PROFILAKTYKA POWIKŁAŃ WYNIKAJĄCYCH Z DŁUGOTRWAŁEGO UNIERUCHOMIENIA

„ruch to życie, bezruch to śmierć”

Pascal

PROFILAKTYKA

Zapobieganie, czyli postępowanie mające na celu zmniejszenie bądź likwidowanie przyczyn, które w wyniku unieruchomienia pacjenta mogą prowadzić do powstania wielu niekorzystnych dla organizmu stanów patologicznych.

UNIERUCHOMIENIE

Fizyczne ograniczenie aktywności całego ciała lub poszczególnych jego części w zakresie zmiany pozycji w łóżku, obracania się, siadania, wstawania z łóżka i chodzenia.

PODSTAWOWE NASTĘPSTWA UNIERUCHOMIENIA PACJENTA

1. Układ krążenia

• Zmniejszenie ilości krwi krążącej

• Zmniejszenie pojemności wyrzutowej serca

• Gorsze ukrwienie tkanek

• Niedociśnienie ortostatyczne (zawroty głowy i omdlenia przy pionizacji)

2. Układ żylny

• Zwolnienie przepływu krwi żylnej będącego wynikiem braku skurczu zastawek żylnych i zwiotczenia mięśniówki- czynnik usposabiający do zakrzepów

3. Układ krwiotwórczy

• Zmniejszenie liczby erytrocytów i leukocytów w świetle naczyń

• Spadek odporności organizmu i wzrost podatności na infekcje

• Spadek liczby erytrocytów powoduje spadek ogólnej wydolności fizycznej organizmu

4. Układ oddechowy

• Ograniczenie ruchomości klatki piersiowej

• Zmniejszenie wentylacji płuc

• Zmniejszenie zdolności odksztuszania wydzieliny z drzewa oskrzelowego- usposabia do powstawania ognisk zapalnych grożących rozwojem zapalenia płuc

• Na skutek utrudnionej wymiany gazowej w pęcherzykach dochodzi do słabszego utlenowania krwi i tkanek

5. Układ mięśniowy

• Osłabienie siły mięśniowej

• Powstanie zaników mięśniowych

• Skłonność do powstawania przykurczów w obrębie stawów

6. Układ kostno- stawowy

• Osłabienie aparatu więzadłowego

• Odwapnienie tkanki kostnej- sprzyja złamaniom

7. Układ pokarmowy

• Zwolnienie pasażu jelitowego- zaparcia

8. Układ moczowy

• Zmniejszenie diurezy

• Zastój w pęcherzu moczowym- infekcje dróg moczowych i powstanie kamieni moczowych w nerkach

9. Ogólnoustrojowe

• Zaburzenia elektrolitowe w zakresie potasu, sodu, magnezu

• Powstanie zaburzeń emocjonalnych manifestujących się niepokojem, agresją lub objawami depresji u chorego

10. Skóra

• Rozwój zmian patologicznych

3. Odparzenia

4. Odleżyny

PROFILAKTYKA ODLEŻYN

odleżyna

(dekumbre= leżeć płasko) to miejscowa martwica skóry, tkanki podskórnej, a także mięśniowej. Jest to rodzaj owrzodzenia o charakterze zgorzeli wilgotnej, powstałego na skutek ucisku tkanek, spowodowanego zbyt długim pozostawaniem pacjenta w tej samej pozycji ciała.

Wielkość powierzchni ciała kontaktująca się w sposób bezpośredni z różnego rodzaju podłożem (Broklehurst „ Zarys medycyny geriatrycznej”)

Odleżyna należy do wtórnych chorobowych zmian skórnych o charakterze owrzodzenia wywołanego długotrwałym uciskiem i niedokrwieniem okolic skóry, w których kość oddzielona jest od jej powierzchni jedynie cienką warstwą tkanki tłuszczowej podskórnej (tj. w okolicy pięt, kości guzicznej, krzyżowej, łopatek, potylicy, na małżowinach usznych, za uszami i w okolicy wyrostka sutkowego, w okolicy kostek, kolan, krętarza kości biodrowej, barku).

Patomechanizm rozwoju odleżyn

Znaczące są dwa rodzaje ucisku

• Kompresja

• Siły ścinające

Tworzenie się fałdów skórnych

Czynnikiem decydującym o powstawaniu odleżyn jest stosunek siły kompensacji do ciśnienia krwi w tętniczkach i naczyniach włosowatych.

Obszary zagrożone powstawaniem zafałdowań skórnych

Mechanizm powstawania odleżyn

Wyróżnia się fazy:

• Zaczerwienienie z towarzyszącym niewielkim obrzękiem i bólem oraz miejscowym ociepleniem tkanek

• Zasinienie uprzednio zaczerwienionego miejsca, zwiększenie bolesności

• Oddzielenie się martwej tkanki od podłoża i powstanie ubytku

• Rozległe uszkodzenie, które może sięgać do mięśni i kości

KLASYFIKACJA ODLEŻYN

Stopnie odleżyn wg Torrensa

• Stopień I - zaczerwienienie blednące; ucisk palcem powoduje zblednięcie zaczerwienienia, ponieważ mikrokrążenie nie jest jeszcze  uszkodzone.

• Stopień II - zaczerwienienie nieblednące; dokonane uszkodzenie mikrokrążenia. Mogą pojawiać się powierzchniowe uszkodzenia naskórka, pęcherze i ból.

• Stopień III -  uszkodzenie wszystkich warstw skóry do granicy z tkanką podskórną. Brzegi rany są dobrze odgraniczone, otoczone obrzękiem i rumieniem, dno wypełnia czerwona ziarnina lub żółte masy rozpadających się tkanek.

• Stopeń IV - uszkodzenie obejmuje skórę i tkankę podskórną. Brzeg rany zwykle dobrze odgraniczony, dno odleżyny może pokrywać czarna martwica.

• Stopień V -  martwica dotyczy także powięzi i mięśni, czasem stawów i kości. Powstają jamy i „kieszenie”, które są ze sobą połączone. Rana wypełniona jest czarnobrązowymi masami rozpadających się tkanek.

system kolorowy

• Rany czarne - sucha lub miękka czarna lub brązowa martwica wypełniająca dno odleżyny IV lub V.

• Rany żółte - kolor odleżyny pochodzi od martwiczych mas  głównie z tkanki tłuszczowej ; często są to rany zainfekowane.

• Rany czerwone - oznaczają fazę ziarninowania; ziarnina jest bardzo delikatna, nawet przy mikrourazach krwawi.

• Rany różowe - oznaczają  fazę naskórkowania.

Typy odleżyn

Powierzchowne- ok. 80%; owrzodzenie powstaje pierwotnie w samej skórze, a następnie postępuje w głąb; proces tworzenia się odleżyny jest widoczny od początku

Głębokie- w których martwica ogarnia najpierw głębokie tkanki podskórne, a później posuwa się ku powierzchni skóry; są trudne do rozpoznania we wczesnym okresie i zwykle umiejscowione głęboko w tkance mięśniowej, a nawet sięga do kości, trudniej je oczyścić z tkanek martwiczych i trudniej leczyć ze względu na ograniczony dostęp do dna owrzodzenia.

CZYNNIKI USPOSABIAJĄCE DO POWSTANIA ODLEŻYN

• Masa ciała pacjenta (nadwaga powoduje zwiększenie ucisku w tych miejscach, gdzie tkanka kostna jest położona pod cienką warstwą tkanki podskórnej, niedowaga- brak odpowiedniej ilości tkanki podskórnej, prowadzi do wzmożonego nacisku powierzchniowego)

• Dieta (niedożywienie, dieta uboga w białko)

• Nietrzymanie moczu i stolca (środowisko wilgotne, kwaśny odczyn moczu i kału wywołuje zmianę pH skóry, prowadząc w wielu sytuacjach do maceracji naskórka)

• Rodzaje skóry (sucha jest szczególnie narażona na uszkodzenia; „bibułkowata” u ludzi w podeszłym wieku, z powodu braku elastyczności, podatna na uszkodzenia)

• Ograniczenie lub brak aktywności ruchowej (unieruchomienie w jednej pozycji, cała masa ciała jest skupiona na małej powierzchni co prowadzi do wzmożonego ucisku)

• Płeć (kobiety dwukrotnie częściej są narażone na ryzyko powstawania odleżyn, ze względu na rodzaj skóry, która jest cieńsza i bardziej delikatna)

• Wiek (zagrożenie wzrasta wraz z wiekiem; proces starzenia powoduje zmiany w organizmie, które generują czynniki sprzyjające rozwojowi odleżyn, m.in. zmiany w obrębie skóry, aktywności ruchowej)

• Choroby, które zwiększają ryzyko powstawania odleżyn (cukrzyca, miażdżyca, anemia, choroby przebiegające z wyniszczeniem organizmu np. nowotworowe, stwardnienie rozsiane, paraplegia)

• Stosowane leczenie (terapia steroidowa lub chemioterapia)

Części ciała zagrożone powstawaniem odleżyn

PROFILAKTYKA POWSTAWANIA ODLEŻYN

Sprowadza się do kolejnych działań:

• Ocena narażenia pacjenta na powstanie odleżyn za pomocą skal: Norton, Waterlow, Duglas i Dutch Consensus Prevention of Bedsores. Prowadzenie obserwacji przy ich wykorzystaniu pozwala na monitorowanie dynamiki zmian ryzyka powstania odleżyn oraz ocenę skuteczności zastosowanych środków i urządzeń a także stanowi materiał do prowadzenia badań naukowych doskonalących metody zapobiegania powstawaniu odleżyn.
  

skala BRADEN-a

Główną zaletą tej skali jest zróżnicowanie stopni zagrożenia na małe ryzyko , wysokie ryzyko i bardzo wysokie ryzyko . Odpowiada to odpowiedniej liczbie punktów <12, 12-16 i 17-23.
Punktację nadaje się na podstawie obserwacji prowadzonych w opiece domowej. Uwzględnia ona 6 czynników:

• percepcję czuciową,

• wilgotność skóry,

• aktywność,

• mobilność,

• odżywienia,

• pojawiające się tarcie i siły ścinające czyli narażenie na otarcia i skaleczenia.

SKALA DOUGLAS

Ryzyko rozwoju odleżyn stwierdza się u pacjentów z wynikiem równym 18 punktów lub niższym

Odciążenie ucisku

RO= p x t

RO- ryzyko powstania odleżyn

p- działanie wysokiego ciśnienia ucisku

t- czas

Aby zmniejszyć ryzyko powstania odleżyn należy zmniejszyć ciśnienie nacisku lub czasu jego działania, albo optymalnie oba te czynniki. Całkowite odciążenie jest możliwe tylko w stanie nieważkości. Znaczne zmniejszenie ucisku następuje dzięki zastosowaniu specjalnych materacy przeciwodleżynowych.

Materace przeciwodleżynowe można podzielić na:

Statyczne- rozkładają ciężar ciała na rozległą powierzchnię i rozpraszają ucisk pod wyniosłościami kostnymi, poprawiają komfort leżenia pacjenta. Rozpraszanie ucisku przy zastosowaniu tych materacy nie jest wystarczające. Łączna wysokość materaca powinna wynosić 12cm, w przeciwnym razie nie będzie on dobrze rozpraszał ucisku pod występami kostnymi. Pomimo ograniczonych właściwości przeciwodleżynowych materace statyczne są zalecane u pacjentów z niestabilnymi złamaniami kręgosłupa lub u chorych z zastoinową niewydolnością krążenia.

Dynamiczne zmiennociśnieniowe- są zasilane za pomocą kompresora. Zmniejszenie wartości ciśnienia i jego wzrost powoduje masaż i zwiększenie ukrwienia tych części ciała, które stykają się z materacem. Zmiana punktów podparcia i stały lekki masaż zabezpiecza chorego przed powstaniem odleżyn

Rodzajem materacy z tej grupy są materace z automatyczną kontrolą ciśnienia. Reagują one automatycznie na zmianę pozycji pacjenta. Specjalnie skonstruowane komory wypełniają się co 10 minut, zmieniając punkt podparcia chorego i lekko masując ciało. Mogą one pracować w systemie statycznym lub dynamicznym.

Czas działania ucisku- ryzyko powstania odleżyn można zmniejszyć przez skrócenie czasu działania ucisku. Im częściej pacjenta odwraca się w łóżku, tym krótszy jest czas działania ucisku. Zalecany jako optymalny odstęp pomiędzy zmianą pozycji chorych to 2 godziny, w tym celu chory musi być obracany 12 x na dobę. Przy zastosowaniu materacy redukujących siłę nacisku pacjenci dobrze tolerują ucisk wynoszący 6 godzin.

Zmiana pozycji pacjenta pozwala również na dokładną obserwację miejsc narażonych na powstanie odleżyn, zwiększa dostęp powietrza do uciśniętych okolic i wpływa na aktywność ruchową chorego.

Ułatwienie przepływu krwi- wczesne uruchamianie chorego, wykonywanie ćwiczeń biernych, zachęcanie do wykonywania ćwiczeń czynnych oraz klasyczny masaż obszaru skóry szczególnego narażenia.

Pielęgnacja skóry:

• Codzienne mycie skóry środkami o neutralnym pH

• Po umyciu skórę bardzo delikatnie i starannie osuszyć, zwłaszcza w okolicy fałdów, gdzie sąsiednie powierzchnie stykają się z sobą (pachwiny, bruzda pośladkowa)

• Utrzymywać fizjologiczną barierę skóry poprzez stosowanie 0,5% kremu propolisowego, Sudocremu, Penathenu lub oliwki. Nie stosować jednocześnie pudrów i środków natłuszczających- tworzą skorupę uszkadzającą powierzchnię skóry.

• Zachować ostrożność przy wykonywaniu czynności pielęgnacyjnych, tzn. przy słaniu łóżka, zmianie pozycji, aby nie doszło do otarcia naskórka.

Środki do pielęgnacji skóry

• Napar ziołowy; rumianek (działa łagodnie ściągająco, przeciwzapalnie)

• Roztwór wodny; boraks, węglan sodowy (zmiękcza wodę), mydło szare (rozpulchnia naskórek, usuwa nawarstwione łuski), mleko, oliwa, glicerol (zmiękcza wodę, wiąże nadmiar chloru, nawilża skórę)

• Lotion; Bepanthen Lotion (nawilżające, przeciwbakteryjne)

• Płyn; PC 30V (przeciwbakteryjne, łagodzące, poprawia ukrwienie, zapobiega otarciom, odparzeniom)

• Mydło płynne z zawartością rumianku i alantoiny (oczyszczające skórę, przeciwzapalne), Menalind professional (oczyszczające, odnawia płaszcz lipidowy skóry), mydła stałe dziecięce (oczyszczające, łagodzące, niealkalizujące)

• Pianka- menalind professional (oczyszcza skórę z silnych zabrudzeń, chroni uszkodzoną skórę wystawioną na stałe działanie substancji agresywnych i ucisku poprzez wytwarzanie siateczkowatej warstwy ochronnej utrzymującej się przez 6 godzin)

• oleje, olejki; parafina, wazelina biała, lanolina, euceryna (natłuszczające, osłaniające, łagodzące); menalind professional- olejek do pielęgnacji skóry (natłuszczające, ochronne, łagodzące)

• emulsja; talk emulsyjny (osłaniające, słabe przeciwzapalne), Menalind Professional- emulsja do ciała (nawilżające, łagodzące, zawiera panthenol i rumianek)

• żel; Menalind Professional- do masażu skóry (odświeża skórę, poprawia ukrwienie), Prowegal- żel (uelastycznia skórę)

• krem; Sudocrem, Bepanthen (łagodząco, przeciwzapalnie, przeciwbakteryjnie), Menalind Professional- krem ochronny do skóry (chroni skórę, szczególnie przed działaniem moczu i kału)

• maść; Linomag (ochronnie, natłuszczająco), Cynkowa (łagodząco, przeciwbakteryjnie, zmniejsza odczyn zapalny)

• odżywianie- stosuje się dietę bogatą w białko, wzbogaconą witaminami, szczególnie witaminą C i A, również uzupełnianie skondensowanymi dodatkami odżywczymi i suplementację witaminą C i A, która poprawia stan i funkcje skóry.

Odleżyny klasyfikuje się najczęściej w oparciu o skale

• Enisa i Sarmiento (skala 5 stopniowa, przy czym 0˘Ş - brak odleżyny)

• Torrancea (skala 6 stopniowa, przy czym 0˘Ş - bark odleżyny).

Przy wyborze poduszek lub materacy przeciwodleżynowych należy poznać ich podstawowe zalety i wady

Poduszki i materace gąbkowe - dobrze dostosowują się kształtem do ciała lecz szybko miękną i tracą kształt a wystające elementy kostne u wyniszczonego chorego penetrują w głąb poduszki. W okolicach tych ciśnienie znacznie wzrasta przez co zwiększa się ryzyko uszkodzenia skóry. Poduszki takie wchłaniają wilgoć, nie chronią przed tarciem. Z powodu braku możliwości dobrej dezynfekcji są siedliskiem bakterii. Zaletą tych poduszek jest ich niska cena, oraz mała waga

Poduszki i materace żelowe - w dużym stopniu redukują tarcie, niwelują ciśnienie pomiędzy wystającymi punktami kostnymi a podłożem. Dobrze korygują pozycję osoby siedzącej na wózku inwalidzkim. Ich wadą jest duża waga (około 7 kg), żel łatwo ulega dezorganizacji, co wymaga codziennie żmudnego, ugniatania przed użyciem.

Poduszki pneumatyczne - do grupy tej możemy zaliczyć dmuchane koło gumowe, jak również wykonane z kauczuku. System powietrznego przepływu znajdując szerokie zastosowanie zapewnia stabilną i skorygowaną pozycję na łóżku lub w wózku, dobre odciążenie pacjenta, jest łatwy w obsłudze i konserwacji

Materace dynamiczne zmiennociśnieniowe - są na dzień dzisiejszy najlepsze. Pneumatyczna pompa wtłacza powietrze do komór materaca i co pewien czas przetłacza je pomiędzy poszczególnymi komorami. W materacu tym ciało chorego podpierane jest segmentami co trzy minuty w różnych punktach. Zanikanie ciśnienia, jego rośnięcie od zera do maksimum powoduje masaż i w efekcie zwiększone ukrwienie tych części ciała, które stykają się z materacem. Chorzy nie czują zmęczenia mięśni, szybciej wracają do zdrowia, łatwiej znoszą długotrwałe przebywanie w łóżku. Zmiany punktów podparcia i nieustający masaż zabezpiecza chorego przed powstaniem odleżyn lub pozwala także na szybsze gojenie się odleżyn

Czynności:

• Poznanie ogólnego stanu pacjenta oraz ocena stopnia zmian odleżynowych;

• Określenie czynników ryzyka występujących u pacjenta, ustalenie planu działania leczniczo-pielęgnacyjnego (we współpracy z lekarzem i pielęgniarką) oraz założenie karty obserwacyjnej pacjenta z odleżyną;

• Stosowanie uniwersalnych środków ostrożności profilaktyki zakażeń;

• Stosowanie odciążenia ucisku (materace przeciwodleżynowe dynamiczne ; udogodnienia - kliny, poduszki, nadmuchiwane opaski, opatrunki odciążające od ucisku, np.: Comfeel;

• zmiana pozycji co 0,5-2 godziny - zgodnie z pisemnym schematem oraz ze stosowaniem techniki zmiany pozycji pacjenta z unikaniem tarcia;

• ułożenie z dostępem powietrza miejsc szczególnie narażonych na pogłębienie zmian; w pozycji na boku układanie pacjenta w 30˘Ş nachyleniu);

• Wspomaganie/ułatwianie przepływu krwi w okolicy miejsc narażonych na zmiany (nacieranie, masowanie skóry z pominięciem okolic nad wyniosłościami kostnymi, uruchamianie chorego);

• Pielęgnowanie skóry (toaleta ciała 2xdziennie oraz w razie potrzeby, używanie środków myjących o pH 5,5; dokładne i ostrożne osuszanie umytej skóry; zabezpieczanie skóry w miejscach zagrożonych maściami lub kremami ochronno-odżywczymi, np.: Propolis, Sudocrem, Solcoseryl, Sepropol, Alantovit, Penaten, Linomag);

• Stosowanie diety wysokobiałkowej, wzbogaconej witaminami i składnikami mineralnymi (dieta wysokobiałkowa -1,5-2 g białka/kg masy ciała/dobę, bogata w pokarmy zawierające wit. C, cynk i magnez);

PROFILAKTYKA ŻYLNEJ CHOROBY ZAKRZEPOWO- ZATOROWEJ

Żylna choroba zakrzepowo- zatorowa

Jest jednym z najczęstszych i najniebezpieczniejszych powikłań występujących u chorych unieruchomionych. Ryzyko powstania zatoru istnieje u każdej osoby dorosłej po okresie leżenia w łóżku dłuższym niż 24 godziny. Na żylną chorobę zakrzepowo- zatorową składa się kilka chorób żył:

• Żylaki

• Zakrzepica żył głębokich

• Zespół pozakrzepowy

zakrzepica

Częściowe lub całkowite zamknięcie światła naczynia spowodowane wytworzeniem się zakrzepu żylnego lub tętniczego

Materiał zatorowy

Skrzeplina przeniesiona z prądem krwi

Zator

Nagłe zamknięcie światła naczynia przez materiał zatorowy

• 10-15% przyczyn zgonów stanowi zator płucny który jest jedną z przyczyn nagłej śmierci stwierdzanych w badaniu pośmiertnym

• Ponad 95% zatorów wywodzi się z czopów naczyniowych przeniesionych z żył kończyn dolnych lub miednicy

Czynniki sprzyjające powstawaniu zakrzepów i zatorów

tzw. Triada Virchowa:

• Zmiany w ścianie naczynia żylnego (zapalenia, urazy oraz odkładanie się złogów, które mogą prowadzić do zmiany w błonie wewnętrznej ściany naczynia żylnego)

• Zwiększona skłonność do tworzenia się skrzepów (niektóre leki, np. środki antykoncepcyjne, stany chorobowe zwiększające krzepnięcie krwi i sprzyjające tworzeniu się skrzepów)

• Zwolnienie przepływu krwi żylnej (pozycja leżąca ze zmniejszeniem roli pompy mięśniowej)

Czynniki predysponujące do powstawania zmian charakterystycznych dla triady Virchowa:

• Wiek powyżej 40 lat zwiększa ryzyko zachorowania o 25%, a przekroczenie 60r.ż. blisko o 50%.

• Otyłość

• Palenie tytoniu

• Przewlekła niewydolność żylna

• Przyjmowanie leków, np. tabletek antykoncepcyjnych

• Operacje (zwłaszcza pęcherzyka żółciowego, stawu kolanowego lub biodrowego)

• Ułożenie na brzuchu w czasie zabiegu operacyjnego (zabiegi w obrębie kręgosłupa)

• Ciąża

• Unieruchomienie w opatrunku gipsowym

• Choroba nowotworowa

• Choroby układu krążenia (zawał mięśnia sercowego)

• Dieta bogata w tłuszcz

Wczesne objawy choroby zatorowo- zakrzepowej żył

• Zwiększone ocieplenie, zaczerwienienie i obrzęk kończyny

• Ból (w przebiegu zmienionej chorobowo żyły)

• Uczucie ciężkości i mrowienia w kończynach

Główny cel profilaktyki przeciwzakrzepowej i przeciwzatorowej

• Zwiększenie przepływu żylnego i jego prędkości oraz usunięcie czynników ryzyka

Działania w profilaktyce przeciwzakrzepowej

• Wczesne uruchamianie:

• Uruchamianie pacjenta już w pierwszej dobie po operacji (w zależności od rodzaju zabiegu operacyjnego i stanu układu krążenia u chorego)

• Ćwiczenia oddechowe

• Pobudzanie pompy mięśniowej:

• Ukierunkowane ćwiczenia ruchowe kończyn dolnych, takie jak: podnoszenie i obniżanie stopy, obracanie stopami, skurcz i rozkurcz mięśni łydek, ruchy pedałowania, masaże nóg w kierunku serca

• Zewnętrzny ucisk żył kończyn dolnych:

• Wskutek ucisku żył powierzchownych kończyn dolnych zwiększa się szybkość przepływu żylnego w żyłach głębokich

• Chory musi leżeć przed założeniem ucisku (wtedy przepływ w żyłach nie jest zahamowany)

• Zawijanie nogi opaską elastyczną

Zawijanie nogi opaską elastyczną

• Noga jest trzymana przez drugą osobę tak, aby stopa była pod kątem prostym do łydki

• Równomiernie zawijać nogę spiralnie na wzór ósemki od podstawy paliczków stopy do pachwiny

• Zawsze powinna być zawinięta pięta

• Opatrunek powinien być zmieniany dwa razy dziennie

• Opatrunek nie może w żadnym miejscu się rozwinąć i powinien mocno przylegać do nogi.

• Sposób zawijania nogi opaską

Przeciwwskazania do stosowania opasek uciskowych:

• Zaburzenia ukrwienia tętniczego

• Zakażenia skóry (np. róża)

• Świeża zakrzepica żylna

ZAPOBIEGANIE PRZYKURCZOM

przykurcze

Skrócenie, przymusowe ustawienie mięśni i stawów. Przykurcz jest wadliwym ustawieniem stawów w następstwie bezczynności aparatu ruchu (stawów, więzadeł, ścięgien, mięśni).

przyczyny

• Każda bezczynność,

• Dłuższe unieruchomienie czy leżenie w łóżku

• Wiek

Główne czynniki sprzyjające powstawaniu przykurczów

• Niewłaściwe ułożenie przy postępowaniu pielęgnacyjnym i terapeutycznym: niefizjologiczne ułożenie oszczędzające- występuje ono w razie zbyt długiego pozostawania w szynach lub opatrunku wyciągowym bądź też np. przy nieprawidłowym założeniu opatrunku, np. gipsowego

• Zaburzenia napięcia mięśniowego: przy niedowładzie pojedynczych mięśni skurczonemu mięśniowi brakuje odpowiedniej przeciwwagi mięśnia antagonisty; w razie znacznego przykurczu staw jest ustawiony w nieprawidłowym położeniu

• Bóle i zaburzenia czucia: przy oparzeniach lub zranieniach układu ruchu ból powoduje ustawienie w położeniu ochronnym z utrwaleniem wadliwego położenia

Szczególnie narażeni są chorzy z:

• Zapalnymi chorobami stawów (np. reumatoidalne zapalenie stawów)

• Niedowładem (np. hemiplegią, tetraplegią)

• Uszkodzeniami lub oparzeniami w okolicy stawu (np. przykurczami bliznowatymi)

• Chorobą zwyrodnieniową stawów

• Zaburzeniami świadomości (np. śpiączką)

Objawy przykurczu

• Widoczne przymusowe ułożenie

• Ograniczona ruchomość stawu

• Bolesność stawu przy próbie jego uruchomienia

Rodzaje przykurczów

• Dermatogenny- wywołany przez zbliznowacenia skóry

• Desmogenny- wywołany przez uszkodzenie więzadeł

• Niedokrwienny- spowodowany zaburzeniami krążenia krwi w tkance mięśniowej

• Miogenny- wywołany przez uszkodzenie mięśni

• Neurogenny- następstwo niedowładu

Inny podział przykurczów

• Przykurcz zgięciowy: utrwalona pozycja stawu w ustawieniu zgięciowym; mięśnie i/lub ścięgna są skrócone po stronie zgięcia.

• Przykurcz wyprostny: utrwalona pozycja stawu w ustawieniu wyprostnym; mięśnie i/lub ścięgna są skrócone po stronie wyprostu

Cel zapobiegania przykurczom

Utrzymanie prawidłowego funkcjonalnego ustawienia stawów zapewniającego i utrzymującego harmonijny ruch w układzie kostno- stawowym

Czynności pielęgnacyjne

• Wprowadzenie ćwiczeń ruchowych

• Ćwiczenia ruchowe bierne: wszystkie zajęte stawy są uruchamiane bez wysiłku chorego w pełnym zakresie ich ruchów

• Ćwiczenia wspomagane: osoba pomagająca wspiera ruchy chorego w stawach według uprzednich zaleceń lekarskich

• Ćwiczenia czynne: ćwiczenia wykonuje sam chory pod kierunkiem fizykoterapeuty

• Ćwiczenia z obciążeniem: w celu wytworzenia odpowiedniej siły mięśniowej pacjent musi w trakcie wykonywania ćwiczeń pokonywać dodatkowy opór zewnętrzny

• Ułożenia- zaleca się ułożenie danego stawu w położeniu pośrednim:

• Staw barkowy- ułożenie ramienia w odwiedzeniu pod kątem 30˘Ş

• Staw łokciowy- ustawienie lekko uniesionego przedramienia pod kątem 100˘Ş; Stawy dłoni: ręka powinna być ustawiona lekko w stronę prostowników, palce w pozycji miseczkowatej, kciuk w opozycji do palca wskazującego

• Stawy biodrowe/kolanowe: chory leży w łóżku w miarę możliwości płasko na twardym materacu, aby zapobiec jego zapadaniu; należy unikać ustawienia uda w zewnętrznej rotacji; ze względu na bóle pojawiające się w okolicy kolana może być podkładana mała poduszka pod staw kolanowy w niewielkim zgięciu

• Stawy stopy: stopy powinny spoczywać na miękkim podłożu (profilaktyka odleżynowa) i przylegać do podpórki na stopy; należy unikać bezpośredniego nacisku na palce stóp.

ZAPOBIEGANIE ZAPALENIU PŁUC I NIEDODMIE

Zapalenie płuc

To pierwotne lub wtórne zapalenie tkanki płucnej

Niedodma

To zmniejszenie powietrzności lub całkowity brak powietrza w pęcherzykach płucnych co uniemożliwia wymianę gazową

przyczyny

• Złe lub niedostateczne napowietrzenie płuc (po operacji, po dłuższym przebywaniu w łóżku, przy chorobach płuc)

• Zaburzone odksztuszanie wydzieliny (u chorych nieprzytomnych, przy znacznym ogólnym osłabieniu, przy silnych dolegliwościach bólowych)

• Aspiracja śliny i wymiocin (u chorych nieprzytomnych, u chorych po wypadkach, u chorych w przebiegu udaru mózgowego)

• Wysychanie błony śluzowej dróg oddechowych (u chorych podłączonych do respiratora, u chorych poddanych tracheostomii)

Elementy profilaktyki zapalenia płuc i niedodmy

• Należy zapobiegać patologicznym zmianom w drogach oddechowych

• Chory powinien głęboko oddychać

• Niezbędne jest polepszenie ukrwienia płuc

• Należy polepszyć utlenowanie płuc

• Wydzielina w drogach oddechowych powinna być bardziej rozrzedzona i być wyksztuszona

Postępowanie w zabiegach pielęgnacyjnych:

• Ćwiczenia oddechowe

• Chorego należy zachęcać do głębokiego oddychania, aby wszystkie obszary płuca były regularnie wentylowane

• Powiększenie przestrzeni martwej w celu polepszenia wentylacji płuc

• Trening oddechowy z użyciem sprzętu pomocniczego w celu utrzymania właściwej funkcji płuc

• Położenie

• Wysokie uniesienie górnej połowy ciała w celu ułatwienia oddychania przeponowego

• Częsta zmiana pozycji ciała u chorych leżących

Powiększanie przestrzeni martwej przy pomocy przyrządów do treningu oddechowego

• Zachęcanie do odksztuszania wydzieliny

• Chory powinien odksztuszać do nerki

• W okresie pooperacyjnym wskazane jest właściwe opracowanie rany celem zapobieżenia bólowi

• Wcieranie i opukiwanie

• Kilkakrotnie w ciągu dnia oklepywanie klatki piersiowej i pleców ręką z „dołu” do „góry”

NIE NALEŻY OKLEPYWAĆ CHORYCH Z ZAWAŁEM MIĘŚNIA SERCOWEGO, W NIEBEZPIECZEŃSTWIE ZATORU, ZE ZMIANAMI W KRĘGOSŁUPIE ORAZ Z URAZAMI CZASZKI I MÓZGU!

---