Równowaga przedsiębiorstwa
w warunkach konkurencji doskonałej

KONKURENCJA DOSKONAŁA (WOLNA KONKURENCJA)

Model rynku doskonałej konkurencji odgrywa specyficzną rolę w analizie mikroekonomicznej

=> jest bowiem swoistym wzorcem służącym ocenie innych rzeczywistych struktur rynkowych.

1. ZAŁOŻENIA MODELU „KD” (1)

1) Dostateczne rozproszenie popytu i podaży

• Oznacza, że liczba nabywców i sprzedawców, którzy zawierają transakcje wymiany jest bardzo duża.

• Udział pojedynczego podmiotu w całym rynku jest na tyle mały, że żaden z nich ani po stronie sprzedaży ani po stronie zakupów nie może wpływać na poziom ceny => są to tzw. CENOBIORCY.

• Cena jest zmienną niezależną i kształtuje się jako wypadkowa oddziaływania rynkowego popytu i rynkowej podaży. Jest akceptowana zarówno przez sprzedawców jak i nabywców.

• Z punktu widzenia pojedynczego podmiotu gospodarczego cena jest wielkością daną tzw. DATA, czyli swoistym rynkowym parametrem.

ZAŁOŻENIA MODELU „KD” (2)

2) Homogeniczność (jednorodność) produktu

• Produkt jest identyczny ze względu na cechy użytkowe (każdy oferent sprzedaje dokładnie taki sam produkt).

• Nabywcy nie posiadają żadnych preferencji przy wyborze sprzedawcy (nabywcy jest obojętne
  u którego sprzedawcy nabędzie towar).

3) Swoboda wejścia i wyjścia z rynku

• Brak barier podjęcia produkcji i sprzedaży danego towaru.

• Brak barier wyjścia z rynku, czyli pełna możliwość wycofania się z rynki gdy działalność przynosi straty.

ZAŁOŻENIA MODELU „KD” (3)

4) Doskonała przejrzystość rynku (doskonała informacja rynkowa)

• Pełna znajomość stanu rynku zarówno przez sprzedających jak i nabywających towary. Obie strony transakcji posiadają pełną informacje
  o produkcie i jego cenie, zarówno w danym momencie, jak i w przyszłości.

• Nie występuje niepewność i ryzyko związane
  z prowadzeniem działalności gospodarczej.

• Każdy producent może określić wielkość produkcji maksymalizującej zysk, a nabywca może określić wielkość swojego popytu.

• Przy założeniu, że strony posiadają pełną wiedzę
  o rynku, informacja na rynku doskonałej konkurencji jest darmowa.

ZAŁOŻENIA MODELU „KD” (4)

5) Brak kosztów transakcyjnych

• Nie występują żadne dodatkowe koszty funkcjonowania na rynku pozna nakładami ponoszonymi przy produkcji produktów
  (koszty produkcji u oferentów - sprzedawców)
  i ceną za nabyty towar u klientów.

• Poruszanie się po rynku (w czasie i przestrzeni) oraz proces zawierania transakcji nie generuje żadnych kosztów.

ZAŁOŻENIA MODELU „KD” (5)

6) Bierna rola rządu

• Pełna wolność popytu i podaży. Decyzje sprzedawców i kupujących nie mogą być krępowane przez jakiekolwiek działania ze strony agend rządowych tj.: opodatkowanie, racjonowanie, dotowanie, arbitralne ustalanie przez rząd lub inna władze ceny i warunki sprzedaży itp.

• Podobnie jak w liberalnych modelach gospodarki przyjmuje się, że państwo pełni rolę „stróża nocnego” i nie odgrywa żadnej aktywnej roli
  w gospodarce. System rynkowy nie jest więc zakłócany przez działalność państwa.

ZAŁOŻENIA MODELU „KD” (6)

7) Doskonała podzielność produktu

• Produkt może być sprzedawany w dowolnie małych ilościach. Z technicznego punktu widzenia minimalna ilość to jednostka produktu zachowująca walory użytkowe.

• Warunek niezbędny, gdy opisujemy sytuacje podzielność zachowanie rynkowe przy pomocy ciągłych funkcji matematycznych.

8) Doskonała podzielność i mobilność czynników produkcji

• Czynniki produkcji można nabywać i sprzedawać w dowolnie małych ilościach.

• Czynniki produkcji mogą być w dowolnych ilościach przenoszone do innych branż gospodarki, czy na inne obszary geograficzne. Przenoszenie to odbywa się
  w sposób „aczasowy” (natychmiast) bez ponoszenia kosztów.

2. REALNOŚĆ ZAŁOŻEŃ MODELU „KD”

1) Dostateczne rozproszenie popytu i podaży

• Dostateczne rozproszenie popytu jest osiągane na rynkach tylko niektórych produktów, ale nie wszystkich.

• Dostateczne rozproszenie podaży (szczególnie od XIX wieku) w sytuacji koncentracji produkcji prowadzi do powstania dużych i bardzo dużych przedsiębiorstw. Cecha ta znacznie się zredukowała.

2) Homogeniczność (jednorodność) produktu

• Istnieje na względnie jednorodnym rynku płodów rolnych
  i GPW (akcje), ale pozostałe produkty na rynku nie spełniają tego wymogu.

• Warunek o nieistnieniu preferencji jest trudny do utrzymania, gdyż wybór sprzedawcy zależy nie tylko od cech użytkowych samego produktu, ale także np. od sprawności przeprowadzenia oferty, kultury sprzedaży itp.

3) Swoboda wejścia i wyjścia z rynku

• Większość rynków podlega różnym regulacjom prawnym
  i administracyjnym czy finansowym (chodzi m.in.: przejrzystość bezpieczeństwo obrotu, porządkowanie rynku itd.).

REALNOŚĆ ZAŁOŻEŃ MODELU „KD” (2)

4) Doskonała przejrzystość rynku (doskonała informacja rynkowa)

• Strony transakcji nie posiadają pełnej informacji.

• Pozyskiwanie informacji wiąże się z ponoszeniem dodatkowych kosztów.

• Osiągnięcie pełnej informacji wymagałoby ponoszenia nakładów przekraczających możliwości pojedynczego podmiotu gospodarczego.

• Pełna informacja nie mogłaby w pełni wyeliminować problemu ryzyka czy niepewności, może je jedynie ograniczyć.

5) Brak kosztów transakcyjnych

• Nie istnieje system bezkosztowego zawierania transakcji kupna-sprzedaży. Każda transakcja, bez względu na formę jej zawarcia zawsze generuje jakieś koszty.

REALNOŚĆ ZAŁOŻEŃ MODELU „KD” (3)

6) Bierna rola rządu

• We współczesnych gospodarkach udział państwa i agend państwowych w życiu gosp. rozszerza się.

• Działalność gospodarcza jest ograniczana wieloma czynnikami: ustawowe zakazy, nakazy, reglamentacja, licencje, koncesje, ceny urzędowe itp.

• Mechanizm rynkowy jest szczególnie mocno zakłócany przez podatki i dotacje.

7) Doskonała podzielność produktu

• Jednostka sprzedawana musi być co najmniej tak duża, aby zachowała własności użytkowe i była w stanie zaspokoić daną potrzebę. Nabywanie innych ilości (np. ½ samochodu) jest nieuzasadnione.

8) Doskonała podzielność i mobilność czynników produkcji

• Nie ma możliwości bezkosztowego i swobodnego przekształcenia poszczególnych czynników produkcji.

DLACZEGO MIMO, IŻ ZAŁOŻENIA DOSKONAŁEJ KONKURENCJI NIE SĄ SPEŁNIANE POSŁUGUJEMY SIĘ TYM MODELEM?

• Model ten jest wzorcem, który pozwala poznać,
  na ile rzeczywiste rynki odbiegają swoim „zachowaniem” od rozwiązania idealnego.
  Na jego podstawie można określić rozbieżności
  od modelu i ich znaczenie.

• Analizując rzeczywiste rynki można zbadać,
  w jaki sposób należy usuwać niedoskonałości
  ich funkcjonowania.

• Posiada walory dydaktyczne, pozwala bowiem poznać mechanizmy rynkowe kształtujące wielkość produkcji i zyski pojedynczego producenta oraz całych gałęzi przemysłu działających na rynkach
  w warunkach konkurencji.

3. Analiza modelowa
Analiza modelowa prowadzona jest w oparciu o czas logiczny => pozwala wprowadzić rozróżnienie między krótkim a długim okresem.

Krótki okres:

• Umowny przedział czasowy, w którym występują zarówno stałe jak i zmienne czynniki produkcji i zasoby ekonomiczne.

• Podstawowe warunki produkcji, tj. rozmiary przedsiębiorstwa, technika i technologia produkcji oraz organizacja procesów wytwórczych są niezmienne.

• Zwiększenie produkcji może więc nastąpić jedynie poprzez wzrost liczby zatrudnionych, ilości godzin pracy itp.

• Nie jest zaś możliwe dokonanie zasadniczych inwestycji, zmian w technice, zwiększenie wydajności pracy.

Długi okres

• Sytuacja, w której wszystkie czynniki produkcji i zasoby ekonomiczne są zmienne.

• Przedsiębiorstwo ma możliwości zmian postępu technicznego, technologicznego i organizacyjnego. Może więc dokonać takich zmian wszystkich czynników produkcji aby osiągnąć najdogodniejszą ich kombinację i rosnącą wydajność.

4. RÓWNOWAGA PRZEDSIĘBIORSTWA
W KONKURENCJI DOSKONAŁEJ

(inaczej równowaga CENOBIORCY lub
przedsiębiorstwa wolnokonkurencyjnego)

• Wg rentowności przedsiębiorstwa

• Wg analizy CVP

4.1. Równowaga cenobiorcy
wg rentowności przedsiębiorstwa

• Cena jest zmienną niezależną. Cenobiorca nie może poprzez zwiększenie lub zmniejszenie produkcji wpływać na cenę. Oznacza to, że na rynku nastąpi konfrontacja zależnych od przedsiębiorcy AC wyrobu z niezależną od niego ceną rynkową na wyrób.

• Krzywa popytu jest doskonale elastyczna i pokrywa się z krzywą MR.

• Porównanie przychodów i kosztów daje podstawę do oceny sytuacji poszczególnych przedsiębiorstw, które wytwarzają dany towar. Każde z nich może znaleźć się w jednej z trzech sytuacji:

a) Zysk nadzwyczajny

b) Zysk normalny

c) Strata

ZASADY DECYZYJNE
(w zależności od wielkości MC i MR)

• MC > MR - należy zmniejszyć produkcję, gdyż koszty rosną szybciej niż przychody

• MC < MR - należy zwiększyć produkcję, gdyż koszty rosną wolniej niż przychody

• MC = MR - produkcja optymalna (Xe) zapewniająca zysk maksymalny

→ jest to warunek konieczny optimum!

4.2. Równowaga cenobiorcy wg analizy CVP

• Przedsiębiorca musi panować nad trzema obszarami ekonomiki przedsiębiorstwa:

TR, FC i VC

• Przychody, koszty i zyski są funkcją rozmiaru prowadzonej działalności, zaś zespół rachunków opartych w głównej mierze na zależnościach liniowych nakierowany na osiągnięcie powyższego celu nosi nazwę analizy CVP (cost-volume-profit) lub analizy punktów krytycznych.

Zaożenia analizy CVP:

• Stosowanie i wykorzystanie podziału na FC i VC

• Przyjmuje się założenie, że produkcja = sprzedaży, czyli nie rozpatruje się problemu magazynowania.

• Przedsiębiorca, wykorzystując analizę kosztów, sprzedaży i zysku, może wyznaczyć operacyjny punkt zrównania przychodów i kosztów, zwany także progiem rentowności (Xr), który obrazuje poziom produkcji (sprzedaży), a więc i przychodów niezbędnych do pokrycia kosztów całkowitych.

• Analiza progu rentowności pozwala również określić wpływ wzrastającego lub zmniejszającego się wolumenu produkcji (sprzedaży) na wielkość zysku.

Sposoby i cel obniżania Xr

Przedsiębiorca może maksymalizować zysk
nie zwiększając wolumenu produkcji. W tym celu musi podjąć działania zmierzające do:

• Obniżki kosztów stałych

• Obniżka kosztów zmiennych

• Zwiększenia przychodów ze sprzedaży poprzez wzrost cen

Celem obniżenia progu rentowności jest:

• zmniejszenie wielkości produkcji, która zapewnia pokrycie kosztów całkowitych

• zwiększenie obszarów zysków przedsiębiorstwa

GPO i GPZF

• E₁ - GRANICZNY PUNKT OPŁACALNOŚCI (GPO) - wyznacza wielkość produkcji, przy którym zysk = 0

Warunek => AC_min = MC = MR = AR, zaś AC_min gdy (AC)` = 0

• P₁ - CENA PROGU ZYSKU NORMALNEGO tj.: cena, przy której pokryte są AC i zysk wynosi 0

Warunek=> P = AC_min dla Q na poziomie GPO

• E₂ - GRANICZNY PUNKTU ZAMKNIĘCIA FIRMY (GPZF) - wyznacza wielkość produkcji, przy której firma pokrywa tylko VC i ponosi straty = FC

Warunek => AVC_min = MC = MR = AR zaś AVC_min gdy (AVC)` = 0

• P₂ - CENA PROGU ZAMKNIĘCIA tj.: Cena rynkowa kształtuje się tak, że straty firmy zrównują się z FC,
  a cena pokrywa tylko AVC.

Warunek => P = AVC_min dla Q na poziomie GPZF

GPO i GPZF

4.3. Funkcja podaży indywidualnej firmy wolnokonkurencyjnej

• Funkcja podaży firmy w doskonałej konkurencji pokrywa się z krzywą MC,
  ale zaczyna swój bieg w punkcie wyznaczenia ceny progu zamknięcia (P₂)

• Współrzędne punktu zamknięcia firmy wyznaczają cenę i ilość, powyżej których firmie opłaca się rozpocząć produkcję (mimo krótkookresowej straty).

Sytuacje decyzyjne przedsiębiorstwa wolnokonkurencyjnego
w krótkim okresie

PODSUMOWANIE

Dziękuję za uwagę!

Kolejny wykład:
Równowaga przedsiębiorstwa w monopolu