EPOKA	CZAS	AUTOR	TYTUŁ	GATUNEK	BOHATEROWIE	TREŚĆ
Antyk	XIII w p.n.e. do V w.n.e.	Sofokles	Król Edyp	Tragedia grecka	Edyp, Jokasta, Tyrezjasz, Kreon	Zaraza w Tebach, powrót Kreona od wyroczni, kraj wybawi śmierć zbrodniarza Lajosa, rzucenie klątwy, Tyrezjasz oskarża Edypa on dowiaduje się prawdy że nie jest synem władców, samobójstwo Jokasty, wypędzenie Edypa
		Homer	Iliada i Odyseja	epos
Średniowiecze	V w.n.e. do XV w.n.e.		Bogurodzica, Kazania Świętokrzyskie
Renesans	XVI w.n.e.	Jan Kochanowski		Fraszki, pieśni, treny
Barok	XVI w.n.e. do XVIII w.n.e.	Morsztyn, Naborowski, Potocki
		William Szekspir	Makbet	tragedia	Makbet, Lady Makbet, Banko, Dunka, Makduf	Zwycięstwo Dunkana, Przepowiednia dla Makbeta i Banka, Zabicie Dunkana przez Makbeta, zlecenie zabójstwa Banka i Fleancea, majaki Makbeta, zamordowanie żony i dzieci Makdufa, choroba psychiczna Lady Makbet, śmierć Makbeta z rąk Makdufa, Malkolm nowym królem Szkocji
		Molier	Świętoszek	komedia	Orgon, Tartuff, Marianna, Doryna, Kleant, Elmira	Tartuffe w domu Orgona i fascynacja nim, Damis chce małżeńtwa z siostra Walerego a on chce się ożenić z Marianną, plany Orgona aby wydać Marianne za Tartuffa, zapisanie majątku Tartoffowi, odkrycie jego natury, zamiar wyrzucenia z domu rodziny, aresztowanie Świętoszka
Oświecenie	II poł. XVIII w.n.e. do XIX w.n.e.	Ignacy Krasicki		satyry
Romantyzm	XIX w.n.e.	Adam Mickiewicz	Pan Tadeusz	Epopeja narodowa	Tadeusz, Zosia, Telimena, Gerwazy, Jacek Soplica (ks. Robak), Hrabia, Sędzia	Przybycie Tadeusza i uczta, polowanie na zająca, flirt Telimeny z Tadeuszem, grzybobranie, polowanie na niedźwiedzia, Zosia wprowadzona na salony, plan zajazdu na Soplicowo, pozew Sędziego, spotkanie u Maćka nad Maćkami, zajazd, bitwa, śmierć Jacka Soplicy, pojednanie Gerwazego i Protazego, wielka uczta i koncert Jankiela
			Dziady cz III	dramat	Gustaw (Konrad), ks. Piotr	Duch odwiedza w nocy więźnia, wieczór wigilijny i pieśń Konrada, zmagania Konrada z duchami, egzorcyzmy nad Konradem, modlitwa Ewy, widzenia ks. Piotra, salon warszawski, noc dziadów, opis drogi do Rosji, przegląd wojska,
		Juliusz Słowacki	Kordian	dramat	Kordian, Grzegorz, Laura, Wioletta, Papież	Wiedźmy tworzą przywódców, rozmowa 3 osób, rozmowa Kordiana z Grzegorzem, przejażdżka konna Kordiana i Laury, refleksje Laury, podróże Kordiana po świecie, koronacja cara, spotkanie spiskowców, plan zamachu Kordiana i jego obłąkanie, skazanie go na śmierć i spowiedź, spór Cara i Wielkiego Księcia, przyjazd adiutanta
		Zygmunt Krasiński	Nie- Boska komedia	Dramat romantyczny	Mąż (hrabia Henryk), żona (Maria), Orcio, Pankracy	Ślub i wesele, opętanie męża przez dziewicę i jego odejście, chrzciny Orcia Hrabia chce żeby był poetą, powrót męża do domu, śmierć żony, choroba Orcia, mąż dołącza do rewolucjonistów, Henryk nie chce poddać się w walce, śmierć Orcia, samobójstwo męża, śmierć Pankracego
		Wolfgang Johann Goethe	Cierpienia młodego Wertera	Powieść epistolarna	Werter, Albert, Lotta	Wyjazd Wertera na wieś, spotkanie Lotty, przybycie Alberta, wyjazd w góry, wyjazd na placówkę, powrót do Waldheim, ostatnie spotkanie Wertera i Lotty, samobójstwo
Pozytywizm	II poł XIX w.n.e.	Bolesław Prus	Lalka	Powieść społeczno- obyczajowa	Stanisław Wokulski, Izabela Łęcka, Mraczewski, hrabina Karolowa, Tomasz Łęski
		Eliza Orzeszkowa	Nad Niemnem	Powieść pozytywistyczna	Jan Bohatyrowicz, Justyna Orzelska, Zygmunt Korczyński
			Gloria victis	nowela	Traugutt, Jagmin
		Maria Konopnicka	Mendel Gdański	nowela	Stary żyd, wnuk Jakub
		Fiodor Dostojewski	Zbrodnia i kara	powieść	Rodion Roskolnikow, Sonia, Piotr Łużyn,
Młoda Polska	II poł XIX w.n.e. do I poł. XX w.n.e.	Kazimierz Przerwa- Tetmajer, Jan Kasprowicz
		Stanisław Wyspiański	Wesele	dramat	Pan młody (Lucjan Rydel), dziennikarz, poeta, radczyni, Zosia	Rozmowy gości, przybycie Racheli, zaproszenie duchów, przybycie Chochoła, misja Jaśka, poranne rozmowy gości, zebranie uzbrojonych chłopów, przybycie Jaśka bez rogu i chocholi taniec
		Władysław Reymont	Chłopi tom I	powieść	Maciej i Antek Boryna, Jagna, Hanka, Kuba	Agata wyrusza na żebry, trwają wykopki, małżeńskie plany Boryny i oświadczyny i zaręczyny, bójka Antka z ojcem, wesele Boryny, śmierć Kuby
		Stefan Żeromski	Ludzie bezdomni	powieść	Tomasz Judym, Joasia Podborska, Korzecki, Węglichowski	Spotkanie Judyma z Orszeńskimi, odczyt Judyma w Warszawie, prywatna praktyka, wyjazd do Cisów, miłość do Joasi, wyjazd Wiktora, oświadczyny Judyma, kłótnia z Krzywosądem, wyjazd i praca przy kopalni, samobójstwo Korzeckiego, rozstanie z Joasią
		Joseph Conrad	Jądro ciemności	opowiadanie	Marlow, Kurtz, dyr stacji centralnej
XX- lecie międzywojenne	I poł XX w.n.e.	Stefan Żeromski	Przedwiośnie	powieść	Cezary i Seweryn Baryka, Jadwiga Dąbrowska, Szymon Gajowiec, Laura Kościeniecka, Hipolit Wielosławski	Wybuch wojny, początek rewolucji, śmierć matki Cezarego, podróż do Polski, śmierć ojca, znajomość z Hipolitem, przybycie do Nawłoci, romans z Karolina i Laura, przyjazd do Warszawy i pobyt u Gajowca, znajomość z Lulkiem, Cezary na czele powstania robotników
		Witold Gombrowicz	Ferdydurke	powieść	Józio, Miętus, prof. Pimko, Bladaczka, Syfon	Józio ponownie w szkole, lekcja polskiego i łaciny, pojedynek Syfona i Miętusa, historia Filidora i anty-fiidora, mieszkanie Młodziaków, prof. Pimko przyłapany na gorącym uczynku, historia Filiberta, Józio i Miętus w Bilimowie, bratanie Miętusa z Walkiem, ucieczka Józia z Zosią
		Zofia Nałkowska	Granica	powieść	Zenon Ziembiewicz, Elżbieta Biecka, Justyna Bogutówna,	Dzieciństwo Zenona, częste odwiedziny Kolichowskiej, studia w Paryżu, spotkanie Justyny i Zenona, odwiedziny u Bieckiej, Zenon zostaje redaktorem Niwy, ciąża Justyny, Elżbieta wyjeżdża do Stolicy zrywając zaręczyny, Żancia mieszka z synem i synową, śmierć Cecylii, bunty robotników, Justyna oblewa kwasem Zenona, samobójstwo Zenona i wyjazd Elżbiety za granicę
Współczesność	XX w.n.e. do …	Tadeusz Borowski	Pożegnanie z Marią, Proszę państwa do gazu, Bitwa pod Grunwaldem, U nas w Auschwitzu	Opowiadania
		Gustaw Herling- Grudziński	Inny świat	reportaż
		Stanisław Mrożek	Tango	Komedia obyczajowa	Artur, Ala, Edek, Stomil, Eleonora, Eugenia
		Hanna Krall	Zdążyć przed Panem Bogiem	reportaż
		Albert Camus	Dżuma	powieść	Dr Rieux, Jean Tarrau, Grand, Rambert
		Leśmian, Tuwim, Miłosz, Baczyński, Twardowski, Różewicz, Herbert, Szymborska, Barańczak

Średniowiecze to epoka, której nazwa pochodzi z łaciny jako określenie epoki oddzielającej starożytność od renesansu. Jednocześnie średniowiecze uznano za okres upadku kultury antycznej, a więc nazwa "wiek średni" dotyczy także oceny średniowiecza jako czasów upadku kultury wysokiej. Jednoznacznie negatywna ocena panowała aż do XIX wieku. Dziś traktujemy ten okres jako istotne podwaliny pod rodzącą się literaturę narodową. Średniowiecze trwało w Europie od V do XV wieku, daty graniczne wyznaczające jego początek i koniec to:

W Europie:

Początek:

• 313r. - zgoda na wyznawanie chrześcijaństwa udzielona przez Konstantyna Wielkiego

• 476r. - upadek Cesarstwa Zachodniorzymskiego

Koniec:

• 1450 r. - wynalezienie druku przez Johanesa Gutenberga

• 1453 r. - upadek Konstantynopola

• 1492 r. - okrycie Ameryki w przez Krzysztofa Kolumba

W Polsce:

Początek:

• 966 r. - przyjęcie chrztu przez Mieszka I

Koniec:

• 1474 r. - w Polsce ukazuje się pierwszy druk

Najwyższą wartością średniowieczu był Bóg oraz sprawy wiary, zatem główną ideologią - teocentryzm, który nakazywał wszystkie sprawy doczesne podporządkować Stwórcy. Wokół teocentryzmu i przekonania, że sprawy doczesne są grzechem narosło przekonanie o konieczności wyrzeczenia się wszelkich uciech, życia w głębokim ubóstwie oraz poświęceniu życia Bogu. Taki surowy sposób zycia nazywamy ascezą, a człowieka żyjącego wedle zasad ascezy - ascetą. W średniowieczu olbrzymią rolę odgrywał też kościół, który jako jedyny miał wykształconych przedstawicieli. Dlatego właśnie to duchowni byli pierwszymi literatami i filozofami, to oni tworzyli rodzimą kulturę.

Romantyzm nazwa pochodzi jeszcze z czasów starożytnych. Odnosi się do terminu jakim określano język rzymski , a mianowicie "Lingua romana". Od drugiego członu tej nazwy pochodzi określenie "romans". Nazwę tę przyporządkowano utworom, których tematyka zajmowała się uczuciem i miłosnymi perypetiami oraz tekstom ukazującym historie dzielnych rycerzy. Romantyzm obejmuję czasy od XVIII do XIX wieku, kiedy to przypada okres "Wiosny Ludów". Daty wyznaczające początek i koniec romantyzmu w Europie i Polsce:

Europa:

• Początek: 1789r. - Wybuch Wielkiej Rewolucji Francuskiej

• Koniec: 1848 r. - Wiosna Ludów

Polska:

• Początek: 1822 r. - wydanie przez Mickiewicza zbiorku poetyckiego pt. "Ballady i romanse", który stanowił manifest i propozycje nowej literatury.

• Koniec: 1864 r. - upadek powstania styczniowego, zamykającego serię powstań narodowych.

Ogólne następstwo epoki można określić jako przeplatanie się wiary w rozum i wiary w uczucie. Romantyzm był niewątpliwie wiekiem wiary w siłę uczucia. Uwagę twórców przykuwały ludowe wierzenia, legendy o tajemniczych stworach, zatopionych miastach, legendarnych kochankach. Jednocześnie był to czas gwałtownych przemian społecznych i przemysłowych. Romantyzm kojarzy się przede wszystkim ze wspaniałą poezją, z wzniosłymi ideałami, porywami serca, które nierzadko kończyły się śmiercią zawiedzionego kochanka. Jednak nie zmienia to faktu, ze był to także wiek wynalazków i przemysłowego rozwoju. To właśnie w wieku XIX powstają pierwsze lokomotywy. W 1866 linia telegraficzna połączy obie półkule. Potem powstał telefon. W 1818 roku rodzi się fotografia.

Charakterystyczne cechy i zjawiska, związane z romantyzmem i dziełami romantyzmu:

• przedkładanie uczucia, intuicji i wiary nad rozum; sprzeciw wobec oświeceniowego racjonalizmu, protest wobec klasycyzmu i harmonii,

• protest przeciwko feudalnemu kształtowi państwa

• Indywidualizm - czyli doktryna filozoficzna, zgodnie z którą istotne znaczenie przyznawano tylko jednostkom.

• Historyzm - przede wszystkim renesans zainteresowania gotycyzmem i neogotykiem) "mroki średniowiecza" stanowiły reakcję na oświeceniowy racjonalizm i umiłowanie ładu

• Orientalizm (zainteresowanie odległymi krainami np. Dalekiego Wschodu)

• Ludowość (częste są nawiązania do legend, podań, starodawnych mitów i baśni)

• Mistycyzm - czyli wiara w istnienie świata pozazmysłowego i łączenie się z nim

• Mesjanizm - czyli wiara w pojawienie się mesjasza, który zbawi świat

• Bajronizm - czyli bunt przeciwko przyjętym wzorcom kulturowo społecznym - bohater to buntownik.

Świat, zdaniem romantyków dzielił się na to, co widzialne (materialne) i poznawalne zmysłowo oraz na to, co niewidzialne (duchowe).

Określenia epoki: "Młoda Polska", "neoromantyzm", "modernizm". Nazwa pochodzi od cyklu artykułów Artura Górskiego zatytułowanego "Młoda Polska", który uznany został za cykl programowy. Określenie to obejmuje literaturę, sztukę, teatr, a także styl życia charakterystyczny dla środowiska artystów. Nazwa została utworzona na wzór nazw funkcjonujących w innych krajach, np. Młoda Belgia, Młoda Francja, Młoda Skandynawia.

Określenie Młoda Polska mimo najszerszego znaczenia nie było jedynym stosowanym dla określenia tej epoki. Wielu twórców opowiadało się za innymi nazwami (określeniami), starając się udowodnić słuszność takich określeń. Młoda Polska trwała od końca XIX do początku XX wieku, daty graniczne wyznaczające jego początek i koniec to:

Początek:

• 1890 r. - debiuty poetów nowego pokolenia, m.in. Andrzeja Niemojewskiego

• 1891 r. - wydanie pierwszego tomu poezji Kazimierza Przerwy-Tetmajera

Koniec:

• 1918 r. - odzyskanie niepodległości przez Polskę

---