Nadawca:	"Andrzej Wawreczko" <[e-mail]> do książki adresowej
Adresat:	"Anna Makuch" <[e-mail]>;
Temat:	Podstawowa opieka zdrowotna POZ
Data:	2010-01-23 3:43

Temat : Udział  pielęgniarki w realizacji programów zdrowotnych ukierunkowanych na współczesne zagrożenia związane z zdrowiem społeczeństwa.

Plan

1) Wprowadzenie.

2) Narodowy Program Zdrowia.

3) Udział pielęgniarki POZ w profilaktyce chorób cywilizacyjnych.

4) Edukacja zdrowotna.

5) Podsumowanie.

1. Wprowadzenie

 

Współczesne zagrożenia zdrowia to choroby cywilizacyjne będące skutkiem rozwoju cywilizacyjnego i zmiany stylu życia. Choroby te rozpowszechniły się w czasie  intensywnego uprzemysławia i urbanizacji wraz poprawą warunków bytu, odżywiania i zmianami w życiu społeczeństwa.

Czynniki mające wpływ na powstawanie chorób cywilizacyjnych to  stałe napięcie układu nerwowego , intensywne życie psychiczne, stresy, niewłaściwe odżywianie zanieczyszczenie środowiska naturalnego, szkodliwe warunki pracy.

Do chorób cywilizacyjnych zaliczane są przede wszystkim:

- choroby układu krążenia (miażdżycę tętnic, chorobę niedokrwienną serca, udary mózgowe, nadciśnienie tętnicze),

- nowotwory złośliwe (rak piersi, rak szyjki macicznej, jelita grubego, gruczołu krokowego),

- choroby układu oddechowego( przewlekłą obturacyjną chorobę płuc ,dychawicę oskrzelową),

-choroby przewodu pokarmowego związane z błędami w odżywianiu i piciem alkoholu(szczególnie marskość wątroby),

- choroby przemiany materii ( cukrzyca, otyłość),

- choroby reumatyczne,

- choroby psychiczne(zaburzenia psychopatyczne, nerwice, depresje, uzależnienia).

 

Dane statystyczne informujące o  obecnym stanie  zdrowia ludności  dowodzą   jak  wielkim zagrożeniem są choroby cywilizacyjne.

 

Najbardziej nasilającymi się  chorobami są choroby zaburzeń psychicznych/lęki, depresje/.W Polsce 1/ około 15-25% populacji ogólnej cierpi z powodu  zaburzeń psychicznych a około 10-20 % dzieci i młodzieży wymaga opieki psychologicznej. Pogarszające się  samopoczucie psychospołeczne jest wynikiem stresu, narastającej przemocy oraz dostępności do narkotyków. Zaburzenia psychiczne kosztują państwo 3-4% PKB 2/ są najczęstszą przyczyną pobierania rent inwalidzkich.

Bardzo poważnym problem są choroby nowotworowe. Są drugą przyczyną zgonów w Polsce, co wynika z faktu późnego ich wykrywania i niskiej skuteczności ich leczenia. Rocznie choroba ta dotyka ok. 4 tys. kobiet. Blisko 2 tys. umiera z tego powodu.
Rak piersi jest najczęściej występującym nowotworem złośliwym u kobiet. Stanowi około 20 procent wszystkich zachorowań na nowotwory złośliwe u Polek. Obserwacja częstości zachorowań w poszczególnych grupach wiekowych wykazała, że drastyczny wzrost zachorowań występował w przedziale wiekowym od 50 do 69 roku życia.

Choroby układu krążenia należą też do częstych przyczyn zgonów. Odsetek zgonów z tego powodu wynosi około 45% u mężczyzn,  55% u kobiet 3/Najczęstsza przyczyną  umieralności są schorzenia związane z rozwojem miażdżycy tętnic w  tym głównie choroba niedokrwienna serca.

POCHP- przewlekła choroba obturacyjna płuc- jest nową nazwą łączącą dotychczas znane schorzenia: przewlekłe zapalenie oskrzeli i rozedmę płuc. Szacuje się, że
w Polsce choruje na nią ok. 2 mln  osób tj.5.1% populacji a liczba zgonów z  powodu POCHP i jej bezpośrednich powikłań wynosi ok. 14 tysięcy osób. Jest czwartą, co do częstości przyczyną zgonów.

Choroby alergiczne jak dychawica/astma oskrzelowa/to choroby wynikające z postępu cywilizacji technicznej. Liczba przypadków astmy jest najwyższa w dużych miastach i gęsto zaludnionych okręgach przemysłowych.

Cukrzyca - na świecie jak i w Polsce liczba zachorowań na cukrzyce rośnie w zastraszającym tempie. Prognozy na najbliższe lata są alarmujące. Cukrzyca należy do grupy 10 najważniejszych epidemiologicznych zagrożeń życia i zdrowia  Polsce ogólna chorobowość wynosi 1.5% co stanowi 500-600 tys, osób z tego 85% stanowi cukrzyca typu 2 isulinoniezależna.

Leczenie wymienionych chorób jest niezwykle kosztowne. Do tego dochodzą koszty  ponoszone przez społeczeństwo na renty inwalidzkie i sieroce oraz straty wynikające z ubytku siły roboczej.

Czy istnieje sposób,  aby zapobiec tej epidemii chorób?

Jedyną szansą na zminimalizowanie ogromu problemu upatruje się w profilaktyce. Najważniejszą zaś składową profilaktyki jest edukacja. Któż, zatem powinien zająć się edukacją, jeśli nie pielęgniarka  POZ,  pielęgniarka środowiskowo-rodzinna i pielęgniarka szkolna.

 

2. Narodowy Program Zdrowia

 

Narodowy Program Zdrowia jest  podstawowym dokumentem ukierunkowanym na promocję zdrowia i profilaktykę przyjętym przez Radę Ministrów W dn. 3 wreśnia1996 roku.

Nadrzędnym długofalowym celem strategicznym Programu Polityki Zdrowotnej jest: „Poprawa zdrowia i związanej z nim jakości życia ludności”

 

Ustalono trzy główne kierunki osiągania celu strategicznego:

1. Zmianę w stylu życia ludzkości
2. Kształtowanie środowiska życia i pracy sprzyjającego zdrowiu
3. Zmniejszenie różnic w zdrowiu i dostępie do świadczeń zdrowotnych

 

Osiemnaście celów operacyjnych oraz zadania służące ich osiągnięciu:
 /Wymienię tylko te,które  dotyczą chorób cywilizacyjnych./
1. zwiększenie aktywności fizycznej ludzkości
2. poprawa sposobu żywienia ludzkości i jakości zdrowotnej żywności
3. zmniejszenie rozpowszechniania palenia tytoniu
4. zmniejszenie zmiany struktury spożycia alkoholu oraz zmniejszenie szkód zdrowotnych spowodowanych alkoholizmem
5. Ograniczenie używania substancji psychoaktywnych i związanych z tym szkód zdrowotnych
6. Zwiększenie skuteczności edukacji zdrowotnej społeczeństwa oraz działań w zakresie promocji zdrowia

7. Promocja zdrowia psychicznego i zapobiegnie występowaniu zaburzeń psychicznych
8. Zmniejszenie narażenia na czynniki szkodliwe w środowisku życia i pracy

14. Usprawnianie wczesnej diagnostyki i czynnej opieki nad osobami z ryzykiem rozwoju niedokrwiennej choroby serca

15. Usprawnianie wczesnej diagnostyki i zwiększenie efektywności leczenia nowotworów złośliwych szyjki macicy i sutka

Główną rolą pielęgniarki w wdrążaniu zadań wynikających z programu polityki zdrowotnej (pkt.6 celu operacyjnego}jest promocja zdrowia oraz profilaktyka.

3. Udział pielęgniarki POZ w profilaktyce chorób cywilizacyjnych

 

Profilaktyka - działania i środki stosowane w celu zapobiegania chorobom oraz likwidowania ich przyczyn.

Obejmuje ona trzy zasadnicze obszary działań:

I faza - całokształt postępowania higienicznego (szerzenie higieny wśród dzieci i dorosłych) i działań przeciwepidemiologicznych (szczepienia ochronne).

II faza - obejmuje postępowanie wdrażane z chwilą wykrycia czynników ryzyka i na etapie wczesnego rozwoju procesu chorobowego; ma na celu zapobieganie rozwojowi choroby, czyli modyfikację niewłaściwego stylu życia, zachowań zdrowotnych a także kontrolę przebiegu leczenia.

Ta faza profilaktyki dotyczy aktywnego wykrywania i eliminowania czynników ryzyka przez okresowe badania diagnostyczno-profilaktyczne (np.: pomiar ciśnienia tętniczego krwi, glukozy, cholesterolu, wysokości i masy ciała, reakcji na stres, bilans zdrowia). Jest to inaczej profilaktyka pierwotna.

 

III faza - obejmuje działania zapobiegające powstawaniu utrwalonych zmian i dysfunkcji, niepomyślnych skutków choroby (profilaktyka wtórna). Efektem podjętych działań będzie przystosowanie do życia z niepełnosprawnością.

Cele profilaktyki:

• poprawa stanu zdrowia ludności,

• zmniejszenie ilości populacji z trwałym inwalidztwem bądź powikłaniami pochorobowymi,

• zmniejszenie ilości zachorowań i zgonów,

• zmniejszenie absencji chorobowych,

• obniżenie kosztów leczeni,

• zwiększenie odsetek wyleczeń.

Świadczenia w zakresie promocji zdrowia i profilaktyki:

1. Rozpoznawanie, ocena i zapobieganie zagrożeniom zdrowotnym podopiecznych.

2. Rozpoznawanie potrzeb pielęgnacyjnych i problemów zdrowotnych podopiecznych.

3. Prowadzenie edukacji zdrowotnej w tym dokonywanie oceny poziomu wiedzy, umiejętności i motywacji podopiecznych do zachowań prozdrowotnych.

4. Prowadzenie poradnictwa w zakresie zdrowego stylu życia.

5. Realizacja programów promocji zdrowia i profilaktyki chorób.

6. Organizacja grup wsparcia.

7. Prowadzenie działań profilaktycznych u podopiecznych z grup ryzyka zdrowotnego.

Świadczenia diagnostyczne:

8. Przeprowadzanie wywiadów środowiskowych.

9. Wykonywanie badania fizykalnego.

10. Wykonywanie pomiarów i ich ocena.

11. Wykonywanie testów.

12. Prowadzenie bilansu wodnego

13. Ocena stanu ogólnego chorego oraz procesu jego zdrowienia

.

Do głównych zadań pielęgniarki POZ zalicza się:

1) Wzmacnianie zdrowia przez prowadzenie edukacji zdrowotnej wyrażającej się uczeniem lub motywowaniem jednostki do potęgowania zdrowia i podjęcia odpowiedzialności za zdrowie.

2) Wczesne wykrywanie czynników ryzyka - stosowanie badań przesiewowych.

3) Modyfikację czynników ryzyka (np.: zła dieta, mała aktywność fizyczna, stres, palenie tytoniu, alkoholizm, narkomania).

4) Udział w leczeniu i rehabilitacji w sytuacji choroby i pomoc w przystosowaniu się do życia z chorobą lub niepełnosprawnością (pielęgnowanie w chorobie).

5) Włączenie do pomocy rodziny i osób bliskich.

6) Prowadzenie procesu pielęgnowania, tj.:

-   organizowanie grup wsparcia,

-   gromadzenie, analizę i ocenę problemów zdrowotnych jednostki i rodziny służących do podejmowania działań w celu poprawy lub utrzymania zdrowia (pielęgnowanie w życiu z chorobą);

-  ustalenie diagnozy pielęgniarskiej, planu opieki;

-  realizowanie planu opieki w sposób systematyczny, ciągły i kompleksowy;

-  dokonanie oceny postępu planu opieki (ewaluacja).

7) Wyeliminowanie lub ograniczenie wpływu negatywnych czynników środowiska fizycznego i społecznego.

8) Kształtowanie umiejętności samokontroli i samooceny stanu zdrowia, korzystanie ze świadczeń opieki zdrowotnej - edukacja w zakresie praw pacjenta jako ubezpieczonego, korzystanie ze świadczeń opieki zdrowotnej.

 

 

4. Edukacja zdrowotna

 

Główną metodą pracy pielęgniarki jest edukacja zdrowotna, która uwzględnia: wiedzę o zdrowiu, czynnikach potęgujących zdrowie, czynnikach zagrażających, motywację, miejsce zdrowia w systemie wartości jednostki/rodziny.

Na kształtowanie procesu edukacji zdrowotnej mają wpływ przede wszystkim:

- oświata zdrowotna (obejmująca upowszechnianie wiedzy o zdrowiu i chorobie),

- wychowanie zdrowotne (posiadana wiedza),

- postawa określająca styl życia danej jednostki).

 Edukacja zdrowotna jest nieodzownym elementem profilaktyki, terapii, rehabilitacji oraz promocji zdrowia - umożliwia ludziom zwiększenie kontroli nad czynnikami determinującymi zdrowie.

Istnieje kilka  grup czynników  ryzyka. Wśród nich rozróżnia się takie, które:

1) Podlegają modyfikacji (nadwaga, otyłość, nadciśnienie tętnicze, hiperlipidemia, palenie tytoniu, mała aktywność fizyczna, stres -w tym również umiejętność radzenia sobie ze stresem).

2) Nie podlegają modyfikacji (pleć, wiek, uwarunkowania genetyczne).

3) Podlegają częściowej modyfikacji (miejsce zamieszkania, miejsce pracy) we współpracy z instytucjami rządowymi i pozarządowymi. Edukacja zdrowotna sprzyja  kształtowaniu zdrowotnych zachowań ludzi, stymuluje aktywną postawę wobec wartości zdrowia, pomaga w doskonaleniu i ochronie zdrowia zarówno osobom zdrowym, chorym jak i zagrożonym chorobą.

Funkcjonują trzy modele edukacji zdrowotnej, w różnym stopniu odpowiadające społecznym potrzebom efektywnego oddziaływania edukacyjnego, wyznaczające idee promocji zdrowia, a mianowicie:

I model - edukacja zdrowotna zorientowana na chorobę, inaczej mówiąc ukierunkowana na zapobieganie określonym jednostkom chorobowym jak choroby układu krążenia, nowotwory, cukrzycy a podejmowane działania skierowane  są na eliminację czynników ryzyka, związanych z   poszczególnymi jednostkami chorobowymi.

II model - model zorientowany na eliminacje poszczególnych czynników ryzyka w celu zapobiegania biegania kilku chorobom jednocześnie. Na przykład palenie tytoniu wywołuje jednocześnie choroby układu krążenia jak i nowotwory złośliwe płuc, krtani, gardła, jamy ustnej Priorytetem pielęgniarki  są, więc czynniki; ryzyka, a interwencje powinny być ukierunkowane na ich modyfikację.

III model - model zorientowany na zdrowie zarówno w ujęciu holistycznym jak i bio-psychospołecznym. Model ten jest najkorzystniejszy z punktu widzenia skuteczności trwałego oddziaływania w sferze zmiany zachowań zdrowotnych. Działania pielęgniarskie ukierunkowane są na czynniki wpływające na zdrowie jak również na te, które wywołują chorobę.

 

Metody edukacji pacjentów:

Wskazywanie pacjentowi i członkom jego rodziny literatury, broszur, ulotek dotyczących rozpoznanych zagrożeń zdrowia i sposobów ich eliminowania
Prowadzenie pogadanek  na temat profilaktyki chorób.

Prowadzenie pogadanek na temat negatywnego wpływu różnych czynników na zdrowie (palenia tytoniu, picia alkoholu czy złej diety).

Podsumowanie

Uważam, że udział pielęgniarki POZ, a zwłaszcza pielęgniarki środowiskowej w rozpoznawaniu chorób cywilizacyjnych jest bardzo istotny. To właśnie ona utrzymuje bezpośredni kontakt z podopiecznymi.

Odwiedzając ich we własnych środowiskach domowych poznaje problemy zdrowotne, warunki mieszkaniowe, rodzinne uwarunkowania oraz indywidualne czynnika ryzyka każdego członka rodziny. Jest kompetentną osobą do określenia podopiecznych z grupy ryzyka i do przeprowadzenia profesjonalnej edukacji w tym zakresie.

Wiadomym jest, że pewne choroby rozwijają się przez wiele lat jak cukrzyca typu 2. A jeśli okaże się, że ta konkretna osoba jest w grupie szczególnego ryzyka czy nie jest to wystarczająco dużo czasu na wyedukowanie takiego pacjenta? Jeśli pielęgniarka środowiskowa odnajdzie, chociaż jednego pacjenta na 1000 osób i poprzez  działania profilaktyczne sprawi, że nie rozwinie się dana choroba lub uniknie powikłań to będzie to najlepszą satysfakcją z wykonywanego zawodu.

Konieczność prowadzenia działań rozpoznawczych przez pielęgniarkę środowiskową uzasadnia fakt, że większość pacjentów nie potrafi ocenić samodzielnie ani dostrzec istniejącego zagrożenia swojego stanu zdrowia. Dlatego w tym względzie pielęgniarka środowiskowa profesjonalnie przygotowana do realizacji działań prewencyjnych powinna realizować ukierunkowaną działalność szczególnie w zakresie zapobiegania rozwojowi chorób cywilizacyjnych.

BIBLIOGRAFIA:

„Pielęgniarstwo w podstawowej opiece zdrowotnej”, pod red. Doroty Kalińskiej, tom I;

„Promocja zdrowia”, pod red. Felicji Lowow i Andrzeja Milewicza;

„Zdrowie Publiczne”, pod red. Teresy Bernadetty Kulik i Macieja Lafarskiego.

„Pielęgniarstwo w podstawowej opiece zdrowotnej”, autor Dorota Kilańska.

 

 

 

 

 

„Zdrowie Publiczne”, pod red. Teresy Bernadetty Kulik i Macieja Lafarskiego.

Wyniki badań GUS 2008 rok, www.stat.gov.pl

http://czp.olsztyn.pl/pliki/NPZ.pdf

„Pielęgniarstwo w podstawowej opiece zdrowotnej”, autor Dorota Kilańska.

„Pielęgniarstwo w podstawowej opiece zdrowotnej”, pod red. Doroty Kalińskiej, tom I;

„Pielęgniarstwo w podstawowej opiece zdrowotnej”, autor Dorota Kilańska.

„Promocja zdrowia”, pod red. Felicji Lowow i Andrzeja Milewicza;

10

---