METODYKA NAUCZANIA PRZEDMIOTÓW ZAWODOWYCH
Opracowanie: prof. UO. dr hab. Aleksander Sztejnberg
ZAGADNIENIA
1. Reforma szkolnictwa ponadgimnazjalnego w Polsce. Podstawowe pojęcia stosowane w kształceniu zawodowym. Charakterystyka zawodowa. Podstawa programowa kształcenia w zawodzie. Zawód. Kwalifikacje zawodowe. Klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego. Kompetencje zawodowe. Standardy kwalifikacji zawodowych-zapewnienie jakości w kształtowaniu kwalifikacji zawodowych. Totalne zarządzanie jakością- TQM. Standardy edukacyjne. Specjalność zawodowa. Czynności zawodowe. Wiadomości, umiejętności i nawyki oraz sprawności. Mistrzostwo w zawodzie. Motywacja i postawy. Osobowość zawodowa i jej składniki.
2. Kształcenie zawodowe jako działanie edukacyjne zrównoważone w aspektach emocjonalnym i poznawczym. Treści kształcenia w szkołach zawodowych.
Treść nauczania a materiał nauczania. Trójwymiarowy model treści nauczania.
Dynamiczne ujęcie treści nauczania. Koncepcje treści nauczania (informacyjna i czynnościowa). Przygotowanie się merytoryczne i metodyczne nauczyciela do przeprowadzenia teoretycznych i praktycznych zajęć edukacyjnych.
3. Cele ogólne jako rodzaj dążeń długoterminowych, pośrednie - określające standard kwalifikacji zawodowych, szczegółowe - krótkoterminowe. występujące w procesie kształcenia.
Operacjonalizacja celów kształcenia. Cele operacyjne jako program czynności uczniów.
Zadania zajęcia edukacyjnego (poznawcze, kształcące, wychowawcze - jako program czynności nauczyciela).
Elementy strukturalne celów operacyjnych. Cechy charakterystyczne celów operacyjnych.
4. Kategorie taksonomiczne celów kształcenia. Taksonomie dziedziny poznawczej, światopoglądowej, motywacyjnej i praktycznej i ich charakterystyki.
5. Plany i programy nauczania w szkołach zawodowych. Podręczniki szkolne.
Podręcznik jako środek dydaktyczny w przedmiotach zawodowych.
Sporządzanie map poznawczych.
6. Aktywizujące metody stosowane w kształceniu zawodowym. Charakterystyka elementów struktur metodycznych różnych zajęć ( metoda przypadków, metoda sytuacyjna, metoda inscenizacji, metoda gier dydaktycznych. ( gry symulacyjne, decyzyjne i psychologiczne), odmiany dyskusji dydaktycznej (dyskusja związana z wykładem, dyskusja wielokrotna, dyskusja okrągłego stołu, burza mózgów, metaplan).
7. Kształcenie tradycyjne a kształcenie modułowe w szkołach zawodowych.
Relacje między nauczaniem programowanym a kształceniem modułowym.
Cechy kształcenia modułowego. Cechy modułowych programów nauczania.
Slrukturyzacja treści kształcenia.
8. Metody w praktycznym nauczaniu zawodu. Charakterystyka elementów struktury metodycznej różnych zajęć praktycznych ( metoda pokazu, metoda ćwiczeń, metoda instruktażu, metoda pracy produkcyjnej (usługowej), metoda projektów, metoda przewodniego tekstu ).
9. Środki dydaktyczne w kształceniu zawodowym.
10. Formy organizacyjne kształcenia zawodowego ( system klasowo- lekcyjny, system laboratoryjno - pracowniany, system praktycznej nauki zawodu).
11. Zasady nauczania jako normy postępowania nauczyciela w teoretycznym i praktycznym nauczaniu zawodu. Zasady dydaktyczne a projektowanie zajęć edukacyjnych. Podstawowe reguły dydaktyczne.
12. Planowanie i przygotowanie się nauczyciela do zajęć edukacyjnych teoretycznych i praktycznych w szkołach zawodowych ( przygotowanie merytoryczne i metodyczne Roczny ( semestralny) plan pracy - rozkład materiału. Przygotowanie konspektu zajęć jako operacyjnego planu pracy. Struktura konspektu zajęć edukacyjnych.
13. Ząjęcia lekcyjne w kształceniu zawodowym, ich typy i budowa. Typy zajęć teoretycznych. Zajęcia laboratoryjne lub pracowniane, zajęcia praktyczne. Tok dydaktyczny charakterystyczny dla danego typu zajęć.
14. Sytuacja dydaktyczna a nauczycielski system dydaktyczny ( autorytarny, humanistyczny i technologiczny).
15. Kompetencje nauczyciela przedmiotów zawodowych gwarantujące wysoką efektywność pracy dydaktycznej, wysoki poziom kontroli i oceny wiedzy i umiejętności.
16. Osobowość i umiejętności komunikacyjne nauczyciela przydatne w praktyce edukacyjnej. Style nauczania nauczycieli przedmiotów zawodowych ( autokratyczny, demokratyczny i technologiczny). Zasady skutecznej komunikacji edukacyjnej. Komunikowanie się werbalne i niewerbalne nauczyciela - walory mowy nauczyciela, nauka w przyjaznym środowisku. Nauczanie - uczenie się przedmiotów zawodowych jako proces komunikacji.
17. Tradycyjne i komputerowe metody kontroli i oceny wiedzy i umiejętności. Sprawdzanie osiągnięć w różnych systemach dydaktycznych. Testy jako narzędzia ewaluacji osiągnięć poznawczych. Różne rodzaje zadań testowych.
18.Standard wymagań egzaminacyjnych. Podstawowe pojęcia wiążące się ze standardem wymagań egzaminacyjnych ( kwalifikacja, umiejętność, wiedza).
19.Struktura standardu wymagań egzaminacyjnych na kwalifikację zawodową. Egzamin zawodowy (egzamin potwierdzający kwalifikacje zawodowe).
Literatura:
1. Arends R.I.. Uczymy się nauczać, WSiP, Warszawa, 1994.
2. Bednarczyk H., ( red.) Systemy, jakość i standardy kształcenia zawodowego ITE Radom 1997.
3. Figurski J. Symela K., ( red.) Modułowe programy nauczania kształceniu zawodowym ITE Radom, 2001.
4. Gożlińska E., Szlosek F., Podręczny słownik nauczyciela kształcenia zawodowego ITE Radom. 1997.
5. Ignar - Golinowska B„ Środowisko fizyczne szkoły, [w:] Barbara Woynarowska (red.) Zdrowie a szkoła. PZWL. Warszawa, 2000.
6. Kraszewski K., Nauczanie programowane w systemie dydaktycznym, PWN, Warszawa, 1976.
7. Kraszewski K., Sztuka nauczania. Czynności nauczyciela, PWN, Warszawa, 1991.
8. Kupisiewicz Cł, Metody programowania dydaktycznego, PWN, Warszawa, 1975.
9. Kwiatkowski S. M., ( red.) Budowa standardów kwalifikacji zawodowych w Polsce, ITE, Radom 2001.
10. Kwiatkowski S. M., Edukacja zawodowa wobec rynku pracy i integracji europejskiej, ITE, Radom, 2001.
11. ME.\ o szkolnictwie zawodowym. Biblioteczka Reformy, z. nr 3, MEN, Warszawa, 1999. Moos J.( red.), Liceum techniczne, ITE, Radom, 1996.
12. Niemierko B., Między oceną szkolną a dydaktyką. Bliżej dydaktyki, WSiP, Warszawa, 1997.
13. Niemierko B., Pomiar wyników kształcenia, WSiP SA, Warszawa, 1999.
14. Niemierko B„ Ocenianie szkolne bez tajemnic, WSiP SA., Warszawa, 2002.
15. Okoń W.. Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, PWN, Warszawa, 1987 i wydania późniejsze.
16. OKE Jaworzno; Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Jaworznie. Standard wymagań egzaminacyjnych [ on - line]; dostępne w Internecie. OKE Jaworzno; Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Jaworznie, Egzamin potwierdzający kwalifikacje zawodowe [ on - line]; dostępne w Internecie.
17. Ornatowwsld T., Figurski J., Praktyczna nauka zawodu, ITE, Radom, 2000.
18. Piotrowski M., Kirejczyk A., Jakość kształcenia w uzyskiwaniu kwalifikacji zawodowych, ITE, Radom, 2001.
19. Plewka Cz., Metodyka nauczania teoretycznych przedmiotów zawodowych, cz. I i II, Podręcznik dla kandydatów na nauczycieli, ITE Radom, 1999.
20. Symela K., Wdrażanie i ewaluacja treści kształcenia zawodowego, ITE, Radom, 2000.
21. Symela K. ( red.) Skuteczność kształcenia modułowego w Polsce w systemie szkolnej i pozaszkolnej edukacji zawodowej, ITE, Radom 2001.
22. Szlosek F., Wstęp do dydaktyki przedmiotów zawodowych, ITE, Radom 1995.
23. Sztejnberg A., Podstawy komunikacji społecznej w edukacji, Wydawnictwo Astrum, Wrocław, 2002.