E L E K T R O L E C Z N I C T W O
1.Wpływ prądu stałego na organizm.
Prądem stałym - nazywa się taki prąd elektryczny, który w czasie przepływu nie zmienia kierunku ani wartości natężenia.
Przepływowi prądu stałego przez tkanki towarzyszy wiele zjawisk fizykochemicznych, a także fizjologicznych do których należy zaliczyć:
Zjawiska elektrochemiczne - są one związane z elektrolizą występującą w trakcie przepływu prądu przez elektrolity tkankowe
Zjawiska elektrokinetyczne - polegają na przesunięciu względem siebie faz rozproszonej i rozpraszającej koloidów tkankowych pod wpływem pola elektrycznego.
Zjawiska elektrotermiczne - ich istota polega na powstawaniu w tkankach ciepła pod wpływem prądu elektrycznego. Rozszerzenie naczyń powstaje w wyniku bezpośredniego pobudzającego oddziaływania prądu na naczynia oraz pod wpływem wytworzonych w tkankach ciał histamino-podobnych
Reakcja nerwu i mięśni na prąd stały - przepływ prądu stałego przez tkankę nerwową i mięśniową powoduje zmianę ich pobudliwości. Stan ten określa się jako elektrotonus. W czasie przepływu prądu stałego pobudliwość pod katodą wzrasta, a pod anodą maleje
Odczyn ze strony naczyń krwionośnych.- Stały prąd elektryczny powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych. Odczyn ten wyraża się zacz3erwienieniem skóry, występuje najwyraźniej pod elektrodami, natomiast w ich otoczeniu jest słabsze.
Pod katodą(+) rozszerzenie naczyń jest intensywniejsze, a pod anodą(-) słabsze.
W przebiegu odczynu rozszerzenia naczyń krwionośnych pod wpływem prądu stałego rozróżnić można trzy okresy.
I-występuje rozszerzenie naczyń powierzchownych skóry powodujące jej zaczerwienienie.
II-rozszerzenie naczyń po około 30 minutach słabnie lub ustępuje
III-występuje głębokie przekrwienie tkanek utrzymujące się do kilku godzin.
Przeciwbólowe działanie bieguna dodatniego wynika z wpływu na tkankę nerwową. Pobudzający wpływ bieguna ujemnego znajduje zastosowanie w leczeniu zaburzeń czucia oraz zapobieganiu prosesom degeneracji włókien nerwowych uszkodzonych nerwów.
2. Zabiegi przy użyciu prądu stałego:
a) galwanizacja -są zabiegami miejscowymi podczas których prąd stały o odpowiednio dobranym natężeniu płynie przez tkanki w określonym kierunku.
W związku z techniką wykonywania tego typu zabiegów galwanizacje dzieli się na:
poprzeczne i podłużne-wstępujące i zstępujące w zależności od kierunku przepływu prądu.
stabilne i labilne. Ze względu na to która z elektrod jest elektrodą czynną galwanizaję dzieli się na anodowe i katodowe. W zabiegu wykorzystuje się elektrody płaskie najczęściej prostokątnego kształtu. Ze względu na duży opór tkanek, między elektrodami a powłoką skóry daję się zwilżone podkłady grubości od 1-2 cm. Czas wykonywania zabiegu: 15-20 min. Należy pamiętać, ze w przypadku bliskiego ułożenia elektrod na sąsiadujących ze sobą krawędziach może nastąpić duża gęstość prądu powodująca zwiększony odczyn lub uszkodzenie tkanek - zjawisko reperfuzji - działanie brzegowe.
Dawkę natężenia prądu stałego ustala się w zależności od:
Powierzchni elektrody czynnej,
Czasu trwania zabiegu,
Rodzaju i lokalizacji schorzenia,
Wrażliwości chorego na prąd elektryczny.
Wyróżnia się następujące dawki natężenia:
Słaba: 0,01-0,1 mA/cm2 powierzchni elektrody
Średnia do 0,3 mA/cm2 powierzchni elektrody
Mocna od 0,3-0,5 mA/cm2 powierzchni elektrody.
- W stanach podostrych zaleca się dawki prądu stałego słabsze a w stanach przewlekłych silniejsze.
- Galwanizaje wykonuję się codziennie lub co drugi dzień w seriach 10 zabiegowych.
Wskazania do galwanizacji anodowej:
Nerwobóle i zespoły bólowe
Zapalenia nerwów, splotów i korzeni nerwowych
Dyskopatie
Zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa i dużych stawów
Przeciwwskazania do galwanizacji anodowej:
Porażenia wiotkie i spastyczne
Zmiany zapalne i ubytki na skórze
Wskazania do galwanizacji katodowej:
Porażenia wiotkie
Zaburzenia czucia
Zaburzenia krążenia obwodowego
Degeneracja uszkodzonych włókien nerwowych
Przeciwskazania:
Zaburzenia spastyczne.
b) Jonoforeza - zabieg elektroleczniczy polegający na wprowadzeniu przez skórę do tkanek za pomocą prądu stałego jonów lub cząsteczek leku. Używa się tylko takich leczniczych związków chemicznych, które ulegają dysocjacji elektrolitycznej. W polu elektrycznym jony ulegaja przesunięciu zgodnie z prawem columba. Jony obdarzone ładunkiem dodatnim będą podążały kierunku bieguna ujemnego i odwrotnie.
Jeżeli do roztworu elektrolitycznego wprowadzić dwie elektrody połączone z biegunami źródła prądu stałego to część jonów będzie podążać ku katodzie, a część ku anodzie w zależności od posiadanego ładunku elektrycznego. Właściwość ta jest podstawą podziału jonów na kationy(+)-podążające do katody i aniony(-) - podążające do anody. Tą właściwośc jonów wykorzystuje się w jonoforezie do wprowadzenia ich do tkanek siłami pola elektrycznego. W tym celu podkład np. z gazy o grubości 1,5-2 cm nazywa się roztworem wodnym związku chemicznego ulegającego dysocjacji na jony z których jeden powinien być wprowadzony do tkanek. Podkład taki wraz z elektrodą umieszcza się na skórze potartej alkoholem. Jeżeli jon który ma być wprowadzony do skóry jest anionem to do elektrody należy przyłożyć biegun ujemny źródła prądu stałego aby zgodnie z prawem Culomba dany jon był odpychany od elektrody w kierunku skóry. W wypadku gdy jon jest kationem postępuje się przeciwnie. Drugą elektrodę zamykającą obwód prądu umieszcza się na skórze w dowolnym miejscu na ciele. Podkład elektrody zamykającej zwilża się wodą. Bardzo istotne jest ustalenie optymalnego czasu trwania zabiegu oraz natężenia stosowanego prądu. Możliwość zwiększenia natężenia prądu jest w jonoforezie ważnie ograniczona tolerancją z góry. Stosowanie zbyt dużych natężeń prądu powoduje wystąpienie dolegliwości bólowych a nawet uszkodzenie tkanek skóry z teo względu czas trwania zabiegu musi być ograniczony a natężenie prądu nie może przekraczać graniczy tolerancjo tkanek. Mechanizm leczniczego działania jonoforezy jest bardzo złożony, wyróżnić w nim jednak można podstawowe kierunki. Działanie lecznicze jonów, wpływ na tkanki bieguna prądu i oddziaływanie odruchowe na narządy głębiej położone.
Metodyka:
zebiegi jonoforezy należy wykonywać z zastosowaniem aparatów wytwarzających stabilny dobrze wyprostowany prąd stały. Przed zabiegiem należy dokładnie oczyścić i odtłuścić skórę alkoholem szczególnie w wypadku wcześniejszego stosowania na nią maści lub innych leków.
Jonoforezę można wykonywać dopiero po upływie tygodnia od zakończenia leczenia miejscowego kóry maściami itp.
Elektrody układa się na dostatecznie grubym(1,5-2 cm) podkładzie, którego rozmiary powinny być większe od elektrody o ok. 2 cm.
Zwykle na skórę kładzie się tzw. Podkład lekowy grubości ok. 0,5 cm nasycone roztworem leku a na ten podkład kładzie się tzw podkład pośredni zwilżony ciepłą wodą zapewniający odpowiednią odległość elektrody od skóry. Elektrody wraz z podkładami przykrywa się ceratką lub folią na którą kładzie się obciążenie np. woreczek z piaskiem albo stosuje się opaskę elastyczną.
Miarę i kształt elektrod dobiera się w zależności od okolic ciała i rodzaju schodzenia. Natężenie prądu jest uzależnione do pewnego stopnia od rozmiaru elektrody z których doprowadza się jony do skóry. Zwykle stosuje się dawki słabe od 0,01 do 0,1 mA/cm2 powierzchni elektrody. W wypadku stosowania dawek większych obowiązuje szczególnie baczna kontrola chorego w czasie zabiegu. W wypadku jonoforezy wykonywanej w okolicy narządów wrażliwych na prąd np. oko nie przekracza się zwykle dawki ogólnej 2mA a w okolicy głowy i szyji 3-6mA.
W czasie wykonywania zabiegów należy bardzo dokładnie kontrolować doznania chorego aby w wypadku wystapienia pieczenia należy sprawdzić przyleganie elektrod do skóry. Nie wolno zapominać, że przyczyną pieczenia może być też zbyt duże natężenie prądu.
Ubytki naskórka należy przed zabiegiem osłoniż przez przyklejenie plastra. W pewnych przypadkach konieczenie jest zabezpieczenie naskórka przed działaniem prądu, uzyskuje się top rzez pokrycie cieka warsta wazeliny lub plynna parafiny.
W wypasku stwierdzenia nadmiernego odczynu skóry lub jej uszkodzenia należy natychmiast powiadomić lekarza!!
Po zakończeniu zabiegu obowiązuje sprawdzenie odczynu skór.
Należy dbać o świeżość roztworu podkłady nasycone lekiem wolno używać tylko jednorazowo. Podkłady pośrednie należy po każdym zabiegu dokladnie wypukać i wygotować. Mogą być używane kilkakrotnie.
Należy wykonać próbę uczuleniową.
Czas wykonywania jonoforezy wynosi od 10-30 minut zwykle od 15-20. Zabiegi wykonuje się codziennie lub co 2 dzień. Pełny cykl leczenia obejmuje serie od 10-20 zabiegów.
Wskazania:
Blizny przykurcze bliznowate (jod)
Stany zapalne gałki ocznej, Obwodowe zaburzenia nerwowo ruchowe, Zespół Sudecka, Niepełny zrost kostny(wapń)
Nerwobóle, Rwa kulszowa, bóle głowy, (prokaina, lidokaina)
Odmrożenia, przewlekłe stany zapalne stawów i okolic stawowych, rwa kulszowa(histamina)
Stany bólowe(adrenalina z lidokainą lub prokainą).
Stany zapalne skóry, tkanek miękkich, małych stawów i pochewek ścięgnistych (hydrokortyzon)
Bakteryjne stany zapalne skóry i tk.skórnych (antybiotyki)
Przeciwwskazania:
Należy mieć na uwadze, ze jony działające korzystnie w chorobie podstawowej mogą być przeciwwskazane ze względu na współistniejące schorzenie.
c) Kąpiele elektryczno-wodne - to zabiegi ekektrolecznicze, których część lub całe ciało znajdujące się w kpl wodnej poddane zostaje działaniu prądu stałego
wyróżniamy
Kapiel elektryczną komorowa - kąpiel lecznicza, która wykonuje się z użyciem specjalnego zestawu, którego kd poddane zabiegowych zanurzone SA w specjalnych wanienkach napełnionych wodą w temp od 35-38st Celsjusza stanowiaca w tych warunkach środowisko przewodzące prąd elektryczny. W scianie każdej wanienki znajduje się kieszeń z dwoma otworami, w której jest umieszczona elektroda węglowa. Kieszeń jest wykonana w sposób umożliwiający bezpośrednie zetknięcie elektrody z ciałem chorego. Wanienki dla kkg umieszczone są na specjalnych statywach. Cały zestaw wanienek wraz ze statywami i krzesłem o regulowanej wysokości siedzenia spoczywa na specjalnej podłodze izolującej. Źródłem prądu stałego jest aparat wyposażony w 4 przełączniki o dwóch pozycjach oznaczonych + i -. Z pośród możliwych połączeń najczęściej stosuje się czterokomorową kąpiel wodną o wstępującym kierunku przepływu prądu oraz kąpiel o zstępującym kierunku przepływu prądu. W kąpieli o wstępującym kierunki biegun ujemny źródła prądu jest połączony z elektrodami znajdującymi się w wanienkach dla kkg, a dodatni elektrodami w wanienkach dla kkd. Kąpiel o wstępującym kierynku powoduje zwiekszenie pobudliwości OUN i wpływ na układ sercowo naczyniowy polega na zwiększeniu odpływu krwi żylnej z kkd i narządów objetych dorzeczem żyły wrotnej dopływu krwi tętniczej to kkg oraz odpływu krwi zylnej z serca do płuc. W kąpieli zstepującej biegun dodatni jest połaczony z elektrodami wanienek dla kkg a biegun ujemny z elektrodami dla wanienek kkd. Kąpiel o takim przebiegu (o takim kierunku) oobniza pobudliwość OUN.
Wpływ na układ sercowo naczyniowy polega na zwiekszeniu dopływu krwi z krazenia malego do serca odpływu krwi z płuc i kkg i dopływu krwi tetniczej do narzadu objetych dorzeczem żyły wrotnej orak do kkd.
Metodyka:
Wanienki napełnia się do 2/3 ich objętości wodą o temp od 35-40st.
Chory siada na stołku i zanurza powoli najpierw kkd a następnie kkg.
Po właczeniu zwieksza się stopniowo natężenie należy pamiętać ze nie wolno zmieniac jego kierunku ponieważ nagłe otwarcie lub zamkniecie obwodu powoduje powstanie silnego bodźca elektrycznego z groźnymi następstwami ze strony układu krążenia.
Natężenie prądu wacha się od 20-30mA a czas zabiegu od 10-20 min.
Wskazania:
Zapalenia wielonerwowe
Nerwobóle
Niedowłady
Zespoły bólowe w wyniku choroby zwyrodnieniowej
Nerwica wegetatywna
Zaburzenia ukrwienia obwodowego
Przeciwwskazania:
Podcisnienie tetnicze
Znaczne nadcisnienei tetnicze
Stany goraczkowe
Niewydolność krazenia