Agnieszka Wojewodzic

Fizjoterapia niestacj. Gr 2a

Ćwiczenia czynne z oporem

Ćwiczenia czynne oporowe stosuje się gdy siła mięsni zbliża się do granicy normy albo ją osiąga. Ćwiczenia te to wysiłki o charakterze miejscowym, które nie oddziałują na ogólną wydolność wysiłkową organizmu. Dobiera się właściwe pozycje wyjściowe odpowiadające pozycjom z testu w stopniu skali 3. Ćwiczy się zespoły mięśniowe a nawet pojedyncze mięsnie czy ich części. Pozycja w skali 3 wymusza wykonanie ruchu w płaszczyźnie prostopadłej do podłoża. Jeżeli zrobimy ćwiczenie na 5 w skali Lovetta można porównać możliwości siłowe zdrowej i chorej strony. Ćwiczenia czynne oporowe to inaczej ćwiczenia czynne wolne z dodatkowym, odpowiednio dawkowanym oporem.

Wskazania do prowadzenia ćwiczeń czynnych oporowych:

1. doprowadzenie do normy wskaźników siły mięśniowej albo zmniejszenie do minimum osłabienia mięśni w niewydolnych w tym względzie zespołach dynamicznych, odnosi się to do sytuacji gdy osłabienie jest wynikiem np. unieruchomienia w opatrunku gipsowym, a także wtedy gdy zaniki powstały w następstwie procesów patologicznych,

2. opóźnianie procesów patologicznych wywołujących osłabienie mięśni,

3. uzyskanie kompensacyjnych przerostów siły w nieobjętych procesem chorobowym grupach mięśni,

4. uzyskanie „przerzutów” napięć mięśniowych do części ciała znajdujących się czasowo ze względów leczniczych w unieruchomieniu,

5. uzyskanie poprawy w koordynacji nerwowo - mięśniowej,

6. zwiększenie sygnalizacji aferentnej w celu rozszerzenia pobudzenia reprezentacji ćwiczonych ruchów w odpowiednich polach projekcyjnych kory mózgowej,

7. poprawa tzw. wytrzymałości miejscowej ćwiczonych mięśni co zwiększa możliwość wykonywania zadań ruchowych w czasie,

8. poprawa samopoczucia psychicznego pacjentów.

Przeciwwskazania:

Takie jak w innych formach ćwiczeń czynnych tj.:

- konieczność bezwzględnego unieruchomienia odpowiedniej części ciała,

- silne odczucie bólowe różnego pochodzenia i przy różnej lokalizacji tkankowe (mięśnie, stawy i tkanki okołostawowe)

- ostre stany zapalne głównie stawów i tkanek okołostawowych,

- stany bezpośrednio po urazach.

Oraz dodatkowo wszystkie schorzenia które upośledzają krążenie obwodowe.

Ostateczna decyzja należy do lekarza prowadzącego.

Wskazówki metodyczne:

Prawidłowa ocena siły mięśniowej warunkuje właściwe prowadzenie ćwiczeń oporowych. Często wskazana jest również ocena dynamometryczna.

W ćwiczeniach czynnych z oporem opór ten można dozować przez:

1. ręce terapeuty - nie jest wtedy konieczne określenie wielkości siły za pomocą dynamometru, opór dozuje się ręcznie, na wyczucie, stosownie do możliwości pacjenta i ze zmiennym nasileniem w różnych przedziałach zakresu ruchu. Jest to więc forma treningu izokinetycznego, a odpowiednie wyczucie zdobywa się tylko przez praktykę;

2. obciążenie bezpośrednie - mocowanie w odpowiednich miejscach ciała obciążeń o znanej wielkości i w różny sposób, można wykorzystać woreczki lub rzepy czy podwieszki; trzeba określić długość ramienia dźwigni na której przyłożona jest siła, ćwicząc kończyny górne można wykorzystać chwyt odpowiedniej ręki;

3. obciążenie pośrednie przez wykorzystanie systemu bloczkowego;

4. prowadzenie ćwiczeń oporowych na urządzeniach specjalnych, w nowoczesnych siłowniach są urządzenia za pomocą których można zwiększać siłę nawet w małych grupach mięśniowych;

5. wielkość oporu w poszczególnych fazach ruchu (podczas treningu izokinetycznego z ręcznie dawkowanym oporem) musi być zmienna i tak dobrana by nie zaburzała koordynacji ruchu wyrażonej jego płynnością;

6. im większy opór tym mniejsza liczba powtórzeń i odwrotnie, zasada ta określa zależność, która zachodzi między siłą a wytrzymałością, przy czym obie te zdolności kondycyjne kształtowane są za pomocą ćwiczeń oporowych, większa liczba powtórzeń ćwiczenia przy mniejszym (poniżej 50% maksymalnych możliwości siłowych mięśnia ) obciążeniu oddziałuje na komponentę wytrzymałości i odwrotnie, (chodzi o wytrzymałość miejscową);

7. odpowiednia pozycja wyjściowa zapewnia lepsze wykorzystanie możliwości siłowych ćwiczonego zespołu dynamicznego, stabilne pozycje wyjściowe zwiększają jego potencjał w tym względzie, natomiast zła stabilizacja stwarza możliwość przerzutu synergistycznego do innych zespołów dynamicznych w celu wykonania zadanego zadania ruchowego; odpowiednia pozycja może uruchamiać dodatkowe grupy mięśniowe w charakterze stabilizatorów, co w odpowiednich sytuacjach terapeutycznych może mieć korzystne efekty kompensacyjne;

8. wielkość siły, którą zespół dynamiczny może rozwinąć, zależy od wielkości kątowej pozycji stawu, na ogół w skrajnych pozycjach zakresu ruchu możliwości siłowe mięśnia wykonującego ruchy są mniejsze; Np. zginacze stawu łokciowego największą siłę rozwijają w sytuacji zgięcia tego stawu do kąta 80º, 90º . przy pełnym wyproście i zgięciu są one odpowiednio mniejsze. Należy o tym pamiętać dobierając pozycje wyjściowe ponieważ są takie stany chorobowe, w których wskazanym jest, ze względów funkcjonalnych, wzmacnianie siły właśnie w pozycjach skrajnych, wtedy trzeba ćwiczyć w cząstkowych zakresach ruchu i do odpowiedniej pozycji kątowej dobierać odpowiednie obciążenie. Można też w kilku pozycjach kątowych stawu stosować ćwiczenia izometryczne, co pozwoli poprawić siłę w całym zakresie ruchu;

9. prowadząc ćwiczenia oporowe w oparciu o skurcz izotoniczny z zastosowaniem systemu bloczkowego, należy tak dobierać pozycje wyjściową pacjenta, aby linka łącząca opór z ćwiczoną częścią ciała była ustawiona prostopadle do osi długiej ćwiczonej kończyny w połowie zakresu ruchu w stawie , który jest ćwiczony;

10. ciężar użyty w charakterze oporu poprzez system bloczków i linek musi być odprowadzony poza powierzchnię stanowiska, na którym znajduje się pacjent, obciążenie nie może wisieć nad chorym, jest to wymóg bezpieczeństwa.

System ćwiczeń powinien precyzyjnie określać:

1. czas treningu z podziałem jednostkowym i ogólnym,

2. liczbę powtórzeń w jednostce czasu - tempo wykonywania ćwiczeń,

3. liczbę serii, (seria to liczba powtórzeń ruchu wykonywana bez przerwy)

4. liczbę powtórzeń w serii,

5. czas przerwy między seriami,

6. liczbę dni treningowych w tygodniu.

De Lorme i Watkins opracowali metodę treningową opartą o skurcz izotoniczny, nazywaną treningiem z progresywnie wzrastającymi oporami, metodyka tego treningu jest następująca:

1 seria - obciążenie (w stosunku do max możliwości siłowych) 50% - liczba powtórzeń w serii 10

2 seria - obciążenie 75% - liczba powtórzeń w serii 10

3 seria - obciążenie 100% - liczba powtórzeń w serii 10

Czas przerw między seriami 1 do 1,5 minuty, liczba dni treningowych w tygodniu 4. W celu wzmocnienia jednego zespołu dynamicznego pacjent powinien wykonać 30 powtórzeń ruchu w pełnym zakresie, w trzech seriach w ciągu jednego dnia.

Ettinger i Müller opracowali metodę opartą o skurcz izometryczny. Ostatecznie metoda przybrała formę krótkich ćwiczeń izometrycznych, jej metodyka to:

1. opór submaksymalny (około 90%) maksymalnych możliwości siłowych mięśnia

2. czas trwania napięcia (pracy) mięśnia od 5 do 6 s,

3. czas przerwy między napięciami od 5 do 10 s,

4. jedna seria dziennie z 10 powtórzeniami, w miarę przyrostu siły liczba serii może być stopniowo zwiększona do trzech w ciągu dnia,

5. pięć dni treningowych w tygodniu,

6. każde napięcie ćwiczonych mięsni powinno być poprzedzone pełnym rozciągnięciem ćwiczonego zespołu dynamicznego /(biernie w czasie przerw między napięciami)

na przykład jeśli ćwiczony jest mieścin czworogłowy uda w pozycji pełnego wyprostu w stawie kolanowym, to po każdym skurczu (powtórzeniu ćwiczenia) , w przerwie trwającej 5 do 10 s , terapeuta powinien wykonać zgięcie w stawie kolanowym w pełnym zakresie. Takie działanie łagodzi ujemny wpływ ćwiczeń izometrycznych na układ krążenia obwodowego.

Krótkie ćwiczenia izometryczne są bardzo użyteczne w przypadkach, w których warunkiem uzyskania pozytywnego wyniku leczenia jest unieruchomienie. Zapobiega zanikom z nieczynności.

Literatura: „Kinezyterapia” pod redakcją Andrzeja Zembatego

---