Praca socjalna koncentrowana jest na:

1. wzmacnianiu w ludziach zdolności do rozwiązywania problemów jednostkowych, grupowych lub zbiorowych, radzenia sobie w trudnych sytuacjach i rozwoju osobowego;

2. doskonaleniu zdolności ludzi do prawidłowych stosunków i interakcji z innymi;

3. skutecznym interweniowaniu na rzecz jednostek i grup najsłabszych, dyskryminowanych lub zmarginalizowanych z powodu niedostosowania, niepełnosprawności, choroby, ubóstwa itp.;

4. sprzyjaniu efektywnemu, sprawiedliwemu i humanitarnemu działaniu służb zapewniających jednostkom, grupom - środki, świadczenia i usługi;

5. tworzeniu nowych lub ulepszaniu istniejących systemów wsparcia zapewniających te środki, świadczenia lub możliwości pomocy oraz lepiej i trafniej zaspokajających oczekiwania klientów.

Projekt: zamierzony plan działania, postępowania, związany z kreowaniem pomysłów, które służą usprawnianiu lub ulepszaniu rzeczywistości społecznej.

Projekt socjalny: inicjuje, opracowuje i wdraża koncepcje działań polepszania bytu i funkcjonowania ludzi w oparciu o ocenę problemu oraz analizę możliwych celów i dostępnych wariantów

Projekt socjalny jako rodzaj metodycznego działania w obszarze pracy socjalnej

Praca socjalna - dwie formy systematyzacji działań i opracowywania metody postępowania.

1. Podejście pragmatyczne:

-Pracownik socjalny działa gromadząc doświadczenia, podejmując próby modyfikacji rzeczywistości i oceniając wyniki swojej działalności.

-Działania, które przyniosły oczekiwane rezultaty będą podejmowane nadal, zaś te, które były błędne, zostaną zaniechane. Na tej podstawie opracować można propozycje dotyczące różnych sytuacji i kontekstów.

2. Podejście naukowe:

- Konieczne jest zastosowanie wiedzy socjologicznej, psychologicznej i pedagogicznej, która umożliwia wypracowanie i uzasadnienie koncepcji działań w obszarze pomocy społecznej oraz zastosowanie adekwatnych (naukowo uzasadnionych) metod i technik badawczych.

Rola pracownika socjalnego:

• Nosiciel zmian indywidualnych, grupowych i środowiskowych, które stanowią sedno zmian społecznych i ulegają modyfikacjom zależnie od całokształtu polityki ekonomicznej, socjalnej i opiekuńczo-wychowawczej danego kraju.

• Na podstawie znajomości dynamiki sytuacji społecznej i psychologicznej, w jakiej znajduje się podopieczny, pracownik socjalny określa:

1. cele zmian, jakie zamierza osiągnąć

2. środki, niezbędne do realizacji projektu.

PROJEKT SOCJALNY - opracowanie założeń programowo-realizacyjnych oczekiwanych zmian, opartych na podejściu systemowym oraz wstępnej oceny.

Działania metodyczne - profesjonalne i świadome formy aktywności, które nastawione są na pozytywną modyfikację sytuacji, w jakiej znajduje się podopieczny.

Strategia działania - sztuka zaangażowania całego zbioru środków na rzecz osiągnięcia celu. W określeniu strategii trzeba wziąć pod uwagę różne komponenty: zasoby ludzkie, materialne, instytucjonalne i czasowe, cechy osobowościowe i indywidualne predyspozycje uczestników, potrzeby jednostkowe i grupowe. Nacisk kładziony jest na aspekty strukturalne, dynamikę i zmienne, które determinują określanie celów oraz na konieczność analizy elementów sytuacji.

Zmiana - modyfikacja, przekształcenie, przemieszczenie, przesunięcie odnoszące się do danej struktury czy procesu. Termin ten odróżnia się od „pomocy” czy „postępu”, gdy używamy go jako pojęcia operacyjnego (należy określić wówczas kto, co i w jakim celu chce zmienić oraz jak ma wyglądać przyszła sytuacja).

Ewaluacja - ocena zmiany w kontekście sytuacji przed i po. Jest to proces złożony, wymagający zastosowania określonej metodologii badań, która umożliwi zarówno analizę ilościowych, jak i jakościowych przeobrażeń.

Aspekt socjologiczny:

• Założenie, że współczesne społeczeństwo umożliwia
  i akceptuje projekty nastawione na pobudzanie inicjatyw i aktywności jednostkowych oraz środowiskowych, które warunkują rozwój społeczny.

• Socjologia dostarcza ogólnych ram pojęciowych, pozwalających na dokonanie analiz zjawisk społecznych (struktury, instytucje, normy).

• Relatywizacja wiedzy, różnorodne propozycje analizy procesów społecznych, możliwość właściwego zaplanowania
  i odpowiedniego ukierunkowania podejmowanych działań.

• Teorie socjologiczne pozwalają na usytuowanie pracy socjalnej w ogólnym wymiarze społecznym oraz na wnikliwe przyjrzenie się roli, do której pełnienia jest powołana i której się od niej oczekuje.

Aspekt psychologiczny:

• Stawianie pytań co do psychologicznych źródeł czy zasadności projektu i skutków, które za sobą niesie (szczególnie, jeśli w grę wchodzą zmiany osobowościowe).

• Uwzględniając podejście psychologiczne, pracownik socjalny musi zwracać uwagę na pragnienia, potrzeby, oczekiwania i indywidualne predyspozycje jednostki lub grupy. Musi również kierunkować swoje działania w taki sposób, aby jednostka czuła się umocniona i dowartościowana w swej autonomii.

• Podstawowe teorie psychologiczne, do których odwołują się założenia projektu socjalnego:

1. Psychoanaliza

2. Behawioryzm

• Działanie pracownika socjalnego w wymiarze psychologicznym, odnosiło się będzie do odblokowania mechanizmów utrudniających interakcję w celu nadania właściwego kierunku stosunkom interpersonalnym pomiędzy podopiecznym, grupą i pracownikiem socjalnym.

• Stosowanie wiedzy psychologicznej pozwala na lepsze zrozumienie podopiecznego i jego sytuacji oraz uzyskanie pełniejszego procesu pomocy, a także ocenę pracownika socjalnego jako osoby działającej w relacji z drugim człowiekiem.

Aspekt pedagogiczny:

• Nadawanie pracy socjalnej charakteru intencjonalnych działań stymulujących i umożliwiających rozwój. Motywami przewodnimi stają się:

1. Kształtowanie

2. Podmiot

• Warunki pedagogiczno-społecznych problemów podopiecznych rozpatrywane są często w ujęciach socjalizacji. Pedagogika pozwala uniknąć wąskiego rozumienia socjalno-wychowawczego działania, które zgodnie z takim podejściem traktowane jest jako interwencja w „nienormalnie” przebiegający proces socjalizacji.

• Pedagogika społeczna: równoważenie żądań i potrzeb jednostek i społeczeństwa. Jednostka to kształtujący się podmiot, a społeczeństwo to struktura demokratyczna, podlegająca ciągłej ewolucji.

• Istotą pedagogicznego działania w pracy socjalnej jest uruchamianie czynników „siły społecznej”, ulepszanie środowiska życia poczynaniami dynamicznych jednostek i grup społecznych.

Pedagogiczny kontekst pracy socjalnej:

1. Globalność - wykorzystywanie syntezy wiedzy o człowieku oraz zainteresowanie całokształtem rozwoju ludzkiego, uwzględniając wpływ warunków bytu i kręgu kultury w wymiarze indywidualnym i zbiorowym

1. Dynamika - twórczy, aktywny i poszukujący stosunek do rzeczywistości społeczno-wychowawczej w określonym czasie i przestrzeni; zainteresowanie przebiegiem, sposobem i znaczeniem środowisk, które determinują jakość procesu wspierania rozwoju

3. Kompensacja - świadome uzupełnienie i wspomaganie jednostki bądź grupy w jej procesach rozwojowo-socjalizacyjnych oraz samorealizacyjnych; może ona stanowić dobre uzasadnienie dla podejmowania działań wyrównujących indywidualne i społeczne braki

3. Wartościowanie - definiuje wychowawcze podejście do pracy socjalnej, czy też jej wymiar edukacyjny

• Pedagogika społeczna przyjmując uniwersalne wartości, formułuje podstawy aksjologiczne pracy socjalnej. Składają się na nie następujące kategorie wartości:

1. Człowiek i jego prawa

2. Potrzeby

3. Twórczość

4. Wola

5. Tolerancja

6. Odpowiedzialność

7. Naród

8. Wychowanie

Powstanie projektu i etapy jego realizacji:

• Analiza napotkanych problemów społecznych, które stanowią wytyczną dla samego projektu (ubóstwo; patologia jednostki, rodziny bądź grupy; przemoc; społeczne wykluczenie; trudności adaptacyjne lub wychowawcze itp.)

Na projekt socjalny składają się: analizy problemu społecznego, teorie stanowiące uzasadnienie podjętych działań, cele wywoływania zmian.

1. Zdefiniowanie problemu socjalnego, który staje się potencjalnym obiektem działań socjalnych. zwykle obiektem projektu powinien być problem, który stanowi dla pracownika socjalnego swoisty przedmiot troski w ramach jego profesjonalnej działalności, a z którym nie jest sobie w stanie poradzić, przy zastosowaniu rutynowych procedur.

2. Wstępna analiza (diagnoza) problemu.

Może dotyczyć rozmiaru zjawiska oraz dotychczasowych działań, które były podejmowane w ramach pomocy społecznej i lokalnej polityki socjalno-wychowawczej.

3. Usytuowanie problemu w kontekście teorii społecznych stanowiących uzasadnienie projektowanych zmian.

Na tym etapie niezbędna jest wiedza z zakresu nauk społecznych, która pozwoli na próbę analizy zjawiska w różnych aspektach i uzasadnienie projektowanych zmian z punktu widzenia przyjętych koncepcji teoretycznych.

4. Określenie celu projektu oraz zadań, którym jego wdrażanie ma służyć. Sformułowanie celu wynikać powinno z dotychczasowych doświadczeń pracownika socjalnego oraz z przyjętych koncepcji teoretycznych.

5. Opracowanie założeń metodologicznych:

1. związanych z diagnozowaniem potrzeb jednostek, grup, zbiorowości, które są podmiotem działań socjalnych, w celu opracowania diagnoz środowiskowych, np. studium przypadku, wywiady

2. związanych z realizacją projektu (metody pracy
   z przypadkiem, modelu pracy z grupą, metody organizacji społeczności oraz technik pracy w odniesieniu do wybranej w projekcie metody działań).

6. Analiza założeń metodologicznych w kontekście potrzeb jednostkowych i społecznych zgodnie
   z możliwościami realizacyjnymi.

***należy uwzględnić realne możliwości placówki: warunki lokalowe, zasoby personalne, akceptacja członków rodzin uczestnictwa w projekcie, możliwości finansowania całego przedsięwzięcia

7. Ustalenie planu pracy:

1. Zdefiniowanie kolejnych etapów działań metodycznych podejmowanych w ramach projektu;

2. Przyjęcie i uzgodnienie z osobami biorącymi udział w projekcie, form i metod realizacji;

3. Określenie kompetencji i zadań osób i instytucji uczestniczących w projekcie;

4. Sprecyzowanie materialnych i strukturalnych aspektów projektu;

5. Określenie ram czasowych projektowanego działania.

8. Wdrażanie projektu - systematyczne weryfikowanie przyjętych założeń i ich zgodności z planem w formie wymiany informacji między osobami biorącymi udział w projekcie.

9. Analiza recepcji projektu przez uczestników, która winna następować w końcowej fazie realizacji. Może dotyczyć zarówno formalnych jak i subiektywnych ocen.

10. Opracowanie wniosków, które dotyczyć powinny: recepcji projektu, czynników sprzyjających i utrudniających proces realizacji oraz rekomendacji praktycznych, które mogą być wykorzystane w doskonaleniu profesjonalnego działania socjalnego w przyszłości.

---