Aktywność jest podstawowym atrybutem i fundamentem ludzkiego istnienia. Jest ona zjawiskiem ogromnym, niosącym ze sobą treści ciągle nowe, intrygujące pedagogów i psychologów. Zagadnienie aktywności można rozpatrywać w różnorodnych aspektach: psychologicznym, pedagogicznym i biologicznym. Pierwszy to aspekt psychologiczny. Według Stefana Szumana aktywność,to działalność człowieka polegająca na oddziaływaniu przekształcającym rzeczywistość. Człowiek przekształca świat według swoich potrzeb, według tego co praktycznie określa związek przedmiotu z tym, co jest potrzebne człowiekowi. Przekształcając rzeczywistość zależnie do swoich potrzeb człowiek ją opanowuje. Szuman podał główne składniki aktywności: działanie i przekształcanie ,oraz to co jest siłą napędową - potrzeby ludzkie .
Per autorka w swoim artykule napisała, że zagadnienie aktywności w literaturze pedagogicznej i psychologicznej zostało opisane już setki razy. Zdaniem per Renaty Cebernik każdy może spojrzeć na to zagadnienie przez pryzmat własnych doświadczeń i przedstawić swój punkt widzenia. W ten właśnie sposób można uzyskać nowy sens tego zjawiska. Jej zdaniem ważnym aspektem edukacji jest aktywność dziecka. Zagadnienie to pobudza do refleksji, gdyż zachodzi ono w nowych warunkach społeczno - ekonomicznych, ustrojowych i kulturalnych. Per autorka napisała , że bardzo ważne jest rozwijanie aktywnego potencjału tkwiącego w psychice dziecka. Jest to możliwe jeżeli weźmiemy pod uwagę następujące zagadnienia: wnikliwe poznanie potrzeb i zainteresowań dziecka, odpowiednią relację interpersonalną nauczyciela wobec dziecka oraz budowanie odpowiednich warunków materialnych aby dziecko czuło się swobodnie i bezpiecznie. Per Renata Cebernik chcąc spojrzeć na kreatywną postawę nauczyciela posłużyła się metodą eksperymentu i obserwacji. Per autorka chciała się przekonać czy nauczyciel jest człowiekiem przedsiębiorczym w procesie zagospodarowania czasu i rozwoju swojej twórczej aktywności. Per Cebernik w swoim eksperymencie przyjęła dwie hipotezy. W pierwszej hipotezie założyła, że nauczyciel wystąpi w roli prowokatora inspirującego dziecko do podejmowania działań. Jeżeli będzie podsuwał ciekawe propozycje zadań, to stopień aktywności dziecka będzie wyższy, a co za tym idzie poziom jego aktywności będzie wyższy. A druga hipoteza dotyczyła częstego stosowania przez nauczycieli różnorodności przemienności form, środków, sposobów zagospodarowania czasu dziecka. Per Renata Cebernik w czasie swojego eksperymentu utworzyła dwie grupy dla porównania, grupę eksperymentalną i kontrolną. W badaniu wykorzystała następujące narzędzia:” arkusz obserwacji zachowań dziecka oraz arkusz obserwacji zachowań nauczyciela w sytuacji zadaniowej wobec dziecka, test obrazkowy dla nauczyciela, ankietę dla nauczyciela”. Per autorka posłużyła się takimi metodami ponieważ uważa, że to pomoże osiągnąć jej zamierzony cel. Pani Renata Cebernik przeprowadziła badania w dwóch Zielonogórskich przedszkolach w grupie sześciolatków. Badania odbyły się w październiku i listopadzie w 1993 roku, oraz w kwietniu i maju w 1994 roku i trwały łącznie 14 dni. Badania przebiegły w dwóch etapach w grupie eksperymentalnej i grupie kontrolnej. Głównym ośrodkiem badań były następujące zagadnienia:„rodzina jako podstawowe ogniwo kształtujące osobowość dziecka, wykształcenie rodziców, struktura rodziny, płeć dziecka, rodzaj podejmowanych działań, postawa nauczyciela wobec dziecka”. Autorka z dużym obiektywizmem odtworzyła badania w obydwu grupach. Badania wykazały, że większość rodziców to ludzie z wykształceniem średnim i wyższym, przeważające było jednak wykształcenie średnie. W żadnej grupie nie było rodziców bez wykształcenia. Wśród pięćdziesięciu czterech rodzin tylko dwie były niepełne. W obu grupach była przewaga chłopców. W grupie eksperymentalnej na trzydzieści badanych osób było szesnastu chłopców, a w grupie kontrolnej na dwadzieścia sześć osób badanych było siedemnastu chłopców. Różnica ta miała wpływ na podejmowanie przez dzieci działań, ponieważ najczęstszą aktywnością w obu grupach była aktywność ruchowa (motoryczna). Najczęściej podejmowanymi działaniami przez dzieci były działania konstrukcyjne: zabawy klockami, propozycje plastyczno - techniczne, a w szczególności rysowanie. Per Renata Cebernik pisze, że głównym źródłem aktywności dla dziecka jest nauczyciel. Autorka zauważyła duże różnice pomiędzy grupą eksperymentalną, a grupą kontrolną. W pierwszej prawie 90% dzieci podejmuje oferty nauczyciela, a w drugiej 75% dzieci podejmuje oferty proponowane przez nauczyciela. Po obserwacji autorka wysuwa proste wnioski ,z którymi ja całkowicie się zgadzam. Dzieci w grupie eksperymentalnej częściej podejmowały oferty proponowane przez nauczyciela. Sądzę, że był to wynik życzliwego stosunku nauczyciela do dzieci i interesującej propozycji edukacyjnej. Natomiast w grupie kontrolnej procent podejmowanych działań był nieco niższy. Uważam, iż przyczyna tkwiła w częstej nieobecności nauczyciela w grupie. Dzieci nie czuły się w obowiązku do podejmowania działań. Per Renata Cebernik chcąc zaobserwować czy dokonały się jakieś zmiany, powtarzała eksperyment z kilku miesięcznym opóźnieniem. Chciała zaobserwować czy nastąpiły jakiekolwiek zmiany w pracy nauczyciela z dziećmi. Zmiany jednak nie nastąpiły, z wyjątkiem jednej a mianowicie badania późniejsze z kwietnia i maja wykazały, że w obu grupach zmniejszyła się częstotliwość podejmowanych działań. Per Cebernik pisze, że tezy które założyła sprawdziły się częściowo. Jej zdaniem wysiłek nauczycieli zmierzający do rozwoju aktywności dziecka był za mały.
Pani Renata kiedy dokonała analizy i opisu badań sformułowała swoje wnioski a mianowicie:
„ nie należy się godzić z zastaną sytuacją, lecz starać się w miarę możliwości urozmaicać życie dzieciom ” ,
„ nie odrzucać wartościowych pomysłów dzieci ( pozwolić im na tak zwaną rozumną swobodę, by tak jak nauczyciel mogły stać się źródłem własnej aktywności ) ”.
Per autorka pisze, że często krytykuje się nauczycieli za ich rutynę w pracy i za brak twórczego myślenia. Patrzy na tę sprawę z „dzisiejszej” strony i wnioski swoje podtrzymuje.
Po przeczytaniu tego artykułu nasunęły mi się następujące wnioski na temat nauczyciela. Uważam, że należało by wrócić do okresu ich nauki akademickiej i poddać analizie to, jak ci ludzie byli kształtowani w czasie własnej edukacji, jaki wpływ miało na nich otoczenie , że dziś są tacy a nie inni, że pracują tak a nie inaczej i ile wysiłku włożyli w samodoskonalenie się . Zdaję sobie sprawę, że są to pytania na które w tej chwili nie da się odpowiedzieć. Uważam, że są to pytania dla przyszłych pedagogów. Myślę iż twórcza aktywność dziecka może być rozwijana przez tych, którzy sami doświadczyli interesujących rzeczy w rozlicznych zajęciach , warsztatach czy spotkaniach z ciekawymi ludźmi. Uważam, że w ten sposób nauczyciel poszerza swoje horyzonty, myśli niekonwencjonalnie, jednym słowem próbuje być konstruktywny edukacyjnie. Pisząc o poszerzaniu wiedzy przez nauczycieli, chcę zwrócić uwagę na to, że dzisiejsza nauka niesie ze sobą rozmaite treści, często trudne i nie zrozumiałe, a czasem wręcz niepotrzebne. Dlatego ważne jest selekcjonowanie wiedzy, wybieranie takich zagadnień, które są istotne dla przyszłej pracy pedagogicznej i które będą niosły cenne rady w społeczeństwo. Wiedza w życiu nauczyciela, to nie ograniczenie się tylko do kilku czasopism pedagogicznych, lecz badanie różnych nauk, począwszy od psychologii, socjologii, ekologii itp. aż po technikę. Rozwój nauczyciela powinien przebiegać w odpowiednim otoczeniu. Myślę, że nauczyciel rozwijający się wewnętrznie, czyli taki który dba o rozwój samego siebie, będzie umiał nawiązać partnerską relację z dzieckiem, która daje przecież dużo dobrego a mianowicie swobodę przekazu słów i myśli oraz buduje wzajemne zaufanie i daje dziecku poczucie bezpieczeństwa .
Bibliografia
Grzesiuk L, Trzebińska E „Jak ludzie porozumiewają się”. NK, Warszawa 1978 rok .
Szuman S„Rola działania w rozwoju małego dziecka”. Ossolineum, Wrocław 1955 rok .
Zaczyński Wł „ Praca badawcza nauczyciela ” WSiP, Warszawa 1995 rok .