psychopedagogika twórczości, wiedza

Rola i znaczenie pedagogiki twórczości w kontekście kalejdoskopowych zmian cywilizacyjnych i wynikających z nich wyzwań edukacyjnych.

Zagadnienia twórczości i sposobów rozwijania potencjału twórczego dzieci, młodzieży i dorosłych stały się w ostatnich latach niezmiernie popularne.

Psychopedagogika twórczości daje możliwości integracji psychologicznego, filozoficznego i pedagogicznego podejścia do kreatywności dzieci i młodzieży. Adaptuje dzisiejszą szkołę na gruncie psychodydaktyki kreatywności, pomagając jednostkom oraz grupom w tworzeniu i rozwoju postawy twórczej.

Pedagogika twórczości to subdyscyplina pedagogiki, której głównym zadaniem jest generowanie wiedzy z zakresu wychowania do twórczości oraz pomocy w tworzeniu
i rozwijaniu postawy twórczej człowieka.

Edukacja w założeniu powinna przygotowywać ludzi nie tylko do korzystania ze zdobyczy współczesnej cywilizacji, ale także do twórczego uczestnictwa w procesie jej dalszego istnienia i rozwoju.

Niestety, jak twierdzi R. Pachociński : ,,Tradycyjna szkoła nie jest przygotowana do podejmowania współczesnych wyzwań cywilizacyjnych. Zbyt powoli reaguje na zmiany.

Trudności wynikają przede wszystkim stąd, że systemy oświatowe nadal koncentrują się na zaspokajaniu potrzeb edukacyjnych społeczeństw rolniczych i przemysłowych”.

Wychodząc naprzeciw potrzebom współczesnego społeczeństwa globalnego ,,szkoła przyszłości musi więc pomóc uczniom w krytycznym postrzeganiu rzeczywistości,
w odkrywaniu, analizowaniu i interpretowaniu pojęć i znaczeń”.

Globalizacja w systemie edukacyjnym wymusza nowe zmiany, których współczesna

szkoła nie jest w stanie podjąć. Najważniejszym z tych wyzwań jest równość szans edukacyjnych dla dzieci pochodzących z rodzin o wysokim i niskim statusie ekonomicznym.

Dynamiczne zmiany na świecie sprawiają, że pogłębiają się różnice w możliwościach

edukacyjnych młodych ludzi. Współczesna szkoła masowa nie stwarza warunków do wszechstronnego rozwoju ucznia. To instytucja zamknięta na działania nowatorskie i rozwój

uzdolnień czy zainteresowań uczniów. ,,Szkoły coraz bardziej izolują się od społeczeństwa -

pisze R. Pachociński - oraz od dzieci i młodzieży żyjących w tym społeczeństwie. Dzieci mają się przygotowywać do życia skierowanego ku przyszłości, choć szkoła zamknięta jest przeszłości.”

Jak twierdzi M. J. Szymański: ,,Szkoła jest ciągle miejscem odbywania lekcji, a te nastawione są na przekazywanie materiału do opanowania, na mniej lub bardziej tradycyjne nauczanie. Na ogół mało czasu pozostaje na działalność wychowawczą.

Szkoła wciąż jest dość nieporadna w zakresie edukacji emocjonalnej, pedagogiki twórczości.

Jest też wciąż za mało wykorzystanym miejscem wartościowej praktyki społecznej”.

Kształcenie i wychowywanie ludzi zdolnych do pełnego funkcjonowania we współczesnym świecie, wymaga przebudowy obecnych systemów edukacyjnych, bo tylko kształcenie dzieci i młodzieży może je przygotować do życia w globalnej rzeczywistości.

Zdaniem naukowców, przed systemem szkolnej edukacji na obecną dekadę stoją dwa wielkie wyzwania związane z nowymi technologiami edukacyjnymi.

Są nimi:

1. Przekonanie nauczycieli, że nie da się dalej uczyć przedmiotów szkolnych bez zaangażowania nowych technologii (podniesienie świadomości technologicznej kadry pedagogicznej i ich kompetencji w zakresie czegoś, co można określić mianem pedagogiki cyfrowej);

2. Stworzenie programów nauczania wszystkich przedmiotów, które będą zintegrowane z dostępnymi w szkołach urządzeniami technologii edukacyjnych: komputerami, tablicami interaktywnymi, odtwarzaczami multimedialnymi, projektorami cyfrowymi, kursami e-learning i oprogramowaniem interaktywnym.

,,Jeżeli chcemy współczesnym dzieciom i młodzieży przekazać wiedzę, która umożliwi im odniesienie sukcesu w technologicznej cywilizacji przyszłości, musimy zreformować praktykę pedagogiczną, by rozwijała wrodzone umiejętności oraz umiejętności korzystania z technologii”.

Tradycyjne formy nauczania nie są akceptowane przez uczniów, zaś konsekwencje trzymania się ich przez nauczycieli widać po wynikach egzaminów.

Zdaniem samych nauczycieli, na podstawie przeprowadzonych sondaży najważniejszym wyzwaniem edukacji II dekady XXI wieku jest:

1. Motywowanie uczniów do uczenia się, bo szkolę traktują, jak możność
pokazania się,

2. Zbudowanie ciekawej szkoły, uatrakcyjnienie jej dla uczniów, aby nie była
nudna,

3. Przygotowanie młodych do życia, funkcjonowania w warunkach cywilizacji
informacji,

4. Realizacja prymatu umiejętności nad wiedzą, akcentowanie wiedzy
praktycznej,

5. Wzmocnienie wychowania, pokazanie dobrych wzorców, zmiana wartości,

6. Stawianie nowych wymagań i zadań nauczycielom oraz dobra jakość ich
pracy,

7. Opracowanie modelu treści kształcenia i szkoły dopasowanej do XXI wieku
oraz potrzeba zmiany treści podstawy programowej, bo ta nowa jest w dużej
mierze taką jedynie z nazwy,

8. Poprawa warunków pracy i nowa organizacja działania szkoły,

9. Zbudowanie szkoły myślenia i kreatywności,

10. Eliminacja (zwalczanie) biurokracji oświatowej,

11. Uporządkowanie obecnej edukacji, prawa oświatowego.

Uczenie się to nie tylko uczestniczenie w zorganizowanych formach kształcenia, ale przede wszystkim uświadomienie sobie sytuacji edukacyjnych w życiu oraz przez całe życie. To otwarcie się na siebie, innych i świat. Uczenie staje się sposobem na życie, stylem.

Olga Czerniawska mówi o uczeniu jako stylu życia. Mówi, że uczenie się jest procesem trwającym przez całe życie i realizującym się poprzez życie, doświadczenia, styczności, wydarzenia osobiste i społeczne, przez historię życia. Tak rozumiane uczenie się zawiera cztery wymiary:

· Uczyć się, aby poznać

· Uczyć się, aby działać

· Uczyć się, aby żyć wspólnie

- Uczyć się, aby być

Zgodnie z założeniami kształcenia ustawicznego każdy człowiek ma prawo do nauki w różnym okresie życia, a władze oświatowe mają obowiązek zapewnić różne jej formy, pomoc i opiekę.

Kształcenie dorosłych, pełniące niegdyś rolę zastępczą o charakterze kompensacyjnym, staje się obecnie popularną formą aktywności edukacyjnej. Rozwój kultury, rosnące wymagania i motywacje, a także coraz większa dostępność wspierana nowymi technologiami powodują jej upowszechnianie się. Józef Półturzycki twierdzi, że „kształcenie ustawiczne staje się nie tylko celem, ale także podstawową formą realizacji nowoczesnej edukacji”.

Pisząc o różnicach dotyczących edukacji dzieci i młodzieży oraz dorosłych, należy wspomnieć o różniącym się środowisku edukacyjnym tych grup. Środowisko edukacyjne człowieka dorosłego jest znacznie rozleglejsze przestrzennie i bogatsze treściowo niż środowisko wychowawcze dzieci i młodzieży. Tamto jest w znacznym stopniu sterowane przez ludzi dorosłych, z dominacją strategii ochronnej, rozwijanej w intencji obrony przed zaburzeniem procesu rozwoju intelektualnego, emocjonalnego i moralnego młodocianych.
Człowiek dorosły może wchodzić w bogate interakcje z szeroko otwartymi dla niego przestrzeniami przyrodniczymi, społecznymi i kulturowymi. Ta otwartość bogactwa interakcji ma swoje ograniczenia, ale jest ich zdecydowanie mniej niż w przypadku dzieci i młodzieży, wobec których dorośli stosują liczne celowe ograniczenia. A więc środowisko człowieka dorosłego jest mu nie tyle dane, co raczej zadane, bowiem w znacznej mierze staje się funkcją jego woli i aktywności właśnie owych podejmowanych działań czy też ich zaniechania.

Społeczeństwo nasze żyjące w warunkach dynamicznych przemian związanych
z procesami uprzemysłowienia, urbanizacji i globalizacji, musi ze szczególną nadzieją kierować się w kierunku humanistycznej szkoły przyszłości, która zdaniem T. Pilcha: „będzie łączyć harmonijne przygotowanie do życia w cywilizacji naukowo-technicznej i wyposażać ludzi w wiedzę i sprawności instrumentalne, sprzyjające panowaniu nad światem rzeczy.

Równocześnie celem wychowania jest rozwój do życia w wartościach, które określają

zasadnicze cele życia człowieka. Istota wychowania w szkole będzie przysposabiać człowieka do kultury humanistycznej, do życia we wspólnocie i dla wspólnoty”.

Globalizacja, czas, który przyspiesza, stanowi nową rolę dla nauczyciela. Powinien on być bardziej mediatorem, pośrednikiem aniżeli osobą instrumentalnie przekazującą wiedzę.

W zakresie treści kształcenia konieczne jest odejście od encyklopedyzmu dydaktycznego w kierunku formalizmu, preferującego wiedzę operatywną, a nie bierną
(pamięciową), a całe nauczanie winno przybrać charakter ponad przedmiotowy w kierunku całościowego ujmowania wiedzy.

R. Pachociński, Oświata i praca w erze globalizacji, Warszawa 2006, s.35.

Tamże, s. 44

Tamże, s. 83

M. J. Szymański, Pedagogika emancypacyjna- szanse i bariery, [w:], Refleksje nad współczesną pedagogiką

w Polsce. (red.), E. Rogulski, Wydawnictwo Niepaństwowej Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Białystok 2007, s. 52.

R. Pachociński, Oświata i praca w erze globalizacji, Warszawa 2006, s. 87

http://www.edunews.pl/badania-i-debaty/badania/992

O. Czerniawska: Uczenie się jako styl życia, [w]: Przygotowanie do starości. Materiały z konferencji gerontologicznej, Łódź 1997

Tamże, s.14

J. Półturzycki: Andragogika jako dyscyplina akademicka, [w]: wyzwania współczesnej edukacji dorosłych. Andragogika jako przedmiot akademicki, pod red. A. Fabiś, Mysłowice - Zakopane 2004

D. Jankowski: Człowiek dorosły współkreatorem swojego środowiska edukacyjnego, W: Człowiek na edukacyjnej fali. Współczesne konteksty edukacji dorosłych, pod red. nauk. M. Podgórnego, Kraków 2005

T. Pilch, Spory o szkołę. Pomiędzy tradycją a wyznaniami współczesności, Warszawa 1999, s. 209.