POSTĘP.CYWILNE - zespół norm prawnych regulujących sposób postępowania w sprawach cywilnych. W znaczeniu prawnym to prawnie unormowana działalność, niezależna od innych władz organów władzy państwowej, przede wszystkim sądów. Bardzo ważna jest niezależność sądów od innych organów państwowych. Sędziowie są niezawiśli, podlegają jedynie konstytucji i ustawom. Niezależność ta gwarantuje sprawiedliwość procedury cywilnej. W postęp cyw biorą udział podmioty zainteresowane wynikiem tego postępowania. RODZ. POSTĘP.CYW.: 1. procesowe: postępowanie zwykłe, pojednawcze, odrębne w sprawach małżeńskich, ze stosunków między rodzicami a dziecmi, z zakresu pr.pracy i ubiezpieczeń społecznych, o naruszenie posiadania, gospodarczych, nakazowe, upominawcze, uproszczone, 2. nieprocesowe 3. zabezpieczające (zabezp roszczeń pieniężnych, inne wypadki zabezpiecz.) 4.egzekucyjne ( postęp. o nadanie tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności, właściwe postęp. egzek.) 5.postęp. w razie zaginięcia lub zniszczenia akt 6.o uznanie orzeczeń sądów zagranicznych 7.przed sądem polubownym. (1. karne, 2. administracyjne 3.właściwe cywilne.)
OGÓLNE ZASADY POSTĘP.CYW.:1) Zasada prawa do sądu. Każdy obywatel ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd, przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym. 2) Z. prawdy. Urzeczywistnienie tej zasady winno objawiać się w wydaniu przez sad orzeczenia zgodnego w konkretnej sprawie z rzeczywistym stanem rzeczy. Dociekanie prawdy przez sady w postępowaniu cywilnym powinno ograniczać się do przeprowadzenia dowodów zgłoszonych przez strony. 3) Z. równości stron. Każda ze stron posiada możliwość korzystania z jednakowych środków prowadzących do obrony swoich interesów w tym postępowaniu. 4) Z. dyspozytywności przejawia się w tym, iż sąd nie wszczyna postępowania z urzędu, a jedynie na wniosek strony, a przedmiotem rozpoznawania przez sąd są tylko żądania zgłoszone przez strony. Wyjątki w postępowaniu w sprawach rodzinnych. 5) Z. kontradyktoryjności (sporności) przejawia się w tym, że sąd rozstrzyga sprawę wyłącznie na podstawie dowodów, przeprowadzonych na wniosek stron procesowych. Natomiast sam sad nie przejawia własnej inicjatywy w gromadzeniu materiału dowodowego. Wyjątki w postępowaniu nieprocesowym np. sąd ustala z urzędu skład i wartość majątku w podziale majątku po rozwodzie oraz w dziale spadku. 6) Z. jawności. rozpozn.spraw przed sądami w PL odbywa się jawnie. Jawność postęp. cyw to jawność wobec uczestników postępow.(do przeglądania akt), wobec os. postronnych(pełnoletni mają wstęp na salę sądową na posiedzenia jawne. Wyjątek sprawy rozwodowe. 7) Z. bezpośredniości. Celem jej jest, aby sąd, który ma wydać wyrok w danej spawie osobiście (bezpośrednio) zetknął się z całym materiałem sprawy, będącym podstawą orzekania Wyjątek: przeprowadzenie dowodu z pzesłuchania świadka przed sądem w miejscowości, w której mieszka. 8) Z. ustności. Na rozprawie strony ustnie zgłaszają swoje wnioski, dowody i ustosunkowują się do żądań strony przeciwnej. 9) Z. koncentracji materiału procesowego. Celem jej jest przeciwdziałanie przewlekłości postępowania i dążenie do tego, aby rozstrzygnięcie nastąpiło na pierwszym posiedzeniu, jeżeli jest to możliwe bez szkody dla wyjaśnienia sprawy.10)Zasada formalizmu procesowego. Zarówno samo postępowanie, jak i czynności w nim dokonywane są pod względem formalnym określone przepisami prawa. Przeciwieństwem jest zasada dowolności trybu postępowania ( np. przed sądem polubownym). POSTEP. ODRĘBNE - postępowania uregulowane w KPC inaczej niż postępowanie w trybie zwykłym ze względu na przedmiot postępowania. Instytucja prekluzji dowodowej w postępowaniu odrębnym w sprawach gospodarczych dot. obu stron postępowania i nie jest uzależniona, odmiennie niż w postępowaniu zwykłym, od podjęcia szczególnych czynności przez przewodniczącego czy też sąd. Postęp. odrębne to: w sprawach z zakresu prawa pracy/ ubezpiecz.społeczn./ochrony konkurencji/ regulacji energetyki/ telekomunikacji/ transportu kolejowego. Nakazowe, upominawcze, uproszczone.
W POSTĘP. ZWYKŁYM strony ograniczone są ogólnym terminem określonym w art. 217 § 1 KPC. Aż do zamknięcia rozprawy mogą przytaczać okoliczności faktyczne i dowody na uzasadnienie swych wniosków lub dla odparcia wniosków i twierdzeń strony przeciwnej, z zastrzeżeniem niekorzystnych skutków, jakie według przepisów KPC mogą dla niej wyniknąć z działania na zwłokę lub niezastosowania się do zarządzeń przewodniczącego i postanowień sądu. SPRAWA CYWILNA A SPRAWA GOSPOD.: Sprawa cywilna - Zgodnie z art. 1 KPC to sprawA ze stosunków z zakresu pr. cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy, jak również sprawy z zakresu ubezpieczeń. Do ich rozpoznawania powołane są sądy powszechne, o ile sprawy te nie należą do właściwości sądów szczególnych, oraz Sąd Najwyższy. Przywołane przepisy należy rozumieć, że jeśli sporna sprawa jest sprawą cywilną, należy ją przedstawić do rozstrzygnięcia powszechnemu sądowi cywilnemu, nad którego działalnością w zakresie orzekania sprawuje nadzór Sąd Najwyższy. Jedynie wyjątkowo, jeżeli przepis ustawy wyraźnie tak stanowi, sprawy cywilne są rozstrzygane przez sądy szczególne, którymi są, na przykład, sądy administracyjne lub wojskowe. KPC wyróżnia sprawy cywilne pod względem materialnym i formalnym. Kryterium tego podziału oparte jest na cechach stosunku, z którego wynikają sprawy cywilne. W praktyce, wobec brzmienia art. 1 KPC, doktrynalne rozróżnienie nie ma znaczenia. Jeżeli sprawa wynika ze stosunków wskazanych w przytoczonym przepisie, będzie rozstrzygana, co do zasady, przez powszechny sąd cywilny. Sprawa gospodarcza - jest nią sprawa ze stosunków cywilnych między przedsiębiorcami, w zakresie prowadzonej przez nich działalności gosp. Zaprzestanie prowadzenia działalności gosp przez którąkolwiek ze stron stosunku cywilnego po jego powstaniu nie wyłącza zastosowania przepisów niniejszego działu. A więc choć zasadniczo stronami postępowania w sprawach gospodarczych są przedsiębiorcy, możliwe jest także sytuacją, gdy stroną sprawy gospodarczej nie będzie przedsiębiorca, pod warunkiem iż sprawa wynika z prowadzonej przez niego ówcześnie działalności gospodarczej w charakterze przedsiębiorcy. Postępowanie procesowe: Postęp.procesowe i nieprocesowe są trybami postęp rozpoznawczego. Zmierzają do wydania orzeczenia sądowego rozstrzygającego sprawę zgodnie z obowiązującym prawem i rzeczywistym stanem rzeczy. PODMIOTY PROCESOWE: organy sądowe: 1. Skład sądu - W postę cyw. skład sądu zależy od tego, w której instancji toczy się postępowanie, w jakim trybie rozpoznawana jest dana sprawa oraz jakiego przedmiotu dotyczy sprawa. W postęp. przed sądem I instancji zasadą jest, że sąd rozpoznaje sprawy w składzie jednego sędziego. Wyjątek to przypadek gdy sąd w I instancji orzeka w składzie jednego sędziego jako przewodniczącego oraz 2 ławników. 2.Właściwość rzeczowa - określa, który z sądów różnego rzędu (sąd rejonowy czy okręgowy) jest odpowiedni do rozpoznania sprawy w pierwszej instancji. Generalna zasada w postępowaniu cywilnym jest taka, iż sprawy w pierwszej instancji rozpoznaje sąd rejonowy, w drugiej - sąd okręgowy. Artykuł 16 Kpc przewiduje od powyższej reguły wyjątki. Ustawodawca bowiem zdecydował, iż ze względu na wartość przedmiotu sporu i zawiłość sprawy niektóre powództwa będą rozpoznawane w pierwszej instancji przez sąd okręgowy a nie rejonowy. 3.Właściwość miejscowa- określa, który z sądów tego samego rzędu (np. który z sądów rejonowych) powołany jest do rozpoznania sprawy ze względu na obszar działania. Mamy 3 rodzaje właściwości miejs.: miejscową ogólną, miejscową przemienną, miejscowość wyłączną. 4. Sędzia - W II instancji orzeka 3 sędziów, ale jeden z nich rozstrzyga o wnioskach dowodowych. Instytucja wyłączenia sędziego w postępowaniu cywilnym uregulowana jest w art. 48 - 53 k.p.c.. Przepisy wyróżniają 2 kategorie przyczyn wyłączenia sędziego: wyłączenie z mocy samej ustawy i wyłączenie na wniosek, 5. Przewodniczący referendarz sądowy- Referendarz sądowy jest urzędnikiem, któremu przepisy prawa przyznają szczególnego rodzaju kompetencje powierzone dotychczas innym organom. Referendarz sądowy może wykonywać czynności w postępowaniu cywilnym w wypadkach wskazanych w ustawie. W zakresie powierzonych mu czynności referendarz sądowy ma kompetencje sądu, chyba że ustawa stanowi inaczej. W zakresie postępowania cywilnego referendarzom sądowym powierzono rozstrzyganie szeregu spraw, m.in. w zakresie kosztów sądowych, spraw rejestrowych, spraw rozpoznawanych w postępowaniu wieczystoksięgowym. UCZESTNICY POSTĘPOW: 1)Strona procesu cywilnego - powód lub pozwany. Proces cywilny charakteryzuje się dwustronnością. Oznacza to, że w procesie cywilnym występują zawsze dwie i tylko dwie strony, choćby po którejkolwiek z nich występowało więcej niż jeden podmiot współuczestnictwo procesowe. Po jednej ze stron procesu występuje powód (strona czynna), po drugiej zaś stronie pozwany (strona bierna). 2)Interwenient uboczny - w prawie polskim uczestnik postępowania cywilnego, jest to osoba trzecia, inna niż powód i pozwany przystępująca do już toczącego się w danej sprawie postępowania cywilnego po jednej ze stron postępowania, która ma interes prawny w tym, aby sprawa cywilna została rozstrzygnięta na korzyść tej strony. Inwerwenientem ubocznym może być np. poręczyciel, przystępujący po stronie pozwanego dłużnika. 3)Prokurator może wszcząć każde postępowanie jeśli wedł. jego oceny istnieje taka potrzeba. Przy tej ocenie prokurator bierze pod uwagę następujące przesłanki: ochrona praworządności, ochrona praw obywateli, ochrona interesu społecznego. Ocena, czy wymienione przesłanki przemawiają za udziałem prokuratora w konkretnej sprawie, należy wyłącznie do urzędu prokuratorskiego i nie podlega kontroli sądu. Wyjątkiem są sprawy o ubezwłasnowolnienie, w których udział prokuratora jest obowiązkowy. 4)Organizacja społeczna może występować w postępowaniu cywilnym w dwoistym charakterze. Po pierwsze organizacja społeczna może wytoczyć powództwo na rzecz obywatela. Organizacja społeczna może również wstąpić do postępowania w każdym jego stadium. Org społ. może występować w następujących rodz spraw: o roszczenia alimentacyjne/ochronę konsumentów/środowiska/ochronę praw własności przemysłowej, o roszczenia z tytułu naruszenia równości lub dyskryminacji. ZDOLNOŚĆ SĄDOWA - jest odpowiednikiem zdolności prawnej i tak jak zdolność prawna - nie podlega żadnym ograniczeniom. Każda os. fizyczna i prawna ma zdolność występowania w procesie jako strona. Zdolność sądową mają jednostki organizacyjne nie będące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną oraz organizacje społeczne dopuszczone do działania na podstawie obowiązujących przepisów, choćby nie posiadały osobowości prawnej. ZDOLNOŚC PROCESOWA - zdolność podmiotów procesu sądowego (postępowania sądowego) do samodzielnego podejmowania czynności procesowych, takich jak np. wytaczanie powództwa i zaskarżanie orzeczeń sądowych, składanie wszelkiego rodzaju oświadczeń i wniosków. Mają ją os. fizy. posiadające pełną zdolność do czynności prawnych, osoby prawne, inne jednostki organizacyjne oraz organizacje społeczne. Os. fizyczna nie mająca zdolności procesowej może podejmować czynności procesowe tylko przez swego przedstawiciela ustawowego. LEGITYMACJA PROCESOWA - oznacza wynikające z przepisów prawa materialnego bądź prawa procesowego uprawnienie do uczestniczenia w konkretnym postępowaniu cywilnym w charakterze powoda (legitymacja czynna) lub pozwanego (legitymacja bierna) lub dokonania określonej czynności procesowej. WSPÓŁUCZESTNICTWO w sporze to połączenie kilku roszczeń w jednym procesie; stroną procesową nie jest jedna osoba, ale większa liczba. Dochodzi do niego z konieczności, względów ekonomii procesowej i z chęci zachowania jednolitości orzecznictwa]. Może istnieć od początku procesu (decyduje o tym treść pozwu) albo powstać w jego trakcie (w efekcie zmiany strony). PEŁNOMOCNICTWO: 1. ogólne, ozn pełnomocnictwo do prowadzenia wszelkich spraw w imieniu strony, 2.szczególne - upoważnia do reprezentowania mocodawcy w jednej wybranej sprawie.Pełnomocnik strony, aby ją reprezentować, musi spełniać oczywiście warunek posiadania pełnej zdolności procesowej i postulacyjnej. Pełnomocnikiem strony może być adwokat lub radca prawny oraz współuczestnik sporu, rodzice, małżonek, rodzeństwo lub zstępni strony oraz osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia. WYTOCZENIE PROCESU: Proces zostaje wszczęty poprzez wniesienie pozwu. Zawsze są dwie strony: strona czynna (powód) i bierna (pozwany). Przepisy dopuszczają udział osób trzecich (interwencja uboczna). POWÓDZTWO - żądanie udzielenia ochrony prawnej w drodze procesu cywilnego skierowane do sądu. Treść powództwa zawarta jest w piśmie procesowym (pozew) wnoszonym przez osobę bezpośrednio zainteresowaną (powoda) przeciwko osobie, której ma dotyczyć orzeczenie sądu (pozwanemu). Według polskiego prawa cywilnego powództwo może wytoczyć także prokurator oraz w niektórych wypadkach organizacja społeczna. RODZAJE POWÓDZTW: 1.o świadczenie - powód domaga się nakazania pozwanemu przez sąd spełnienia określonego obowiązku - podjęcia określonego zachowania. Zachowanie to może polegać na: daniu, czynieniu, nie czynieniu, zaprzestaniu albo znoszeniu. Przykłady to żądania: zapłaty sumy pieniężnej, wydania oznaczonej rzeczy, nieprzeszkadzania powodowi w realizowaniu jego prawa; 2. o ustalenie - przedmiotem powództwa jest żądanie orzeczenia przez sąd o istnieniu lub nieistnieniu określonego uprawnienia, obowiązku albo też całego stosunku prawnego, 3.o ukształtowanie - żądanie pozwu opiewa na zmianę treści stosunku prawnego albo jego rozwiązanie przez sąd, np: żądanie zmiany wysokości lub sposobu spełnienia świadczenia pieniężnego, którego źródłem jest umowa, ze wzgl na zmianę siły nabywczej pieniądza. POZEW - pismo procesowe wszczynające proces cywilny, zawierające powództwo (skonkretyzowane żądanie określonego zachowania wysunięte przez składającego - powoda przeciwko określonej osobie - pozwanemu) oraz uzasadnienie przytaczające okoliczności faktyczne na poparcie powództwa. Pozew nie musi zawierać podstawy prawnej przyszłego rozstrzygnięcia. POSTĘP. POJEDNAWCZE - jego celem jest ugodowe załatwienie sporu przed sądem, bez potrzeby wytaczania powództwa. Postepo. to inicjuje pismo procesowe, które prócz ogólnych wymogów dla pism procesowych musi zawierać wniosek o przeprowadzenie postępo. i zwięzłe oznaczenie sprawy, czyli treść uzasadniającą. Postępowanie pojednawcze przeprowadza sąd w składzie jednego sędziego. Z posiedzenia spisuje się protokół. MEDIACJA (ROKOWANIA) - to proces alternatywnego rozwiązywania sporów przez same strony, przy udziale mediatora - osoby posiadającej wiedzę i umiejętności w zakresie komunikacji interpersonalnej, która ułatwia stronom porozumienie się. Mediatorem może być os. fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Mediatorem nie może być sędzia. Nie dotyczy to sędziów w stanie spoczynku. Jest dobrowolna. Prowadzi się ją na podstawie umowy o mediację albo postanowienia sądu kierującego strony do mediacji. Umowa może być zawarta także przez wyrażenie przez stronę zgody na mediację, gdy druga strona złożyła wniosek. UGODA A POSTĘP. PRZED SĄDEM POLUBOWNYM: przebieg rozprawy- po wywołaniu sprawy strony - najpierw powód, a potem pozwany - zgłaszają ustnie swe żądania i wnioski oraz przedstawiają twierdzenia i dowody na ich poparcie. Strony mogą wskazywać podstawy prawne swych żądań i wniosków. Na żądanie prokuratora sąd udziela mu głosu w każdym stanie rozprawy. POSTĘP.DOWODOWE - odbywa się przed sądem orzekającym, chyba że sprzeciwia się temu charakter dowodu albo wzgląd na poważne niedogodności lub niewspółmierność kosztów w stosunku do przedmiotu sporu. Obejmuje ono wszystkie czynności stron i sądu związane z przeprowadz.dowodów przed sądem I instancjI i w określonym zakresie przed sądem odwoławczym.
zaskarżanie orzeczeń: APELACJA - Przysługuje od wyroku sądu I instancji, od postanowień orzekających co do istoty sprawy wydanych w postępowaniu nieprocesowym przez sąd I instancji i od postanowienia sądu okręgowego o uznaniu orzeczenia zagranicznego. Apelację od wyroku sądu rejonowego rozpoznaje sąd okręgowy, a od wyroku sądu okręgowego jako pierwszej instancji - sąd apelacyjny. Rozpoznanie sprawy następuje w składzie trzech sędziów zawodowych. Postanowienia dotyczące postępowania dowodowego na posiedzeniu niejawnym wydaje sąd w składzie 1 sędziego.
POSTEP.NAKAZOWE- należy do właściwości sądów rejon i okręgow. W tym trybie sąd rozpoznaje sprawę na pisemny wniosek powoda zgłoszony w pozwie. Rozpoznanie następuje na posiedzeniu niejawnym w składzie 1osobowym. Do momentu doręczenia pozwanemu odpisu nakazu zapłaty postep odbywa się bez poinformow. i udziału pozwanego. POSTEP.UPOMINAWCZE - jest postęp. odrębnym uregulowanym w Kodeksie postępowania cywilnego, zmierzającym do szybkiego uzyskania tytułu egzekucyjnego przez wierzyciela wysuwającego roszczenie pieniężne, którego dłużnik nie kwestionuje. Należy do właściwości sądów rejonowych i okręgowych. Sąd rozpoznaje sprawy na posiedzeniu niejawnym. Zarządzenia może wydać także referendarz sądowy. POSTEP.REJESTROWE - W sprawach rejestrowych wyłącznie właściwy jest sąd rejonowy (sąd gospodarczy) właściwy ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę podmiotu, którego wpis dotyczy (sąd rejestrowy). Wniosek o wpis do Krajowego Rejestru Sądowego składa podmiot podlegający wpisowi do tego rejestru, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej. Dokumenty, na których podstawie dokonuje się wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego, składa się w oryginałach albo poświadczonych urzędowo odpisach lub wyciągach. POSTEP.ZABEZPIECZAJĄCE - W każdej sprawie cywilnej podlegającej rozpoznaniu przez sąd lub sąd polubowny można żądać udzielenia zabezpieczenia. Sąd może udzielić zabezpieczenia przed wszczęciem postępowania lub w jego toku. Zabezpieczenie udzielane jest na wniosek, a w wypadkach, w których postępowanie może być wszczęte z urzędu - także z urzędu. Udzielenia zabezpieczenia może żądać każda strona lub uczestnik postępowania, jeżeli uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia. Wniosek o udzielenie zabezpieczenia podlega rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej oraz winien odpowiadać wymaganiom przypisanym dla pisma procesowego. POSTEP.EGZEKUCYJNE- Sprawy egzekucyjne należą do właściwości sądów rejonowych i działających przy tych sądach komorników. Wnioski i oświadczenia w postępowaniu egzekucyjnym składa się bądź na piśmie, bądź ustnie do protokołu