Ogólna charakterystyka myśli ekonomicznej w starożytności.
Starożytna Grecja: Ksenofont - dzieło „Oikonomikos” - to nauka o umiejętnym prowadzeniu
własnego gospodarstwa. Pisze jak należy obchodzić się z niewolnikami. Zwraca też uwagę na
korzyści jakie wynikają z podziału pracy. Potępiał handel z wyjątkiem wielkiego handlu. W
„Ekonomice” przedstawiony jest cel gospodarowania jako osiągnięcie nadwyżki - czyli bogactwa.
Arystoteles - uważał że dążenie do gromadzenia zapasów z produktów ziemi i zwierząt (zapasów rzeczy potrzebnych do życia) jest zgodne z naturą i na tym polega prawdziwe bogactwo.Natomiast niezgodne z naturą jest gromadzenie pieniądza. Jest to bogactwo pieniężne - nie zna granic. Pierwsze bogactwo - bardzo naturalne - jest ograniczone przez potrzeby. Toteż
występował ostro przeciw kupcom i lichwiarzom, dążyli do bogactwa pieniężnego. Platon - uczeń Sokratesa - występuje przeciwko wszelkiemu gromadzeniu pieniądza - potępienie lichwy. Widzi korzyści jakie daje podział pracy. Pobieranie się to pomnażanie rzeczy martwych - dzieło szatana. Rzym: Katon - potępia chciwość i zysk (ten kto po śmierci zostawił więcej niż odziedziczył -umiera jak sławiony obywatel). Uważa za sprawiedliwe bogacenie się przez handel i pracowitość,popiera rozwój gałęzi eksportu.
Poglądy na temat pieniądza w starożytnej myśli greckiej.
Arystoteles - jest twórcą nominalizmu pieniężnego
I. teoria nominalistyczna - wartość pieniądza zależy od umowy społecznej (pieniądz sam w sobie nie jest celem - jest śr. do nabycia dóbr).
Pieniądz pełni trzy funkcje: 1)miernik wartości, 2)śr. cyrkulacji, 3)tezauryzacja - przechowywanie wartości w czasie - pieniądz służy jako zabezpieczenie, że możemy za niego nabyć rzeczy w późniejszym terminie
Platon - niechętnie odnosi się do pieniądza kruszcowego bitego z metali szlachetnych. Pieniądz
kruszcowy jest śr. gromadzenia bogactw, szerzy zepsucie i dlatego powinien być zastąpiony przez pieniądz nieszlachetny.
II. teoria kruszcowa - wartość pieniądza zależy od ilości kruszca, jaki on zawiera (np. 10 monet
srebrnych za 1 złotą).
Poglądy Tomasza z Akwinu na temat własności wspólnej i prywatnej.
1) własność wspólna - (wspólnota majątkowa) - jest najlepsza, ale tylko dla ludzi wybranych o
wysokich cechach moralnych tzw. stan wyższej doskonałości (klasztor, zakon). Tylko tacy ludzie
potrafią o nią dbać - o czym świadczy stan kościołów.
2) Własność prywatna - jest prawem natury, ustanowieniem boskim, dane jest przeciętnemu
śmiertelnikowi ze względu na jego egoizm i przywary. Własność prywatna zmusza jednostkę do
max wysiłku, posiada charakter społ. - powinni służyć społeczeństwu, człowiek ma obowiązek
dzielić się nadwyżką dochodu - obowiązek dawania jałmużny.
Teoria pieniądza u Tomasza z Akwinu.
Teoria wymiany pieniądza: Wymiana powinna opierać się na równości wartości. Nie wolno za
dobro otrzymać więcej niż kosztują zużyte do jego wytworzenia czynniki produkcji. Ponieważ
wymiana odbywa się gł. przy pomocy pieniądza, wartość prod. wymienianego występuje w
postaci ceny pieniężnej. Podstawą tej ceny jest wart. wew.=kosztom produkcji.
Pieniądz jest to dobro, pełni funkcję pośrednika wymiany i miernika wartości.
Teorie pieniądza w średniowieczu.
(Tomasz z Akwinu, Kopernik, Cresurius)
Teoria dominalna - wartość pieniądza wyznacza panujący, ile należy wybić i ile kruszca ma
zawierać (monopol panującego). Ustalając wartość pieniądza, pieniądz traktuje jako towar, ma być równowartościowy w stos. do tego, na co go się wymienia, przy czym wartość pieniądza jako towaru może się różnić od wart. pieniądza jako pośrednika wymiany i miernika wartości. Istota pieniądza tkwi w jej stałej wartości i małej zmienności w stos. do innych towarów (dobry pieniądz powinien być stały i niezmienialny). Monety powinny być bite tylko z metali, kruszec sam ma wartość. W obiegu wew. mogły się znajdować monety o małej wartości wew. - nie naruszało to niczyich interesów. Natomiast w obrotach w handlu zagr. Wchodziły w grę tylko monety złote lub srebrne - funkcja pieniądza światowego (moneta stawała się towarem).
Prawo Greshana = Kopernika - pieniądz gorszy wypiera pieniądz lepszy z obiegu.
Funkcje pieniądza: 1)pieniądz jest monetą, która z kolei jest 2)miernikiem wartości 3)śr. cyrkulacji - pośrednik wymiany 4)śr. tezauryzacji (gromadzenie skarbu) 5)śr. płatniczy - zawieranie transakcji w czasie i przestrzeni 6)pieniądz światowy
T.Mun i J.Child i ich poglądy na temat realizowanej polityki merkantylistycznej w Anglii.
Tomasz Mun - dyrektor Komisji do Handlu z Indiami Wschodnimi. Mówi, że opłacalny jest
wywóz kruszyw za granicę gdyż można za nie nabywać towary niezbędne dla exportu, które
zapewniają krajowi jeszcze większy przypływ kruszyw - śr. przyspieszenia rozwoju gospod. i
stosowania dodatkowego bilansu handlowego to rozwój przem. poprzez politykę protekcjonalizmu celnego, tworzenie manufaktur, budowa i usprawnianie szlaków komunikacyjnych, rozbudowa infrastruktury gospod., zwiększenie prod. krajowej, - stwarza teorię bilansu handlowego.
J.Child - uważa, że % trzeba obniżyć dla popierania handlu i utożsamia konkurencję z zagranicą,opowiadał się za prawnym określeniem stopy %, analizuje prawa ludnościowe wg Childa liczba ludności jest funkcją podaży miejsc pracy, zależnie od możliwości zatrudnienia ludność jest bardziej lub mniej liczebna.
Fizjokratyzm i jego założenia, rola rolnictwa w tworzeniu bogactwa narodowego.
Fizjokratyzm - okres przemysłowy od feudalizmu do kapitalizmu - okres panowania przyrody,
rodzi się we Francji w epoce silnej presji demograficznej, są to rządy klas ludności, zagadnienia
produkcji rolnej jej rozwoju (jest to zagadnienie ekonomii). Powstają duże gospodarstwa
kapitalistyczne, rosną potrzeby pieniężne właścicieli ziemi, rośnie opór chłopów. Fizjokratyzm
powstał w latach 50-tych XVIII w, założyciel Quesnay. Fizjokratyzm wyraża interesy burżuazji
rolnej. Źródło wartości dodatkowej sfera produkcji, którą jest rolnictwo tworzące „czysty produkt”utrzymujący klasę właścicieli , prawo chłopa do dzierżawy i uprawnienia właścicieli ograniczone były przez wspólnotę wiejską, hamowało to inicjatywę rolnika przedsiębiorcy.
Przedstawiciele prekursorów szkoły klasycznej i ich dorobek w teorii ekonomii. W.Petty,
P.Boisquilleberte i B.Franklin.
William Petty - wprowadził nową metodę dociekań ekonomicznych - statystykę, in. arytmetyka
polityczna. Jest to wyrażenie ekonomii za pomocą liczb, wag i miar, korzystając tylko z
argumentu rozumu lub rozważając tylko te przyczyny, które mają swe podstawy w przyrodzie.
Mamy tu do czynienia z wprowadzeniem do badań ekonomicznych metody ilościowej,
odwołaniem się do nauk przyrodniczych i akceptacji więzi przyczynowo - skutkowej w
zjawiskach społeczno - gospodarczych. Petty często łączy analizę statystyczną z opisem
organizmu państwa i gospodarki kraju, wykorzystując wiedzę o anatomii człowieka, strukturze
jego ciała i zachodzących w nim procesach. Petty wprowadził teorie bogactwa narodowego
(zerwanie z koncepcją merkantylistów). Rola handlu zagranicznego zostaje ograniczona i ustępuje
miejsca procesowi produkcji. Do procesów prod. wprowadza jeszcze: teorie czynników prod.
(praca, ziemia, kwalifikacje zawodowe), teorie pieniądza, teoria wartości (rozważania nad ceną,
rentą i płacą). Pierre le Pesant de Boisquillebert - (zerwanie z merkantylizmem) uważał, że błędem jest utożsamianie pieniądza z bogactwem. Pieniądz ma tylko ułatwić handel i pozostawać w ciągłym obiegu. Głosił wyższość produkcji rolnej nad przemysłową i ostrzegał przed pobudzaniem rozwoju przemysłu kosztem rolnictwa. Dopuszczał w przypadku rolnictwa interwencję, zwłaszcza w dziedzinie handlu zagranicznego i cen na zboże. Analiza dynamiki cen zboża wyjaśnia wiele zjawisk związanych z kryzysem i polityką podatkową. Boisquillerte dowodził, że zakaz eksportu zboża prowadzi w latach wysokiego urodzaju do obniżenia ceny nie zapewniającego zwrotu nałożonych nakładów. Nawet małe zmiany w cenach zboża wywołują poważne zmiany w popycie i podaży na rynku wew., rodząc długotrwałe odchylenia od stanu równowagi. Beniamin Franklin
A.Smith i jego ujęcie przedmiotu ekonomii i bogactwa narodowego.
Bogactwo narodu - źródłem tego bogactwa jest praca. Fundusz pracy, tkwiący w danym narodzie czy społeczeństwie, w zależności od tego, jaka jego część jest użyta produkcyjnie, dostarcza w ciągu roku pewnej określonej sumy przedmiotów, służących do zaspokajania potrzeb. Ta suma przedmiotów służących do zaspokojenia potrzeb, przypływająca w ciągu roku do społeczeństwa,stanowi dochód społeczny. Bogactwo narodu jest więc w tym ujęciu dochodem społecznym. Suma rocznej produkcji dóbr stanowi przychód czyli dochód brutto społeczny, z którego otrzymuje się dochód (netto) po potrąceniu wartości tego, co zostało poświęcone do produkcji tych dóbr. W rezultacie rozważań Smitha ekonomika okazuje się nauką nomotetyczną, bada ona co jest, a nie to co być powinno i stara się ująć związki między zjawiskami w pewne uogólnienia, stosując generalizację i abstrakcję. Nie jest jednak ona tak ujęta w definicji Smitha. Wg jego własnych definicji ekonomika ma wskazywać jakimi drogami jednostki i społeczeństwo mogą i winny powiększać swe bogactwo, jakimi drogami skarb panującego i społeczeństwo mogą powiększać swe dochody, w tym ujęciu ekonomika byłaby nauką praktyczną, normatywną, mającą wskazywać sposoby realizacji konkretnych celów.
Teorie ceny naturalnej (wartości towaru) w ujęciu A.Smitha.
Ceny bieżące czyli rynkowe są zmienne wskutek wpływu popytu i podaży. Wydaje się jednak
Smithowi, że poza zmiennością cen rynkowych kryje się jakaś obiektywna stała wielkość,
nazwana przez niego wartością naturalną, stanowiąca podstawę wartości wymiennej, wokół której oscylują ceny bieżące. Ta wartość naturalna jest przeciętną wahań cen bieżących, jest ceną przeciętną, ustalającą się w długich okresach czasu. O wartości naturalnej stanowią koszty
produkcji. Ostatecznie koszty produkcji sprowadza się do sumy wynagrodzeń czynników
produkcji: pracy, ziemi i kapitału. W ten sposób wartość naturalna równa się sumie płac, renty
gruntowej i pożytków czyli zysków z kapitału.
Teoria wymiany w ujęciu A.Smitha i jej źródła filozoficzne.
Przyczyną powstania wymiany jest naturalna skłonność ludzka dążenia do korzyści osobistych.
Ten sam instynkt, dążąc do ułatwienia wymiany, wprowadza pośrednika wymiany, czyli pieniądz.Z zagadnieniem wymiany łączy się wartościowanie z którego wynika problem wartości wymiennej. Wartość wymienna to stosunek wymienny, który wyrażony w pieniądzu staje się ceną.Z istoty rzeczy wartość wymienna nie wyrażona w pieniądzu, czyli stosunek wymienny dwóch towarów, równa się stosunkowi cen tychże towarów.
Rola teorii „niewidzialnej ręki rynku” w regulacji procesów gospodarczych.
Sprawia, że społeczność z interesem ogółu działania kupców i przemysłowców są w końcu
dobroczynne dla ogółu. Rynek działa dobroczynnie jeśli panuje tu prawo i sprawiedliwość. Rynek jest dziełem ludzkim, działa w sposób właściwy, kiedy konkurencja nie jest ograniczona przez umowy, monopol i przywileje. Szk. klasyczną od fizjokratów różni odmienna filozofia społeczna.Fizjokraci stoją na straży tzw. prawa natury, społecz. działa wg naturalnego, narzuconego „z góry”porządku. Szk. klasyczna uważa, że nie istnieje ustalony „z góry” porządek społeczny a prawa są dziełem ludzkim. Źle ocenia (szk. kl.) kupców, przemysłowców, mówi że konkurencja broni partnera przed wyzyskiem a monopol to wróg dobrej gospod.
Teoria rozwoju gospodarczego A.Smitha.
Smith żyje w okresie manufaktur przed rewolucją przemysłową. Postawa Smitha wobec
robotników jest pozytywna w przeciwieństwie do postawy wobec kupców i właścicieli
manufaktur. Uważa, że rozwój roli jest konieczny, gdyż wytwarza ona produkty będące źródłami utrzymania robotników. Aby rozwijał się przem. rolny musiał być zdolny do wytworzenia nadwyżki, która pozwoli wyżywić osoby pracujące w innych działach. Handel miejski i przemysł podnoszą rolnictwo. Wzrost ludności powoduje poprawę położenia rolników, bowiem rosną ceny płodów rolnych. W produkcie społ. wzrasta, a ceny produktów przem. obniżają się wskutek postępu gospodarczego. Podstawą wzrostu gosp. jest akumulacja, która inwestowana jest w produkcję dla osiągnięcia zysku. Akumulacja - siła motoryczna procesu wzrostu. Akumulacja =>powoduje rozwój manufaktur => większa konkurencja => spadek cen => większe płace. Wzrostspecjalizacji, podział pracy, rozszerzenie rynków zbytu, ulepszenie techniczne => postęp.przezwyciężenie stagnacji.
Teoria wartości towaru D.Ricardo.
Przy kształtowaniu się wartości wymiennej odróżnia Ricardo duże klasy dóbr: dobra
niepomnażalne pracą i dobra dowolnie pomnażalne pracą. O wartości wymiennej dóbr
niepomnażalnych pracą Ricardo mówi bardzo niewiele, stwierdzając jedynie, że decyduje o niej
rzadkość, czyli ograniczona ilość. O wartości dóbr dowolnie pomnażalnych pracą, Ricardo stawia tezę, że dobra te, posiadając użyteczność, wymieniają się w stosunku do ilości pracy, potrzebnej do ich wytworzenia. Formułując teorię wartości wymiennej dóbr dowolnie pomnażalnych pracą, nie tłumaczy on jednak w ogóle wartości wyłącznie pracą. W związku z tym wprowadza on nawet raz pojęcie wartości wymiennej. Wartość absolutna dobra zależy od wszystkich czynników produkcji, stąd wartość absolutna jest sumą płac, renty gruntowej i zysków z kapitału. Przedmioty jednak posiadając tak ujętą wartość absolutną, wymieniają się tylko w stosunku do ilości pracy w nich zawartej, gdyż wartość wymienna dobra jest wyznaczana przez stosunkową ilość pracy.
Teoria pieniądza D.Ricardo.
W ujęciu Ricarda ilościowa teoria pieniądza stwierdza, że o ile inne warunki się nie zmienią to
poziom cen jest proporcjonalny do ilości pieniądza i szybkości obiegu, przy czym ta szybkość
obiegu jest ujmowana jako wielkość mało zmienna, raczej stała. Matematyczne ujęcie tej teorii:
MV = PT gdzie M. - ilość pieniądza, V - szybkość obiegu pieniądza, P - ogólny poziom cen, T -volumen transakcji towarowych.
Teoria rozwoju gospodarczego D.Ricardo i przyczyny jej pesymistycznego charakteru.
Jeśli postęp techniczny nie wyprzedzi znacznie wzrostu ludności i jeśli inne czynniki gospodarcze nie będą przeciwdziałać, to końcem końców ustanie rozwój gospodarki ludzkiej. Brak w gospodarstwie społecznym harmonii, a przeciwnie istnieje zasadnicza sprzeczność interesów między rentą gruntową a zyskami i płacą. Ponadto istnieje takaż sprzeczność między interesami zysków, czyli kapitału, a pracy. Fakty te uzasadniają daleko posunięty pesymizm Ricarda co do przyszłego rozwoju ludzkości.
J.L.K.Simonde de Sismondi i jego poglądy na przedmiot ekonomii politycznej. Krytyka
nowego ustroju.
Krytykuje społeczność systemu kapit. Sprzeciwia się tezie, że konsumpcja może zawsze wchłonąć nawet największą prod. Wzrost konsumpcji w jednym miesiącu może się odbyć kosztem konsumpcji w innym. Wysokie zyski i niskie płace prowadzą do tego, że kapitał jest
reprodukowany, ale mogą nastąpić trudności z reprodukowaniem pracy. Dochody kapitalistów
rosną a klasy robotniczej spadają. Ta nierówność wywiera ujemny wpływ na proces reprodukcji i prowadzi do rosnącego pauperyzmu klasy robotniczej. Simondi krytykuje konkurencję. Uważa, że system kapitalistyczny rujnując drobnych robotników i rzemieślników, zastępując robotnika
maszyną, zwęża możliwości realizacji prod. Rząd powinien troszczyć się o korzyści ogółu. Cel
rządzenia nie gromadzenia lecz sprawiedliwe uczestniczenie obywateli w korzyściach.
Teoria realizacji i kryzysów nadprodukcji Simonde de Sismondiego.
W gosp. kapit. Ma miejsce sprzeczność między prod. a konsumpcją, która prowadzi do kryzysów ekon. Nienadążanie konsumpcji za prod. staje się przyczyną kryzysów ekon. Zniżkowa tendencja dochodów szerokich mas sprawia, że popyt konsumpcji nie rośnie tak jak prod. Staje się on więc czynnikiem ograniczającym możliwości wzrostu gospod. Zwiększona konsumpcja klasy kapitalistów mogłaby ratować gospod. od kryzysu. Popyt wyraża się w dochodach nabywców które ze względu na zmianę pracy ludzkiej na pracę maszyn zwiększa fundusz płac.
Teoria dystrybucji J.B.Say'a.
Ekon. polit. Say'a dzieli się na 3 części: teorię produkcji, dystrybucji (podziału) i konsumpcji.
Podstawą teorii prod. i dystryb. jest teoria czynników prod. (praca, kapitał, ziemia). Teoria prod. To podstawa teorii podziału. Dochody czynników prod. są wynagrodzeniem ich nakładu w procesie prod. Procesy prod. decydują o otrzymywanych wynagrodzeniach - płacy, procencie, rencie gruntowej i dochodzie przedsiębiorcy. Tak pojmowana teoria podziału prowadzi do wniosku iż podział dochodu w gospodarce kapit. jest zawsze sprawiedliwy.
Młodsza szkoła historyczna i jej pokrewne kierunki.
Młodsza Szkoła Historyczna uważała, że prześledzeniu historii instytucji społeczno -
gospodarczych dojdzie do sformułowania praw ekonomicznych. W praktyce nie zostało to
zrealizowane. Przedstawiciele: G.Schmouer, G.Schonberg, G.Kwapp.
Max Weber i jego dorobek. Typy idealne.
Typ - obiekt lub konstrukcja pojęciowa, spełnia rolę wzorca służącego systematyzacji,
podporządkowaniu i opisowi pewnej rzeczywistości. Typ idealny - konstrukcja pojęciowa złożona z zespołu cech nie będących uogólnieniem cech danego zjawiska. Odpowiada integracji zjawiska społecznego, uogólnieniem natury geometrycznej. Idealny typ społeczny może urzeczywistnić się w konkretnym historycznym procesie gospod., może być skonstruowany na podstawie badań historycznych stosunków gospod., społecznych norm prawnych i ideologii danej epoki.
Kryzys ekonomii klasycznej a powstanie szkół subiektywno - marginalnych. Znaczenie
„rewolucji” Jevonsowskiej.
Przyczyny - rozwój ówczesnych kierunków filozoficznych Neokantylizmu i Empiriokrytycyzmu,
które podkreśliły subiektywny charakter poznania jednostki, nowe ukształtowanie się kapitalizmu,wzrost przemysłu, który komplikuje racjonalne kierowanie przedsiębiorstwami przemysł.Przedmiotem badania szkół jest abstrakcyjne pojmowanie zasady działania poszczególnych osób.Przyjmuje się, że ustalone zasady w spr. gospodarczych są stałe i niezmienne w każdym czasie i miejscu. Kolejną cechą tego kierunku to zastosowanie metod matematycznych. Przedmiotem analizy jest jednostka gospodarująca, konsument lub producent kapit. Kierunek subiektywno -marginalny powstaje w drugiej połowie XIX w, rezygnuje on z badania społecznych stosunków między ludźmi jakie powstaję w procesach gospod. Uważa się, że przedmiotem badań ekonomii są problemy racjonalnego gospodarowania dobrami rzadkimi. Kierunek ten narodził się w 3 krajach, jego twórcy to: Karol Menger - Austriak, William Stanicy Jeuons - Anglik i Leon Walras -Szwajcar. Od tych 3 ekonomistów rozwinęły się 3 szkoły: austriacka (psychologiczna), anglo -amerykańska (neoklasyczna) i lozańska (matematyczna lub inaczej równowagi ogólnej).
Poglądy ekonomiczne E. von Bohm - Bawerka.
Bawerek to przedstawiciel szkoły psychologicznej, pisze prace skierowane przeciwko
Marksistowskiej teorii wartości, dowodząc sprzeczności między teorią wartości opartą na pracy a marksowską teorią prod. Poglądy - skrajny subiektywizm przy analizie zjawiska gospod. Teoria ekonom. opiera się na subiektywnym wartościowaniu dóbr przez jednostki gospod. Wartość uważana za użyteczność przejawia się zadowoleniem z powodu zaspokojenia potrzeby.
Teoria procentu E. von Bohm - Bawerka.
Dowodzi, że istnieje prawo psychologiczne, które polega na wyższym wartościowaniu dóbr
teraźniejszych do dóbr przyszłych. Rezygnacja z natychmiastowego użycia dóbr na cele
konsumpcyjne i przeznaczenie ich na cele produkcyjne wymaga rekompensaty, która stanowi zysk od kapitału ( wg teorii Bawerka - procent). Bohm - Bawerek w teorii % nawiązuje do teorii
wstrzemięźliwości, wg której nabywa się tytuł do zysku przez wstrzymywanie się od konsumpcji,zysk jest więc wynagrodzeniem za wstrzemięźliwość. Wyjaśnia zysk jako zjawisko wtórne. % -samodzielne wynagrodzenie kapitału, wynikające z preferencji w czasie lub faktu ponoszenia ryzyka. Nie można tego odnosić do całości układu gospodarczego. Teoria ceny - cena rynkowa danego dobra to wyprodukowanie różnych indywidualnych, subiektywnych ocen jego wartości dokonanych przez nabywców i sprzedawców.
Metodologiczne założenia szkoły neoklasycznej w pracach Alfreda Marshalla.
Grono uczniów Marshalla nazywane jest sz. Cambridge, gdyż pojęcie sz. neoklasycznej jest
bardzo szerokie. Wydał „Zasady ekonomii” a prace jego odegrały znaczącą rolę w rozwoju
angielskiej ekonomii subiektywistycznej. Zjawiska ekonomii ujmował w sposób subiektywny, nie odcinając się od tradycji klasycznych starał się połączyć je z nowym, subiektywistycznym
punktem widzenia. Związki między zjawiskiem i wielkościami ekonom. mają charakter zw.
funkcjonalnych, np. cena to funkcja popytu, a popyt to funkcja ceny. Uważa, że wartość i cenę w równym stopniu określają popyt i podaż jak i podaż oraz koszty produkcji. Prowadził analizę
procesów rynkowych przy założeniu konkurencji doskonałej, jest twórcą teorii wartości ceny,
metody równowag cząstkowych, teorii popytu, pojęcie ceny popytu oraz elastyczny popyt, podaż i renta konsumenta. Wg Marshalla gł. treść ekonomii stanowi stosunek człowieka do rzeczy, a nie ekonom. stos. Między ludźmi. Zajmował się podstawowymi pojęciami ekonomicznymi, uważał że wywody muszą być zrozumiałe dla całego społeczeństwa, badał także historię pojęć. Ekonomia to nauka jak ludzie żyją, w codziennym życiu.
Teoria niedoskonałej konkurencji w teorii ekonomii.
Konkurencja to walka przedsiębiorców o korzyści ekonomiczne uzyskiwane przy sprzedaży
towarów oraz przy zaopatrywaniu w śr. produkcji i siłę roboczą. Konkurencja występuje wszędzie tam gdzie istnieje prywatna własność oraz gospodarka towarowa. Konkurencja doskonała (czysta)
- konkurencja między przedsiębiorstwami sprowadza się do ulepszania metod produkcji, co znajduje naśladowców i w przypadku wzrostu stopy zysku ponad normalny poziom (dla danej gałęzi) powoduje napływ nowych przedsiębiorców. Konkurencja niedoskonała (monopolistyczna)
- ma miejsce gdy przedsiębiorstwa mają swobodę manipulowania ceną i korzysta z niej
wyznaczając taką cenę, która pozwoli na osiągnięcie maksymalnego zysku.
Inwestycje w systemie J.M.Keynesa. Teoria mnożnika inwestycyjnego.
Społeczeństwo może wydać na inwestycja mniej lub więcej niż zdecydowało się zaoszczędzić.
Wg Keynesa wielkość inwestycji nie jest określona wielkością oszczędności. Wahania w wielkości inwestycji to przyczyna zmian w wielkości dochodu narodowego. Wnioski Keynesa: im większe inwestycje, tym większy popyt, a także dochód narodowy, rolę zwiększenia popytu mogą spełnić inwestycje produkcyjne jak i nieprodukcyjne (tj. szkoły, mieszkania, drogi, mosty), inwestycje to też przyrost zapasów i rezerw w gospodarce, inwestycje nie mogą zaniknąć, gdyż pewne ich rozmiary są konieczne aby nie dopuścić do dekapitalizacji gospodarki, wzrost inwestycji przywraca równowagę. Dla Keynesa inwestycje to czynnik tworzący popyt i w ten sposób oddziaływały na poziom dochodu narodowego. W warunkach depresji gospodarczej konieczna jest ingerencja państwa zmierzająca do regulowania rozmiarów inwestycji. W związku z tym państwo powinno podjąć program inwestycji publicznych - efekt to zwiększenie zatrudnienia i popytu konsumpcyjnego. Teoria mnożnika inwestycji wyjaśnia związki między inwestycjami a dochodem narodowym (Y).
System ekonomiczny J.M.Keynesa jako teoretyczne uzasadnienie interwencjonizmu
państwa we współczesnej gospodarce.
Keynes interesuje się stanem ogólnej stagnacji, w którą wszedł kapitalizm i w związku z tym chce wykryć przyczyny i wskazać śr. zaradcze. Teoria Keynesa to teoria, która pokazuje państwu metody integracji w stosunki gospod. Analiza gospodarki przeprowadzona przez Keynesa doprowadza do wniosku, iż współczynnik kapitalizacji nie zapewni pełnego wykorzystania czynników gospod., wysuwając program gospodarczy, w którym odrzuca dogmat, iż państwo nie powinno ingerować w stos. gosp. Środki proponowane przez Keynesa dzieli się na pośrednie i bezpośrednie, zależnie od stopnia angażowania się państwa w działalność gospod. metoda por. to obniżenie stopy %, a także zwiększenie opodatkowania wysokich dochodów z równoczesnymzwiększeniem świadczeń na rzecz niżej uposażonych. Keynes wie, że w warunkach depresji gospod. metody por. mogą nie wystarczać. W związku z tym konieczna jest bezpośrednia ingerencja państwa, która zmierzać będzie do regulowania rozmiarów inwestycji. Najważniejsze to podjęcie przez państwo (w okresie depresji) programu inwestycji publicznych (np. budowa dróg,szkół). Ocena: Keynes opiera się za zał., że państwo kapitalistyczne zdolne jest do prowadzenia bezstronnej polityki antydepresyjnej w której działa w interesie społ. jako całości (m.in. ograniczając najwyższe dochody, podwyższając niskie) należy do wielkich mitów ekonomii burżuazyjnej. Powiązania klasowe nowoczesnego państwa są tak istotne, że musiano działać przede wszystkim w interesie klasy kapitalistów.
Neoinstytucjonalizm. Przedstawiciele i problematyka.
Ojcami teorii byli: Veblen, Commons, Mitchel, J.M.Clark. Clarence Edwin Ayres kultura jest
„zorganizowanym układem ludzkich zachowań”, w którym występują 2 obszary - instytucjonalnyi technologiczny. Świat gospodarczy znajduje się ciągle pod presją 2 sił: różnych instyt. np.legendy, zwyczaje, hierarchia społ., które stawiają opór i opóźniają przystosowanie się układu do bodźców generowanych przez technikę. Gospodarka przemysłowa bazuje na technologii, nauce i proliferacji narzędzi pracy. Pomiędzy gosp. cenową a przemysłową występuje sprzeczność bo gosp. cenowa często hamuje rozwój gosp. przemysłowej. Te zachowania tłumaczy teoria wart. społecznej. Karl Palanyi - przedstawił rozpad cywilizacji XIX w, która opierała się na 4instytucjach: równowadze sił, złotym standardzie, samoregulującym się rynku i liberalnym państwie. Wojna totalna, kryzys lat 30-tych i nowa wojna przyniosły praktycznie likwidację tej
cywilizacji. Cywilizacja ta upadła bo jej gospodarka opiera się na własnym interesie i działa
wbrew interesom społ. Geoffrey M. Hodgson - wprowadził 4 działy: koncepcja wymiany,
instytucji rynku, przedsiębiorstwa i kwestii oczekiwań. Wymiana to zjawisko rozumie jako transfer praw własności Wprowadził on pojęcie „kontrakt zanieczyszczany” jako realnie występujących umów, podlegających wpływom środowiska kulturowego.
Model wzrostu Domara.
Założenia dla owego modelu to: konieczną przesłanką realizacja wzrostu zrównoważonego w
gospodarce kapitalistycznej jest ingerencja państwa w stosunki gospodarcze - teza o
niewystępowaniu w gosp. opóźnień. Przyrost inwestycji prowadzi do wzrostu dochodu i przeciętna i krańcowa skłonność do oszczędności są sobie równe i są wielkością stałą. Współczynnik kapitałochłonności jest także wielkością stałą a inwestycje to wielkość netto. _Y/Y=_P/P gdzie Y
- dochód narodowy zależny od wydatków konsumpcyjnych i inwestycyjnych społeczeństwa. _Y
- przyrost dochodu narodowego, P - zdolność produkcyjna gosp., _P - przyrost zdolności prod.
gosp.