PREORIENTACJA ZAWODOWA- wszelkie działania rodziców, wychowawców, osób z otoczenia dziecka, związane z pracą i światem zawodów , podejmowane od 10 roku zycia. Maja na celu działania takie jak:- ukształtowanie pewnych cech osobowości, systematyczności, sumienności, pracowitości, odpowiedzialności. A także uzmysłowienia że każdy z nas powinien podjąć aktywność zawodową. Gdy mija okres preorientacji zawodowej przychodzi okres orientacji szkolnej
ORIENTACJA SZKOLNA- wszelkie działania nauczycieli, wychowawców zmierzające so samodzielnego, świadomego trafnego wyboru szkoły.
REORIENTACJA ZAWODOWA- bądź wszelkiego rodzaju działania zmierzają do zmiany do wykonywanego zawodu bądź dotychczasowej szkoły. Dotyczy dorosłych i uczniów szkół ponad gimnazjalnych.
MODELE DIAGNOZY PSYCHOLOGICZNEJ:- diagnoza nozologiczna(różnicowa)- model diagnozy oparty na podejściu medycznym, diagnoza w tym ujęciu jest rozpoznawaniem i integrowaniem pewnej liczby symptonimów, jej celem jest wybór jednej z możliwych jednak nozologicznych i przypisanie jej pacjentowi. Diagnoza postępuje tu wg z góry określonego alegoryzmu odwołując się do swej miedzy o wskaźnikach zaburzenia. Wnioski dotyczące czynności naprawczych które wyprowadza psycholog stosujący tego typu pojęcie SA niezindywidualizowane a tym nieskuteczne z punktem widzenia terapii. Jest to jak określa Brzeziński diagnoza przy rozpoznawaniu dyskusji,- diagnoza funkcjonalna- celem diagnozy w tym modelu jest nie tylko opis i klasyfikacja zaburzenia, poza wyglądem w zaburzone funkcje następuje rozpoznawanie na jakich właściwościach i procesach psychicznych można się oprzeć w postępowaniu korekcyjnym a następnie zaprojektowanie działań terapeutycznych. Rola diagnostyki jest tu bardziej złożona jego postępowanie w większych stopniu zależy od tego kim jest pacjent i jakiego rodzaju trudności adaptacyjne ujawnia. Podobnie jak w podejściu nozologicznym diagnoza dominuje nad pacjentem, dzieckiem i jego rodzicami. Przybiera jednak często postawę opiekuna reprezentującego ich interesy. Mankamentem takiego przebiegu diagnozowania jest zazwyczaj to że w rozpoznawaniu problemu pacjenta diagnosta nie angażuje w sposób aktywny ani osób z najbliższego otoczenia badawczego, które często mają być wykonawcami założeń pastoliagnostycznych, ani samego badanego. W efekcie doprowadza to do tego że efekty dotyczące działań naprawczych SA odbierane jako narzucone i mogą się spotkać z brakiem zrozumienia zarówno ze strony badanego jak i jego otoczenia. Określana jako diagnoza o pacjencie,- diagnoza interakcyjna- psycholog diagnosta przyjmuje rolę pośrednika pomiędzy środowiskiem społecznym a badana jednostka. Jego aktywność nieograni cza się już do aktywności poznawczej, a kontakcie z pacjentem jest raczej konsultantem czy doradcą a diagnozowanie staje się dialogiem z pacjentem i jego opiekunami. Diagnosta stara się dotrzeć do środowiska pacjenta aby włączyć je w działania terapeutyczne. Problem często w drodze negocjacji definiowany jest wspólnie przez diagnostę, pacjenta oraz jego otoczenie, w sposób schematem normatywnym. Wytycza kolejność działań diagnostyki
TEST- XIX początek testów 1837-38. Wg Anastazji test jest to obiektywna i wystandaryzowana miara próbki zachowania. Wg Chojnowskiego testy to zbiory pytań lub sytuacje służące do badania właściwości jednostek lub grup ludzkich przez wywołanie w nich określonych obserwowalnych w relacji werbalnych lub niewerbalnych będących w miarę możliwości reprezentacyjnymi próbkami ich zachowania się. Nie każdy zbiór pytań taki który
spełnia określone kryteria formalne. Wg Brzezińskiego test powinien być obiektywny, wystandaryzowany, rzetelny, trafny i znormalizowany. Testy pozwalają na badania nawet
dużych grup osób w warunkach które umożliwiają porównywanie ich odpowiedzi miedzy sobą. Są cennym narzędziem uzupełniającym, z reguł dość subiektywne informacje zdobyte w trakcie wywiadu. Pozwalają selekcjonować i określać przydatność ludzi do spełniania różnych ról i zadań. Wg Hornowskiej obiektywność oznacza że nie zależnie od tego kto gdzie i kiedy dokonuje oceny wyników tego samego testu wykonywanego przez tę samą osobą powinien otrzymać takie same rezultaty.
Standaryzacja- zakłada przeprowadzenie testów identycznych warunkach tylko wtedy bowiem różnice w wynikach testowych badanych osób można przypisać czynnikom indywidualnymi a nie np. zewnętrznym rezultatom badania.
Rzetelność- to inaczej dokładność pomiaru. Jest to wielkość błędu jaki popełnia psycholog interpretując wyniki danego testu. Test jest użyteczny gdy posiada odpowiednie tabele, pozwalające łatwo określić wielkość standardowego błędu pomiaru.
Trafność- którą definiuje się jako stopień w jakim dany test bada to co ma badać. Jest to empirycznie potwierdzony obszar zastosowania testu.
Normalizacja wg Brzezińskiego jest to procedura tworzenia zbiorów w specjały sposób przetwarzanych wyników testu dla osób o określonych właściwościach zdefiniowanych za pomocą kryterium zewnętrznego. Osoby stanowią reprezentatywna w sumie statystycznym grupę. Dodatkowy warunek jaki stawia Hornowska to właściwa adaptacja testu czyli dopasowanie testu do warunków i specyfiki danego kraju,- testy w zależności od tego do pomiaru jakich cech dany test jest przeznaczony wyróżnić można,- testy inteligencji mogą sprawdzić m.in. wydolność kojarzenia faktów i logicznego myślenia czy umiejętności posługiwania się liczbami są one przydatne do szukania kandydatów na stanowiska gdzie wymagane jest szybkie podejmowanie decyzji,- testy uzdolnień wykorzystywane są do mierzenia specyficznych zdolności takich jak np. zręczność, maja na celu prognozę możliwości jednostki do wykorzystywania określonych zadań,- testy osobowości maja za zadanie ocenę osobowości jednostki i jej zachowań na danym stanowisku, odnoszą się do jej relacji z otoczeniem gdyż jej cechy osobowości mogą mieć wpływ i ułatwić wykonywanie zadań i osiąganie satysfakcji z pracy a inne nie,- testy zainteresowań mogą stanowić uzupełnienie wcześniej wymienionych testów. Określają one skłonność jednostki do wyboru określonych indywidualnego zainteresowania i preferencje znajdują głownie zastosowani e w poradnictwie zawodowym gdzie ważne jest dobranie odpowiedniego typu zajęć dla jednostki kiedy stosuje się je w procesie refleksji pracowników pojawia się problem zniekształcenia danej pracy.
kiedy jest wypełniany w celu uzyskania porady dotyczącej wyboru zawodu badani prawdopodobnie odpowiadają szczerze ponieważ w tym przypadku uzyskane wyniki SA podstawową decyzji o wyborze jakiegoś ogólnego obszaru nauki czy zatrudnienia a nie konkretnej pracy,
Rolą testów stosowanych w poradnictwie zawodowym jest też ukazanie słabych i mocnych stron klientów oraz weryfikacja predyspozycji psychologicznych wymagań do pracy na danym stanowisku. Głównym powodem popularności testów jest fakt że dostarczają one wielu danych dotyczących osobowości czy też potencjału intelektualnego a wiec informacji które niełatwo uzyskać podczas standardowej rozmowy doradczej czy też obserwacji. Testy psychologiczne wykluczają wyciąganie samodzielnych wniosków z uzyskanych wyników. Jedynie psycholog przeprowadzający takie badania posiadający doświadczenie i wiedzę może interpretować w toku badań wyniki. Metody testowe można podzieli na zadaniowe- związane z wykorzystywaniem różnych czynności nie tylko odpowiadanie na pytania oraz kwestionariuszowe- zawierające pytania otwarte na które możemy odpowiedzieć z pełna dozą kreatywności lub pytania zamknięte z wyselekcjonowaną grupa odpowiedzi jak np.: testy osobowości. Należy pamiętać że choć z metodologicznego punktu widzenia SA to testy to
jednak wyróżniają się Tm że Nie można ich zdać albo nie zdać a uzyskane wynika są w istocie opisem a nie miara osobowości. Testy osobowości mają najczęściej postać kwestionariusza czyli listy pytań stwierdzeń lub pojęć do których należ się ustosunkować,
Testy mogą przynieść następujące korzyści :- wspierać klientów w uzyskiwaniu wiedzy na temat samego siebie,- pomagać doradcom w lepszym zrozumieniu klienta,- pomagać doradcom w określeniu które z metod badawczych były by najbardziej odpowiednie,- pomagać doradcom w wyborze przyszłej drogi kariery klienta,- wspierać doradców w rozbudowaniu owych zainteresowań klienta.
CHARAKTERYSTYKA TEORII ROZOWJU ZAWODOWEGO Wg SUPPERA: opublikował on w 1957 12 twierdzeń które charakteryzują rozwoju zawodowy człowieka, I rozwój zawodowy -jest postępującym, ciągłym i zwykle nie odwracalnym procesem, II rozwój zawodowy jest wzorcowym, nieodwracalnym procesem, celem rozwoju zawodowego jest wiec wybór zawodu którego kryteria oparte sa na tych samych zasadach dla wszystkich jednostkę, III rozwój zawodowy- jest procesem zawodowym cecha ta wskazuje na związek miedzy dotychczasowym Rezultatem zachowań jednostki a zadaniami które muszą być wykorzystywane przez nią a zawierającą nowe wzory które są prezentowaniem jednostce. To pociąga za sobą konieczność kompromisu pomiędzy czynnikiem osobowościowym a społecznym. IV pojecie ja , zaczyna krystaliczność w okresie dojrzewania i wówczas może być określone w terminach zawodowych, V czynniki obiektywne czyli obiektywność osobowościowy i osobowo obiektywność społeczna odgrywają coraz większą rolę w rozwoju zawodowym wraz ze wzrostem wieku jednostki, VI identyfikacja z rodzicami lub opiekunami warze się z rozwojem ról społecznych także roli zawodowej, VII kierunek i tempo przechodzenia jednostki od jednego poziomu rozwoju zawodowego do drugiego jest uzależniony od wielkich inteligencji pozycji społecznej i ekonomicznej jej rodziców potrzeb jednostki jej zainteresowań i wartości a także od aktualnych warunków ekonomicznych kraju, VIII dziedzina zawodowa którą jednostka wybiera, zależy od jej zainteresowań wartości i potrzeb jej identyfikacji i z modelami ról zawodowych jej rodziców lub opiekunów oraz poziomu jej wykształcenia a także samej struktury zawodowej i jej kierunków oraz działalności jednostki do przystosowania się do tej struktury, IX chociaż każdy zawód wymaga charakterystycznych dla niego zdolności, zainteresowań i cech osobowościowych. Istnieje jednak w zakresie doboru zawodowego. Tolerancja pozwalająca jednostce na wybranie różnych specjalizacji danym zawodzie. Jak również na różnorodność w doborze zwodu przez dana jednotą. X satysfakcja życiowa i zawodowa zależy od zakresu w jakim jednostka może w swojej pracy dać wyraz walnym zdolnościami, zainteresowaniem i wartością oraz cechą osobowości. Gdy jednostka może w pracy wyrazić swój psychologiczny charakter ma ona poczucie samorealizacji przynależności i stałości. Ma bowiem możliwość wykonywania takiej roli zawodowej która ja inspiruje i motywuje do efektywnej pracy, XI stopień satysfakcji jednostki wynikający z jej pracy jest proporcjonalny do stopnia w jakim jest ona w stanie dostosować do tej pracy swoje pojecie „ja”, XII praca i zawód stanowią główny czynnik kształcenia się osobowości człowieka i dla większości ludzi stanowią centrum zainteresowań. Autor podkreśla w swojej teorii znaczenie 3 rodzajów czy wyników wpływających na rozwój zawodowy człowieka. To czynniki roli( angażują strukturę ja poprzez procesy modelowania, naśladownictwa i identyfikacji których źródłem są osoby znaczące dla jednostki. Pierwszymi modelami mogą być rodzice, opiekunowie), czynniki sytuacyjne( są utożsamieniem, z położeniem społeczno- ekonomicznym rodziców, przekonaniami religijnymi, atmosfera domową, postawami rodziców wobec dziecka i wobec dalszej jego nauki, sytuacją ekonomiczna kraju oraz sytuacją międzynarodową), czynniki osobiste.
ROZWÓJ ZAWODOWY Wg SUPERA- składa się z 5 stadiów: 1. rośnięcia- od urodzenia do 14 r z, początkowo dominują potrzeby w tej fazie życia jest fantazja, znaczenie zaś zainteresowania oraz zdolności wzrasta w miarę uspołecznienia się i nabywania doświadczeń, w tym stadium występują następujące etapy:- fantazji 4-10,- zainteresowania 11-12,- zdolności 15-24, 2. stadium eksploracji- 15-24, jest to okres badania samego siebie wypróbowania różnych ról zawodowych, występują w nim etapy:- próbowanie 15-24, w tym podokresie zainteresowania zdolność, wartości i korzyści sa przez młodzież brane łącznie pod uwagę i dokonywuje ona różnego wyboru zawodu,- przejściowy 18-21, w tym podokresie młodzież zaczyna mieć bardziej realne sady o rzeczywistości ponieważ wzrasta zakres jej umiejętności i doświadczeń odnoszących się do pracy a związanych z odbywanym szkoleniem zawodowym i rozpoczęciu pracy zawodowej.- próby 22-24, w tym podokresie jednostka rozpoczyna prace jaka wypróbuje całego swojego życia zawodowego, 3. stadium stabilizacji- 25-44 w tym czasie człowiek który znalazł dla siebie odpowiednie poza pracy zawodowej usiłuje się na tym polu ustawić, czasem we wczesnym okresie tego stadium. Jednostek podejmuje zmiany w pracy, wyróżniamy podokresy: doświadczenie 25-30, stabilizacja 31-44, 4 zachowana istniejącego stanu rzeczy, 45-64, w tym stadium jednostka czyni stawia o utrzymanie swojego ustabilizowanego miejsca pracy, 5. schyłkowe, od 65, w tym stadium powstają nowe role w związku z przechodzeniem z pozycji czynnego uczestnika pracy w pozycje obserwatora, podokresy:- osłabienie 65-70,- wycofanie się 70 az do śmierci
Wnioski wynikające z teorii rozwoju zawodowego- analizując cechy wspólne dla omawianych teorii rozwoju zawodowego można stwierdzić ze,- wszystkie terowi rozwoju zawodowego określają zespół warunków wyjaśniających zachowania zawodowe człowieka jego rozwój osobisty i zawodowy,- wszystkie teorie akceptują znaczenie istotnych właściwości człowieka stanowiących psychologiczne kategorie oraz zmiennych społecznych charakter zróżnicowany układ społecznego środowiska człowieka,- wszystkie teorie ujmują zawodowy rozwój człowieka jako przebiegają w dłuższym okresie proces uwzględniający ilościowe i jakościowe zmiany zachodzące w odrebie istotnych właściwości człowieka, zmienne psychologiczne jak i zachodzących zmian oddziaływania środowiska społecznego.
Watkami różniącymi poszczególne teorie rozwoju zawodowego człowieka są:- rodzaj wiodących zmiennych psychologicznych i zmiennych społecznie środowiska jednostki lezących u podstaw teoretycznych założeń poszczególnych koncepcji rozwoju zawodowego,- uwzględnienie lub nieuwzględnienie stabilizacji w procesie rozwoju zawodowego człowieka. Do zmiennych psychologicznych uwzględniamy w mniejszym lub większym stopniu prze poszczególne teorie rozwoju zawodowego wchodzą następujące jednostki: inteligencja, zdolności, zdolności specjalne, zainteresowania, systemy wartości i postawy wartościujące, potrzeby, osobowość, typ temperamentu, czynniki emocjonalne, identyfikacja z modelami. W odniesieniu się do zmiennych charakteryzujących oddziaływania środowiska społecznych można podkreślić: wpływ zachowania środowiska rodzinnego, postawę rodzicielską, położenie modelowania, naśladownictwa i identyfikacji.
ETAPY ROZOWJU ZAWODOWEGO- proces rozwoju zawodowego jest długo trwałym procesem. Można przyjąć że przebiega w 3 etapach: 1. okres przed wyborem zawodu.2. okres zdobywania wiadomości i umiejętności w wybrany zawodzie.3. okres aktywności zawodowej. Te 3 okresy aktywności zawodowej charakteryzują : po pierwsze: przygotowanie zawodowe, adaptacja społeczno- zawodowa,- identyfikacja i stabilizacja zawodowa,- sukces zawodowy,- mistrzostwo w zawodzie. Natomiast czynnikami warunkującymi i uwzględniającymi będą:- z jednej strony warunki materialne i społeczne pracy zawodowej,- z drugiej strony właściwości osobowe pracownika przede wszystkim zdolności i zainteresowania zawodowe,. O uwzględnienia materialnym i społecznych cech
środowiska pracy i poddających się kształtowaniu przez cały okres aktywowania zawodowej właściwości zawodowych człowieka.
Zainteresowania sa to względnie stałe skłonności oraz pogłębienia wiedzy i kształtowania mniej stanowi w określonej dziedzinie działalności ludzi
Postawa zawodowa- to wykształcone w toku indywidualnego i społecznego rozwoju jednostki tendencje do specyficznych, względnie stałych i form reagowania w określonych sytuacjach zawodowych.
Osobowość zawodowa- to syndrom i celu człowieka w pracy uformowania w celu kształcenia zawodowego i rozwijających się w czasie pracy zawodowej który zapewnia mu aktywny kształt z materialnym i społecznym środowiska pracy i przyczynia się do jego twórczych przeobrażeń. Głównymi czynnikami osobowości zawodowej są: -wiedza zawodowa: ogólno zawodowa, specjalistyczna,- umiejętności sprawności przyzwyczajenia i nawyki pracy,- zainteresowania i zamiłowania zawodowe,- zdolności, uzdolnienia i talenty zawodowe,- postawa społeczno- zawodowa,- motywy kształcenia się czyli doskonalenia zawodowego i pracy
UWARUNKOWANIA ROZWOJU ZAWODOWEGO- istnieje szereg czynników. Wg Suppera 3 rodzaje: 1. czynnik roli- który wiąże się z pojęciem ja i określonej roli zawodowej. 2. czynniki osobiste- jak uzdolnienia zainteresowania wartości i postawy jednostki,3. czynniki sytuacyjne- wyrażające położenie społeczno ekonomiczne rodziców, przekazania religijne, atmosferę domową z postawą rodziców wobec dziecka, jego nauki i zawodu oraz ogólna sytuację w kraju. Inny podział:- uwarunkowania zewnętrzne,- uwarunkowania wewnętrzne. Obejmujące łącznie 8 rodzajów uwarunkowań: historyczne, polityczne, ekonomiczne, techniczne, społeczne, kulturowe, biologiczne, psychologiczne. Do najważniejszych decydujących o rozwoju zawodowym człowieka istnieją uwarunkowania psychologiczne takie jak:- zainteresowania i zamiłowania,- zdolności i uzdolnienia kierunkowe,- plany, wnioski, racje życiowe i zawodowe,- wiedza doświadczenie indywidualne,- motyw działania- postawy i nastawienie do rzeczywistości,- cechy temperamentu. Do wymienionych wyznaczników należy dodać jeszcze te które wyrażają się na zewnątrz w typowych dla jednostki zachowania: psychologicznej wiedzę o człowieku pracującym można ująć w 3 działy: 1. wiedza o osobowości zawodowej- czyli wiedza o tych cechach osobowości człowieka pracującego które sa ważne dla wykorzystywania danej pracy zawodowej i które się w tej pracy przejawiają i kształtują , 2. wiedza o pracy żywej- czyli wiedza o czynnościach wykonywanych przez człowieka pracującego w danym zawodzie lub na danym stanowisku,3. wiedza o przystosowaniu pracy do człowieka, czyli wiedza o takich cechach procesu technologicznego, materiału narzędzi, warunków pracy oraz organizacji pracy które są ważne ze względu na ludzkie możliwości i potrzeby.
PROCESY ADAPTACYJNE W ROZOWJU ZAWODOWYM- etapy procesu adaptacji społecznej- zawodowej: 1. polega na opanowaniu przez pracownika stanowiska pracy i osiągnięciu takiego poziomu zadań zawodowych który charakteryzuje się określoną samodzielnością i możliwością uzyskiwania wysokich zarobków,2. uświadamianie sobie swoich możliwości oraz sowich powinności w stosunku do firmy,3. jest okresem rozpoczynającej się weryfikacji zawodowej a wiec okresem możliwości osiągnięcia wysokiej wydajności pracy, uzyskiwania zadowolenia z uzyskiwanej pracy zawodowej jak również włączenia się w procesy decyzyjne. Szybkość adaptacji społeczno- zawodowej zależy od aktywności samego pracownika, adaoptawania się do identyfikowania się z wybranym zawodem i firmą.
CZYNNIKI STYMULUJACE ROZWÓJ ZAWDOWY:
1. wykorzystywanie treści przedmiotów,
2. umiejętność wykorzystywania wiedzy przez umiejętności związanych z samoobsługa uczeniem się zawodu, pracą i czynnościami zawodowymi, dotyczy to również treści wychowania
,3. zachęcanie młodzieży do korzystania z indywidualnych celowo prowadzonych wykładów na temat czynności zawodowych i pracy z dorosłymi
.4. zachęcanie młodzieży do korzystania z treści publikowanych prac powiązanych decyzja wyboru zawodu i szkoły oraz związanych z nimi licznych uwarunkowań. Szczególnymi czynnikami sa:- dokształcanie się- szkoła wyższego szczebla w tej samej lub pokrewnej dziedzinie lub zawodne,- doskonalenie zawodowe na kursach specyficznych coraz wyższego stopnia oraz samo dokształcenie,- wysyłanie pracowników na praktyki specjalistyczne do zakładów tej samej lub pokrewnej branży ale mających nowocześniejszy park huarymowy raz nowsze technologie wytwarzania,- wysyłanie pracowników na dłuższe straże krajowe lub zagraniczne,- powierzanie pracownikom zadań o szerszym charakterze, stosunku do wykorzystywanych i wyznaczonych celem rozwijania ich potencjalnych możliwości zawodowych,- wprowadzenie stałej, uzasadnionej oceny pracowników.,- wysokie nagrodzenie tych pracowników którzy wyraźnie wyróżniają się swoją aktywnością, pracowitością, solidnością wykonywania zadań i czynności zawodowych,