Równowaga przedsiębiorstwa
w warunkach konkurencji doskonałej
KONKURENCJA DOSKONAŁA (WOLNA KONKURENCJA)
Model rynku doskonałej konkurencji odgrywa specyficzną rolę w analizie mikroekonomicznej
=> jest bowiem swoistym wzorcem służącym ocenie innych rzeczywistych struktur rynkowych.
1. ZAŁOŻENIA MODELU „KD” (1)
1) Dostateczne rozproszenie popytu i podaży
Oznacza, że liczba nabywców i sprzedawców, którzy zawierają transakcje wymiany jest bardzo duża.
Udział pojedynczego podmiotu w całym rynku jest na tyle mały, że żaden z nich ani po stronie sprzedaży ani po stronie zakupów nie może wpływać na poziom ceny => są to tzw. CENOBIORCY.
Cena jest zmienną niezależną i kształtuje się jako wypadkowa oddziaływania rynkowego popytu i rynkowej podaży. Jest akceptowana zarówno przez sprzedawców jak i nabywców.
Z punktu widzenia pojedynczego podmiotu gospodarczego cena jest wielkością daną tzw. DATA, czyli swoistym rynkowym parametrem.
ZAŁOŻENIA MODELU „KD” (2)
2) Homogeniczność (jednorodność) produktu
Produkt jest identyczny ze względu na cechy użytkowe (każdy oferent sprzedaje dokładnie taki sam produkt).
Nabywcy nie posiadają żadnych preferencji przy wyborze sprzedawcy (nabywcy jest obojętne
u którego sprzedawcy nabędzie towar).
3) Swoboda wejścia i wyjścia z rynku
Brak barier podjęcia produkcji i sprzedaży danego towaru.
Brak barier wyjścia z rynku, czyli pełna możliwość wycofania się z rynki gdy działalność przynosi straty.
ZAŁOŻENIA MODELU „KD” (3)
4) Doskonała przejrzystość rynku (doskonała informacja rynkowa)
Pełna znajomość stanu rynku zarówno przez sprzedających jak i nabywających towary. Obie strony transakcji posiadają pełną informacje
o produkcie i jego cenie, zarówno w danym momencie, jak i w przyszłości.
Nie występuje niepewność i ryzyko związane
z prowadzeniem działalności gospodarczej.
Każdy producent może określić wielkość produkcji maksymalizującej zysk, a nabywca może określić wielkość swojego popytu.
Przy założeniu, że strony posiadają pełną wiedzę
o rynku, informacja na rynku doskonałej konkurencji jest darmowa.
ZAŁOŻENIA MODELU „KD” (4)
5) Brak kosztów transakcyjnych
Nie występują żadne dodatkowe koszty funkcjonowania na rynku pozna nakładami ponoszonymi przy produkcji produktów
(koszty produkcji u oferentów - sprzedawców)
i ceną za nabyty towar u klientów.
Poruszanie się po rynku (w czasie i przestrzeni) oraz proces zawierania transakcji nie generuje żadnych kosztów.
ZAŁOŻENIA MODELU „KD” (5)
6) Bierna rola rządu
Pełna wolność popytu i podaży. Decyzje sprzedawców i kupujących nie mogą być krępowane przez jakiekolwiek działania ze strony agend rządowych tj.: opodatkowanie, racjonowanie, dotowanie, arbitralne ustalanie przez rząd lub inna władze ceny i warunki sprzedaży itp.
Podobnie jak w liberalnych modelach gospodarki przyjmuje się, że państwo pełni rolę „stróża nocnego” i nie odgrywa żadnej aktywnej roli
w gospodarce. System rynkowy nie jest więc zakłócany przez działalność państwa.
ZAŁOŻENIA MODELU „KD” (6)
7) Doskonała podzielność produktu
Produkt może być sprzedawany w dowolnie małych ilościach. Z technicznego punktu widzenia minimalna ilość to jednostka produktu zachowująca walory użytkowe.
Warunek niezbędny, gdy opisujemy sytuacje podzielność zachowanie rynkowe przy pomocy ciągłych funkcji matematycznych.
8) Doskonała podzielność i mobilność czynników produkcji
Czynniki produkcji można nabywać i sprzedawać w dowolnie małych ilościach.
Czynniki produkcji mogą być w dowolnych ilościach przenoszone do innych branż gospodarki, czy na inne obszary geograficzne. Przenoszenie to odbywa się
w sposób „aczasowy” (natychmiast) bez ponoszenia kosztów.
2. REALNOŚĆ ZAŁOŻEŃ MODELU „KD”
1) Dostateczne rozproszenie popytu i podaży
Dostateczne rozproszenie popytu jest osiągane na rynkach tylko niektórych produktów, ale nie wszystkich.
Dostateczne rozproszenie podaży (szczególnie od XIX wieku) w sytuacji koncentracji produkcji prowadzi do powstania dużych i bardzo dużych przedsiębiorstw. Cecha ta znacznie się zredukowała.
2) Homogeniczność (jednorodność) produktu
Istnieje na względnie jednorodnym rynku płodów rolnych
i GPW (akcje), ale pozostałe produkty na rynku nie spełniają tego wymogu.
Warunek o nieistnieniu preferencji jest trudny do utrzymania, gdyż wybór sprzedawcy zależy nie tylko od cech użytkowych samego produktu, ale także np. od sprawności przeprowadzenia oferty, kultury sprzedaży itp.
3) Swoboda wejścia i wyjścia z rynku
Większość rynków podlega różnym regulacjom prawnym
i administracyjnym czy finansowym (chodzi m.in.: przejrzystość bezpieczeństwo obrotu, porządkowanie rynku itd.).
REALNOŚĆ ZAŁOŻEŃ MODELU „KD” (2)
4) Doskonała przejrzystość rynku (doskonała informacja rynkowa)
Strony transakcji nie posiadają pełnej informacji.
Pozyskiwanie informacji wiąże się z ponoszeniem dodatkowych kosztów.
Osiągnięcie pełnej informacji wymagałoby ponoszenia nakładów przekraczających możliwości pojedynczego podmiotu gospodarczego.
Pełna informacja nie mogłaby w pełni wyeliminować problemu ryzyka czy niepewności, może je jedynie ograniczyć.
5) Brak kosztów transakcyjnych
Nie istnieje system bezkosztowego zawierania transakcji kupna-sprzedaży. Każda transakcja, bez względu na formę jej zawarcia zawsze generuje jakieś koszty.
REALNOŚĆ ZAŁOŻEŃ MODELU „KD” (3)
6) Bierna rola rządu
We współczesnych gospodarkach udział państwa i agend państwowych w życiu gosp. rozszerza się.
Działalność gospodarcza jest ograniczana wieloma czynnikami: ustawowe zakazy, nakazy, reglamentacja, licencje, koncesje, ceny urzędowe itp.
Mechanizm rynkowy jest szczególnie mocno zakłócany przez podatki i dotacje.
7) Doskonała podzielność produktu
Jednostka sprzedawana musi być co najmniej tak duża, aby zachowała własności użytkowe i była w stanie zaspokoić daną potrzebę. Nabywanie innych ilości (np. ½ samochodu) jest nieuzasadnione.
8) Doskonała podzielność i mobilność czynników produkcji
Nie ma możliwości bezkosztowego i swobodnego przekształcenia poszczególnych czynników produkcji.
DLACZEGO MIMO, IŻ ZAŁOŻENIA DOSKONAŁEJ KONKURENCJI NIE SĄ SPEŁNIANE POSŁUGUJEMY SIĘ TYM MODELEM?
Model ten jest wzorcem, który pozwala poznać,
na ile rzeczywiste rynki odbiegają swoim „zachowaniem” od rozwiązania idealnego.
Na jego podstawie można określić rozbieżności
od modelu i ich znaczenie.
Analizując rzeczywiste rynki można zbadać,
w jaki sposób należy usuwać niedoskonałości
ich funkcjonowania.
Posiada walory dydaktyczne, pozwala bowiem poznać mechanizmy rynkowe kształtujące wielkość produkcji i zyski pojedynczego producenta oraz całych gałęzi przemysłu działających na rynkach
w warunkach konkurencji.
3. Analiza modelowa
Analiza modelowa prowadzona jest w oparciu o czas logiczny => pozwala wprowadzić rozróżnienie między krótkim a długim okresem.
Krótki okres:
Umowny przedział czasowy, w którym występują zarówno stałe jak i zmienne czynniki produkcji i zasoby ekonomiczne.
Podstawowe warunki produkcji, tj. rozmiary przedsiębiorstwa, technika i technologia produkcji oraz organizacja procesów wytwórczych są niezmienne.
Zwiększenie produkcji może więc nastąpić jedynie poprzez wzrost liczby zatrudnionych, ilości godzin pracy itp.
Nie jest zaś możliwe dokonanie zasadniczych inwestycji, zmian w technice, zwiększenie wydajności pracy.
Długi okres
Sytuacja, w której wszystkie czynniki produkcji i zasoby ekonomiczne są zmienne.
Przedsiębiorstwo ma możliwości zmian postępu technicznego, technologicznego i organizacyjnego. Może więc dokonać takich zmian wszystkich czynników produkcji aby osiągnąć najdogodniejszą ich kombinację i rosnącą wydajność.
4. RÓWNOWAGA PRZEDSIĘBIORSTWA
W KONKURENCJI DOSKONAŁEJ
(inaczej równowaga CENOBIORCY lub
przedsiębiorstwa wolnokonkurencyjnego)
Wg rentowności przedsiębiorstwa
Wg analizy CVP
4.1. Równowaga cenobiorcy
wg rentowności przedsiębiorstwa
Cena jest zmienną niezależną. Cenobiorca nie może poprzez zwiększenie lub zmniejszenie produkcji wpływać na cenę. Oznacza to, że na rynku nastąpi konfrontacja zależnych od przedsiębiorcy AC wyrobu z niezależną od niego ceną rynkową na wyrób.
Krzywa popytu jest doskonale elastyczna i pokrywa się z krzywą MR.
Porównanie przychodów i kosztów daje podstawę do oceny sytuacji poszczególnych przedsiębiorstw, które wytwarzają dany towar. Każde z nich może znaleźć się w jednej z trzech sytuacji:
a) Zysk nadzwyczajny
b) Zysk normalny
c) Strata
ZASADY DECYZYJNE
(w zależności od wielkości MC i MR)
MC > MR - należy zmniejszyć produkcję, gdyż koszty rosną szybciej niż przychody
MC < MR - należy zwiększyć produkcję, gdyż koszty rosną wolniej niż przychody
MC = MR - produkcja optymalna (Xe) zapewniająca zysk maksymalny
→ jest to warunek konieczny optimum!
4.2. Równowaga cenobiorcy wg analizy CVP
Przedsiębiorca musi panować nad trzema obszarami ekonomiki przedsiębiorstwa:
TR, FC i VC
Przychody, koszty i zyski są funkcją rozmiaru prowadzonej działalności, zaś zespół rachunków opartych w głównej mierze na zależnościach liniowych nakierowany na osiągnięcie powyższego celu nosi nazwę analizy CVP (cost-volume-profit) lub analizy punktów krytycznych.
Zaożenia analizy CVP:
Stosowanie i wykorzystanie podziału na FC i VC
Przyjmuje się założenie, że produkcja = sprzedaży, czyli nie rozpatruje się problemu magazynowania.
Przedsiębiorca, wykorzystując analizę kosztów, sprzedaży i zysku, może wyznaczyć operacyjny punkt zrównania przychodów i kosztów, zwany także progiem rentowności (Xr), który obrazuje poziom produkcji (sprzedaży), a więc i przychodów niezbędnych do pokrycia kosztów całkowitych.
Analiza progu rentowności pozwala również określić wpływ wzrastającego lub zmniejszającego się wolumenu produkcji (sprzedaży) na wielkość zysku.
Sposoby i cel obniżania Xr
Przedsiębiorca może maksymalizować zysk
nie zwiększając wolumenu produkcji. W tym celu musi podjąć działania zmierzające do:
Obniżki kosztów stałych
Obniżka kosztów zmiennych
Zwiększenia przychodów ze sprzedaży poprzez wzrost cen
Celem obniżenia progu rentowności jest:
zmniejszenie wielkości produkcji, która zapewnia pokrycie kosztów całkowitych
zwiększenie obszarów zysków przedsiębiorstwa
GPO i GPZF
E1 - GRANICZNY PUNKT OPŁACALNOŚCI (GPO) - wyznacza wielkość produkcji, przy którym zysk = 0
Warunek => ACmin = MC = MR = AR, zaś ACmin gdy (AC)` = 0
P1 - CENA PROGU ZYSKU NORMALNEGO tj.: cena, przy której pokryte są AC i zysk wynosi 0
Warunek=> P = ACmin dla Q na poziomie GPO
E2 - GRANICZNY PUNKTU ZAMKNIĘCIA FIRMY (GPZF) - wyznacza wielkość produkcji, przy której firma pokrywa tylko VC i ponosi straty = FC
Warunek => AVCmin = MC = MR = AR zaś AVCmin gdy (AVC)` = 0
P2 - CENA PROGU ZAMKNIĘCIA tj.: Cena rynkowa kształtuje się tak, że straty firmy zrównują się z FC,
a cena pokrywa tylko AVC.
Warunek => P = AVCmin dla Q na poziomie GPZF
GPO i GPZF
4.3. Funkcja podaży indywidualnej firmy wolnokonkurencyjnej
Funkcja podaży firmy w doskonałej konkurencji pokrywa się z krzywą MC,
ale zaczyna swój bieg w punkcie wyznaczenia ceny progu zamknięcia (P2)
Współrzędne punktu zamknięcia firmy wyznaczają cenę i ilość, powyżej których firmie opłaca się rozpocząć produkcję (mimo krótkookresowej straty).
Sytuacje decyzyjne przedsiębiorstwa wolnokonkurencyjnego
w krótkim okresie
PODSUMOWANIE
Dziękuję za uwagę!
Kolejny wykład:
Równowaga przedsiębiorstwa w monopolu