedzenie,
-szpotawość,
-wydrążenie.
Podział
Postać habitualna
normalna wielkość stopy,
kościec i mięśnie rozwinięte prawidłowo,
łatwo poddaje się korekcji
wynik nieprawidłowego ułożenia w łonie matki
Postać idiopatyczna
stopa mniejsza
brak pełnej korekcji biernej szpotawości i przywiedzenia, utrwalone ustawienie końskie
Postać teratogenna
stopa krótka, szeroka, sztywna,
znaczna szpotawość, ustawienie końskie, także przodostopia
próba korekcji napotyka bierny opór
Okres chodzenia wybitnie pogłębia zniekształcenie stopy, szczególnie jej szpotawość i przywiedzenie oraz rozwija równocześnie tendencje do ustawienia goleni w rotacji zewnętrznej. Na przeciążonej grzbietowo-bocznej powierzchni stopy spostrzega się twarde modzele. Zmniejsza się zakres ruchów stopy. Wyraźnie zaznacza się wychudzenie goleni w skutek hipotrofii niektórych mięśni. Chód jest brzydki, szczudłowy, z powodu braku odbicia (propulsji). Chory rotuje stopy do wewnątrz. Z czasem rozwija się przyrost w stawie kolanowym.
Leczenie - zasady ogólne:
Leczenie zaczynamy jak najwcześniej od metod nieoperacyjnych. Leczenie powinno się rozpocząć na oddziale noworodkowym (najlepiej w dniu urodzenia się dziecka). W każdym upływającym tygodniu bez leczenia dochodzą narastające, wtórne, adaptacyjne zniekształcenia kości. Zasadą leczenia stopy końsko-szpotawej jest konieczność deformacji stopy przed rozpoczęciem chodzenia dziecka.
Leczenie nieoperacyjne polega na redresjach tj. biernym korygowaniu zniekształconej stopy i utrwalaniu korekcji opatrunkami gipsowymi. Początkowo gipsy są zmieniane co 2-3 dni, następnie co tydzień lub najpóźniej co 2 tyg. Leczenie redresyjno-gipsowe powinno być prowadzone do chwili całkowitego wyleczenia, a w przypadku braków leczenia nieoperacyjnego, aż do czasu korekcji operacyjnej, wykonywanej między 6 - 9 m-cem życia. Leczenie nieoperacyjne składa się z kilku etapów polegających na:
1. uzyskaniu korekcji przez redresję (polega ona na rozciąganiu i rozluźnianiu części miękkich stopy) stopy
2. doraźnej stabilizacji uzyskanej korekcji,
3. doleczaniu (w przypadkach uzyskania pełnej korekcji).
Leczenie operacyjne powinno być wykonywane przed rozpoczęciem stawania i chodzenia przez dziecko, najlepiej do 9-tego miesiąca życia.
Najbardziej znane sposoby leczenia operacyjnego wrodzonej stopy końsko-szpotawej to:
- tylna korekcja stopy,
- tylno przyśrodkowa korekcja stopy,
- okołoskokowa korekcja stopy w/g Turco,
- całkowite uwolnienie podskokowe wg Mc Kaya.