,,Dobrze widzi się tylko sercem. To co najważniejsze, jest niewidoczne dla oka"
(A. de Saint -Exupery )
Ten tekst jest częścią adresowanego do młodzieży programu JAK SIĘ MASZ ?
Dlaczego młodzież ? Ponieważ zajmuje się problematyką uczuć i emocji, a młodość to okres kiedy uczucia przeżywane są szczególnie silnie. Wydaje się więc, że nasza propozycja wychodzi naprzeciw temu co jest dla ciebie najważniejsze. To trochę tak jakbyśmy do bogatego wybrali się z workiem pieniędzy. Być może ktoś inny powinien być adresatem tego programu. Dlaczego młodzież ? My też byłyśmy kiedyś młode i mamy w pamięci wciąż żywe wspomnienia. Pracując na co dzień z młodymi ludźmi wiemy, że czasem bywa ciężko.
Opracowując program, chciałyśmy dać ci do ręki narzędzie pozwalające rozumieć i żyć w zgodzie ze swoimi emocjami. Programowo nie używamy określenia " panować nad emocjami". Jakże często słyszysz "panuj nad sobą", "trzeba panować nad swoimi emocjami " Nie ma w tych słowach nic złego, a jednak budzą jakiś opór. Bo czy ktoś mówi "panuj nad talentem" albo " panuj nad myślami" albo " panuj nad urodą" ; nie, mówi się raczej rozwijaj się, myśl, dbaj o siebie. Natomiast nikt nie mówi czuj, dbaj o swoje emocje, rozwijaj się emocjonalnie. Istnieje w potocznym mniemaniu przekonanie, że emocje to coś nad czym trzeba panować. Czyżby to oznaczało, że emocje są złe lub niebezpieczne i trzeba mieć na nie szczególne baczenie ? A może to stwierdzenie jest wyrazem przekonania, że emocje mają w sobie ogromną siłę. Zdolność przeżywania uczuć i emocji czyni nas prawdziwie ludźmi. I tak naprawdę panować nad emocjami znaczy panować nad sobą, być prawdziwie wolnym.
"CZUCIE I WIARA SILNIEJ MÓWIĄ DO MNIE NIŻ MĘDRCA SZKIEŁKO I OKO"
Jak się czujesz ? Jak się masz ? Proszę nie mów, że dobrze bo to taka grzecznościowa formułka, która nic mi o tobie nie mówi - tak po prostu wypada powiedzieć. Na jednej z kolejnych stron zamieszczam listę słów, których ludzie najczęściej używają po to, aby wyrazić to co czują. To właśnie mam na myśli mówiąc emocja - to co czujesz. Mogłabym tu przytaczać różne definicje tego słowa, ale nie wydaje mi się to konieczne. Masz jak sądzę 13, 14 lat i doskonale wiesz co to znaczy czuć. Być może nie zawsze potrafisz nazwać to co czujesz ale wiesz czym jest odczuwanie. Wiesz jak to jest kiedy stoisz przy tablicy, kiedy strzelasz gola, kiedy jest klasówka..... Wiesz coś o tym; prawda ? Emocje odzwierciedlają Twój stosunek do działających na Ciebie bodźców. Mówiąc bodziec mam na myśli to wszystko co się dzieje, co ma na Ciebie wpływ, co zauważasz i spostrzegasz, na co reagujesz. I nie chodzi mi tylko o bodźce zewnętrzne, o coś co dzieje się w otoczeniu. Chodzi także o to, co dzieje się w Twoim wnętrzu, o Twoje myśli, fantazje, marzenia. Czasem wystarczy tylko pomyśleć o jakimś zdarzeniu z przeszłości lub puścić wodze fantazji i marzyć o czymś co dopiero ma się wydarzyć, by doświadczyć radości, złości smutku...... Czasem jakaś sytuacja, muzyka, fotografia, czyjeś słowa sprawiają, że nagle jakieś zdarzenie przypomina Ci się z taką intensywnością jakby to działo się teraz, w tej chwili.
Emocje wyrażają się zmianą poziomu ogólnej mobilizacji całego Twojego organizmu. Mają określony znak: dodatni (odczucie przyjemności) w przypadku bodźców pozytywnych, ujemny (odczucie przykrości) w przypadku bodźców negatywnych, oraz specyficzną treść i formę ekspresji. Odzwierciedlają to potoczne sformułowania : czuć się dobrze lub czuć się źle. Emocje dodatnie ukierunkowują twoją energię na podtrzymanie stanu rzeczy, który je wywołał, negatywne - na jego likwidację. Emocje powodują także zmiany w przebiegu procesów Twojego myślenia, spostrzegania, pamięci. Te o umiarkowanym natężeniu podnoszą sprawność Twojego działania, o bardzo dużym natężeniu (zwłaszcza negatywne) mogą je dezorganizować.
Zawsze coś czujesz ! Może nie zawsze jesteś świadomy tego co czujesz, może nie zawsze potrafisz to nazwać, ale zawsze jesteś w jakimś stanie emocjonalnym. Bardziej świadomy swoich emocji stajesz się najczęściej w sytuacjach gdy są one bardzo silne.
To co czujesz wpływa na to co robisz, jak się zachowujesz. Często dzieje się to poza Twoją świadomością, w sposób automatyczny. Emocje są trochę jak termometr. Są jak dobry przyjaciel, który pomaga Ci ogarnąć ogrom informacji i bodźców płynących z otaczającego cię świata, a także z wnętrza Ciebie samego. Dzięki nim wiesz, co w otaczającej Cię rzeczywistości jest dla Ciebie dobre, a co Ci zagraża. Gdy teraz czytasz moje słowa także coś czujesz, być może to ciekawość, może zniecierpliwienie.... Co ja czuję, co robię i czy jestem świadomy wpływu jednego na drugie ? Wydaje mi się, że to ważne umieć nazwać to co czuję. Czy to jest przyjemne, czy nieprzyjemne ? Jakie słowo najlepiej wyraża mój stan ? Jakie są konsekwencje tego co odczuwam ? Jakie z tej emocji wynika zachowanie ? Jaka jest funkcja tego uczucia ? Za dużo pytań ? Nie martw się, nie musisz znać wszystkich odpowiedzi. Ja też ich nie znam, ale nie przestaję wciąż pytać. Pytania są kluczem. Jeśli masz odpowiedni klucz otwierasz drzwi.
Niezależnie od tego czy emocja jest przyjemna, czy nieprzyjemna warto ją przeżyć jako pewien sygnał. Sygnał zawsze coś oznacza. Kiedy widzisz zielone światło wiesz, że możesz przejść na drugą stronę ulicy. Kiedy słyszysz syrenę strażacką wiesz, że gdzieś się pali, burczenie w brzuchu oznacza, że jesteś głodny. Emocje to także sygnały. Kiedy idziesz wieczorem ciemną ulicą odczuwasz strach. Strach to sygnał, że musisz się mieć na baczności, że jest w twoim otoczeniu coś co może stanowić zagrożenie. Kiedy ktoś nie okazuje ci szacunku jesteś zły. Złość to sygnał, że powinieneś coś zrobić, aby powstrzymać proces niszczenia twojej pomyślności, albo przeszkodzić temu w przyszłości. Niepokój może informować Cię o tym, że jest coś w Twojej przyszłości do czego musisz się lepiej przygotować. Żal pokazuje co mogłeś, albo co powinieneś zrobić w pewnych sytuacjach w przeszłości. Poczucie winy jest informacją o przekroczeniu jakiejś osobistej normy. Smutek jest związany z utratą i sygnalizuje, że powinieneś zatroszczyć się o siebie.
Każda emocja ma swoją specyficzną funkcję, coś sygnalizuje. Na przykład jest klasówka lub jakiś egzamin. Dużo się uczyłeś, ale boisz się, że może ci się nie udać. Wchodzisz do klasy i ....... Być może czujesz drżenie rąk, masz pustkę w głowie, serce wali jak młot, pocisz się....Boisz się ! Twój strach mówi Ci - uważaj, niebezpiecznie, miej się na baczności. Jeśli to taki mały strach to wyzwoli w Tobie siłę, aby sprostać zadaniu. Jeśli bardzo się boisz to może się zdarzyć, że zapomnisz to czego się uczyłeś, będziesz miał pustkę w głowie i wypadniesz źle. Autonomiczny układ nerwowy oraz adrenalina pobudzają narządy wewnętrzne, stąd mocne bicie serca, szybszy oddech, pocenie się, drżenie mięśni. Następuje mobilizacja całego organizmu do ......no właśnie, do czego ? Być może do ucieczki, być może do stawienia czoła temu co wywołuje strach, być może do walki. Jeśli spotkasz na swej drodze lwa, ta wewnętrzna mobilizacja Twojego organizmu da Ci siłę do ucieczki i wdrapania się na drzewo. Twój dobry przyjaciel - strach ostrzega i mobilizuje. Możesz go wysłuchać i próbować zrozumieć, albo powiedzieć mu : " jesteś głupi, siedź cicho, nie potrzebuję cię ". Wtedy będziesz trochę jak ten Stefek Burczymucha z wiersza Jana Brzechwy, który mówił, że niczego się nie boi. Pamiętasz finał ? Przestraszył się małej myszki. Nie da się oszukać emocji. Jeśli nie będziesz ich szanował, lubił i słuchał tego co do Ciebie mówią staną się niegrzeczne i dają Ci nieźle w kość. Szanując swoje emocje szanujesz też siebie. Jeśli chcesz, aby inni okazywali Ci szacunek musisz najpierw sam szanować siebie. Szacunek dla siebie wypływa z faktu, że jesteś człowiekiem. Ba, powiem więcej - nie ma, nigdy nie było i nigdy nie będzie drugiej takiej osoby jak Ty. Jesteś unikalny !
Czasami emocje są jak małe dzieci, czasami przychodzą nie w porę, są nieadekwatne to sytuacji. Mała myszka, a strach taki ogromny. Czy strach jest adekwatny do sytuacji egzaminu czy klasówki ? Co może się stać, czego się obawiam, co złego może mnie spotkać ? Być może lepiej byłoby w tej sytuacji odczuwać motywację ?. Wszystko zależy od tego co jest dla Ciebie ważne, ale do tego jeszcze wrócimy. Zgoda ?
Czasami reagujesz w pewien sposób dlatego, że tak się nauczyłeś i nie przychodzi Ci nawet do głowy, że możesz inaczej. Trzeba wychowywać swoje emocje, aby mogły Ci służyć i wspierać Cię, aby rosły i rozwijały się razem z Tobą.
Czasem ludzie nie dopuszczają swoich emocji do głosu. Wyobraź sobie, że odczuwasz burczenie i ból w brzuchu i nie rozumiesz co to oznacza. Dlatego nie sięgasz po kanapkę, bo nie wiesz, że jesteś głodny. Może się zdarzyć, że przed wyjściem do szkoły ktoś ma biegunkę, ból brzucha lub głowy i nie zdaje sobie sprawy, że są to objawy strachu przed klasówką, sprawdzianem itp. To trochę tak jakby ciało tej osoby żyło swoim własnym życiem i nie było przepływu informacji pomiędzy ciałem i głową.
Ważne
1/ Potrafić nazwać to co odczuwam - co ja czuję ? czy to jest przyjemne, czy nieprzyjemne ? Jakie słowo najlepiej opisuje tę emocję ?
2/ Jakie są konsekwencje tego co odczuwam, jakie z tej emocji wynika lub wyniknie zachowanie - co ja robię ?
3/ Jaka jest funkcja tego uczucia ? - o czym to uczucie mnie informuje ?
WYRAŻANIE EMOCJI
Pomyśl przez chwilę o jakiejś sytuacji kiedy odczuwałeś RADOŚĆ. Przypomnij sobie tamtą sytuację jak najdokładniej ze wszystkimi szczegółami. Wyobraź sobie, że jesteś w kinie, siedzisz w fotelu, a przed Tobą jest duży ekran. Za chwilę rozpocznie się projekcja filmu. Zobaczysz film o tamtym zdarzeniu i siebie przeżywającego uczucie radości. Obejrzyj film bardzo uważnie. Jeśli jest taka potrzeba zrób to dwukrotnie. Przewiń film do początku, zrób stop klatkę i wyobraź sobie, że przenosisz się na ekran, wchodzisz w ten film i grasz swoją rolę, tak jakby to działo się teraz, w tej chwili.
Po czym poznajesz, że to radość ?
Co czujesz ?
Jakie są sygnały płynące z Twego ciała ?
Jakie jest Twoje zachowanie ?
Co myślisz ?
Co robisz ?
Co mówisz ?
Co dzieje się z radością, czy to jest cały czas ta sama emocja, czy się zmienia ?
Co się dzieje, gdy chcesz to wyrazić ?
Wyrażasz emocje poprzez słowa, gesty, mimikę, zachowanie, całe swoje ciało. ...Nie można nie wyrażać emocji, one istnieją po to by być wyrażone. Są jednak emocje które lubisz i takie, których nie lubisz, które Cię krępują. Te niechciane emocje chciałbyś z pewnością czasami ukryć przed światem i przed sobą samym. Jednak emocje, które nie są wyrażone nie odchodzą, wręcz przeciwnie mają tendencję do narastania. Twarz jest najlepszym ekranem naszych stanów emocjonalnych. Kiedy jesteś ciekawy, Twoje oczy są szeroko otwarte, brwi uniesione do góry, usta rozchylone, jesteś ożywiony, pełen energii, szukasz informacji, zadajesz pytania, mówisz: " jestem ciekaw..." Kiedy odczuwasz radość Twoje kąciki Twoich ust. są uniesione do góry, śmiejesz się, tańczysz, biegasz, dobrze się bawisz, mówisz, że czujesz się szczęśliwy. Gdy się wstydzisz spuszczasz oczy, czerwienisz się, jesteś spięty i możesz mówić - czuję się zawstydzony. Druga osoba widzi co się z Tobą dzieje - komunikat niewerbalny i słyszy twoje słowa - komunikat werbalny.
Dobra komunikacja polega na spójności sygnałów werbalnych i niewerbalnych. Jeśli informacja zawarta w słowach jest różna od tej którą odbierasz na poziomie zachowania, bardziej skłonny będziesz wierzyć sygnałom niewerbalnym. Specjaliści z dziedziny komunikacji przytaczają przekonujące wyniki badań według których treść komunikatu określa w 60% tzw. mowa ciała ( postawa, gesty, kontakt wzrokowy), w 30% ton głosu i tylko w 10% zawartość słowna. Spójność komunikatu oznacza, że to co mówisz, robisz i co dzieje się z Twoim ciałem wyraża tę samą treść. Niespójny komunikat to taki, gdzie słowa i zachowanie nie idą w parze, wyrażają coś zupełnie innego. To tak jakby ciało mówiło jedno, a usta drugie. Patrzysz i zastanawiasz się, o co chodzi, co jest prawdą i jesteś zdezorientowany.
Wyobraź sobie, że jesteś ze swoją rodziną na kolacji u babci, cioci lub znajomych. Posiłek to coś czego bardzo nie lubisz. Aby nie urazić gospodarzy zjadasz posiłek, a zapytany czy Ci smakowało, mówisz " tak, oczywiście, to było bardzo smaczne ", na co gospodyni pyta "może ci dołożyć ?"; " nie, nie, dziękuję", odpowiadasz przerażony. Twoje reakcje na poziomie werbalnym, niewerbalnym i na poziomie zachowania są niespójne. Reakcja niewerbalna pojawia się jako pierwsza. Z pewnością nie miałeś zbyt szczęśliwej miny na widok potrawy, której nie lubisz. Także podczas jedzenia nie odczuwałeś satysfakcji. Natomiast Twoje słowa wyrażają coś przeciwstawnego. Możesz czuć się troszkę zażenowany całą sytuacją, możesz być nawet zły na siebie, rodziców czy gospodarzy. Co możesz zrobić, jak się zachować ?
- zjeść przez uprzejmość
- powiedzieć - przykro mi, ale nie jestem głodny
- lub - zdaję sobie sprawę ile wysiłku wymagało przygotowanie tej potrawy, ale ja tego nie lubię
Jeśli zjesz jest duże prawdopodobieństwo, że następnym razem przygotują Ci to samo, jeśli powiesz że nie jesteś głodny to być może skłamiesz i druga osoba z pewnością to odczyta. Jeśli powiesz że tego nie lubisz ...no właśnie, co się wtedy wydarzy ? To jak się zachowasz zależy od tego co jest dla Ciebie ważne. Jeśli ważne jest dla Ciebie, aby miło spędzić wieczór i dobrze się bawić, dobrze czuć to pewnie nie będziesz miał potrzeby zmuszać się do robienia rzeczy na które nie masz ochoty. Jeśli ważne jest dla Ciebie, aby inni byli szczęśliwi i zadowoleni to być może zjesz. Pytanie czy naprawdę w ten sposób kogoś uszczęśliwisz, czy widok Twojej nieszczęśliwej twarzy sprawi komuś przyjemność, satysfakcję ? Z drugiej strony jeśli odmówisz, to możesz się obawiać, że gospodarz poczuje się urażony.
Przekaz niosący ze sobą dwa sprzeczne komunikaty wywołuje u odbiorcy niepokój i brak zaufania. Taki przekaz określany jest podwójnym wiązaniem, a długotrwałe odbieranie takich niespójnych komunikatów od bliskich osób prowadzić może do poważnych następstw np. choroba psychiczna. Ponieważ przekaz niewerbalny trudniej jest zafałszować, więc bardziej skłonni jesteśmy wierzyć gestom, mimice, zachowaniu niż słowom. W pewnym sensie ni jesteśmy w stanie udawać emocji.
O tym, że emocje są związane ze zmianami fizjologicznymi świadczą potoczne powiedzenia : zaskoczenie odebrało mi mowę, ze strachu włosy stanęły mu dęba, trząsł się ze strachu jak galareta itp. Za tego typu objawy jak pocenie, suchość w ustach, mocne bicie serca, drżenie, zaczerwienienie itp., odpowiedzialny jest autonomiczny układ nerwowy, który automatycznie reguluje wiele procesów naszego organizmu. Składa się on z gałęzi sympatycznej i parasympatycznej. Układ sympatyczny porównać można do pedału gazu w samochodzie. W sytuacjach zagrożenia układ sympatyczny wyzwala energię niezbędną do działania, poprzez wydzielanie hormonów . Układ sympatyczny i adrenalina powodują wydzielanie przez wątrobę cukru do krwi, przyśpieszenie akcji serca, pocenie się, zwężenie źrenic itp. Układ parasympatyczny to jakby hamulec w samochodzie, przywraca organizmowi równowagę. Sama nazwa układ autonomiczny sugeruje, że jego działanie jest w jakiś sposób niezależne od naszej woli. Istnieją jednak przekonujące dowody, że ludzie są w stanie do pewnego stopnia kontrolować czynność autonomicznego układu nerwowego. Oczywiście nie jest to łatwe, ale możliwe. Oprócz Autonomicznego Układu Nerwowego istnieje jeszcze system nadrzędny - Centralny Układ Nerwowy, który sprawuje kontrolę nad całością. To po prostu mózg. Główną rolę w procesach emocjonalnych odgrywa część mózgu zwana układem limbiczno - podwzgórzowym. Mimo olbrzymiego postępu w badaniach nad mózgiem, istnieje wciąż wiele niejasności w tej dziedzinie. Jedno jest pewne, to w mózgu znajduje się centrum dowodzenia naszego organizmu.
Ludzie często mówią o emocjach w taki sposób jakby były czymś co im się przytrafia, jakby nie mieli wpływu na to co czują. Stąd już tylko krok do obwiniania za nasze złe emocje innych. On, ona mnie złości - w jaki sposób druga osoba może być sprawcą mojej złości ? Czy ma nad nami jakąś władzę, sprawuje kontrolę nade mną. W końcu są to przecież moje emocje, to ja decyduję. W tej samej sytuacji ja i ty będziemy odczuwać zupełnie co innego. Być może do wyrażenia naszego stanu użyjemy tego samego słowa, na przykład fascynacja, ale moja i Twoja fascynacja jest czymś zupełnie innym. To tak jak linie papilarne lub kod DNA - unikalny i niepowtarzalny. Dlaczego? Ponieważ nasze emocje są związane z tym co dla nas ważne i kim jesteśmy. Za Twoimi emocjami stoją kryteria których spełnienie lub nie spełnienie jest ich źródłem. Np. złościsz się ponieważ koleżanka kolejny raz chce od Ciebie odpisać pracę domową. Wydaje Ci się, że koleżanka nadużywa Twojej dobroci, że nie okazuje szacunku dla Twojej pracy i zaangażowania. Twoje kryterium - szacunek jest w tej sytuacji niespełnione. Złość to sygnał, że powinieneś coś zrobić, żeby uzyskać szacunek. Inny przykład : dostałeś dobrą ocenę z klasówki i czujesz satysfakcję. Dużo się uczysz ponieważ zależy Ci na tym, aby otrzymywać dobre stopnie. Kryterium to coś, co jest dla Ciebie ważne. Oczywiście można to pogłębić i zapytać dlaczego ważne jest dla Ciebie mieć dobre stopnie ? Odpowiedź może być różna : aby rodzice byli ze mnie zadowoleni, aby coś w życiu osiągnąć, aby mieć satysfakcję, aby inni mnie szanowali, aby czuć się ważnym i wartościowym itp. Każdy ma jakieś swoje własne kryteria, za którymi stoją wartości, czyli to co jest dla nas ważne.
Przyjaciel, przyjaciółka coś Ci obiecał i nie dotrzymał słowa. Czujesz się rozczarowany.
Jak to się dzieje, że zachowanie kolegi, koleżanki wywołuje takie
samopoczucie ?
- Bo ja zawsze staram się dotrzymać danego słowa.
- Dlaczego to jest ważne aby dotrzymać słowa ?
- Bo jeśli się dotrzymuje słowa to tak jakby ten ktoś był dla mnie mało ważny.
- Dotrzymanie słowa oznacza więc, że nam na kimś zależy ?
- Tak, przyjaciel to ktoś na kim mi zależy.
- Przyjaźń jest dla ciebie wartością, a kryterium przyjaźni jest dotrzymywanie danego słowa. Gdyby przyjaciel spełnił to co obiecał odczuwałbyś radość, zadowolenie....
Nauczyciel wyraża niezadowolenie z Twojej pracy lub zachowania. Czujesz się winny.
- Jak to się dzieje, że słowa nauczyciela wywołują u Ciebie poczucie winy ?
- Mam wrażenie, że za mało pracowałem, za mało się starałem.
- Uważasz, że gdybyś pracował więcej nauczyciel byłby zadowolony z efektów Twojej pracy? - Chciałbym, żeby tak było.
- A więc dla Ciebie jest ważne żeby nauczyciel był z Ciebie zadowolony ? Dlaczego jest dla ciebie ważne aby nauczyciel był z Ciebie zadowolony ?
- Bo wtedy czuję, że mnie lubi.
- Wydaje się, że to ważne aby nauczyciel cię lubił ? Dlaczego to jest ważne ?
- Bo wtedy chce mi się uczyć i robię to chętnie.
- To ważne uczyć się ? Dlaczego ?
- Bo jest tyle ciekawych rzeczy wokół o których chcę się dowiedzieć.
I tak dalej, i tak dalej....Przypomina to trochę pytania jakie zadają małe dzieci zaczynające się zawsze w ten sam sposób " a dlaczego........" Stawianie sobie samemu takich pytań może być fascynującą przygodą. To trochę jak podróż w głąb siebie, a przystankiem początkowym zawsze jest jakaś emocja, za nią są kryteria, kryteria i gdzieś głębiej wartości.
Wyobraź sobie że masz przyjaciela który coś ci obiecał. Odkrywasz, że przyjaciel nie dotrzymał słowa i odczuwasz :
Złość - co robisz ?
Ciekawość - co robisz ?
Obojętność - co robisz ?
Nauczyciel, przyjaciel albo inna ważna osoba wyraża niezadowolenie z Twojej pracy, zachowania, wykonania zadania
- czuje się zraniony - co robisz ?
- odczuwasz zdziwienie - co robisz ?
- czujesz się winny - co robisz ?
Masz zabrać głos na zebraniu towarzyskim, wygłosić referat, powiedzieć coś do dużego audytorium
czujesz strach - co robisz ?
czujesz motywację - co robisz ?
czujesz zaufanie - co robisz ?
Pomyśl o sytuacji w której chcesz coś osiągnąć, jakiś konkretny cel, to może być coś bardzo prostego np. chcę zjeść dobry obiad, spotkać kogoś, poprawić ocenę z matematyki
Wybierz 3 emocje
- emocja, którą uważasz za niezbędną, konieczną dla uzyskania tego rezultatu
- emocja, która może Ci przeszkodzić w osiągnięciu pożądanego efektu
- emocja co do, której nie masz zdania czy jest czy nie jest potrzebna w tej sytuacji
CELE WYZNACZAJĄ KIERUNEK DROGI
W Alicji w krainie czarów jest taka ciekawa rozmowa pomiędzy Alicją
a kotem : " - Czy mógłbyś mi łaskawie powiedzieć, w którą stronę mam pójść stąd ? - pyta Alicja.
- "Zależy to w dużym stopniu od tego, w którą stronę zechcesz pójść "- powiedział kot.
- "Nie zależy mi na tym, w którą".... - powiedziała Alicja.
-" Więc nie ma znaczenia, w którą stronę pójdziesz" - powiedział kot "
Mówiłam Ci już wcześniej, że warto traktować emocję jako pewien sygnał. Teraz powiem jeszcze, że emocja jest informacją zwrotną. Zaproponuję Ci teraz, abyś sobie przypomniał jakąś sytuację, zdarzenie kiedy doświadczyłeś złości. Nie chodzi o jakąś olbrzymią złość, ale jakąś maleńką, sympatyczną złość. Wyobraź sobie, że przed Tobą jest ekran, taki jak w kinie. Za chwilę obejrzysz krótki film o tamtej sytuacji. Film rozpoczyna się tuż przed tym kiedy się zezłościłeś, pokaże przebieg całego zajścia, będziesz mógł zobaczyć siebie i inne osoby uczestniczące w tamtej sytuacji i zakończy się w chwili kiedy złość minie. Oglądaj film powoli, zauważ wszystkie szczegóły jak najdokładniej. Już ? Dobrze. Teraz wyobraź sobie, że możesz zagrać w tym filmie, przenieś się na ekran i przeżyj tamtą sytuację jeszcze raz tak jakby działa się teraz, w tej chwili.
Odpowiedz na pytania :
- czy w tamtej sytuacji miałeś oczekiwania, które nie zostały spełnione
- jakie to były oczekiwania, czego oczekiwałeś
- czy te oczekiwania były adekwatne do sytuacji i osób. Jeśli oczekiwałeś, że twój dwuletni brat zrozumie, że nie targa się zeszytów, albo że twój kolega pożyczy ci 100zł lub że dostaniesz dobrą ocenę z odpowiedzi mimo że wcale się nie uczyłeś to Twoje oczekiwania były nieadekwatne - Twój kolega nie pracuje i nie zarabia pieniędzy, Twój brat jest za mały, aby wiedzieć do czego służą zeszyty, a Ty jeśli się nie uczyłeś to prawdopodobnie nie miałeś dostatecznych wiadomości aby dostać 6.
- po czym rozpoznałeś, że twoje oczekiwania nie zostały spełnione, skąd to wiesz ?
- po czym rozpoznałbyś, że Twoje oczekiwania zostały spełnione, co musiałoby się stać by złość się nie pojawiła ?
- jakie działania możesz wykonać aby twoje oczekiwania zostały spełnione lub jeśli oczekiwania nie były adekwatne, czego w przyszłości możesz oczekiwać w tej sytuacji ?
- jakie kroki zamierzasz podjąć, aby w przyszłości zrealizować swoje oczekiwania lub jakie inne oczekiwania możesz mieć w podobnej sytuacji w przyszłości.
Zobacz jak na filmie sytuację, kiedy postępujesz w taki sposób, aby Twoje oczekiwanie było spełnione lub masz inne adekwatne oczekiwanie. Sprawdź czy ten efekt jest satysfakcjonujący, czy postępując w ten sposób możesz osiągnąć pożądany rezultat
Istnieje kilka przejrzystych reguł określania swoich celów:
1. Po pierwsze cel musi być określony w formie pozytywnej. Chodzi o to, aby określić to czego chcesz, a nie czego nie chcesz. Wyobraź sobie, że startujesz w zawodach sportowych i posiadasz tylko jedną informację - nie oglądać się do tyłu. Czy będziesz wiedział co robić aby wygrać ? Określenie celu to trochę jakby wyznaczenie sobie mety. Kiedy wiesz, gdzie jest meta możesz mądrze gospodarować swoimi siłami, aby tam dotrzeć. Kiedy określasz czego nie chcesz to tak naprawdę nie wiesz dokąd zmierzasz, nie wiesz, gdzie jest meta, w związku z tym jesteś zdezorientowany i stoisz w miejscu.
2. Po drugie realizacja celu powinna być od początku do końca w Twojej kompetencji, pod Twoją kontrolą.
Chciałbym aby ludzie się kochali. Czy masz wpływ na to czy ludzie będą się kochali, czy możesz to kontrolować, czy tak postawiony cel możesz zrealizować, co zamierzasz zrobić aby ludzie się kochali........To trochę jak w dowcipie o Icku, który ciągle prosił Pana Boga o wygraną w Lotto, aż w końcu rozzłoszczony Bóg powiedział do niego : " Icek, daj mi szansę, wyślij kupon " Ważne aby cel był sformułowany w trybie bezwarunkowym tzn. CHCĘ, a nie chciałbym
3. Po trzecie cel musi być powiązany z konkretną sytuacją : co, kto, kiedy, gdzie, jak, w jakim okresie czasu
Często cele są sformułowane w sposób zbyt ogólny i wymagają rozbicia na
etapy realizacji. Np. cel - mieć dobre stopnie. Co to znaczy dobre stopnie ?
Dobre stopnie z jakiego przedmiotu, kiedy , ile dobrych stopni..... W jakim
stopniu masz wpływ na swoje oceny szkolne. Czy masz przekonanie, że
twoje stopnie zależą od nakładu Twojej pracy, czy też są jeszcze inne
czynniki które mają wpływ na oceny które otrzymujesz. W końcu ocenę
wystawia nauczyciel i mimo, że z pewnością Twój nauczyciel stara się być
obiektywny, ocena zawsze jest subiektywna. Znam przypadki kiedy ocena
nie odzwierciedla rzeczywistych wiadomości i umiejętności ucznia. Ale
ważne jest przekonanie jakie Ty masz w tej sprawie. Odpowiedz sobie na te
pytania, w przeciwnym wypadku mimo starań będziesz doświadczał
frustracji. Kiedy już ukonkretnisz swój cel i powiesz np. chcę mieć czwórki
z historii w tym semestrze, łatwiej będzie ci określić jak ten cel osiągnąć.
Będziesz wiedział co robić.
4. Po czwarte cel powinien być sprawdzalny
Po czym poznasz, że osiągnąłeś już swój cel ?
Co wtedy usłyszysz, zobaczysz, jakie będzie Twoje odczucie, zachowanie ?
Jeśli twoim celem jest uzyskanie karty rowerowej to osiągniesz go w
momencie kiedy pozytywnie zdasz egzamin i zostanie ci ona wręczona przez
policjanta. Odczujesz wtedy satysfakcję, zadowolenie
5. Cel musi posiadać odpowiednią wielkość, jeśli jest zbyt duży to trzeba go
rozłożyć na kilka mniejszych łatwiej osiągalnych celów, na kilka etapów.
Np. cel - chcę nauczyć się w ciągu roku biegle angielskiego, można rozłożyć
na mniejsze cele : zapisać się na kurs, poszukać kogoś z kim będę mógł
prowadzić konwersacje, znalezienie środków na zakup pomocy do nauki,
nawiązanie znajomości z Anglikiem itp.
6. Po szóste odpowiedz na pytanie jaki jest cel tego celu, co ci da osiągnięcie tego celu ? Co masz na względzie, jakie jest kryterium, wartość, która stoi za tym celem. Np. chcę nauczyć się j. Angielskiego ponieważ wyjeżdżam z rodzicami za granicę. Chcę mieć kartę rowerową ponieważ w wakacje biorę udział w rajdzie rowerowym i posiadanie karty jest konieczne. Chcę mieć czwórkę z historii ponieważ zależy mi na dobrych ocenach, a w przyszłości chcę kontynuować naukę w liceum.
7. Po siódme cel musi być ekologiczny. Czy osiągnięcie celu nie może mieć
negatywne skutki dla ciebie lub Twojego otoczenia? Czy miałbyś pewne
korzyści nie osiągając celu ? Jakie mogą być ujemne konsekwencje
z realizacji tego celu?
W części ćwiczeniowej zamieszczona jest karta reguł precyzyjnego określania celu. Możesz teraz przenieść się tam i spróbować określić krok po kroku jakąś swoją metę. Jeśli poświęcisz temu trochę czasu i precyzyjnie sformułujesz to czego chcesz, zobaczysz jak łatwo i przyjemnie, bez większego wysiłku uda Ci się to zrealizować. Moja rada dla Ciebie - przedyskutuj całą sprawę z kimś do kogo masz zaufanie.
Wracając do problematyki emocji, nie wyrażanie emocji rodzi wiele problemów :
1. Nie informujesz otoczenia co się dzieje w Twoim wnętrzu.
2. Pozbawiasz siebie możliwości uzyskania tego co chcesz.
3. Nie wyrażanie uczuć jest szkodliwe dla Twojego zdrowia.
4. Ludzie nie mogą się dowiedzieć kim jesteś jeśli nie wiedzą co czujesz.
Są to istotne powody świadczące za tym aby wyrażać swoje uczucia. Co wcale nie oznacza, że zawsze należy to czynić. Emocje zawsze są w porządku, sposób w jaki je wyrażasz może natomiast być nieodpowiedni, niewłaściwy, niestosowny. Złość jest czymś normalnym, ale trzaskanie drzwiami, walenie pięścią w stół lub używanie obraźliwych słów wobec innych osób może się spotkać z dezaprobatą i być uznane za przejaw złego wychowania. To nie emocje są niewłaściwe, ale sposób w jaki je wyrażamy.
,,Dobrze widzi się tylko sercem. To co najważniejsze, jest niewidoczne dla oka"
(A. de Saint -Exupery )
CZYNNIKI PIERWSZE
Większość jeśli nie wszystkie rzeczy można uprościć i sprowadzić do czynników pierwszych. Kiedyś uważano, że atom jest najmniejszą elementarną cząstką materii, później wyodrębniono w nim jądro, protony, elektrony i neutrony. Wydawało się, że jądra atomu już nie można podzielić, że to jest rzeczywiście najmniejszy element. A jednak okazało się to możliwe. Emocje też składają się z różnych elementów. Jak ustalić te składniki ? Gdyby można wziąć lupę lub mikroskop jakie zobaczylibyśmy składniki ?
Wszyscy odczuwamy emocje, ale nie są one takie same. Dziesięć osób w tym samym kontekście będzie odczuwało zupełnie co innego.
Właściwości każdego uczucia są rezultatem specyficznego zbioru dających się zaobserwować składników, które tworzą indywidualną strukturę tych uczuć. Znajomość struktury uczuć prowadzi do dokonywania właściwych wyborów i umożliwia ich zmianę.
Przegląd składników
Kryteria
Za emocjami które odczuwamy stoją nasze wartości, przekonania, to kim jesteśmy i być może kim chcielibyśmy być. Emocja jest wywołana przez to, że nasze kryterium wartości jest spełnione albo nie jest spełnione. Termin kryterium odnosi się do spraw o których myślimy, że są dla nas ważne.
Kryteria :
· Są miernikami spełnienia konkretnych wymagań, oczekiwań, potrzeb
· Dają motywację do działania lub unikania niepożądanych konsekwencji
· Są powodem powstawania uczuć
· Mogą być określone w powiązaniu z kontekstem, z konkretną sytuacją. Oznacza to, że nie istnieje jedno kryterium złości, dla każdej osoby będzie to coś innego, nawet ta osoba w różnych sytuacjach doświadczania złości będzie miała różne kryteria.
Status : kryterium może być spełnione, niespełnione, pogwałcone, przekroczone
Odniesienie w czasie : sprawdzanie czy kryterium jest spełnione lub pogwałcone odnosi się do czasu przeszłego, przyszłego lub teraźniejszego.
Na przykład oczekiwanie jest uczuciem odnoszącym się do przyszłości, dotyczy czegoś co dopiero się zdarzy. Podobnie jest z ciekawością, czegoś nie wiesz w tej chwili i chcesz zaspokoić potrzebę poznania. Żal czy smutek jest związany z tym co już miało miejsce, z przeszłością.
Modalność : formy językowe, które dostarczają nam informacji o tym, co w naszym przekonaniu jest konieczne, możliwe, pożądane lub czy to istnieje.
Konieczność Możliwość Pragnienie Istnienie
Mam do zrobienia ( nie) da się (nie) chciałby (nie) będzie
( nie) musi Chyba ( nie) może ( nie) chce Brak
(nie) potrzebuje ( nie) mógł Ma nadzieję (nie) było
Potrzeba (nie) mógłby (nie) oczekuje (nie) bywa
(nie) powinien był ( nie) może być ( nie) pragnie Jest
Przymus ( nie) potrafi, umie (nie) pożąda Ma być, nie ma
(nie) trzeba ( nie ) wolno ( nie) życzy, wolałaby Pewność
Gdy odczuwasz ciekawość to mówisz : muszę się dowiedzieć czy chcę to wiedzieć czy może się dowiem czy też dowiem się
Gdy czujesz obawę przed jakąś formą publicznego wystąpienia to myślisz sobie : muszę wypaść świetnie, chcę wypaść świetnie, może wypadnę świetnie czy też wypadnę świetnie
Gdy odczuwasz złość ponieważ kolega cię uderzył to myślisz np. muszę coś zrobić aby mnie szanował, mogę coś zrobić, chcę coś zrobić czy może zrobię coś
Gdy jesteś zazdrosny czy myślisz, że musisz mieć to coś, chcesz tego, może to będę miał, będę to miał
Jakich słów najczęściej używasz gdy ci na czymś zależy : mogę, chcę, muszę, będę.
Zaangażowanie : tak samo jak możemy odczuwać, że coś jest możliwe lub konieczne, możemy czuć się czynnie lub biernie zaangażowani.
Na przykład gdy czuję motywację jestem czynnie zaangażowana, robię coś aby zaspokoić swoją ciekawość. Natomiast odczuwając nadzieję, pozostaję bierna, mam tylko jakieś niejasne przekonanie co do przyszłości, że ułoży się ona po mojej myśli.
Gdy jest Ci przykro, bo ktoś zrobił lub powiedział coś co cię zraniło jesteś bierny. Gdy się czemuś dziwisz jesteś czynnie zaangażowany, dokonujesz porównań, myślisz, zadajesz pytania....
Bierne zaangażowanie oznacza, że coś mnie spotyka, przytrafia mi się, nie mam większego wpływu na ten fakt.
Czynne zaangażowanie - to ja działam, to ja jestem sprawcą. Oczywiście są ludzie którzy większość spraw przeżywają jako coś co ich spotkało i tacy którym się wydaje, że wszystko od nich zależy, że na wszystko mają wpływ. Myślę, że prawda leży gdzieś pośrodku. Istnieję ja i istnieje świat. Mówiąc świat, mam na myśli wszystko poza mną. Świat może ingerować w moje plany, zamierzenia. Czasem nawet wkracza w moje życie bardzo brutalnie np. ktoś umiera, jest wojna, powódź, trzęsienie ziemi. Mogę wtedy myśleć to niesprawiedliwe, dlaczego mnie to spotkało i przez długie lata pielęgnować w sobie smutek i gorycz. Mogę też uznać, że to świat, przeżyć żałobę, wypłakać się i pójść dalej.
Nie można z góry ustalić zaangażowania dla każdej z emocji, ponieważ jest to unikalna, subiektywna właściwość związana nierozerwalnie z osobą i kontekstem w którym występuje dana emocja. Myślę, że wiele osób przeżywa smutek w sposób bierny - czasami ludzie latami pielęgnują w sobie żałobę po stracie kogoś bliskiego. Tak naprawdę nigdy nie pozwolili sobie prawdziwie przeżyć smutku, wypłakać się, nie dopuścili go do głosu i dlatego pozostaje z nimi tak długo. Wydaje mi się, że smutek jest raczej emocją którą większość ludzi przeżywa czynnie.
Tempo i rytm : należą do tych właściwości doświadczenia z których rzadko zdajemy sobie sprawę, chociaż mają decydujący wpływ na jakość naszych uczuć
· Tempo wolne, umiarkowane, szybkie
· Rytm regularny, nieregularny
Smutek, tęsknota, nuda mają wolne tempo.
Złość, strach, ciekawość to emocje których tempo jest szybkie
Strach jest przykładem emocji o nieregularnym rytmie, a nuda ma rytm regularny.
Natężenie : słabe, średnie, mocne. Stopień natężenia mówi o sile uczucia
Próbowałam podawać Ci przykłady, ale tak naprawdę składniki które podałam są jak parametry, dzięki którym możesz opisać swoje własne emocje. Tu nie ma uniwersalnych prawd. To wszystko dzieje się w twoim świecie, w twoim wnętrzu i tylko Ty możesz w konkretnych sytuacjach określić natężenie tej konkretne złości, jej tempo, rytm, zaangażowanie, modalność, status i kryterium. Prawdopodobni będziesz tę złość porównywał do innych sytuacji kiedy się złościłeś. W ćwiczeniach zamieszczona jest tabelka zawierająca wymienione składniki, cztery emocje i puste miejsca do określenia tych emocji. Do dzieła. Powodzenia !
Pomyśl o sytuacji, kiedy doświadczyłeś jakiejś emocji; to może być na przykład jakaś mała przykrość.
Przypomnij sobie bardzo dokładnie sytuację gdy czułeś zachwyt, zobacz jak na filmie siebie, inne osoby, przebieg całego zdarzenia.
Odpowiedz na pytania, jeśli trzeba postaw sobie inne pytania :
- co sprawiło ci przykrość ?
- jak to się dzieje, że w tej sytuacji odczuwasz przykrość ?
- ważne wydaje się......................., dlaczego to jest ważne ?
- gdyby .................................co byś z tego miał ?
- dlaczego to jest dla ciebie ważne aby w tej sytuacji ?
- ponieważ......
- co by się stało gdybyś ................?
- wydaje się, że ......................................., czy tak ?
- dlaczego ?
- więc chodzi o to aby ........................?
- dlaczego tak słabo .................................i pozwalasz aby ..............................................?
- dlaczego jest ważne, aby .........................................?
- co z tego wynika dla ciebie ?
Chodzi o to aby zejść jak najniżej i odkryć pewne schematy działania
Wszyscy przeżywamy emocje, ale nasze emocje nie są takie same. Tak samo się nazywają, ale przeżywamy i wyrażamy je po swojemu, w swój własny, indywidualny sposób. Istnieją oczywiście pewne charakterystyczne elementy które są wspólne dla wszystkich bez względu na kulturę i doświadczenia. Prowadzone były badania na ten temat badania wśród plemion żyjących w izolacji od zdobyczy cywilizacji, nie znających telewizji, radia czy prasy. Badanym pokazywano zestaw fotografii i opowiadano historyjki. Ich zadaniem było wskazanie, która fotografia odzwierciedla uczucia osoby z opowiedzianej historyjki. Odpowiedzi badanych nie różniły się od tych jakich udzielali ludzie cywilizacji zachodniej. Ciekawy jest też fakt, że dzieci niewidome od urodzenia okazują swoje emocje w ten sam sposób jak ich widzący rówieśnicy, mimo że nigdy nie widziały ludzkiej twarzy.
Za twoimi emocjami stoją Twoje kryteria, wartości, przekonania, Twoje doświadczenia, świadome i nieświadome pragnienia. Chcesz, aby się spełniły. Gdy tak jest czujesz się dobrze, przeżywasz pozytywne emocje. Gdy Ci się nie udaje zaspokoić swoich pragnień, czujesz się źle i w konsekwencji doświadczasz emocji negatywnych.
Wśród twoich przekonań i wartości są takie, które stanowią jakby pierwszy kontakt ze światem. To jak druga skóra, jak ubranie do którego przyzwyczaiłeś się tak bardzo, że nie zwracamy na nie uwagi. Możesz nie być i najczęściej nie jesteś świadomy swoich głębokich przekonań i wartości, stojących za Twoimi decyzjami, wyborami, uczuciami które przeżywasz. To rodzaj filtra percepcji, metaprogram, który w każdym momencie jest obecny i określa co jest dla Ciebie ważne ważne. Osoby stojące z boku, patrzące na Ciebie z dystansu zauważają ten filtr, zauważają co naprawdę robisz, co daje Ci energię, co Cię "nakręca". Ktoś może chcieć zaspokoić potrzeby innych. To nie jest łatwe, trzeba znać te potrzeby. Można oczywiście zapytać, ale zwykle osoby z takim imperatywem, być może ze względu na oszczędność czasu, domyślają się jakie są te potrzeby. Zawsze są z wizytą u innych, nigdy nie są u siebie. W efekcie doznają frustracji. To jest niemożliwe aby zaspokoić potrzeby innych. Jeśli to pogłębić i zapytać po co ta osoba zaspokaja potrzeby innych, otrzymamy głębsze przekonania - po to aby nikogo nie rozczarować, by być kochanym, by być najlepszym, by być doskonałym. W modelu świata tej osoby ważne jest by być kochanym, szanowanym, doskonałym itp... Część takich nieświadomych przekonań i wartości jest nierealistyczna, niemożliwa do realizacji i dlatego ktoś kto je posiada może cierpieć, być sfrustrowanym, złym. Bo co to znaczy być najlepszym ? Co mam zrobić, jakie kryteria spełnić by być najlepszym ? W czym chcę być najlepszy ? Najlepszy spośród kogo ? W reklamach proszków do prania stosowany jest chwyt reklamowy - Nowy ...... jest lepszy, bez podania od czego lepszy. Tak naprawdę więc być najlepszym nie określa żadnego punktu docelowego, żadnej mety, nie ma w sobie żadnej treści. Inny przykład : być kochanym. Kochanym przez kogo ? Być kochanym przez wszystkich i zawsze jest przykładem nierealistycznego oczekiwania. To nie jest możliwe, zawsze będą takie osoby, które będą nas kochać i takie, które nie będą nas kochać. Jest to także kwestia dania innym prawa wyboru i możliwości odczuwania na swój własny sposób.
Przekonania nie istnieją w izolacji ale są ze sobą powiązane, tworząc rodzaj filtra percepcji. W muzyce istnieje pojęcie kontrapunktu. Jest to samodzielna melodia towarzysząca w innym głosie tematowi muzycznemu. Podobnie jest z przekonaniami. Aby przekonanie zaistniało potrzebny jest kontrprzykład. Jeśli ktoś pragnie satysfakcji z zaspakajania potrzeb innych, kontrprzykładem może być: nigdy nikogo nie rozczarować. Ale bardzo często bywa tak, że osoba pragnąca zaspokoić potrzeby innych by ich nie rozczarować, właśnie rozczarowuje ponieważ ma do spełnienia tak wiele, że nie jest w stanie się z tym uporać. Kontrprzykładem dla nakazu być najlepszym będzie na przykład, nie być najgorszym, nie być ostatnim. Wiąże się to z osobistymi doświadczeniami i przeżyciami. Przekonania najsilniej kształtują się w okresie do 7 roku życia, a więc wtedy, gdy jesteśmy jeszcze stosunkowo mali, a nasza wiedza o świecie niewielka. Zestaw dwóch trzech silnych głębokich przekonań tworzy pewien nakaz wewnętrzny, imperatyw, który działa jak nieświadomy schemat działania. To muzyka naszej duszy jak rzekłby poeta.
Można więc powiedzieć, że w naszych zachowaniach jest pewien schemat postępowania, coś jakby skrypt życiowy, metaprogram. Możemy go nie zauważać ponieważ przywykliśmy do niego, jest z nami od zawsze. Najczęściej gdy ktoś z otoczenia próbuje nam powiedzieć o swoich spostrzeżeniach reagujemy niedowierzaniem lub gniewem.
Przykłady często występujących schematów postępowania
- BYĆ ZAWSZE PRZEZ WSZYSTKICH LUBIANYM
Pytanie - Co zrobić, kim być ?
Spróbuj przez chwilę wyobrazić sobie że jesteś kimś takim. Tak jakbyś mógł wejść w skórę takiej osoby i zobaczyć jak byś się czuł ?, co byś robił ? Jak byś się czuł gdyby udało ci się to spełnić, co by to oznaczało ?
Czy znasz kogoś takiego ? Dusza towarzystwa, zawsze uśmiechnięty, nadskakujący innym, usłużny. Ale tak naprawdę trudno na nim polegać, ma za dużo na głowie. Tak naprawdę nie wiesz kto to jest i co myśli. Jest trochę jak chorągiewka na wietrze, do każdego umie się dopasować. Może sprawdziłby się jako akwizytor, sprzedawca, fryzjer.......Mimo całego swego wysiłku często nie ma przyjaciół i bywa samotny.
OKAZAĆ ZAWSZE WSZYSTKIM SZACUNEK
Pytanie - Czy postępuję uczciwie tak jak powinienem ?
Co byś robił, jak się zachowywał, co czuł gdybyś był taką osobą ? A gdyby udało się spełnić to oczekiwanie, jak byś się czuł, jak byś wyglądał.........Gdyby nie udało Ci spełnić tego oczekiwania, co wtedy ?
SPOSOBY ABY WSZYSTKO PRZEWIDZIEĆ
Pytanie - jak to działa, jak dać sobie radę ?
Co czułbyś, co robiłbyś będąc osobą która zawsze musi wszystko przewidzieć. Gdyby Ci się udało, co wtedy ?
A co jeśli Ci się nie udaje ?
ŚRODKI I SPOSOBY ABY ZAWSZE WSZYSTKO ROZUMIEĆ
Pytanie - jak mam to zrobić ?
Co czułbyś i robił gdybyś był kimś o takiej obsesji ? Co by się stało gdyby udało
Ci się ją spełnić ? co się dzieje gdy nie udaje Ci się jej spełnić ?
NAJLEPSZE SPOSOBY NA ZADOWOLENIE INNYCH
Pytanie - Czy jestem pewien, że tak można zrobić
BYĆ SZCZĘŚLIWYM
Pytanie : Czy robię to co chcę
Czy któryś z tych schematów wydaje Ci się znajomy ?
KIM JESTEM ?
Bardzo ważną sprawą jest szacunek dla siebie samego, poczucie własnej wartości. Jest kilka ważnych spraw z których warto zdać sobie sprawę, kilka uniwersalnych przekonań dotyczących tego kim jestem. Są one związane z samą istotą człowieczeństwa. " Kim jest człowiek, że o nim pamiętasz ?" - pyta autor Psalmu 8.
KIM JESTEM - Jestem człowiekiem
Zastanawiam się kim jesteś. Zakładam, że istniejesz, że jesteś OSOBĄ KTÓRA ŻYJE. Skoro właśnie w tej chwili patrzysz na tę kartkę i czytasz moje słowa, to znaczy że żyjesz. To pierwsze podobieństwo między Tobą i mną. Z pewnością jest wiele rzeczy które nas różnią - wiek, doświadczenie, płeć, system wartości, miejsce zamieszkania, kolor skóry itp., ale oboje, ja i ty jesteśmy osobami, które żyją
JESTEŚ OSOBĄ ZMYSŁOWĄ. Masz 5 zmysłów dzięki, którym komunikujesz się ze światem tzn. Odbierasz bodźce i reagujesz na nie. Dzięki zmysłom spostrzegasz świat i tworzysz jego wewnętrzną reprezentację - swoją mapę świata. Moja mapa jest z pewnością inna niż twoja. To dobrze. Świat byłby nie do zniesienia gdyby wszystkie mapy wyglądały tak samo
JESTEŚ OSOBĄ CZUJĄCĄ. Zawsze coś odczuwasz, gdyby było inaczej prawdopodobnie byłbyś martwy. Przed chwilą wstałam i przymknęłam okno - poczułam zimno. Jest listopad, wyjątkowo ciepły listopad. Za chwilę będę musiała zakończyć pisanie i pójść do pracy
JESTEŚ OSOBĄ INTELIGENTNĄ. Powiem więcej, jestem pewna, że posługujesz się rozumem. Potrafisz czytać, a to dowód, że potrafisz dokonywać skomplikowanych i złożonych czynności analizy i syntezy wzrokowej i słuchowej. Posługujesz się rozumem. Możesz np. w tej chwili zamknąć oczy i pomyśleć o słoniu. Wiesz co znaczy to słowo, nie musisz widzieć słonia, żeby wiedzieć jak wygląda. Posiadasz wewnętrzną reprezentację słonia zakodowaną w twoim umyśle, jakby fotografię, slajd w albumie pamięci. Być może są osoby bardziej lub mniej inteligentne od ciebie lub ode mnie, ale jesteśmy istotami rozumnymi. Jeśli wierzyć badaniom naukowym, wykorzystujemy tylko niewielką część naszego potencjału umysłowego. Jeśli wiesz przypadkiem uważasz siebie za osobę mało inteligentną i jeśli jest to dla Ciebie źródłem frustracji to wiedz, że wszystko czego potrzebujesz masz w sobie i możesz się rozwijać.
JESTEŚ OSOBĄ ZDOLNĄ. Potrafisz przejść od stanu " nie wiem, nie umiem, nie potrafię " do stanu " wiem, umiem , potrafię " Ty i ja mamy różne predyspozycje w które wyposażyła nas natura, wpływ środowiska, nasi rodzice. Pomyśl o tych wszystkich rzeczach których kiedyś nie umiałeś, a teraz umiesz. Gdy byłeś mały nie umiałeś chodzić. Pierwsze kroki, niepewne, często zakończone upadkiem....A dziś, nie zastanawiasz się nad tą czynnością, nie musisz myśleć " teraz podnoszę prawą nogę i przesuwam ją do przodu, opuszczam i stawiam na ziemi " Chodzisz, po prostu chodzisz. Podobnie było z czytaniem. Najpierw musiałeś nauczyć się liter, potem składałeś sylaby.....Czy mając 7 lat myślałeś, że opanujesz tę czynność do takiej perfekcji, że nie będziesz musiał zastanawiać się i odpowiadać sobie na pytanie jaka to litera, aby przeczytać wyraz. A nauka jazdy na rowerze, ja pamiętam ten pierwszy raz kiedy samodzielnie jechałam na dużym rowerze. Pomyśl o tych wszystkich rzeczach , których kiedyś nie umiałeś a teraz umiesz i nie wątp, jeśli to ci się zdarza, że jesteś osobą zdolną. Posiadając te wszystkie przymioty Ty i ja czyż nie jesteśmy
JESTEŚ OSOBĄ, KTÓRA POSIADA PŁEĆ, chłopcem lub dziewczyną. Jesteś właśnie w takim okresie swego życia, kiedy szczególnie silnie kształtuje się twoja tożsamość. Jakby zwieńczeniem tego procesu będzie DOWÓD OSOBISTY, który otrzymujemy w momencie uzyskania pełnoletności. Dowód osobisty jest dokumentem stwierdzającym tożsamość. Płeć ma wpływ na role, zadania i cele które sobie w życiu stawiamy.
JESTEŚ UNIKALNY. Żyjemy w czasach masowej produkcji, nawet ta książka wydana została w jakimś tam nakładzie. Ale Ty i ja jesteśmy unikalni, jedyni na świecie. Jesteś jedynym egzemplarzem, swoistym białym krukiem. To miłe, nieprawdaż? Być może istnieje gdzieś ktoś podobny do Ciebie, ale nie Ty. Ty istniejesz właśnie tu i teraz. Opowiada o tym historia Małego Księcia i jego miłości do róży. Odkrywamy tę prawdę poprzez miłość do drugiej osoby.
Posiadając te wszystkie przymioty Ty i ja czyż nie jesteśmy OSOBAMI GODNYMI MIŁOŚCI, OSOBAMI WARTOŚCIOWYMI ?
Być może bardzo się starasz by być kochanym, by inni cię akceptowali, lubili, kochali. Potocznie mówi się, że tylko miłość matki jest miłością bezwarunkową. Ale ja chcę ci powiedzieć, że właśnie taki jaki jesteś dziś w tym momencie, jaki będziesz jutro lub kiedykolwiek później jesteś godny miłości właśnie taki jaki jesteś.
Być może te stwierdzenia nic nie znaczą dla Ciebie, być może zdajesz sobie z nich sprawę i to dla Ciebie nic nowego. Ale czasami zapominamy o czymś. Zdarza się, że ludzie zapominają język przebywając długo za granicą. Zdarza się też jeśli ktoś dostatecznie często powtarza innej osobie, jesteś głupi, jesteś zerem to ta osoba może w to uwierzyć i żyć w przekonaniu, że jest głupia. Dlatego przypominam te podstawowe prawdy abyś o nich pamiętał, abyś nie pozwolił innym decydować o tym czy jesteś wartościowym człowiekiem, czy też nie, czy zasługujesz na miłość czy nie, czy jesteś inteligentny, zdolny, komunikatywny. JESTEŚ, PO TRZYKROĆ JESTEŚ I NIE MA POTRZEBY ABYŚ TO UDOWADNIAŁ.
JESTEŚ OSOBĄ WAŻNĄ DLA ŚWIATA. Gdybyś nie istniał świat nie byłby taki sam. Życie bliskich Ci osób byłoby zupełnie inne, w tej chwili nie czytałbyś na przykład tej książki. Przed tobą całe życie, możesz wiele osiągnąć, możesz być wynalazcą, odkrywcą, możesz zrobić, zdziałać wiele pożytecznych rzeczy dla innych ludzi, dla cywilizacji. Ale już dziś na początku swej drogi musisz sobie uświadamiać, że jesteś ważny i że gdyby Cię nie było, życie bardzo wielu osób wyglądałoby zupełnie inaczej.
JESTEŚ OSOBĄ KOMUNIKATYWNĄ. Nie można się nie komunikować. Wszystko cokolwiek robisz jest komunikatem. Przez cały czas odbierasz też komunikaty od świata, od innych ludzi i jakoś na nie reagujesz. Między nami w tej chwili także zachodzi proces komunikacji. Kiedy czytasz moje słowa odbierasz mój komunikat - jesteś odbiorcą komunikatu, ja jestem nadawcą, a ta książka, papier, słowa, litery to środek komunikacji. Pisząc te słowa staram się sobie wyobrazić ciebie czytającego, zastanawiam się kim jesteś, gdzie jesteś, o czym myślisz, co jest dla Ciebie ważne. Czytając moje słowa pewnie coś sobie myślisz, masz jakieś fantazje, coś czujesz, być może robisz miny, uśmiechasz się, ziewasz....Nie wiem. Gdybyś tu był, nasza komunikacja wyglądała by zupełnie inaczej. Jest mi smutno, że nie mogę właśnie w tej chwili odebrać twojego komunikatu. Cóż, pozostają mi moje wyobrażenia. Przebijam się przez te kartki aby z tobą porozmawiać. Po co ? Bo wiesz i ja miałam kiedyś tyle lat co Ty teraz.
JESTEM OSOBĄ WARTOŚCIOWĄ.
Nie wiem czy jest to wyczerpująca odpowiedź na pytanie Kim jest człowiek, ale z pewnością są to przymioty człowieczeństwa, o których ludzie często zapominają. Trzeba mieć szacunek dla siebie, trzeba mieć wewnętrzny punkt odniesienia, świadomość swojej ludzkiej godności. W przeciwnym razie będziemy zdani na to aby inni za nas decydowali czy zasługujemy na miłość, czy nie, czy jesteśmy zdolni, czy nie, czy jesteśmy wartościowi, czy nie.....Będziemy niewolnikami.
PODSUMOWANIE
Przez cały czas mówiłam Ci o tym, że emocje są czymś naturalnym, zdrowym, bardzo ludzkim. Trudno sobie wyobrazić nasze życie pozbawione uczuć. "To co najważniejsze jest niewidoczne dla oczu" - mówi lis do Małego Księcia, bo naprawdę widzi się sercem. Pewnie zdarzyło Ci się kiedyś, że na widok jakiejś pary, zadawałeś sobie pytanie, co on lub ona w nim, w niej widzi ? Miłość zmienia optykę patrzenia. Wszystkie emocje są ważne i mają do spełnienia pewną funkcję. Mimo to są emocje które Ty i ja lubimy i takie, których nie lubimy przeżywać.
Emocje są jak dobrzy przyjaciele którzy informują Cię o tym co w otaczającej rzeczywistości jest dla Ciebie dobre a co Ci zagraża. Możesz ich informacje przyjąć lub nie, ale nie możesz zanegować ich istnienia. Czasami ludzie nie wyrażają swoich emocji ponieważ uważają, że nie wypada, nie wolno, że zostaną odrzuceni, wyśmiani, że coś stracą. Jednak dobre relacje z drugim człowiekiem można tworzyć tylko poprzez szczere i otwarte okazywanie tego co czujemy. Tylko wtedy druga osoba wie kim jesteś, co jest dla Ciebie ważne, co lubisz, a czego nie lubisz. Są osoby, które mówią, że nie mają emocji negatywnych. Trudno w to uwierzyć. Z pewnością ci ludzie nie pozwalają sobie na uświadomienie tych emocji.
Emocje posiadają swoją strukturę. Są powiązane z pewnymi kryteriami, których spełnienie lub nie powoduje ich powstanie. Odnoszą się do tego co dzieje się teraz, już się wydarzyło lub dopiero się zdarzy. Tak jak muzyka mają swoje tempo i rytm. Różny jest też stopień natężenia emocji. Zbyt silne natężenie emocji może zdezorganizować twoje działanie i osłabić wydolność twojego organizmu. Nie jesteś niewolnikiem swoich uczuć, chociaż wiele osób uważa, że emocje to coś na co nie mają wpływu, co im się przytrafia. To są Twoje emocje, to ty jesteś kapitanem na tym statku, ty dowodzisz. Sztuka panowania nad emocjami to :
- uświadamianie sobie tego co czujesz
- nazywanie tego co czujesz
- rozumienie informacji zwrotnej zawartej w emocji
- wyrażanie emocji
- akceptacja swoich emocji
Znajomość struktury emocji może Ci pomóc w kształtowaniu Twojego życia emocjonalnego. Za Twoimi emocjami stoją wartości, przekonania, oczekiwania, cele które sobie stawiasz. Gdy udaje Ci się je zrealizować, zaspokoić czujesz się dobrze, gdy Ci się nie udaje, przeżywasz emocje negatywne. Jest ważne aby twoje oczekiwania i dążenia były realistyczne, możliwe do osiągnięcia. Cechą Małego Księcia było to, że nigdy nie rezygnował z postawionego pytania, powtarzał je tak długo, aż uzyskał odpowiedź. Do tego zachęcałam Cię na kartkach tej książeczki i do tego nadal Cię zachęcam. Do stawiania sobie samemu pytań i pogłębiania odpowiedzi, aż odkryjesz to, co najważniejsze !
" Wyobraź sobie, że zostałeś zaproszony na przyjęcie na godzinę 17.oo. Wchodzisz do pięknej sali. Widzisz stół nakryty dla 6, 7 może 8 osób. Jesteś pierwszym gościem. Za chwilę zaczną wchodzić inni goście. Będą wchodzić pojedynczo, tak iż będziesz mógł się każdemu z nich przyjrzeć bardzo dokładnie. Zobacz jak wygląda, ile ma lat, jak się zachowuje, czy jest zadowolony czy nie. Ci goście to twoje emocje. Siadasz przy stole i obserwujesz drzwi. Wchodzi pierwszy gość.
Jak wygląda
Co robi ?
Przyjrzyj jej się bardzo uważnie, czy cię spostrzega i jak reaguje na Twój widok ?
Teraz wchodzi kolejny gość.
Przyjrzyj jej się bardzo uważnie..................................
Kiedy zjawiły się już wszystkie twoje emocje, możesz każdą z nich zapytać
Co dobrego dla mnie robisz ?
Jakie są twoje j pozytywne intencje ?
Okaż wdzięczność i szacunek za to co dla Ciebie robią, jeśli trzeba przeproś, za swój zły stosunek do emocji, która okaże niezadowolenie. "
|