New public management- nowe zarządzanie publiczne = przejęcie częsci wzorców z gospodarki rynkowej i z nowoczesnych metod zarządzania i wprowadzenie ich do administracji publicznej.
Tradycyjna administracja publiczna jest mało elastyczna, trudno jest ją dostosować do zmieniającej się rzeczywistości. Zadania i kwoty do wydatkowania są narzucane odgórnie. Urzędnikom pozostaje pasywne wydatkowanie środków i przestrzeganie narzuconych limitów. To zapewnia przewidywalność i stabilność systemu, ale z drugiej strony kiey pojawia się nowa potrzeba, system nie potrafi się dostosować.
Nowe zarządzanie publiczne:
-nie posługuje się szczegółowym budżetem
- budżet ma charakter ogólnej sumy pieniędzy, a administracja posiada owolność w jej wydatkowaniu
- administracja publiczna sama sobie określa hierarchię zadań we współpracy z obywatelami (szeroko stosuje się ankiety do badania opinii publicznej)
- ten system łatwo adaptuje się do zmieniających warunków
- urzędnicy wcielają się w rolę menagera zorientowanego nie na procedury, ale na efekt finalny, na skuteczność działań, na klienta, na jakość świadczonych usług.
- ten model zakłada konkurencję podmiotów publicznych, prywatnych i sektora pozarządowego
Zasada nowego zarządzania publicznego = 3xe (economy, effectiveness, efficiency) czyli ekonomiczność, efektywność, sprawność działań.
Instrumenty nowego zarządzania publicznego:
1) kontraktowe zlecanie usług publicznych innym podmiotom (duża rynkowość)
2) monitoruje się podmioty, które zostały wyłonione do zaspokajania usług, wybiera się najbardziej efektywny podmiot i stawia się jako wzorzec. (tzw. model wzorcowy)
3) krytyczny przegląd świadczonych usług (monitoring)
4) orientacja zadań na rzeczywiste potrzeby obywateli
5) "make or buy” - czyli zasada w myśl której samemu się wykonuje zadania, a jak to się nie opłaca, to się to zleca komuś innemu <patrz ptk.1>
Kryteria oceny systemu:
- musi być demokratyczny (obywatele mają mieć wpływ na podejmowane decyzje)
- orientacja na obywatela - klienta - (czy system jest dobrze zorientowany na jego potrzeby)
- konkurencyjność
- koordynacja działań
- wykorzystanie dostępnych środków
Ten model wykształcił się w latach 70. w USA, kiedy to zapanowało ogólne rozczarowanie administracją, zarzucano jej nieefektywność i skostnienie, brak elastyczności
Pojawia się adhokracja -czyli taka organizacja, która ma niski stopień sformalizowania, tworzą się więzi poziome (współpracy), a nie pionowe zależności (hierarchiczność)
Zastrzeżenia co do nowego zarządzania publicznego:
1) zastąpienie obywatela konsumentem (możliwe, że obywatel nie będzie zorientowany wcale na dobra wspólne, ale będzie brał pod uwagę tylko swoje własne interesy)
2) może się pojawić hierarchizacja klientów (podmiot realizujący usługi może się skoncentrować na osobach zamożnych, lekceważąc inne kręgi obywateli i ich potrzeby)
3) system jest podatny na lobbing, na naciski grup interesu
4) obecny jest element niepewności obywateli (czy dana usługa będzie zakontraktowana czy nie. Bo w systemie tradycyjnym, wiadomo, że usługa będzie dostępna, będzie powszechna, możliwe że jej jakość będzie niska, ale zawsze jakaś będzie, natomiast w przypadku nowego zarządzania nie wiadomo, nie ma takiej gwarancji)
5) stawianie efektywności ponad procedurę, dążenie do maksymalizacji zysku (poświęcenie często wartości społecznych, kulturowych na rzecz ekonomicznych ”po co nam park narodowy, lepiej wybudujmy fabrykę Volvo”.