2 (L). PODSTAWY METODOLOGICZNE PEDAGOGIKI
Metodologia wg S. Nowaka, to nauka o metodach badania stosowanych w jakiejś nauce bądź naukach. Jej przedmiotem badań jest zatem nauka, na którą składa się wiedza naukowa i badania naukowe. Zajmuje się ona procesem naukowego poznania, jak
i rezultatami tego procesu.
Metodologię możemy podzielić na:
Ogólną - zajmuje się ogólnymi prawidłowościami rządzącymi procesem poznawczym, wspólnymi dla wszystkich nauk.
Szczegółową - zajmuje się dyrektywami odnoszącymi się do konkretnego procesu badawczego, stosowanego w poszczególnych dyscyplinach bądź subdyscyplinach naukowych.
Metodologia pedagogiki opiera się na wzorach zaczerpniętych z nauk przyrodniczych i społecznych. Jednocześnie ze względu na swoją specyfikę i złożoność przedmiotu badań, posiada własne problemy badawcze wymagające specyficznego podejścia metodologicznego.
Wykorzystywane w pedagogice metody badań można podzielić na:
ilościowe - polegają na ilościowym opisie badanych zjawisk czy procesów, wyjaśnianiu zachodzących między zmiennymi relacji, a następnie dokonaniu szeregu obliczeń i zestawień zbiorczych, celem przeprowadzenia analizy statystyczno - matematycznej,
jakościowe - stosuje się je w celu zbadania zjawisk, zdarzeń czy procesów, które nie poddają się pomiarowi, a w szczególności tych, odnoszących się do procesów rozwojowych dzieci i młodzieży oraz procesu wychowania. Prowadzą do „praktycznego zrozumienia” znaczeń i sposobów postępowania, działania.
Przez metodę badawczą S. Nowak rozumie typowe i powtarzalne sposoby zbierania, opracowania i interpretowania danych empirycznych, służące do uzyskania maksymalnie uzasadnionych odpowiedzi na stawiane pytania badawcze.
Powszechne zastosowanie w badaniach pedagogicznych mają następujące metody:
Monografia - jej przedmiotem są wszelkiego rodzaju instytucje oświatowo - wychowawcze, w rozumieniu szkół, schronisk dla dzieci i młodzieży, wiosek dziecięcych, domów dziecka, zespołów artystycznych, sportowych itp., a także wszelkie związane z nimi zjawiska, zdarzenia i procesy, jak i prowadzone formy działalności opiekuńczej, wychowawczej, dydaktycznej, artystycznej, społecznej itp. Traktuje badany układ społeczny jako pewna całość i zmierza do zanalizowania występujących relacji pomiędzy częściami tej całości.
Metoda sondażowa - jest sposobem gromadzenia informacji o interesujących badacza zjawiskach, zdarzeniach czy procesach występujących w badanych środowiskach, na podstawie badań przeprowadzonych na dobranej z określonego punktu widzenia próbie reprezentacyjnej.
Metoda eksperymentalna - polega na wywołaniu lub tylko zmienieniu przebiegu badanych procesów poprzez wprowadzenie jakiegoś czynnika i obserwowaniu zmian pod wpływem tego czynnika zachodzących.
Metoda socjometryczna - polega na dokonywaniu przez badane osoby wyborów pozytywnych bądź negatywnych innych osób spośród członków określonej grupy, ze względu na podane przez badanego kryterium. Jest zespołem czynności mających na celu zbadanie związków i zależności występujących między osobami w różnych grupach społecznych za pomocą ilościowych wyborów.
Metoda indywidualnych przypadków - jest to sposób badań polegający na analizie jednostkowych losów ludzkich, uwikłanych w określone sytuacje wychowawcze, lub analizie konkretnych zjawisk natury wychowawczej przez pryzmat jednostkowych biografii ludzkich z nastawianiem na opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych.
W pedagogice, podobnie jak w innych dyscyplinach prowadzących badania empiryczne stosuje się różne techniki badawcze, czyli zespoły konkretnych czynności praktycznych związanych ze zbieraniem i opracowywaniem materiałów niezbędnych do przeprowadzenia analizy i wysuwania na tej podstawie wniosków i uogólnień.
Techniki badawcze możemy podzielić ze względu na sposób, w jaki badacz zdobywa informacje na:
techniki bezpośrednie,
techniki pośrednie.
A w zależności od środków badawczych jakimi posługuje się badacz w procesie zbierania informacji, techniki dzielimy na:
standaryzowane,
niestandaryzowane.
W badaniach pedagogicznych wykorzystuje się:
Techniki obserwacyjne - polegają na celowym, planowym i selektywnym gromadzeniu informacji o badanych zjawiskach i procesach droga spostrzeżeń
w naturalnym środowisku ich przebiegu i bez jakiejkolwiek ingerencji ze strony obserwatora.
Technika wywiadu - polega na rozmowie badającego z respondentem, mająca na celu zdobycie informacji przez bezpośrednie stawianie pytań osobom mogącym udzielić na nie odpowiedzi.
Technika ankiety - polega na zbieraniu informacji poprzez samodzielne udzielanie poprzez badanego odpowiedzi na pytanie zawarte w kwestionariuszu.
Analiza dokumentów:
analiza jakościowa - opiera się na zasadach obowiązujących przy przeprowadzaniu analizy historycznej bądź literackiej, charakteryzuje się koniecznością odczytania podstawowych informacji zawartych w określonym dokumencie oraz na subiektywnym interpretowaniu zawartych w nim treści,
analiza ilościowa - sprowadza się do ilościowego opisu pojawiających się
w dokumencie osób, rzeczy, zjawisk, cech, procesów, znaków itp.
5. Analiza wytworów działania.