Notatki - komunikacja interpersonalna
W praktyce komunikacyjnej porozumiewanie się danych członków społeczeństwa dokonuje się w obrębie wspólnoty ogólnonarodowej, wspólnoty regionalnej, lokalnej (miejskiej, wiejskiej), bądź w obrębie wspólnot środowiskowo - grupowych i zawodowych. Użycie języka dokonuje się w aktach mowy poprzez teksty mówione i pisane i nie
ma jednolitego charakteru. Uzależnione jest ono od wielu czynników na danym obszarze języka. Są to m.in. czynniki terytorialny, socjologiczny, funkcyjnego a także sytuacyjno - komunikatywnego.
Zróżnicowanie w zakresie użycia języka prowadzi do zróżnicowania samego języka
i pojęcia odmian językowych.
Uwzględniając dotychczasowe propozycje wyróżniania odmian dokonane m.in. przez
(ST. Urbańczyka, Z. Klemensiewicza, A. Furgala, A. Wilkonia oraz ostatnio dokonaną przez Wł. Urbasia - autora monografii „Polskie Gadanie”) można zaproponować modelowe ujęcie odmian językowych oparte na następujących kryteriach:
1. etnicznym
2. zasięgu terytorialno - środowiskowego
3. sposobu realizacji
4. funkcji
5. specjalizacji
6. sytuacyjno - komunikatywnego
Podstawą wyjściową danego modelu zróżnicowania odmian językowych stanowi język etniczny (dla polaków jest to język polski), który różnicuje się pod względem kryterium zasięgu terytorialnego i dzieli się na język ogólnonarodowy (ogólny, narodowy) oraz dialekty i gwary ludowe (o zasięgu regionalnym, lokalnym).
Kryterium sposobu realizacji pozwala różnicować 2 odmiany języka ogólnego (język mówiony i język pisany) Łącznie są one ujmowane w kolejnym kryterium - funkcjonalnym, które różnicuje język na język komunikatywny i artystyczny. Język komunikatywny służy bezpośredniej komunikacji a język artystyczny stanowi tworzywo dzieł literackich
i uzależniony jest od intencji twórcy oraz stosowanych i przyjętych przez niego konwencji.
Język służący bezpośredniej komunikacji według kryterium specjalizacji można różnicować na:
- język niewyspecjalizowany (język potoczny)
- język będący odmianą wyspecjalizowaną (język fachowy)
Odmiana potoczna coraz powszechniej wypełniająca współczesną przestrzeń komunikacyjną użytkowników języka polskiego staje się główną bazą (przeze wszystkim
w zakresie zasobu słownikowego) odmian środowiskowych czyli socjolektów i obejmuje m.in. socjolekt grup młodzieżowych a także profesjolektów (czyli odmian językowych odnoszących się do grup zawodowych, wyróżniających się słownictwem potocznym
i profesjonalnym różnych wyodrębniających się grup zawodowych).
Natomiast odmiany socjolektalne wyróżniają takie cechy jak:
a) ekspresytwory tzw. środowisk językowych neologizmów słowotwórczych.
i neosemantyzmów, bogata semiotyka w obrębie leksykalnej (słownikowej) odpowiedników słownictwa ogólnego, a także nacechowanie wartościujące, nowotworów środowiskowych, przewaga wartości negatywnych w odniesieniu do rzeczywistości pozajęzykowej. Z owa polszczyzną potoczna wiążą się takie odmiany regionalne uzupełniane warstwą regionalizmów i prowincjonalizmów.
Natomiast odmiana wyspecjalizowana (język fachowy) realizowana jest
w zróżnicowanych stylach, obejmujących styl: naukowy, publicystyczny, administracyjno - urzędniczy. Styl naukowy można różnicować wewnętrznie na warianty takie jak: teoretyczny, popularnonaukowy, dydaktyczny.
Kolejny styl języka ogólnego z dialektem i gwarą jest to język mieszany, dużych miast i aglomeracji jako wynik mieszania się ludności np. gwara warszawska.
Wybór określonej odmiany językowej w odpowiednich aktach komunikacyjnych uzależniony jest od uwarunkowań sytuacyjno - komunikatywnych, sygnalizowany przez model składników i determinantów sytuacji komunikatywnej uzależnionej od intencji komunikatywnej, kompetencji odbiorcy, treści wypowiedzi, okoliczności tworzących tzw. ramę fizyczną i psychologiczną aktu komunikacji językowej.