- pedagogika resocjalizacyjna- nauka o wychowaniu resocjalizującym- wychowaniu jednostek niedostosowanych społ., pomaga jednostkom zmienić/poprawić swoje zachowanie- to taka u której z różnych powodów zaburzony został proces socjalizacji (uczenia się Zach społecznych, takich które są podstawowym warunkiem prawidłowego funkcjonowania, realizowania ról społ)
- niedostosowanie społ jest zaburzeniem którego usunięcie wymaga pomocy z zewnątrz, sama nie jest w stanie sobie pomóc
- dział ped. specjalnej, która zajmuje się wychowaniem jednostek z różnymi odchyleniami od normy
- nauka o wychowaniu jednostek niedostosowanych społ i zagrożonych niedostosowaniem społ
- w Polsce rozwinęła się samodzielnie od 1971 r. Czapów i Jedlewski wydali 1. samodzielną, teoretyczną pracę dotyczącą wychowania resocjalizacyjnego, w tej pracy autorzy spełnili 3 warunki umożliwiające powstaniu samodzielnej pracy naukowej:
nadali nazwę i użyli po raz pierwszy ped. reso
określili przedmiot badań (wych. reso)
określili metody badań, techniki, którymi będzie się zajmowała ta dyscyplina
przedstawiciele:
Czapów, Jedlewski- twórcy instytutu profilaktyki społ
Otton Lipkowski- badania nad niedostosowanie społ uwzględniające najważniejsze aspekty
Jan Konopnicki- UJ, diagnoza niedostosowania społ, autor narzędzi: orientacyjna punktacja A i B, seria wykładów z matką, arkusz diagnostyczny Stotta
Lesław Pytka
Charakterystyka wybranego wychowania
1. podmiot wychowania- jednostka niedostosowana społ.
2. Proces wychowania i charakterystyka
3. charakterystyka warunków oddziaływania
ad.1
jednostka niedostosowana społ
niedostosowanie- pojęcie trudne do jednoznacznego zdefiniowania, każda z dyscyplin ma inny przedmiot, zaburzenie, które jest uwarunkowane wieloma czynnikami możliwości usunięcia są zróżnicowane
Pytka podjął próbę zdefiniowania niedostosowania, wyróżnił 4 grupy:
a) def symptomatologiczne (objawowe)
- składa się z objawów charakterystycznych dla niedostosowania społ.
* M. Grzegorzewska;
odwrócenie zainteresowań od wartości pozytywnych, podziw dla tzw złych czynów, nadmierna wyobraźnia, nieodpowiedni stosunek do ludzi i cudzego mienia, wykłamywanie się, niechęć do nauki i pracy, brak wizji życia w płaszczyźnie pozytywnie etycznej, brak umiejętności radzenia sobie z trudnościami, brak wiary w możliwości zmiany swojej niekorzystnej syt społ.
- wyst kilku z ww objawów i utrzymywanie się ich
- 1. w polskiej literaturze
b) def teoretyczne
- formułowane dla potrzeb badań naukowych
- zawiera cechy, właściwości, objawy przeciwne do tych, która dana nauka wskazuje jako objawy przystosowania społ
c) def operacyjne
- przydatne dla praktyki
- skł się z 2 części:
podobne do def symptomatologicznej (zawiera objawy)
zawiera narzędzie, przy pomocy którego możmy ustalić czy wymienione w 1. części objawy występują u jednostki i jest ona dostosowana czy też nie
* J. Konopnicki;
objawy:
rzadko lubiane przez innych, bo jego Zach są dziwne, niezrozumiałe dla otoczenia, nieadekwatne do syt, Zach nieprzyjemne dla otoczenia
przewaga negatywnych stanów emocjonalnych (poczucie osamotnienia, niezaspokajanie potrzeb)
jednostka zaspakaja swoje potrzeby w sposób niezrozumiały dla innych, bolesnych dla innych
narzędzie:
arkusz diagnostyczny Stotta ( uzyskanie info o poziomie niedostosowania i ustalenie rodzaju)
rodzaje niedostosowania społ:
a) zahamowanie; niski poziom aktywności ruchowej, społ., intelektualnej, jednostka odizolowana, niepodejmująca kontaktów, nie szkodzi grupie
b) wrogość; reakcje otoczenia są niezgodne z oczekiwaniami agresywnej jednostki, sprawienie przykrości otoczeniu, (kopanie, szczypanie, gryzienie) o charakterze werbalnym- przezywa, obelgi, plotki, skarżenie; jednostki żałują swojego negatywnego zachowania, zainteresowanie wpływa korzystnie
c) zach. aspołeczne; Zach nieprzyjemne dla otoczenia, nigdy nei żałują swojego zachowania, nie obiecują poprawy, nie ukazują pozytywnych cech a negatywne, charakteryzuje je egoizm, egocentryzm, przedmiotowe traktowanie ludzi i obojętne, pamiętliwość złośliwości, brak wyrzutów sumienia
d) niekonsekwencja; trudno jest przewidzieć Zach jednostki, nie wyciągają wniosków ze skutków swoich Zach, wymagają motywowania, ADHD
* L.Pytka;
na niedostosowanie społ jednostki wskazują Zach niezgodne z systemem obowiązującym w danym społeczeństwie systemem norm i wartości, skutkiem czego w skali makro są zaburzenia ładu i porządku społ., pogarsza warunki życia społeczeństwa, powoduje wzrost poczucia zagrożenia, społeczeństwo podejmuje rożne działania-izolacja, kary. w skali mikro następstwem jest ograniczenia swobody i autonomii
narzędzie: skala nieprzystosowania społ „SNS”
d) def. utylitarne ;praktyczne, zdroworozsądkowe
def formułowane przez rożne instytucje które zajmują się problemem niedostosowania społ.
* MEN na potrzeby profilaktyki niedostosowania społ w szkole odróżnia się 2 sytuacje:
niedostosowanie społ
zagrożenie niedostosowaniem społ.
jako niedostosowaną społ określa się jednostki/uczniów, którzy charakteryzują się występowaniem nasilonych zachowań niezgodnych z oczekiwaniami szkoły, a te oczekiwania określone są w programach nauczania, regulaminach szkolnych, jeśli Zach ucznia odbiega od tych oczekiwań, nie przestrzega regulaminu uznaje się go za niedostosowanego społecznie, uczeń zagrożony niedostosowaniem spol to taki, który wychowuje się w niekorzystnych pod względem wychowawczym warunkach rodzinnych
* Lipkowski; niedostosowanie społ; (najpełniejsza def uwzględniająca wszystkie elementy)
- zaburzenia charakterologiczne o niejednolitych objawach spowodowane niekorzystnymi wewnętrznymi i zewnętrznymi czynnikami rozwoju powodujące trwałe trudności w dostosowaniu się jednostki do normalnych wymagań społ oraz w realizacji planu życiowego
- jest wynikiem zaburzeń emocjonalnych, postaw, osobowości
- źródłem jest zaburzenie psychologicznych mechanizmów Zach człowieka
- jest zaburzeniem wieloobjawowym
- przyczynami zaburzeń są czynniki rozwoju ( niekorzystne zewn, wewn)
skutki:
*społeczne - trwałe trudności w dostosowaniu się jednostki do normalnych wymagań społ; takie które są akceptowane społ, trudności powodują zaburzenia ładu i porządku w społ.
*indywidualne - trudności w realizacji planu życiowego, wiąże się z niezaspakajaniem potrzeb
objawy niedostosowania społ:
znajomość jest ważna ze wzg na
- profilaktykę
- diagnozę resocjalizacyjną
- zawsze są to zach negatywne
* Tomaszewski; to takie, które jest niezgodne z oczekiwaniami innych ludzi, to każde takie Zach, które podejmuje jednostka z intencją niezgodną z oczekiwaniami otoczenia
oczekiwania społ mogą być przekazywane na 2 sposoby
a) bezpośrednio
kierowanych do jednostki nakazów, zakazów
b) akceptowane w danym społ normy, jednostka powinna je przyswoić w procesie socjalizacji
Zach negatywne:
a) bezpośrednio kierowane do jednostki (zakazy ,nakazy)
Zach oporne
- cel: nie wykonanie zad, zlecenia, sabotaż, niszczenie mienia
Zach zaczepne
- cel: zdenerwowanie zleceniodawcy
b) obowiązujące normy (obyczajowe, moralne, prawne)
zachowania negatywne pośrednie
- charakterystyczne dla nieletnich jednostek, charakteryzują się tym ze jednostki nie negują norm, akceptują te normy, a mimo to takie zach przejawiają, przyczyną jest niski poziom/ brak internalizacji(uwewnętrznia) w danym społeczeństwie norm
Zach negatywne bezpośrednie
- jednostka odrzuca cele społeczne twierdząc że są bez sensu, nie pozwalają żyć swobodnie
-charakterystyczne dla jednostek niedostosowanych spol, wykolejonych, występuje u nich zaburzenia, odchylenia w stanie osobowości, członkowie nieformalnych grup, realizują specyficzne cele niezgodne z celami społ. normy regulujący Zach członków są niezgodne/sprzeczne z normami akceptowanymi w danym społeczeństwie,
Objawy niedostosowania społ.
objawów niedostosowania społ. jest bardzo wiele, występują różne klasyfikacje w literaturze, niektóre objawy powtarzają się w wielu literaturach, a inne nie.
Znajomość objawów jest ważna w pkt. widzenia:
- profilaktyki
- diagnozy resocjalizacyjnej (objawowa- ustalenie objawów, przyporządkowująca- przyporządkowanie objawów do określonego zaburzenia)
Objawy wg Lipkowskiego
lenistwo, kłamstwo, wagary i ucieczki, picie alkoholu, kradzieże, zaburzenia w kontaktach społecznych, drugoroczność,
objawy wg Pospieszy i Sobczyńska
wczesne objawy niedostosowania:
niepowodzenia szkolne, wagary i ucieczki, picie alkoholu
zachowania neurotyczne:
lękliwość, nadmierna ostrożność, większa potrzeba kontaktu
i psychopatyczne:
obojętność, egoizm, egocentryzm, tendencja do wykorzystywania innych, chłód emocjonalny, brak odporności na krytykę
zachowania przestępcze- niezgodne z kodeksem karnym
objawy wg Urban
niepowodzenia szkolne, wagary i ucieczki, porzucanie nauki, niepodejmowanie pracy, picie alkoholu i uzywanie środków psychoaktywnych, zbyt wczesne rozpoczynanie współżycia, Zach agresywne, przestępcze.
Objawy wg Makowskiego
a) wobec własnej osoby:
próby samobójcze, samouszkodzenia i samookaleczenia
b) w środowisku lokalnym:
lenistwo, kłamstwo, nieposłuszeństwo, konflikty z rodzicami i rodzeństwem, ucieczki z domu
c) w środowisku szkolnym:
trudności i niepowodzenia szkolne, drugoroczność, porzucanie szkoły, negatywny stosunek do regulaminów, ADHD, zahamowanie psychoruchowe, Zach agresywne, stosowanie przemocy, konflikty z nauczycielami, wychowawcami, kolegami, niszczenie mienia szkoły
żeby jednostkę uznać za niedostosowaną musi występować kilka objawów z dużą częstotliwością, w tym celu powinno przeprowadzić się odpowiednie badania.
Ped. reso. podjęła próby uporządkowania wiedzy o jednostkach niedostosowanych- opracowano typologię niedostosowania żeby można był opracować skuteczne działania resocjalizacyjne.
4 typy niedostosowania społecznego wg Konopnickiego
zahamowanie
jednostki zahamowane charakteryzuje się niskim poziomem aktywności ruchowej tendencja do wycofywania się z kontaktów społ. utrudnia im to zaspokajanie potrzeb
najlżejsza odmiana jest brak zaufania do nowych osób, rzeczy, syt., jednostka reaguje lękiem, obawą obniżeniem poziomu aktywności, zach te nie są szkodliwe dla otoczenia a powodują negatywne skutki dla jednostki, uważane są za nieszkodliwych dziwaków, nikt się nimi nie zajmuje. dzieci zahamowane nie są kłopotliwe, siedzą w jednym miejscu, nie psocą, nie biegają, rodzice nie specjalnie się nimi interesują. zainteresowanie takimi osobami zaczyna się kiedy dzieci rozpoczynają naukę szkolną.
bardziej zaawansowana postać zahamowania to DEPRESJA
a) lżejsza
charakteryzuje się dużą zmiennością nastroju bez powodu
łatwość przechodzenia od smutku do radości jest przejawem zaburzeń
b) zaawansowana
utrzymywaniem się dłuższych okresów obniżonego nastroju: skutku, przygnębienia bez wyraźnego powodu
jeśli dłużej to się utrzymuje prowadzi to do...
c) brak życia
niechęć do jakiejkolwiek aktywności, lęk przed czymkolwiek, jednostka mogłaby tylko leżeć, nie wykonuje żadnych czynności, nie dba o potrzeby fizyczne i psychiczne, zaniedbuje czynności samoobsługowe i higieniczne.
d) wycofanie się z kontaktów społ. (skrajana postać wycofania)
agresywność, wrogość
a) wrogość wobec dorosłych
Zach. wrogie są zachowaniami nieprzyjemnymi dla otoczenia, takie jednostki są szybciej rozpoznawane w otoczeniu, działania podejmowane wobec tych jednostek zamiast poprawiać pogarszają-otoczenie stosuje kary. zaczepne zachowania jednostka stosuje po to, by zwrócić na siebie uwagę. jednostka czuje się niekochana, niedowartościowana, chce zwrócić na siebie uwagę; rodziców, innych osób-nauczycieli, rówieśników. najczęściej występujący powód- negatywna ocena stosunków rodziców do dziecka, dziecko zaczyna przypuszczać, że jest niekochane (rzadkie rozmowy, spędzanie czasu)- dziecko inicjuje jakieś spotkania z rodzicami, ci jednak nie reagują, lekceważą zachowanie, problemy dziecka. Dziecko próbuje się odegrać jakoś na rodzicach, brojąc, opuszczając zajęcia, nie uczy się. W tej fazie rozwoju wrogości pomoc dziecku jest łatwa- należy usunąć powód złego zachowania. Rodzice powinni okazać większe zainteresowanie dzieckiem. Rodzice jednak często reagują niewłaściwie. Faza ta często pojawia się w okresie dorastania- rodzice bagatelizują problem spychając go pod pretekstem dojrzewania dziecka. Dziecko przejawia niechęć do każdego dorosłego. Ci stosują kary.
b) wrogość wobec rówieśników
c) wrogość wobec wszystkich i wszystkiego
bezpodstawna, jednostka demonstruje wrogie nastawienie do wszystkiego
pomoc w tej fazie jest bardzo trudna, jednostka ma tendencje do szukania wsparcia w grupach nieformalnych- te które realizują cele niezgodne z poglądami społeczeństwa. Te gr stają się ważniejsze niż dorośli i rówieśnicy, mają swoje sposoby na zwerbowanie jednostki wrogiej.
w placówkach jednostki takie pełnią kierownicze role w strukturach nieformalnych.
jednostki wrogie czasem okazują skruchę, żal, żałują zachowań i obiecują poprawę, starają się pokazać otoczeniu pozytywne cechy (zdolności), zależy im na pozytywnej ocenie otoczenia. okazanie jednostkom wrogim pomocy najczęściej powoduje większą bądź mniejszą poprawę w zachowaniu
aspołeczność
charakteryzuje się uogólnioną wrogością wobec wszystkiego, objawy podobne są do wrogości a różnica polega na tym, że jednostki wrogie czasem okazują skruchę, żal a aspołeczne nigdy. nie starają się pokazać swoich pozytywnych cech, a demonstrują te które są nieakceptowane społecznie, okazaną pomoc wykorzystują nie zmieniając swojego zachowania, takie osoby uważają za frajerów, nie zmienia to ich otoczenia do ludzi. w dalszym ciągu zachowują się w sposób nieprzyjemny wobec otoczenia.
Charakterystyczne cechy: cynizm, chłód emocjonalny, egoizm, egocentryzm, bezwzględność w egzekwowaniu swoich praw (urojonych), zemsta za urojone krzywdy.
usunięcie aspołeczności jest bardzo trudne, wymaga specjalistycznych działań, zależy od przyczyn. może być następstwem uszkodzenia CUN- nie można liczyć na długotrwałe efekty resocjalizacji. jeśli są pozytywne efekty działań to są one krótkotrwałe. może być tez z powodu wpływu niekorzystnych czynników zewnętrznych, błędów wychowawczych, występowanie w otoczeniu negatywnych wzorów zachowań (rodziny patologiczne, sąsiedzi).
niekonsekwencja
nie da się przewidzieć jak zachowa się jednostka w określonej syt, bo w tych samych syt może zachować się różnie, przejawiają się objawy wszystkich ww typów.
istotne cehy: jednostki nie uczą się na błędach, nie wyciągają wniosków ze swoich doświadczeń, kary stosowane wobec tych jednostek są nieskuteczne, dominacja zachowań nadpobudliwych, zachowań zahamowanych, działań resocjalizacyjnych nie można oprzeć na przygotowanym planie/programie, muszą mieć charakter doraźny.
rozpoznanie jest bardzo ważne dla planowania działań resocjalizacyjnych. ped reso stara się i opracowała sposoby resocjalizacji jednostek należących do różnych rodzajów niedostosowania, żeby działania były efektywne trzeb znać pewne warunki ,które musza być spełnione .
objawy; Czapów
zdemoralizowanie
osobowość psychopatyczna
jednostki o zaburzonej socjalizacji
ad.2
w literaturze z zakresu ped reso działania których celem jest pomoc w zmianie zachowania używa się 2 pojęć, są autorzy który rozróżniają te 2 pojęcia
wychowanie resocjalizujące
- system przemyślanych, zaplanowanych i kontrolowanych działań celem których jest ponowna, prawidłowa socjalizacja jednostki niedostosowanej społecznie i przygotowanie jej do prawidłowego i samodzielnego funkcjonowanie społecznego.
- celem jest względnie trwała zmiana zachowań negatywnych, które charakteryzują jednostkę niedostosowaną społecznie (niezgodne z oczekiwaniami) na zachowania pozytywne (akceptowane społecznie, zgodne z systemem norm i wartości),
przygotowanie, podniesienie poziomu samodzielności jednostki co zwiększy jej odporność na negatywne wpływy zewnętrzne
resocjalizacja
- rozumie się ją jak wychowanie resocjalizujące i używa się jej jako skrótu
* Górski wyraźnie rozróżnia te 2 pojęcia
→ resocjalizacja (wg Górskiego) - samonaprawienie jednostki, spontaniczna poprawa w zachowaniu bez podejmowania działań
→ wychowanie resocjalizujące- system zaplanowanych działań celem którego jest ponowna prawidłowa socjalizacja jednostki niedostosowanej społecznej.
w każdym celowościowym działaniu a takim jest wych. resocjalizujące można wyróżnić 2 aspekty:
STRATEGIA DZIAŁANIA
- na strategię wych reso składają się 3 podstawowe rodzaje działań, których realizacja jest niezbędna żeby wychowanie miało charakter resocjalizacyjny czyli umożliwiało ponowną prawidłowa socjalizację jednostki niedostosowanej społ.
- te działania powinny być w określonej kolejności, nie można jej przestawić, co jest warunkiem osiągnięcia celu resocjalizacji
a) działania etiotropowe
są to działania celem których jest usunięcie przyczyn niedostosowania społ., przyczyn jest bardzo wiele, specjaliści ped reso uważają ze działania te powinny skupiać się na usuwaniu wewnętrznych, psychologicznych przyczyn niedostosowania społ.
Czapów i Jedlewski wskazują na 2 grupy przyczyn: predyspozycyjne (takie cechy ,które predysponują jednostkę do zachowań negatywnych, np. impulsywność, nieadekwatność, dyssocjalność, antysocjajlość) i przyczyny motywacyjne (takie cechy, które ukierunkowują aktywność jednostki na wybór zachowań negatywnych, są to nieprawidłowo ukształtowane motywy zachowań jednostki, np. niezadowolenie z aktualnej syt. życiowej, warunków życia, chęć zmiany) i wewnętrzne (niedostosowanie dot. postaw np. poczucie nudy, uzależnienia, agresywność, nieprawidłowości w stanie osobowości, zaburzenia systemu wartości). Jednostka chce osiągnąć swoje cele na skróty, działając wbrew oczekiwaniom społ. jeśli prawidłowo zrealizujemy działania etiotropowe to w zachowaniu jednostki pojawią się pozytywne zmiany. Nie zawsze ta poprawa jest zgodna z oczekiwaniami społ dlatego w działaniach reso podejmuje się inne działania...
b) działania ergotropowe
polegają na kształtowaniu u jednostki zachowań pozytywnych, żeby ułatwić jednostce zachowania zgodne ze społ oczekiwaniami. Możemy tutaj wykorzystać mechanizm: uczenia się/edukacji możliwy jest gdy posiadamy odpowiednią wiedzę dot. tego mechanizmu, wiemy co to jest uczenie, znamy mechanizmy uczenia się, znamy rolę kar i nagród (zajmuje się psychologia uczenia się) i konfliktu wewnętrznego polega na zaprezentowaniu wychowankowi konkurencyjnych wzorów pozytywnych zachowań (zgodnych z oczekiwaniami społ) przy pomocy których może on zaspokoić potrzeby które do tej pory zaspakajał poprzez zachowania negatywne. skuteczność konfliktu wewn. będzie tym większa, im korzyści zachowania pozytywnego będą większe niż te związane z zachowaniami negatywnymi. Trzeba znać poziomy zaspokajania potrzeb. Jest stosunkowo rzadko stosowany.
c) działania semiotropowe (utrwalające)
im lepiej utrwalimy pozytywne zachowania to rezultaty resocjalizacji będą bardziej pozytywne. w wyniku tych działań należy starać się by zachowania pozytywne nabrały charakteru mechanicznego. Jak możemy je utrwalać? Poprzez: organizowanie doświadczeń - poprzez organizację takich sytuacji przez wychowawcę, w których powinny wystąpić pozytywne Zach które chcemy utrwalić. Im częściej tym lepiej. Odpowiednie stosowanie kar i nagród - nagrody kiedy chcemy utrwalić, kary kiedy chcemy wyeliminować negatywne zachowanie. Często nieświadomie utrwalamy zachowania negatywne a eliminujemy zachowania pozytywne.
PROCEDURA DZIAŁANIA
Na procedurę składają sie techniki i metody resocjalizacji
* techniki reso- działania wyróżnione ze wzg na środek który wykorzystujemy w wychowaniu resocjalizującym. Każdy wychowawca ma do dyspozycji 2 gr środków:
a) ludzkie (może to być wychowawca, gr. społeczna) i kultura
b) elementy kultury (uczenie się, nauczanie, wiedza, praca, zabawa, sport)
biorąc pod uwagę te gr środków wszystkie techniki resocjalizacji możemy podzielić na 2 rodzaje:
I. antropotechnika wychowania resocjalizującego
- działania wyróżnione ze wzg na środek ludzki, przy pomocy którego próbuje wywrzec pozytywny wpływ na jednostkę
- wyróżniamy 3 rodzaje antropotechniki (od połowy lat 80.)
interakcji dwuosobowej (środkiem oddziaływania jest wychowawca)
grupy (środkiem jest prawidłowo ukształtowana grupa wychowawcza)
środowiska (środkiem reso. jest środowisko społeczne)
II. Kulturotechnika wych. reso.
- wykorzystywane są 3 rodzaje kulturotechniki:
aktywności szkolnej (środkami oddziaływania jest uczenie się i nauczanie oraz wiedza)
aktywności pracowniczej (środkiem jest praca; taki rodzaj aktywności którego celem jest wykonanie czegoś: praca zawodowa, społeczno użyteczne, porządkowe), chodzi o ukształtowanie pozytywnych postaw wobec pracy jednostek niedostosowanych społ., przygotowanie do podjęcia pracy
aktywności zabawowej, sportowej, rekreacyjnej
- szczególnie ważny w przypadku małych dzieci, przywracanie równowagi emocjonalnej jednostek niedostosowanych społ. , gry zespołowe stwarzają możliwości przyswajania sobie reguł w sposób naturalny. Zabawę w reso. wprowadzono w latach 30. - 40. ubiegłego wieku.
* metody resocjalizacji- rodzaj działań wyróżnionych ze względu na rodzaj wybranego środka, najpierw wybieramy technikę, a następnie ustalamy metodę. Biorąc pod uwagę 3 kryteria:
pobudzanie aktywności jednostki, ukierunkowywanie tej aktywności, utrwalanie pozytywnych zachowań, wszystkie metody możemy podzielić na 3 grupy biorąc pod uwagę ww kryteria.
w ujęciu Czapowa i Jedlewskiego, którzy wszystkie metody dzielą na grupy ze względu na podmiot oddziaływania wyróżniamy metody:
I. indywidualne- oddziaływanie na wychowanka
metody pobudzania i ukierunkowywania pożądanych aktywności wychowanka (m. przykazywania informacji i decyzji, m. doradzania wychowawczego, m. przekonywania)
metody utrwalania pozytywnej aktywności wychowanka (m. organizowania doświadczeń, m. dyscyplinowania, m. wpływu osobistego)
II. grupowe- oddziaływanie by poprzez gr wywierać wpływ na wychowanka
metody pobudzające i ukierunkowujące pozytywny wpływ grupy na jednostkę (m. kształtowania celów grupowych, m. kształtowania norm grupowych, m. kształtowania struktury grupy)
metody utrwalające pozytywny wpływ grupy (m. podnoszenia prestiżu grupy, m. podnoszenia spoistości grupy)
warunkiem poprawnej resocjalizacji jest indywidualizacja i odpowiednia diagnoza
+ życiorys Czapowa i Jedlewskiego
11