Oświadczenie woli - jest to każde zachowanie się osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny zmierzające do wywołania skutków prawnych
Wolę można oświadczyć nie tylko słowami, powszechnie przyjętymi znakami, lecz także takim zachowaniem się, które w danych okolicznościach nie budzi wątpliwości co do treści oświadczenia. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych wola osoby dokonywającej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny. Oświadczenie woli musi być poprzedzone odpowiednim procesem psychicznym przygotowującym wyraz zewnętrzny woli.
Pewne zachowanie się ludzi będzie mogło być uznane za oświadczenie woli, jeżeli zostaną spełnione następujące przesłanki.
musi być zrozumiałe, na tyle, aby przynajmniej w drodze wykładni można było ustalić jego sens.
musi być swobodne - tzn. złożone w okolicznościach pozwalających przypuszczać, że oświadczenie jest wynikiem woli oświadczającego.
musi być złożone na serio tzn., nie dla żartu
wynikająca z oświadczenia decyzja dotyczy spraw normowanych przez prawo cywilne
Czynność prawna - stan faktyczny w którego skład wchodzi co najmniej jedno oświadczenie woli stanowiące uzewnętrznioną decyzję podmiotu prawa cywilnego, zmierzające do ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku cywilno prawnego, z którym to stanem faktycznym ustawa wiąże skutki prawne nie tylko wyrażone w oświadczeniu woli, ale także oświadczeniem tym nie objęte, a wynikające z ustawy, zasad współżycia społecznego lub z ustalonych zwyczajów. Dla pojęcia czynności prawnej jest obojętne, czy działający zdawał sobie jasno sprawę ze wszystkich skutków pr. czynności, którą przedsięwziął. Granice dokonywania czynności prawnych wyznacza obowiązujący porządek prawny.
Treść czynności prawnej
Treścią czynności prawnej są zawarte w oświadczeniu woli postanowienia określające skutki dokonanej czynności
W treści czynności prawnej wyodrębnia się 3 rodzaje składników
1) Essentialia negotii elementy przedmiotowo istotne - bez nich czynność prawna danego typu nie mogłaby dojść do skutku. Indywidualizują ją pod względem prawnym
Np. przy umowie sprzedaży należy do nich określenie stron, przedmiotu sprzedaży i ceny
2) Accidentalia negotii elementy podmiotowo istotne - elementy bądź należące do grupy naturalia negotii danego typu czynności prawnych, bądź których ustawa nie zalicza w ogóle do standardowej treści poszczególnych uregulowanych w niej typów czynności prawnej, które jednak z woli strony zostają podniesione do rangi elementów istotnych np warunek, termin
3) Naturalia negotii - elementy przedmiotowo nieistotne - ich nie objęcie treścią czynności prawnej nie ma wpływu na dojście tej czynności do skutku bo w toku odpowiednich postanowień w treści czynności prawnej będą miały zastosowanie przepisy ustawy, bądź zwyczaj.
Czynność prawna wywołuje skutki:
- wyrażone w treści czynności prawnej
- wynikające z ustawy
- wynikające z zasad współżycia społecznego
- wynikające z ustalonych zwyczajów
Zawarcie umowy
Umowa - najbardziej podstawowa z punktu widzenia obrotu gospodarczego, najczęściej występujący rodzaj czynności prawnej. Jest to zgodne oświadczenie woli przynajmniej dwóch stron w celu wywołania skutków prawnych. Po każdej stronie może występować także więcej osób.
Sposoby zawarcia umowy
Strony decydując się na zawarcie umowy mogą wybrać każdy z możliwych sposobów na osiągnięcie porozumienia. Do sposobów zawierania umów uregulowanych w kc zaliczamy:
a. zawarcie umowy w drodze złożenia oferty i jej przyjęcia
zawarcie umowy może nastąpić w ten sposób, że jedna osoba (oferent) złoży ofertę, a druga (oblat) ją przyjmie. Oferta - oświadczenie woli zawarcia umowy jednej strony skierowane do drugiej strony, które zawiera istotne jej postanowienia (gotowe propozycje zawarcia transakcji). Jest to więc stanowcza propozycja zawarcia zawierająca konieczne elementy jej treści. Może być skierowana do oznaczonego lub nieoznaczonego kręgu adresatów. Nie musi zawierać słowa oferta. Po złożeniu oferty kwestia zawarcia umowy zależy tylko i wyłącznie od decyzji oblata. Dochodzi do skutku do skutku w następstwie prostego jej przyjęcia przez adresata. Przyjęcie oferty też jest oświadczeniem woli.
Większe wymagania stawiane są przedsiębiorcy, który składa ofertę w postaci elektronicznej.
c. zawarcie umowy w drodze aukcji lub przetargu
Tryb aukcyjny i przetargowy są to jedne z najbardziej rozpowszechnionych sposobów zawarcia umowy.
Aukcja - postępowanie rozpoczynające się od wezwania osób zainteresowanych zawarciem danej umowy do stawienia się w wyznaczonym miejscu i czasie. Wzywa on do składania coraz korzystniejszych ofert, Umowa zostaje zawarta z tym uczestnikiem aukcji, który zaproponuje najkorzystniejsze warunki umowy. Zawarcie umowy w wyniku aukcji następuje z chwilą udzielenia przybicia.
Przetarg - to postępowanie rozpoczynające się wezwaniem osób zainteresowanych zawarciem umowy do składania propozycji zawarcia umowy. Umowa zostaje zawarta z tym uczestnikiem przetargu, który z punktu widzenia organizatora przetargu złożył najkorzystniejszą ofertę, lub z tym którego oferta jest najbardziej zbliżona do wyobrażeń organizatora przetargu. Oferty są składane równolegle. W trybie aukcyjnym i przetargowym wszyscy uczestnicy podlegają jednolitym regułom postępowania. Występują zarówno przetargi ograniczone (zaproszenie do składania ofert skierowane do oznaczonych adresatów) jak i nieograniczone. Kodeks cywilny wymaga dla zawiadomienia o wynikach przetargu formy pisemnej. Zawarcie umowy następuje z chwilą zakomunikowania oferentowi o przyjęciu jego oferty. Występuje możliwość żądania unieważnienia
Forma czynności prawnych:
Zasadą polskiego prawa cywilnego jest swoboda w sposobie składania oświadczeń woli. Konsekwencją tej zasady jest sformułowana w art. 60 k.c. zasada swobody formy czynność prawnych. Zasada ta doznaje jednak licznych ograniczeń. Dla zapewnienia bezpieczeństwa obrotu, oraz ułatwienia w razie sporu pracy sądom ustawa w wielu przypadkach przewiduje określoną formę czynności prawnych. Kodeks cywilny przedstawia w zasadzie 5 form szczególnych czynności prawnych:
zwykłą formę pisemną - forma ta zostaje zachowana, gdy na dokumencie sporządzonym w dowolny sposób (pismo ręczne, maszynopis, wydruk komputerowy ) pod treścią oświadczenia woli strona złoży własnoręczny podpis. Do zawarcia umowy wystarcza wymiana dok.
Gdy osoba nie może pisać, a może czytać wtedy na dokumencie musi uczynić tuszowy odcisk palca , a obok niego inna osoba wpisze jej imię, nazwisko i umieści swój podpis. Zamiast osoby nie mogącej się podpisać, podpisać się może inna osoba, a jej podpis zostanie poświadczony przez notariusza lub wójta, starostę lub marszałka woj.z zaznaczeniem że podpis ten został złożony na życzenie osoby, nie umiejącej pisać, lecz mogącej czytać. Kto nie umie pisać ani czytać ośw. Woli złożyć może tylko przed notariuszem.
formę elektroniczną - oświadczenie woli może być złożone przez Internet. Skuteczności formy elektronicznej nie uzależniono od zastosowania żadnej techniki elektronicznej. Oświadczenie woli złożone w postaci elektronicznej opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym, weryfikowanym za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu jest równoważne formie pisemnej. Podpis bezpieczny to rodzaj kwalifikowanego podpisu elektronicznego podporządkowany wyłącznie oznaczonej osobie , sporządzany przez nią za pomocą podlegających jej wyłącznej kontroli bezpiecznych urządzeń, ponadto jest powiązany z danymi w taki sposób, ze jakakolwiek późniejsza zmiana jest rozpoznawalna.
formę pisemna z urzędowo poświadczonym podpisem - oznacza urzędowe stwierdzenie własnoręczności podpisu złożonego przez wskazana osobę. Stwierdzenia dokonuje powołany do tego organ np. notariusz, w miejscowości której nie ma notariusza przewodniczący jednostek samorządu terytorialnego oraz banki.
pismo z datą pewną - pismo obejmujące treść czynności prawnej może otrzymać datę pewną przez poświadczenie dokonane przez notariusza. To samo znaczenie przypisuje się umieszczeniu na dokumencie urzędowym wzmianki przez właściwy organ administracji państwowej lub organ samorządowy, jeżeli zawiera ona datę. Data pewna oznacza, że czynność prawna, której dotyczy została dokonana nie później niż w dniu w którym dato urzędowo odnotowano.
akt notarialny - zachowanie tej formy wymaga spisania przez notariusza oświadczeń woli stron. Przed podpisaniem akt ten powinien być odczytany przez notariusza lub inna osobę w jego obecności. Akt notarialny powinien zawierać dzień, miesiąc i rok sporządzenia aktu, a w razie potrzeby lub na żądanie stron godzinę i minutę rozpoczęcia i podpisania aktu. Forma aktu notarialnego wymaga zachowania zasady jedności osób, miejsca i akcji.
Formy czynności cywilno - prawnych z uwagi na skutki niezachowania zastrzeżonej formy szczególnej, ściśle przez prawo określonej dzielą się na 3 typy.
Forma pod rygorem nieważności (ad solemnitatem) - dojście do skutku tej czynności uzależnione jest od złożenia oświadczenia woli w wymaganej formie. Czynność prawna dokonana bez zachowania tej formy jest bezwzględnie nieważna.
Forma do celów dowodowych (ad probationem) - jej niezachowanie nie pociąga za sobą nieważności czynności prawnej, a jedynie ogranicza możność skorzystania z niektórych środków dowodowych. Nie będzie w takim przypadku dopuszczony dowód z zeznań świadków i przesłuchania stron, chyba że obie strony wyrażą na to zgodę, jeżeli żąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą, albo jeżeli fakt dokonania czynności będzie uprawdopodobniony za pomocą pisma.
Forma do wywołania określonych skutków prawnych ( ad eventum) -niezachowanie tej formy nie powoduje nieważności czynności prawnej, a jedynie pociąga za sobą niewystąpienie niektórych wskazanych w ustawie konsekwencji prawnych, które by wystąpiły, gdyby zastrzeżona forma została zachowana.
Obowiązek zachowania tych w/w form może wynikać z :
ustawy
umowy - jeżeli zastrzeżona przez strony forma szczególna nie zostanie dochowana to czynność prawna nie dochodzi do skutku, z tym że strony mogą określać inne konsekwencje prawne.
Gdy brak jest podstaw do określenia jakie konsekwencje prawne strony uzgodniły wówczas uważa się, że zwykłą formę pisemną zastrzeżono tylko do celów dowodowych.
WADY OŚWIADCZENIA WOLI
Wady Oświadczenia woli - wadliwości określone w ustawie i ujęte w pewne typy, występujące przy podjęciu decyzji lub towarzyszące przejawowi woli, które powodują, że oświadczenie woli jako wadliwe jest lub może być pozbawione skuteczności.
Kodeks cywilny przewiduje 4 wady oświadczenia woli:
brak świadomości lub swobody - wada ta polega na anormalnym stanie psychicznym wyłączającym swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli. Obojętne jest to, czy stan ten jest trwały, czy przemijający oraz to czy przyczyny braku świadomości są zawinione czy niezawinione. Ponadto nie ważne jest czy druga strona czynności prawnej wiedziała o braku świadomości.
Powyższy stan ten może być wywołany:
- chorobą psychiczną
- niedorozwojem umysłowym
- innymi przemijającymi zaburzeniami czynności psychicznych
Skutkiem złożenia oświadczenia woli w stanie wyłączającym swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli jest nieważność oświadczenia woli (nieważność bezwzględna).
pozorność - polega na tym, że po obu stronach zarówno tego podmiotu, który oświadczenie składa, jak i tego który oświadczenie przyjmuje istnieje porozumienie co do tego, że oświadczenie woli nie wywoła żadnych skutków prawnych, lub wywoła inne niż wynika z jego treści.
Pozorna może być umowa jak również jednostronna oświadczenie woli, które ma być złożone określonej osobie. Pozorne nie są natomiast oświadczenia woli składane przed organami oraz nie skierowane do określonego adresata.
Jeżeli pod czynnością pozorną strony ukryły inną czynność, to ważność ukrytej czynności ocenia się według jej właściwości tzn. że czynność ukryta będzie ważna, jeżeli zostały spełnione wszystkie przesłanki co do jej ważności.
Skutkiem złożenia pozornego oświadczenia woli jest nieważność oświadczenia woli. Na tą nieważność może się powołać każda osoba trzecia, która ma w tym interes prawny.
Pozorność oświadczenia woli nie ma jednak wpływu na skuteczność odpłatnej czynności prawnej dokonanej na podstawie pozornego oświadczenia, jeżeli wskutek tej czynności ta osoba nabyła prawo lub zostaje zwolniona z obowiązku, chyba, że działała w złej wierze.
błąd - polega na mylnym wyobrażeniu o prawdziwym stanie rzeczy przy składaniu oświadczenia woli lub na mylnym wyobrażeniu o treści składanego oświadczenia własnego lub drugiej strony.
Aby błąd można było uważać za wadę oświadczenia woli musi spełniać następujące przesłanki:
musi być istotny - to jest taki, który uzasadnia przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod jego wpływem i ocenił sprawę rozsądnie nie złożył by oświadczenia tej treści
musi dotyczyć treści czynności prawnej
w odniesieniu do oświadczeń woli składanych innej osobie i będących zarazem odpłatnymi czynnościami prawnymi musi być ponadto spełniona jeszcze 1 z 3 warunków.
Adresat oświadczenia woli:
albo błąd wywołał, chociażby bez swej winy (czy zawiniony lub niezawiniony)
albo wiedział o błędzie
albo mógł z łatwością błąd zauważyć
Jeżeli adresat oświadczenia woli w sytuacjach powyższych nie wyprowadził składającego oświadczenie woli z błędu, wtedy interes jego nie zasługuje na obronę. Oświadczenie woli złożone pod wpływem błędu jest względnie nieważne. Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia złożonego pod wpływem błędu następuje przez oświadczenie złożone tej osobie na piśmie w ciągu roku od dnia wykrycia błędu. Do chwili uchylenie czynności prawnej, czynność ta jest w pełni skuteczna
Podstęp - jest to błąd szczególnie kwalifikowany polegający na świadomym wprowadzeniu (przez drugą stronę czynności prawnej lub osobę trzecia ) jakiejś osoby w błąd lub na umocnieniu jej błędnego mniemania, w celu skłonienie ją do złożenia oświadczenia woli określonej treści.
Składający oświadczenie woli może powołać się na błąd gdy nie był istotny lub gdy nie dotyczył treści czynności prawnej. Należy jednak wykazać związek między podstępnym działaniem wywołującym mylne wyobrażenie o rzeczywistości, a złożeniem oświadczenia woli o określonej treści
4) groźba - jedna osoba w celu zmuszenia innej osoby do złożenia oświadczenia woli oznaczonej treści zapowiada użycie środków, które sprowadzą niekorzystne następstwa dla tej osoby lub osoby trzeciej, gdy żądane oświadczenie woli nie zostanie złożone.
Aby groźbę można było zakwalifikować jako wadę oświadczenia woli musi spełniać następujące przesłanki:
musi być poważna - składający oświadczenie woli mógł się obawiać, że jemu samemu lub innej osobie groź poważne niebezpieczeństwo osobiste i majątkowe
musi być bezprawna - zagrożono użyciem środka bezprawnego albo środka przez prawo dozwolonego, którym jednak nie można się posługiwać w celu wymuszenia oświadczenia woli
Bez znaczenia jest fakt czy zagrożone zostały dobra osobiste czy majątkowe.
Bez znaczenia jest także czy groźba dotyczy osoby składającej oświadczenie woli, czy tez innej osoby
Bez znaczenia jest także fakt czy groźba pochodzi od adresata oświadczenia woli, czy od osoby trzeciej
Oświadczenie woli złożone pod wpływem groźby jest względnie nieważne.
Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia złożonego w takich okolicznościach jest możliwe gdy zostanie drugiej stronie złożone oświadczenie na piśmie w terminie rocznym od chwili gdy stan obaw ustał.
Do chwili uchylenie czynności prawnej, czynność ta jest w pełni skuteczna
6