Horror, FILMOZNAWSTWO, Kultura popularna

Horror

(na podstawie: Słownik literatury i kultury popularnej, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2006)

termin horror, poza literaturą odnosi się do: filmów, komiksów, gier fabularnych.

wydawnictwa promujące horror w Polsce: Amber, Rebis, Phantom Press International.

Horror w ujęciu literackim: teksty kultury mające na celu wywołanie grozy.

Źródła horroru:

powieść gotycka(czarna -we Francji)- podejmuje tematykę historyczną i fantastyczną.

3 odmiany powieści gotyckiej, gdzie w różnym stopniu funkcjonują elementy grozy:

Historyczna
Sentymentalna
Grozy - literatura budząca strach, napięcie, zawierająca motywy zbrodni, zagrożeń, motywy nadprzyrodzone; odnosi się do odmian horroru

Akcja i czas: miejsca ponure, zamczyska, lochy, korytarze, miejsca tortur i śmierci, zmierzch, noc, czas burzy.
Bohater: łotr gotycki - podły, okrutny, pozbawiony moralności, chciwy.
Podział bohaterów: prześladowcy i ofiary.
Motywy: anagnoryzmu (rozpoznanie w ofierze utraconej niegdyś osoby) i podpisania cyrografu, kuszenia szatana.
E. T. A. Hoffmann Diable eliksiry, Robert L. Stevenson Dziwna historia doktora Jekylla i pana Hyde'a:: zło ma źródło w dwoistości natury ludzkiej, prowadzi do rozdwojenia osobowości,

powieść frenetyczna (pol. literatura szalona) - ukazuje możliwości człowieka znajdujące się poza kontrolą umysłu. Ma swój początek w romantyzmie; jest też spokrewniona z powieścią-parabolą (ang. powieścią grozy) i klasyczną powieścią fantastyczną. Fantastyka w powieści frenetycznej podlega wyjaśnianiu, wg frenetyzmu jej źródłem jest iluzoryczność. Bohaterowie tych powieści, to zwykle istoty okrutne, budzące grozę, żyjące poza społeczeństwem (wilkołaki, wampiry, ludożercy).
wiktoriańska ghost story - opowieści o duchach.

Podstawowe struktury narracyjne horroru wg N. Carrolla:

złożona struktura odkrywania (obecności potwora, jego istnienia i konfrontacja z nim);
burzyciela (szalony naukowiec).

W stosunku do filmu wyróżniamy horror (A. Has-Tokarz):

wampiryczny,
satanistyczny,
architektoniczny,
medyczny,
Armageddonu

Wprowadzanie erotyzmu do horroru (Marek Sabat).

Wątki naukowe, medyczne, ekologiczne (Pragnienie i Odraza Guy Smith).

Nagromadzenie okropności (np. katowanie ludzkiego ciała).

Łączenieświata horroru z elementami fantasy i sf.

Przerażające wydarzenia w horrorze wywołują:

Postacie:

potwór, szaleniec - postać horroru kojarząca sie najczęściej z niebezpieczeństwem zarówno fizycznym jak i psychicznym, czy też społecznym. Jest to postać nieczysta, kojarząca się niekiedy z chorobą, gniciem, umieraniem, robactwem, która wywołuje u odbiorcy obrzydzenie.
N. Carroll - 4 typy obrazowania potwora:

Dotyczące wyglądu:

zespolenie: mumie, wampiry, zombie, duchy;
rozszczepienie: sobowtóry, drugie ja, wilkołaki;

Dotyczące możliwości:
powiększenie;
zmasowanie;

POSTAĆ	UTWORY
Wilkołak - ten, który przeobraża się w skórę wilka ( wilk + dłaka - skóra) lub staje się wilkiem (werwolf/virwolf). Wilkołaki działały nocą atakując ludzi i zwierzęta w stanie szału .	Wilkołak z Londynu Brian Stableford, Wilkołaki Whitley Strieber, Rok Wilkołaka Stephen King,
Wampiry - fantastyczna istota o ludzkiej postaci, uważana za prawie nieśmiertelną, żywiąca się ludzką krwią o różnorakich zdolnościach paranormalnych .	John Stocker Dracula. Roland Topor Wampir, John Polidori Wampir, Joseph Sheridan Le Fanu Carmilla (postać wampirzycy).
Demony	Egzorcysta William Peter Blatty, Utwory Grahama Mastertona.
Monstra nieustalone	Mroczna poświata Joseph Citro, Jonasz James Herbert. To! Stephen King
Dziecko	Lśnienie Stephen King, Egzorcysta William Peter Blatty, Zagubione dusze Mort Castle
Zwierzęta-zabójcy - postaci z różnych mitów i odmian literackich, np. Grizzly, rekin, węże, ptaki.	Ptaki Alfred Hitchcock, Szczury James Herbert, Pies Stephen King.
Cyganie/Indianie i ich magia	Trzęsawisko Guy Newman Smith, Twierdza Paul Wilson

Przedmioty

PRZEDMIOT	UTWORY
krzesło zdobione dziwnymi rzeźbami/ornamentami	Dziedzictwo Graham Masterton
ksiażeczka/pamietnik	Trzęsawisko Guy Newman Smith
Rzecz należąca do zmarłego, np. obraz, lustro, książka.	Wizerunek zła Graham Masterton, Wyklęty Graham Masterton. Trzęsawisko Guy Newman Smith

Miejsca

MIEJSCE	UTWÓR
Dom - 2 schematy fabularne: Osiedlenie się tajemniczego mieszkańca - zagrożenie dla ludności. Kupno domu obarczonego złą przeszłością, czasowe zamieszkanie w miejscu koszmarnym.	Dom śmierci Guy Newman Smith, Szatański pierwiosnek Guy Newman Smith, Miasteczko Salem Stephen King Mroczna poświata Joseph Citro.
Ruiny, nieznane obiekty, podziemia	Nieznany Joseph Citro, Ślimaki Shaun Hutson, Katakumby Andrew Laurance, Czarny zamek Leslie Daniels.
Cmentarze, miejsca dawnych kultów pogańskich	Cmentarz dla zwierząt Stephen King.
Miejsca odległe, z dala od ludzi	Lśnienie Stephen King.

Clive Barker antyhorror - pobudza wyobraźnie, groza stwarza się „przy okazji”

Horror satanistyczny - gatunek powstały w latach 60 XX w., związany z powstaniem Kościoła Szatana w USA założonego przez Antona Szandor La Veya w 1966 r. i opublikowaniem Biblii Szatana. Najbardziej klasycznym przykładem horroru satanistycznego jest Dziecko Rosemary Iry Levina i Egzorcysta Williama Petera Blatty'ego. Jego podstawowe schematy fabularne to: