1. SPOŁECZEŃSTWO MERYTOKRATYCZNE - społeczeństwo w którym miejsce człowieka w hierarchii społecznej zależy od niego samego i nie ma żadnych przeszkód, aby każdy mógł zając takie, jakie mu się należy stosownie do wyposażenia intelektualnego i cech osobowości

2. KLASYCZNE SPOJRZENIA NA PODZIAŁY SPOŁECZNE

1. Karol Marks i pojęcie historyczne klasy

1. Podstawowe podziały w społeczeństwie związane są z różnicą stosunku do środków produkcji

2. Historyczne pojęcie klasy - w społeczeństwie kapitalistycznych widoczny jest podział na dwie podstawowe klasy: klasę właścicieli środków produkcji- burżuazję i kapitalistów oraz klasę pozbawioną środków produkcji - proletariat

3. Różnice położenia ekonomicznego i stopnia zaspokajania podstawowych potrzeb

4. Różnice sposobów życia, dostępie do władzy, wykształcenia

5. między klasami istnieje stały konflikt - na poziomie ekonomicznym, politycznym i ideologicznym

6. klasy jako grupy społeczne - zbiorowości połączone więzią społeczną, której wyrazem była świadomość klasowa

7. dwa modele struktury społecznej

1. model biegunowy - dychotomiczny podział na dwie podstawowe klasy - kapitalistów i proletariat

2. podziały wewnątrz klas podstawowych oraz klasy pośrednie między tymi biegunami

2. Max Weber i trzy płaszczyzny podziałów społecznych

1. Nierówności społeczne są rezultatem walki o podział różnego rodzaju skąpych zasobów dóbr materialnych, jak i niematerialnych - uznania społecznego i władzy

2. Płaszczyzna ekonomiczna - podział na klasy

1. podział na klasy wyznacza rodzaj szans na rynku, które zależą od posiadania własności oraz kwalifikacji

2. brak poczucia wspólnoty

3. płaszczyzna prestiżu - podział na stany

1. poczucie wspólnoty

2. od każdego, kto chce należeć do danego stanu, oczekuje się określonego stylu życia - odpowiedniej godności i prestiżu

3. podział na stany wiąże się ze sferą konsumpcji

4. płaszczyzna polityczna - partie

1. grupy, które stawiają sobie za cel wpływanie na aparat władzy i budowanie go w miarę możliwości ze swoich stronników

2. partie występują jedynie w obrębie zbiorowości o charakterze stowarzyszeń, w których istnieje jakiś racjonalny porządek oraz aparat służący jego utrzymywaniu

3. koncepcje stratyfikacji - uwarstwienia

1. społeczeństwa, w których istnieje nierówny podział dochodów, władzy, prestiżu oraz innych pożądanych dóbr i oznacza hierarchiczny układ

2. podział na klasy i warstwy pod względem ekonomicznym

3. William Lloyd Warner - zróżnicowanie społeczne ludzi związane jest ze względu na wysokość dochodów oraz szacunek, walory moralne

4. Davis i Moore - funkcjonalna teoria stratyfikacji - funkcjonalna niezbędność i użyteczność nierówności poziomu udziału w dobrach materialnych i prestiżu

1. zapewnia ona zajmowanie najważniejszych pozycji przez najlepiej wykwalifikowane osoby, kompetentnie wypełniające swoje zadania

2. zdobywanie kwalifikacji wymaga nakładów i wiąże się z wyrzeczeniami, których ludzie nie podejmowaliby, gdyby nie przyszłe wysokie pozycje

5. stratyfikacja - struktura społeczna - obszar problemowy obejmujący zróżnicowania, nierówności i podziały społeczne

3. KLASA

1. Ujęcie klasyczne

1. Karol Marks - podstawą podziału na klasy jest stosunek do własności środków produkcji. Podziały społeczne i związane z nimi konflikty mają u podstaw podziały i konflikty klasowe i mogą być do nich sprowadzane. Klasy są zbiorowościami zdolnymi do wytworzenia poczucia wspólnoty.

2. Max Weber - podział na klasy występuje tylko pod względem ekonomicznym. Klasa określa rodzaj szans na rynku. Brak poczucia wspólnoty.

3. William L. Warner - klasa jest jednym z poziomów hierarchicznego układu pozycji określanych przez wysokość dochodów i szacunek społeczny

2. Ujęcie współczesne

1. Perspektywa stratyfikacji - klasy jako poziomy zróżnicowania społecznego w płaszczyźnie ekonomicznej. Część układu stratyfikacyjnego społeczeństwa

2. Perspektywa strukturalna - klasy jako cześć społeczeństwa postrzeganego w postaci strukturalnie powiązanej całości. Klasy tworzą grupy społeczne.

4. WARSTWA SPOŁECZNA

1. W ujęciu strukturalnym - część klasy (np. burżuazja przemysłowa, finansowa) lub istotne społecznie kategorie nie dające się jednoznacznie zaliczyć do żadnej z klas wyróżnionych na podstawie stosunku do środków produkcji (np. inteligencja)

2. W ujęciu stratyfikacyjnym jako kategoria empiryczna - jest wyróżniana na podstawie kryteriów mierzalnych - wysokość dochodów mierzona ilością zarabianych pieniędzy, wykształcenie mierzone liczbą lat nauki i prestiż zawodu.

3. W ujęciu stratyfikacyjnym jako ogólna kategoria teoretyczna - układ grup tworzących hierarchię ze względu na zakres władzy, prestiż i bogactwa ich członków. Świadomość wspólnych interesów, poczucie tożsamości grupowej i podobny styl życia.

5. PROBLEM ZAWODU

1. Zawód - czynności trwale wykonywane, wymagające określonego przygotowania i umiejętności, będące świadczeniami na rzecz innych osób, przynoszące dochody będące podstawą utrzymania

2. Skale zawodów dostarczają narzędzia do poznania hierarchicznego usytuowania w przestrzeni społecznej przedstawicieli poszczególnych kategorii zawodowych - cech ich położenia społecznego

1. skala według złożoności pracy

2. skala według kryterium prestiżu

3. skala według pozycji społeczno - ekonomicznej

3. zależność między zawodem a dochodem

1. płeć - kobiety zarabiają średnio 80 % tego, co mężczyźni

2. sektor gospodarki, w którym pracujemy

3. wielkość zakładu pracy - w wielkich zakładach pracy zarabia się więcej

4. o prestiżu człowieka w kręgu znajomych decyduje to jaki on jest, natomiast o prestiżu wśród nieznajomych to, kim jest

5. z prestiżem zawodu wiąże się wykształcenie i dochód

6. RUCHLIWOŚĆ SPOŁECZNA - zmiana miejsca jednostek/ grup w systemie społecznego zróżnicowania

1. Ruchliwość pozioma - przemieszczanie się między kategoriami zawodowymi, które znajdują się na tym samym poziomi hierarchii

2. Ruchliwość pionowa - przemieszczanie się jednostek między poziomami hierarchii społecznej ; awans i degradacja

1. podnoszenie przez jednostkę poziomu swojego wykształcenia, nabywanie nowych kwalifikacji - ruchliwość wewnątrzpokoleniowa

2. zajęcie przez jednostkę wyższej lub niższej pozycji, nim mieli jej rodzice, wskutek zdobycia przez nią innego wykształcenia i uzyskanie innych kwalifikacji oraz dochodów - ruchliwość międzypokoleniowa

7. O RODZAJACH RUCHLIWOŚCI SPOŁECZNEJ DECYDUJĄ

1. Cechy jednostek oraz ich rodziców

2. Możliwości przesunięć, jakie stwarza dane społeczeństwo

3. Mechanizmy wyrównywania szans młodzieży ze społecznie upośledzonych środowisk i rodzin w złym położeniu materialnym

4. Zmiany na rynku pracy

8. RUCHLIWOŚC STRUKTORALNA wynika ze zmiany składu społeczno - zawodowego kolejnych pokoleń, natomiast pozostała to RUCHLIWOŚĆ WYMIENNA - CYRKULACYJNA.

9. WŁADZA - taka relacja między jednostkami, w której istnieje prawdopodobieństwo, że jedna z nich przeprowadzi swoją wolę, nawet mimo oporu drugiej. Możliwość wydawania wiążących dla drugiej osoby decyzji.

1. w makroskali - centralny aspekt politycznych stosunków międzynarodowych oraz relacji gospodarczych między państwami lub korporacjami

2. w mikroskali - realizuje się w najprostszych międzyludzkich kontaktach i interakcjach

3. władza jest odmianą nierówności społecznych

4. Blaum - poddajemy się władzy partnera, gdy

1. Nie możemy zapłacić lub zrewanżować się za otrzymywane od partnera dobra lub usługi

2. Nie potrafimy znaleźć alternatywnego źródła potrzebnych nam dóbr lub usług

3. Nie możemy się obejść bez tych dóbr lub usług

4. Nie mamy możliwości wymuszenia tych dóbr lub usług siłą, zdobycia ich przemocą

10. ODMIANY WLADZY

1. Przemoc symboliczna - istnienie ukrytych elit kulturowych dysponujących kapitałem edukacyjnym i kulturowym, zdolnych realizować swoje interesy dzięki przemocy symbolicznej wobec innych grup

2. Dominacja - asymetryczna relacja między zbiorowościami, z których jedna ma możliwość zagwarantowania swoich interesom interesów, czy wbrew interesom drugiej

3. Wpływ osobisty - władza w wydaniu miękkim - możliwość skłonienia drugiej osoby do zachowania zgodnego ze swoimi intencjami, przekonać, poprosić, wywrzeć perswazyjny nacisk

4. Przemoc - dysponowanie większa siłą niż druga osoba

5. Prerogatywy władzy - osoba jest obdarzona władzą nad innymi w wyniku zajmowanej pozycji społecznej

11. FORMY LEGITYMIZACJI WŁADZY - Max Weber

1. Legalna

1. Prerogatywy władcze związane z daną pozycją, a także procedury rekrutacji osób zajmujących tę pozycję są w tym przypadku ściśle określone przez prawo

1. uzurpacja - objęcie pozycji władczej bez zachowania przypisanej procedury

2. nadużycie władzy - władza realizowana jest poza zakresem kompetencji

2. tradycyjna

1. władza znajduje swoje umocowanie w odwiecznych regułach, powszechnie przyjmowanych, usankcjonowanych swoją trwałością w sposobach wyłaniania i realizowania władzy

3. charyzmatyczna

1. osobista relacja między sprawującym władzę a podporządkowanymi władzy

2. pewne walory moralne, intelektualne, organizatorskie, przywódcze zostają dostrzeżone w jednostce oraz uwypuklone, wyidealizowane przez zbiorowość, która staje się bazą społeczną charyzmy

3. charyzma to zdefiniowanie i zinterpretowanie pewnych zdolności, talentów, umiejętności jednostki jako niezwykłych, nadzwyczajnych

4. rutynizacja charyzmy- przejście władzy charyzmatycznej w legalną

12. PRZYWÓDZTWO - spontaniczne i oddolne obdarzenie jednego z członków grupy uprawnieniami władczymi - decyzyjnymi, koordynacyjnymi - w stosunku do pozostałych.

1. potrzeba koordynacji działań zmierzających do realizacji celów grupowych

2. potrzeba zapewnienia wewnętrznej integracji i spoistości grupy

3. potrzeba afirmowania ważnych dla grupy ideałów i wartości przez dostarczanie wzorów osobowych

4. przywódca wyspecjalizowany

1. władza eksperta - duża wiedza i umiejętności

2. władza wodzireja - talenty towarzyskie i animatorskie ; tworzy w grupie atmosferę solidarności, lojalności, wzajemnego zaufania

3. władza moralizatorska - wzorzec do naśladowania ; wciela wartości i idee grupowe

5. przywódca autokratyczny - sprawuje władzę samodzielnie i monopolistycznie

6. przywódca permisywny - realizator ustaleń przyjętych swobodnie przez grupę ; minimalnie wtrąca się do procesu decyzyjnego, służąc jedynie grupie swoimi kompetencjami i umiejętnościami wykonawczymi

7. o sukcesie przywództwa decyduje efektywność zadaniowa grupy oraz satysfakcja z uczestnictwa, płynąca z dużej spoistości grupy, jej zintegrowania, wysokiego morale.

8. Objęcie pozycji przywódcy uruchamia samowzmacniający się mechanizm utrwalania i poszerzenia jego władzy

13. RODZINA W TEORII SOCJOLOGICZNEJ

1. Grupa społeczna

2. Grupa pierwotna

3. Instytucja kontrolująca proces reprodukcji osobników ludzkich

4. Regulacja zachowań seksualnych

5. Biologiczne odtwarzanie populacji

6. Zapewnienie materialnych środków do życia

7. Socjalizacja nowego pokolenia

8. Ochrona i wsparcie emocjonalne

9. Sytuowanie w przestrzeni społecznej i określanie tożsamości społecznej

14. MODELE RODZINY

1. Incest, kazirodztwo - zakaz utrzymywania stosunków seksualnych z bliskimi krewnymi

2. Małżeństwo

1. Monogamiczne - związek jednego mężczyzny z jedną kobietą

2. Poligamiczne

1. poligynia- związek jednego mężczyzny z wieloma kobietami

2. poliandria - związek jednej kobiety z kilkoma kobietami

3. miejsce zamieszkania

1. matrylokalna - para zamieszkuje u rodziny żony

2. patrylokalna - para zamieszkuje u rodziny męża

3. neolokalna - para organizuje sobie własne miejsce zamieszkania

4. wielkość rodziny

1. elementarna, nuklearna - dwupokoleniowa rodzina złożona z pary małżeńskiej i jej dzieci

2. rodzina wielka

5. władza w rodzinie

1. patriarchalna - o sprawach rodziny decyduje wyłącznie ojciec

2. matriarchalna - o sprawach rodziny decyduje wyłącznie matka

15. PRZEMIANY MODELU RODZINY

1. Rodzina w epoce przedprzemysłowej

1. Głowa domu - zazwyczaj mężczyzna - miała władzę absolutną

2. Państwo nie interesowało się wewnętrznym funkcjonowaniem rodziny

3. Gospodarstwa były duże, często przebywali w nich nieznajomi

4. o doborze małżeńskim decydowało usytuowanie społeczne

5. wiele rodzin nie miało potomstwa - duża umieralność dzieci

6. podstawową rolą kobiety była rola żony

7. nie troszczono się o dzieci - nie przywiązywano do nich uczuć, by uniknąć stresu związanego z ich śmiercią

8. dzieci jako siła robocza i zabezpieczenie rodziców na starość

9. Nastolatkowi zazwyczaj przez pewien czas żyli i pracowali w innych domach

2. Rodzina w społeczeństwie przemysłowym

1. Rodzina elementarna, złożona wyłącznie z rodziców i ich dzieci

2. Małżeństwa zawierane w wyniku osobistej decyzji partnerów

3. Pojawiła się granica między światek spraw publicznych i pracy zarobkowej a światem rodziny ; odejście od modelu gospodarstwa domowego

4. Mężczyzna stał się mężem, a kobieta matką

5. Dbanie o wykształcenie dzieci, większe nakłady finansowe na nie, związek emocjonalny z nimi

6. Nieformalna kontrola opinii sąsiedzkiej nad rodzinami

7. Nauczanie dzieci, opieka nad schorowanymi rodzicami zaczęły być wykonywane przez organizacje formalne strefy publicznej

3. Brodzina współczesna

1. Pojawienie się sądów opiekuńczych mogących pozbawiać rodziców prawa do opieki nad dziećmi

2. Idee równości kobiet i mężczyzn, emancypacja kobiet

3. Zawieranie małżeństw w wyniku indywidualnych decyzji

4. Małżeństwo jako forma zaspokajania potrzeb emocjonalnych i seksualnych, a nie ekonomicznych i reprodukcyjnych

5. Powstanie systemów emerytalnych, dzieci nie są już zabezpieczeniem na przyszłość

6. Utrzymanie dzieci staje się coraz to kosztowniejsze, jest ich coraz to mniej w rodzinach

7. Państwo wpływa na proces reprodukcji ludzkiej

1. ustawodawstwo zapewniające poszanowanie praw dziecka i równoprawność małżonków

2. ustawodawstwo socjalne - zasiłki

3. system podatkowy

---