Przedsiębiorstwa turystyczne

1 Istota funkcjonowania przedsiębiorstw turystycznych

Przedsiębiorstwa turystyczne - to podmiot gospodarczy, który prowadzi działalność służącą zaspakajaniu potrzeb społecznych, natomiast jego celem jest osiągnięcie zysków poprzez produkcję dóbr służących turystom oraz świadczenie usług turystycznych. Jest jednostką samodzielna i samofinansującą, posiadająca osobowość prawną.

a) Przedsiębiorstwo działa w otoczeniu :

- społecznym - warunek istnienia przedsiębiorstwa (tylko tam znajdzie to co potrzebuje do swojej egzystencji).

- dziedziczne ma prawo przejmować to co dla tego przedsiębiorstwa powstało - ciągłość

- przyrodnicze, czerpie zasoby (odnawialne w sposób ograniczony lub nieograniczony i nieodnawialne).

- Otocznie bliższe i dalsze

►bliższe: pracownicy, dostawcy, odbiorcy (konsumenci i pośrednicy), konkurenci, instytucje finansowe (banki, US) i ubezpieczeniowe NIK, PIH, IS, KOOPERANCI.

►dalsze: czynniki ekonomiczne, czynniki naturalne, czynniki demograficzne, czynniki techniczno-technologiczne, czynniki polityczno-prawne, czynniki społeczno- kulturowe.

b) Ze względu na kryterium - główny nabywca dóbr i usług przedsiębiorstwa turystyczne dzielimy na:

- Ściśle związane z turystyką - polega na planowaniu, organizowaniu i obsłudze ruchu turystycznego. Należą do nich podmioty gospodarcze, które swoje powstanie, działanie i dalszy rozwój uzależniają od ruchu turystycznego.

- Pośrednio związane z turystyką - są to pozostałe podmioty gospodarcze, które swoje działanie nie opierają całkowicie na ruchy turystycznym, lecz wykorzystują w swoim przedsiębiorstwie szeroką grupę

c) Ze względu na kryterium funkcjonalności przedsiębiorstwa turystyczne dzielimy na:

• Transportu turystycznego -zajmują się organizacją przewozu turystów do miejsc kwaterunku, transportu w obrębie miejsca pobytu.

• Eksploatujące zakłady hotelarskie i gastronomiczne - oferują turystom miejsca noclegowe oraz zajmują się przygotowaniem posiłków.

• Sportowo - rekreacyjne - organizują aktywne sposoby wypoczynku.

• Uzdrowiskowe - zajmują się świadczeniem usług w dziedzinie leczenia uzdrowiskowego

• Biura podróży - zajmują się organizowaniem wycieczek turystycznych

• Inne jednostki - ściśle współpracują z branżą turystyczną np. miejscowości turystyczne

d) Ze względu na formę własności przedsiębiorstwa turystyczne dzielimy na:

- publiczny - jednostki państwowe i komunalne

- prywatny - obejmuje przedsiębiorstwa: byłego sektora państwowego, spółdzielcze, organizacji społecznych i politycznych, związków zawodowych

- mieszany - jednostki z udziałem kapitału publicznego i prywatnego

Sektor publiczny - stanowią niewielką ilość wszystkich przedsiębiorstw z branży turystycznej, są one własnością państwa lub gminy.

e) Sektor prywatny stanowią głownie przedsiębiorstwa jednoosobowe oraz spółki cywilne, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki akcyjne.

2 Istotą spółki cywilnej jest to, że wspólnicy odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem osobistym za zobowiązania spółki. Spółka ta nie ma osobowości prawnej i dlatego prawnym właścicielem tego majątku nie jest spółka, lecz wszyscy jej wspólnicy łącznie i niepodzielnie jako współwłaściciele. Konsekwencją braku osobowości prawnej jest to, iż spółka ta nie jest stroną w procesach sadowych, powodami czy pozwanymi są zaś wspólnicy.

3 Spółki z o.o posiadają osobowość prawną. Kapitał wnoszony jest w formie pieniężnej lub rzeczowej (aport).

Właściciele spółki odpowiadają za jej zobowiązania, tylko i wyłącznie do wysokości wniesionego do niej wkładu. W spółce tego typu regułą jest swoboda dysponowania udziałami.

Jest samorządna, to znaczy posiada organy: obligatoryjne

(zarząd na czele z dyrektorem, zebranie wspólników); fakultatywne (rada nadzorcza i komisja rewizyjna).Taką postać przeważnie posiadają biura podróży.

3 Spółka akcyjna tworzona jest przez minimum trzech założycieli, którzy opracowują statut. Charakterystyczną cechą spółki jest kapitał zakładowy, zwany kapitałem akcyjnym.

- Akcja jest więc tu jednostką kapitału zakładowego. Udziałowcy spółki,odpowiadają za zobowiązania spółki tylko do wysokości posiadanych przez nich akcji, a więc nie odpowiadają swym majątkiem osobistym.

- Akcje jako papiery wartościowe, są przedmiotem obrotu handlowego.

- Akcjonariusze otrzymują z tytułu posiadanych akcji część zysku osiągniętego przez spółkę w danym roku.

- Ta część zysku przeznaczona przez wale zgromadzenie na wypłatę akcjonariuszom nosi nazwę

4 Mieszana struktura kapitału

- przedsiębiorstwa łączące kapitał krajowy i zagraniczny

- przedsiębiorstwa łączące kapitał prywatny z publicznym

Przedsiębiorstwa te są utworzone w celu współpracy biur podróży oraz z podmiotami zagranicznymi, a także w celu eksploatacji i budowy ośrodków wypoczynkowych w kraju oraz poza jego granicami.

5 Struktura organizacyjna przedsiębiorstw turystycznych

Na szczeblu hierarchii organizacyjnej wyróżnia się następujące modele struktur:

► liniowy

► funkcjonalny

► liniowo - sztabowy

• Struktura liniowa - jej istotą jest gwarancja zasady jedności kierownictwa, tzn. każdy pracownik ma jednego bezpośredniego zwierzchnika.

Droga służbowa jest prosta: pracownik zwierzchnik. Jest to droga zarówno podejmowania decyzji jak i przekazywania informacji.

a) Schemat struktury liniowej przedsiębiorstwa

Zalety struktury liniowej:

- prosto i jasno określone zakresy uprawnień i odpowiedzialności

- jednoznacznie określona hierarchia organizacyjna

- łatwa koordynacja i kontrola

• szybkość podejmowania decyzji

• poczucie stabilności i pewności na poszczególnych szczeblach

- możliwość szybkiego awansu efektywnych kierowników liniowych

- efektywność w rozwiązywaniu konfliktów

Wady struktury liniowej:

- pomijanie zasady specjalizacji

- mała elastyczność i podatność na zmiany

- skłonność do biurokracji

- niebezpieczeństwo zniekształcania informacji przez nadmiernie wydłużenie kanałów informacyjnych

- nadmierna centralizacja

7 Struktura funkcjonalna przedsiębiorstwa opiera się na zasadzie specjalizacji pracy kierowniczej. Każdy pracownik podlega wielu wyspecjalizowanym kierownikom funkcjonalnym, odpowiadającym za wąski, jasno sprecyzowany obszar działania i ich kompetencje ograniczają się wyłącznie do tego obszaru.

Zalety struktury funkcjonalnej:

- fachowość podejmowania decyzji

- skrócenie dróg przesyłania informacji

- zwiększenie elastyczności organizacji i jej możliwości przystosowywania do zmian otoczenia

- odbiurokratyzowanie organizacji

Wady struktury funkcjonalnej:

- nakładanie się i krzyżowanie uprawnień decyzyjnych i odpowiedzialności

- częste sytuacje konfliktowe

- skomplikowana sieć komunikacyjna

- trudności w koordynacji i kontroli

- brak poczucia stabilności i pewności na poszczególnych szczeblach

Struktura funkcjonalna w swej czystej postaci nie jest wykorzystywana z powodu przewagi wad nad zaletami.

8 Struktura liniowo - sztabowa ma łączyć zalety struktur liniowej i funkcjonalnej z równoczesnym wyeliminowaniem ich wad.

Opiera się na zasadach:

- jedności kierownictwa

- specjalizacji czynności kierowniczych

Wyróżnić w niej można dwa zasadnicze elementy.

Są to powiązane ze sobą więzami służbowymi komórki liniowe uzupełniane organami funkcjonalnymi zwanymi sztabami.

Sztaby grupują wysoko wykwalifikowanych fachowców nie mających uprawnień decyzyjnych w stosunku do komórek liniowych.

Komórki sztabowe pełnią najczęściej funkcję fachowej porady dla kierownictwa liniowego danego szczebla, występują na wszystkich szczeblach lecz najważniejszą rolę pełnią na szczeblu najwyższym.

Schemat struktury liniowo - sztabowej ze sztabem kierowniczym i komisją koordynacyjną

Zalety struktury liniowo - sztabowej:

- jasno określony zakres uprawnień i odpowiedzialności dla każdego stanowiska organizacyjnego,

- fachowo przygotowany proces decyzyjny,

- szybkość podejmowania decyzji,

- odciążenie komórek liniowych,

- prosta i przejrzysta konstrukcja,

- względna łatwość w koordynowaniu działań poszczególnych stanowisk i komórek organizacyjnych.

Wady struktury liniowo - sztabowej:

- zagrożenie wystąpieniem konfliktów pomiędzy linią i sztabem (sztab posiada wiedzę zaś komórki liniowe władzę),

- skłonność do przejmowania przez komórki sztabowe funkcji komórek liniowych bez ponoszenia przez nie odpowiedzialności,

- zagrożenie przeceniania lub niedoceniania przez komórki liniowe rad i opinii formułowanych przez komórki sztabowe.

9 Podstawowym czynnikiem wpływającym na strukturę organizacyjną przedsiębiorstwa jest strategia przedsiębiorstwa. Strategia przedsiębiorstwa jest rezultatem świadomych procesów decyzyjnych polegających na sformułowaniu działań zmierzających do realizacji założonego celu w określonych warunkach, które sa kształtowane przez otoczenia przedsiębiorstwa.

Strategia określa kombinację produkt - rynek - zasoby. Kierownictwo określa jakie produkty będą sprzedawane na jakich rynkach i w jakich ilościach. Determinuje to podział pracy i odpowiedzialności a to wyznacza strukturę.

Czynniki zewnętrzne:

- czynniki ekonomiczne,

- zmiana charakteru rynku,

- otoczenie prawne.

Czynniki wewnętrzne to:

- wielkość firmy,

- technologia,

- kultura organizacyjna firmy,

- kwalifikacje, umiejętności oraz motywacja pracowników i kierownictw.

Zastępca dyrektora ds. zaopatrzenia

Kierownik

produkcji C

Kierownik

produkcji B

Kierownik

produkcji A

Zastępca dyrektora ds. produkcji

Dyrektor

naczelny

Zastępca dyrektora ds. handlowych

Komisja koordyna

cyjna

Sztab kierowniczy

Zastępca dyrektora ds. finansowo- księgowych

Zastępca dyrektora ds.

zbytu

Zastępca dyrektora ds. produkcji

Zastępca dyrektora ds. badań i rozwoju

Dyrektor

Kierownik

produkcji

B

Kierownik

produkcji

A

Zastępca dyrektora ds. finansowo -księgowych

Zastępca dyrektora ds. handlowych

Zastępca dyrektora ds. produkcji

Zastępca dyrektora ds. badań i rozwoju

Dyrektor

---