Dialog to centralna kategoria wyznaczająca relację zachodzącą między człowiekiem a jego światem; to właśnie dialog staje się dziś osią, wokół krystalizuje się współczesny sposób uprawiania filozofii ,

a także myślenia o rozwoju/wychowaniu człowieka; pedagogika ogólna ma więc zatem

przyczyniać się do ustanowienia bądź restytucji niczym nie skrępowanego dialogu,

który stanie się remedium pozwalającym na nowo scalić rozdartą wewnętrznymi

sprzecznościami ludzkość.

Istota dialogu i jego potrzeba w ogóle i dialogu w pedagogice i edukacji

• Dialog w pedagogice określany jest jako sposób bycia czy tez jako uniwersalna podstawa każdej sytuacji edukacyjnej;

• ma zająć to miejsce traktowania dialogu tylko jako jednej z metod wychowawczych;

• dialog miedzy nauczycielem a uczniem przestaje być jedną z wielu metod wychowawczych na rzecz stania sie istota procesu wychowawczego zmierzającego do ogarnięcia całości osobowości tak ucznia jak i nauczyciela w ich wzajemnej interakcji;

Folkierska A., Dialog i wychowanie.

• Niczym nie skrępowany dialog jako ostatnia nadzieja na zbliżenie jednostek, narodów i kontynentów

• W naukach humanistycznych dialog stał się centralną kategorią wyznaczającą relację zachodzącą między człowiekiem a jego światem; dialog staje się osią, wokół której krystalizuje się współczesny sposób uprawiania filozofii;

• W pedagogice podejmuje się próby położenia akcentu na dialog jako istotę procesu wychowawczego zmierzającego do ogarnięcia całości osobowości istniejących w interakcji, a nie jako jednej z wielu metod wychowawczych; pedagogika chcąc uczynić dialog istotą wychowania mogłaby spróbować scalić trzy podejścia istniejące w dzisiejszej humanistyce, oparte na kategorii dialogu, by wypracować własną koncepcję;

Dialog edukacyjny -nie jest to tylko interakcja między nauczycielem a uczniem zawiązująca się w toku szkolnego nauczania i nie jest tylko metodą kształcenia młodzieży. Natomiast jest realną bądź możliwą wymianą między wszelkimi ”podmiotami” edukacyjnymi, w pełnej gamie ich powiązań.

Dialog jest tu rozumiany jako spotkanie dwóch światów, jako dwa spojrzenia na świat i dwa obrazy świata wkraczające w siebie nawzajem. Jest potencjalnością, która stwarza szansę powstania nowej jakości (op. odmiennego punktu widzenia).

Dialog jako warunek możliwości rozumienia, jest nieustającym ludzkim wysiłkiem przełamywania powierzchownej warstwy tego, co już wydawało się dostępne. W edukacji jest to wysiłek zarówno nauczycieli, jak i uczniów.

Dialog w psychologii humanistycznej

Folkierska A., Dialog i wychowanie.

• Dialog w psychologii humanistycznej - leży u podstaw zarówno koncepcji metod badawczych jak i założeń dotyczących przedmiotu badań, czyli człowieka; psychologia ta zakłada, że mechanizmy samorealizacji jednostki leżą wewnątrz, czynnikami je zakłócającymi są bodźce zewnętrzne w formie norm; poznanie osobowości badanego z założenia polega na zastąpieniu manipulacji dialogiem - włączanie się samego badacza do przedmiotu badań oraz przyjęcie przez badacza perspektywy badanego - empatia; w rzeczywistości komunikacja może być równie sztuczna, co manipulacja; dialog jest więc przede wszystkim metodą dochodzenia do samorealizacji jednostki, a u podstaw jego leży przyjęcie a priori określonej koncepcji człowieka (odrzucającej normy społeczne, bycie człowieka w kulturze i w historii); wynikiem tych teoretycznych założeń jest niemożliwość zaistnienia prawdziwego dialogu;

• Dialog leży u podstaw określonych koncepcji, metod badawczych jak i przyjmowanych założeń dotyczących przedmiotu badan tj. człowieka;

• Komunikacja ma przenikać wszystkie poziomy metod badawczych którymi psychologia humanistyczna się posługuje;

• Dialog w psychologii humanistycznej jest przede wszystkim metodą dochodzenia do celu którym jest samorealizacja jednostki - u podstaw tak rozumianego dialogu leży już jednak pewien wybór dotyczący przyjęcia a priori określonej koncepcji człowieka

• Wychowawca nauczyciel psychoterapeuta przystępują do dialogu z gotową juz wizją tego jaki człowiek jest naprawdę

• Znaczące jest w psychologii humanistycznej powoływanie się na empatię; empatia prowadzi do wzajemnego utożsamiania sie - głownie chodzi o empatię pomiędzy terapeutę a pacjentem

• Psychologia humanistyczna w istocie neguje historię społeczeństwo i kulturę jako podstawę tożsamości indywidualnej prowadząc w efekcie do unicestwienia fundamentalnego problemu jakim jest jednostkowe bycie w świecie; w związku z tym dialog - taki który byłby podstawą podejmowania ciągle na nowo problemów związanych z uczestniczeniem człowieka w dziejącej się całości społeczno-kulturowej - staje sie niemożliwy

Dialog a teoria krytyczna!!!

Folkierska A., Dialog i wychowanie.

• Dialog a teoria krytyczna - Habermas - punktem wyjścia jest założenie, że nauki przyrodnicze opanowujące i podporządkowujące świat nie potrafią zracjonalizować stosunków międzyludzkich; teoria ta zakłada niemożność odwrotu od cywilizacji technicznej i łączy ją z przekonaniem, że racjonalność techniczna nie jest jedynym możliwym typem racjonalności; odróżnia 2 typy działań ludzkich: celowo - racjonalne i komunikacyjne; komunikacja pełni funkcje: warunku krytyki społeczeństwa wyrażonej w refleksji krytycznej a z kolei te krytyczne spojrzenie jest warunkiem możliwości prowadzenia dialogu między obywatelami; fundamentem komunikacji jest założenie istnienia „sytuacji idealnej rozmowy”; dialog pełni funkcje: praktycznej metody dochodzenia do osiągnięcia porozumienia dotyczącego norm uzasadniających działanie społeczne oraz funkcję terapeutyczną, czyli dochodzenia do emancypacji; zakłada się też istnienie a priori idei ładu społecznego jako podstawy dialogu

• W teorii krytycznej dialog pełni role podwójną

• - Jako praktyczna metoda dochodzenia do celu którym jest osiągniecie porozumienia co do prawomocności norm uzasadniających racjonalne działanie społeczne

• - Przejaw określonej praktyki społecznej wyrażającej się w refleksji krytycznej która zakłada dialog miedzy oświecanymi a oświecającymi; tutaj dialog pełni funkcje terapeutyczną jako metoda dochodzenia ludzkich podmiotów do emancypacji;

• w teorii krytycznej celem jest ustanowienie jednolitego racjonalnie zorganizowanego ładu społecznego

• dojście do prawdziwie rozumnego dyskursu ma być poprzedzone krytyką zniekształceń międzyludzkiej komunikacji - krytyka świadomości fałszywej - wg teorii habermasa

Filozofia hermeneutyczna jako dialog

Folkierska A., Dialog i wychowanie.

• Filozofia hermeneutyczna jako dialog - podstawową daną jest rozum, myślenie, działanie zawsze dane wewnątrz historii, wewnątrz całości ludzkiego bytu, całości historycznej; podstawą jest koło hermeneutyczne, które polega na tym, że punkt wyjścia refleksji jest jednocześnie punktem dojścia; myśl poruszająca się w kole hermeneutycznym na początku swej drogi nie jest do końca świadoma swych własnych założeń, ich ujawnienie dokonuje się dopiero na końcu tej drogi, ale dlatego też jej koniec jest zarazem początkiem drogi następnej; hermeneutyka ma przywracać komunikację międzyludzką, usensowiać to, co obce czy niezrozumiałe poprzez docieranie do ukrytych znaczeń wypowiedzi językowych;

• dialog jest nieustanną wymianą perspektyw;

• dialog nie jest metodą ale dociekaniem sensu ludzkiego bycia, ludzkiej egzystencji, „sposobem bycia”, ontologią ludzkiej wspólnoty;

• Okazuje się, że tylko dialog hermeneutyczny może być zastosowany w pedagogice;

• Dialog w filozofii hermeneutycznej jest nieustanną wymianą perspektyw które są wciąż ponawianymi propozycjami usensowienia bycia człowieka w świecie

• Zadaniem hermeneutyki jest przywrócenie zerwanej komunikacji usensowienie tego co obce bądź niezrozumiale; usensowienie nie polega na semantycznej dookreśloności znaków językowych lecz na docieraniu do ukrytych znaczeń wypowiedzi językowych;

• Dialog hermeneutyczny nie przebiega wg reguł, nie ma końca i nie ma początku, będzie toczył się tak długo jak długo będzie trwała ludzkość

• W filozofii hermeneutycznej dialog nie jest środkiem, metodą lecz jest dociekaniem sensu ludzkiego bycia, ludzkiej egzystencji; dialog w filozofii hermeneutycznej jest dialogiem odbywającym sie w historii, tkwiącym w społecznej i indywidualnej dziejowości; nie chodzi wiec o to aby wyzwolić sie z historyczności ludzkiego bycia ale o to aby historyczność ta była jednocześnie rozumiana jako konieczne medium w którym podmiot rozpoznaje samego siebie zdobywając w ten sposób własną tożsamość

Cechy dialogu

ARBITER 1. osoba decydująca o czymś, rozstrzygająca coś; znawca, autorytet; 2. książkowo: rozjemca

(Nowy słownik poprawnej polszczyzny - PWN 2002, 2003 - A. Markowski )

bez arbitra ( dialog z samym sobą)

• Naturalność wymiany myśli

• Samodzielność w dochodzeniu do prawdy

• Dążenie do poznania krytycznego

• Równość uczestników

• Jako sposób bycia a nie metoda

• Możliwość reinterpretacji

• Nowe sensy

z arbitrem

• Wymiana jako gra, chwyt

• Mistrz i uczeń, podmiot i przedmiot, dominant i zdominowany

• Pod pozorem

• Wymuszenie uległości

• Relacje niesymetryczne

• Brak reinterpretacji

stosunek dialogowy(Martin Buber):

- arbitralny, gdy oddziaływanie wychowawcze narzuca wybór świata przez wychowanka,

• przyjazny (miłosny), opierający się na konkretnym i wzajemnym przeżyciu obejmowania.

• abstrakcyjny, np. spór dwojga ludzi, którzy w końcu nawzajem przyznają sobie rację, stają się zdolni do aprobowania;