Condorcet - szkic obrazu postępu ducha ludzkiego poprzez dzieje
Comte - metoda pozytywne w 16 wykładach
De Tocqueville - o o demokracji w ameryce
Marks
Spencer
Le Bon
Pareto
Freud
Fromm
Horney
Durkheim
Dilthey
Weber
Simmel
9. Erich Fromm
Metody: psychoanaliza + obserwacje. Psychoanaliza to metoda empiryczna oparta na starannej obserwacji niecenzurowanych myśli, snów i fantazji jednostki. Psychologia indywidualna jako punkt wyjścia do zrozumienia psychologii społecznej. Termin `normalny', `zdrowy' - 1. Jeśli jest w stanie pełnić role społ, która mu przypada, może założyć rodzinę.2. z pkt widzenia jednostki stan normalny rozumiemy jako optimum rozkwitu i szczęścia. Zachodzi sprzeczność pomiedzy sprawnym funkcjonowaniem społecznym, a pełnym rozwojem jednostki. Osoby niezbyt dobrze przystosowane do struktury społ, bywają często uważane za mnije wartościowe. Osoba, która jest mnije normalne w sensie dobrego przystosowania jest mniej zdrowa niż neurotyk wg kryterium ludzkich wartości (rezygnacja z indywidualizmu i spontaniczności) Mechanizm ucieczki wynikłej z poczucia niepewności odosobnionej jednostki, stan bezsilności i osamotnienia. Są 2 drogi: 1. Dążenie do `wolności pozytywnej', dobrowolnie łączą się ze swiatem przez miłość i pracę, ponowne zjednoczenie z ludzmi bez rezygnacji z niezależności. 2 . Rezygnacja z wolności, cofnięcie się - ucieczka przed sytuacją nie do zniesienia. Oznacza rezygnacje z indywidualności i nienaruszalności `ja'. Nie prowadzi do szczęścia i wolności pozytywnej, nie rozwiązuje problemu.
Pierwszym mechanizmem ucieczki od wolnosci, ktorym sie zajme, jest tendencja do rezygnacji z niezaleznosci swego indywidualnego "ja" i wtopienie sie w kogos albo w cos znajdujacego sie na zewnatrz, aby na tej drodze uzyskac sile, ktorej brak sie odczuwa samemu. Wyrazajac to inaczej, idzie o szukanie nowych, wtornych wiezow jako zastepstwa utraconej wiezi pierwotnej.
Najbardziej wyraziste postaci tego mechanizmu ujawniaja sie w dazeniu do podporzadkowania sie i do dominacji albo mowiac inaczej - w daznosciach masochistycznych i sadystycznych, ktore spotyka sie u osob normalnych i neurotykow, oczywiscie w odpowiednio roznym stopniu. Najpierw opiszemy te tendencje, po czym sprobujemy dowiesc, ze obie sa ucieczka od nieznosnego uczucia samotnosci Autorytaryzm, mechanizmy ucieczki: 1. Szukanie wtórnych więzów w zastępstwie utraconej wiezi pierwotnej ujawnia się w dążeniach sadystycznych i masochistycznych. M występuje, gdy jest poczucie niższości, niemocy i choc świadomie chcą się tych uczuć pozbyć, to podświadomie jakas siła każe czuć im się gorszymi. Tendencja do poniżania siebie, zależność od innych, brak kontroli nad życiem. W skrajnych przypadkach zadawanie sobie cierpienia. S.3 rodzaje: 1. Uzaleznienie innych od siebie w celu uzyskania władzy i kontroli. 2. Z wewnętrznego pragnienia, aby innych wykorzystywać, eksploatować. 3. Chęć zadawania innym bólu albo ogladania ich cierpienia (fizycznego lub duchowego). Te skłonności są na ogół mniej uświadomione i bardziej racjonalizowane. Istotą jest zależność sadysty od przedmiotu jego sadyzmu. Sadysta kocha, bo dominuje, nie odwrotnie. Sadyzm wydawał się zawsze być czymś naturalniejszym od masochizmu. (Hobbes uważał za ogólną skłonność wszystkich). Żądzę władzy uważano za częśc natury ludzkiej. M zaprzecza dążności do szczęścia i przyjemności. Perwersja masochistyczna: cierpienie sprawia ludziom przyjemność. Osobnik doświadcza podniecenia seksualnego, gdy odczuwa ból zadany przez drugą osobę. Często nie szuka się cierpień tylko uczucia podniecenia i satysfakcji, które daje odczuwanie cierpienia. W perwersji sadystycznej jest odwrotnie. Freud pierwotnie myślał, ze sado-masochizm jest zjawiskiem głównie seksualnym. Potem sugerował, ze masochizm jest wytworem tzw instynktu śmierci, który łączy się z instynktem płaciowym i jeśli zostanie skierowany przeciw własnej osobie objawia się w postaci masochizmu, a jeśli przeciwko drugim, objawia się jako sadyzm. Obserwacje masochistów> są ogarnięci przerażeniem w obliczu samotności. I braku znaczenia. Często bywa to maskowane poczuciem ważności i doskonałości. Jednostka czuje się wolna w sensie negatywnym. Szuka kogoś, do kogo mogłaby się przywiązać. Masochizm jest jedną z dróg wiodących do tego celu: wyzbycie się indywidualnego ja, zagubienie siebie. Uległość wobec wodza w ideologii faszystowskiej> poczucie bezpieczeństwa rośnie dzięki sprzęgnięciu z milionami innych ludzi. W działaniu racjonalnym rezultat odpowiada motywacji działania!. W działaniu neurotycznym człowiek działa pod przymusem, który ma charakter negatywny.: uciec od sytuacji nie do zniesienia. Faktyczny rezultat jest sprzeczny z tym, co jednostka chce osiągnąć, a rozwiązania jedynie pozorne. Istota sadyzmu nie tkwi w chęci zadawania bólu innym. Jest to chęć całkowitego zawładniecia Daną osobą. Najistotniejsza w popędzia sadystycznym jest rozkosz z opanowania drugiej osoby. S i M wywodzi się z jednej fundamentalnej potrzeby zrodzonej z niemożności znoszenia izolacji i słabości własne go ja. Żądza władzy nie wypływa z siły, tylko ze słabości. Moc oznacza dominację lub potencję (moc robienia czegoś, zdolność), Impotencja przeradza się w sadystyczne dążności do dominacji. SM charakter jest typowy dla przeważającej czesci niższych klas średnich w Niemczech i innych krajach europejskich. Tam ideologia hitlerowska znajdowała największy odzew. Charakterystyczna dla osobnika SM jest postawa wobec autorytetu. Podziwia go i ulega mu, ale też sam chciałby zostać autorytetem. (mówimy charakter autorytarny zamiast SM)/ pojęcia autorytet - stosunki międzyludzkie, gdy jedna osoba traktuje drugą jako wyższa od siebie. 1 autorytet racjonalny - np. uczen nauczyciel. Czynnik podziwu, miłosci, wdzięczności, wspólność interesów,2. Irracjonalny - oparty na zakazie, np. pan-niewolnik. Wrogość, eksploatacja , czasem zastąpienie nienawiści ślepym podziwem, aby uniknąć konsekwencji, złagodzić uczucie ponizenia. (niewolnik nie powinien wstydzic się posłuszeństwa komuś doskonałemu). 3. A zewnętrzny - osoba, instytucja mówiące co robić, 4. A wewnętrzny - objawia się jako obowiązek, sumienie, superego. . Autorytet stał się niewidoczny, zamiast jawnych, są anonimowi. Ukrywa się pod maską zdrowego rozsądku, nauki, zdrowia, opinii publicznej. Zdaje się posługiwać łągodna perswazją, subtelną sugestią. (sumienie neurotyczne - brak tolerancji) Postawa wobec władzy charakteru autorytarnego: siłą włądzy wywołuje automatycznie miłość, podziw i gotowość podporządkowania się. Ludzie pozbawieni władzy wywołują pogardę. - chęc ataku, dominacji, Nienawiść do autorytetu, gdy jego władza słabnie. Bunt przeciw A z jednoczesnym pragnieniem uległości. Postawa wobec życia. Lubi warunki ograniczające ludzką wolność, lubi poddawać się losowi. Przezycia religijne - doświadczanie absolutnej zależności> . Aktywnosć, odwaga, wiara charakteryzuje charakter autorytarny. Aktywność wyrasta z uczucia bezsilności i checi jej przezwyciężenia, działanie w imię czegoś wyższego niż własne ja, skupienie na przeszłości. Brakn władzy znakiem winy i niższości. Siła działania w oparciu o siłę wyższą, której nie możemy zmienic. Nie istnieje koncepcja równości, nie doświadcza solidarności, tylko dominacji i uległosci. Róznice płci i rasy mają znaczenie. Postawe charakteru autorytarnego wobec zycia, cala jego filozofie determinuja jego sklonnosci emocjonalne. Autorytarny charakter lubi warunki ograniczajace ludzka wolnosc, lubi poddawac sie losowi. Od jego pozycji spolecznej zalezy przy tym, co znaczy w jego pojeciu los. Dla zolnierza moze to znaczyc wole lub kaprys przelozonego, ktoremu sie chetnie podporzadkowuje. Dla drobnego byznesmena losem sa prawa ekonomniczne. Kryzys i prosperity nie sa w jego pojeciu zjawiskami spolecznymi, na ktore ludzie moga wplywac, ale wyrazem wyzszej mocy, ktorej trzeba sie poddac. Nie inaczej jest z ludzmi u szczytu piramidy. Roznica lezy jedynie w rozmiarach i zasiegu wladzy, ktorej sie ulega, a nie w samym uczuciu zaleznosci. Mam na mysli ten rodzaj osob, ktorych cale zycie pozostaje - na sposob subtelny - przywiazane do pewnej wladzy lezacej na zewnatrz ich samych12. Wszystko bez wyjatku, co robia, czuja albo mysla, niejako odwoluje sie do tej wladzy. Oczekuja od niej ochrony, pragna, zeby ona roztaczala nad nimi opieke, czynia ja odpowiedzialna za wszystko, cokolwiek mialoby wyniknac z ich wlasnych poczynan. Czesto osobnik taki nie jest wcale swiadom tej zaleznosci. Nawet jesli ma niejasna swiadomosc jakiejs zaleznosci, osoba albo wladza, od ktorej zalezy, pozostaje ukryta za mgla. Nie istnieje zadne okreslone wyobrazenie, ktore by sie kojarzylo z owa wladza. Jej glowna wlasciwoscia jest pelnienie okreslonej funkcji, a mianowicie ochrony, pomocy i rozwijania jednostki, trwania przy niej i niezostawiania jej nigdy samej. Owego "X", ktory odznacza sie tymi wlasciwosciami, moglibysmy nazwac magicznym pomocnikiem. Oczywiscie ow magiczny pomocnik podlega personifikacji: jako Bog, jako zasada moralna albo jako osoba realna, np. jako jedno z rodzicow, maz, zona lub przelozony. Nalezy pamietac, ze realne osoby, biorac na siebie role magicznego pomocnika, zostaja wyposazone we wlasciwosci magiczne, a cale ich znaczenie wyplywa odtad z faktu, ze tego magicznego pomocnika uosabiaja. Proces personifikacji magicznego pomocnika daje sie czesto zaobserwowac w tak zwanym zakochaniu. Osoba zajmujaca tego rodzaju postawe wobec magicznego pomocnika stara sie go odnalezc w jakiejs istocie z krwi i kosci. Z tych czy innych powodow - nieraz popartych seksualnym pozadaniem - ktos drugi przybiera w jej oczach owe magiczne wlasciwosci i przeksztalca sie w istote, z ktora ta osoba sie wiaze i od ktorej odtad zalezy cale jej zycie. Nie zmienia obrazu fakt, ze owa druga osoba postepuje czesto tak samo z pierwsza. Utwierdza to jeszcze bardziej wrazenie, ze ten rodzaj zwiazku jest jedyna prawdziwa miloscia. Powody, dla ktorych jakas osoba wiaze sie z pomocnikiem magicznym, sa w zasadzie te same, jakie odkrylismy u zrodel popedow symbiotycznych: niezdolnosc do zycia samemu i do pelnego wyrazania swoich wlasnych indywidualnych mozliwosci. Przy sado-masochistycznych sklonnosciach niezdolnosc ta prowadzi do checi pozbycia sie wlasnego "ja" przez uzaleznienie sie od pomocnika magicznego; w lagodniejszej postaci, o ktorej mowie obecnie, prowadzi ona jedynie do pragnienia kontroli i opieki. Intensywnosc zwiazku z magicznym pomocnikiem jest odwrotnie proporcjonalna do zdolnosci spontanicznego wyrazania wlasnych intelektualnych, emocjonalnych i zmyslowych dyspozycji. Innymi slowy, ma sie nadzieje, ze wszystko, czego sie od zycia oczekuje, otrzyma sie z rak magicznego pomocnika, bez osobistej inicjatywy. Im wyrazniej zachodzi taki przypadek, tym bardziej osrodek zycia przesuwa sie od wlasnej osoby ku magicznemu pomocnikowi i jego personifikacjom. Odtad pytanie nie brzmi juz: jak zyc samemu? - lecz jak nim manipulowac, aby go nie stracic, jak postepowac z nim, aby czynil to, czego sie pragnie, a nawet jak przekazac mu odpowiedzialnosc za to, za co jest sie samemu odpowiedzialnym?
3. De Tocqueville
Narody noszą slady swych początków. Okoliczności jakie towarzyszyły ich narodzeniu wpływają na dalsze ich dzieje. Na ich podstawie można wyjaśnic wiele zjawisk. Czas walk religijnych. Wiekszśc ludzi opuszczających swe ojczyzny była biedna, stąd pojawiłą się równość. Od początku podział na północ i południe. Na południu poawili się poszukiwacze złota, biedni i nieokrzesani, potem rolnicy i rzemieślnicy. Najwazniejsze były dla nich korzyści materialne. Tam pojawiło się niewolnictwo i to wywarło wpływ na prawa, charakter, przyszłość południa. Niewolnictwo wprowadza ciemnotę, pychę, nędzę i luksus. Na północy zostały ze soba skojarzone idee, które dzisiaj stanowią podstawę dla społecznej myśli USA.(nowa Anglia). Emigranci, którzy się tam osiedlili należeli do klas zamożniejszych. Społeczeństwo bez panów, biednych, bogatych, społeczeństwo oświecone. Przywieźli ze sobą podstawy porządku i moralności. Byli purytanami prześladowanymi przez ojczysty rząd. Chcieli zyć po swojemu i chwalić Boga. Kolonia była przykładem jednolitego społeczeństwa, ludzi cały czas przybywało. Spory religijne i polityczne za panowania Karola I w Anglii. W NA wyłoniła się silna demokracja. Rząd angielski cieszył się z migracji. Cechy łaczące Nową Anglię z ojczyzną; sporządzanie aktów, suwerenność, mianowanie urzędników, zawieranie pokoju, wypowiadanie wojny. Nadaje prawa. Kodeks karny - prawo karne zaczerpnięte z pisma św! Prawo prymitywne zastosowano do oswieconego społeczeństwa, w którym panowały łagodne obyczaje. Chciano podtrzymać moralnośc i dobre obyczaje, powszechna kara śmierci. Prawa nie zostały narzucone, były dobrowolnie przyjęte. Wpływ ludu na sprawy publiczne, odpowiedzialność wykonawców władzy, sąd przysięgłych. Niezależność gmin. Noszenie broni przez obywateli od 16 roku życia.W NA nie istniał jeszcze system przedstawicielski. Sprawy rozpatrywano na placu publicznym.Od początku zajmowano się losem biednych, prowadzono oficjalne rejestry. Nowatorskie przepisy dotyczące szkolnictwa. Szkoły we wszystkich gminach i obowiązek ich utrzymywania i posyłania do szkół. W Europie w tym czasie panowała monarchia absolutna. W dziedzinie moralności wszystko jest uporządkowane, w polityce jest zmienne. Odtwarzanie historii Ameryki różni się diametralnie od historii społeczeństwa europejskich. W tekście mowa o społeczeństwie demokratycznym, nie o państwie, 1605 - początek migracji do Am Póln. Społeczeństwa lokalne>gminy>hrabstwa>stany. Tworzyli sami dla siebie prawa. Władza: w Europie-> władza absolutna, parlament rozdzielał ją pomiędzy szczeble władzy wykonawczej., w USA-> tu kompetencje gminy ustalało społeczeństwo. Współtworzenie prawa. Jak czegoś nie ma kodeksie, to sędziowie badali i analizowali sami. Socjologia historyczna-> odnoszenie się do genezy, zakłada, że teraźniejszość jest zdeterminowana przez genezę danego społeczeństwa.(Monteskiusz miał podobny pogląd. Condorcet: róznice są nieistotne, społeczeństwa przechodzą przez tą sama droge.) Tocqueville miał możliwość badania społeczeństwa amrykanskiego, ponieważ dopiero się tworzyło, nie badał francji, bo miała już długą historię. Uprawiał socjologię empiryczną. Pierwszy rasowy socjolog. (Monteskiusz:sfera społeczna determinuje polityczna.) Co powoduje, ze dany ustrój polityczny jest możliwy?Pierwotna jest sfera społeczna. Ustrój nie zmienia społeczeństwa, tylko je klasyfikuje. Społęczeństwo, rodzaje: 1. Arystokratyczne: shierarchizowane, róznice społeczne istnieją same w sobie, prawo może je utrwalic., 2. Demokratyczne: społeczeństwo równych szans, status nie jest przypisany przez urodzenie.-> wady: prawo tpwrzy przeciętny człowiek, czasem głupi, długo trwa proces podejmowania decyzji, trudno o indywidualizm, obowiązuje opinia publiczna. Północ - purytanie - wydedukowali s Pisma Sw zasady społeczne i prawa.Współczesna północ nie jest tak religijna, kapitalizm zmienił mentalność. Południe: rządza zysku, niewolnictwo podstawa produkcji. T uważał, ze społeczeństwa nie mogą naśladować siebie nawzajem.
2. Comte
Pierwszy filozof, który zwrócił uwagę, ze kazda z nauk powinna mieć inną metodę poznania. Comte zapoczątkował nowoczesną metodologię. Można zbudować hierarchię nauk:
Astronomia - metody obserwacji
Fizyka - posługuje się eksperymentem
Biologia i chemia - metody porównawcze
Socjologia - metody historyczne
Matematyka - nauka pomocnicza, nie ma rzeczywistego przedmiotu badań. Każda z nauk wyższych posługuje się też metodami nauki ją poprzedzającej. Dlaczego eksperyment można stosować tylko w sposób ograniczony? Bo mamy do czynienia z ludźmi.
Podział socjologii na 2 główne działy: 1. Statyka społeczna - zajmuje się badaniem porządku społecznego, czyli wzajemnymi związkami między różnymi częściami społecznego organizmu. Badana pod względem trzech aspektów: jednostki, rodziny i społeczeństwa. W badaniu jednostki skupia się na cechach człowieka, które wpływają na charakter całego społeczeństwa. Człowiek "szybko się nudzi", emocje przeważają nad intelektem, ma silnie wykształcone uczucia egoizmu, ład moralny uzależniony od osobistych instynktów, a interes powszechny jest rezultatem tego, co mają ze sobą wspólnego interesy poszczególnych jednostek. W ramach statyki społecznej można wyróżnić trzy formy elementarne samorzutnego zrzeszania się ludzi: rodzina, która jest podstawową jednostką społeczeństwa, na jej podstawie powstają inne zrzeszenia, jest najtrwalszym elementem społeczeństwa i najbardziej niezawodnym oparciem dla jego rekonstrukcji po okresie rewolucyjnego nieładu. Innym czynnikiem tej formy zrzeszania się ludzi jest podział pracy, który pozwala na rozwój ludzkich uzdolnień i uczuć moralnych. Drugą formą elementarną jest rząd (władza), który wprowadza pierwiastek przymusu w celu zagwarantowania współpracy. Ostatnią formą elementarną jest kościół i wiara - czynniki dające społeczeństwu równowagę i spójność. Wiara jest religią Ludzkości, która nie opiera się na tradycyjnych wyobrażeniach, i której nie należy kojarzyć z żadnymi bytami nadprzyrodzonymi. 2. Dynamika społeczna - jeden z dwóch (obok statyki społecznej) głównych działów socjologii, których utworzenie postulował Auguste Comte. Zadaniem dynamiki społecznej miało być badanie procesu rozwoju społecznego, w przeciwieństwie do statyki społecznej, która zajmować się miała budową porządku społecznego.
Główne założenia dynamiki społecznej można streścić do następujących tez:
Rozwój społeczeństw jest ukierunkowany i ma charakter prawidłowy.
Ludzkość w toku rozwoju przeszła przez trzy kolejne stadia różniące się sposobem wyjaśniania rzeczywistości przez ludzi: stadium teologiczne, stadium metafizyczne i stadium naukowe (czyli pozytywne).
Przemiany w świadomości ludzkiej wiążą się z odpowiednimi przemianami we wszystkich dziedzinach życia.
Ewolucja społeczna doprowadzi z czasem do doskonałego ładu społecznego.
Ludzkość jest całością i stanowi ona podmiot dziejów.
Comte był skrajnym realistą socjologicznym. Jednostka jest wytworem społeczeństwa i wszystko mu zawdzięcza. Dla zrozumienia społeczeństwa trzeba się cofnąć do przeszłości. Gdy pojawia się historia społeczeństwa łatwiej uprawiać socjologię. Podstawowe stanowisko metodologiczne Comte'a polega na tym, że jego zdaniem- dalsze rozszerzenie się wiedzy ludzkiej może się dokonać tylko przez zastosowanie pozytywnej, czyli naukowej, metody obserwacji, eksperymentu i porównywania. Dociekania socjologiczne również podlegają tej ogólnej procedurze, z tym uzupełnieniem, że z chwilą zastosowania metody porównawczej do badania kolejnych stadiów społeczeństwa, rozwinięta zostanie czwarta metoda, metoda historyczna, po której można się spodziewać rezultatów najbardziej godnych uwagi. Socjologię określił Comte w dwojaki sposób: ogólnie- jako naukę o zjawiskach społecznych, szczegółowiej- jako naukę o ładzie społecznym i postępie społecznym. Ma to ścisły związek z biologią; przedmiotem tej ostatniej jest organizacja i życie; analogicznie socjologia zajmuje się porządkiem społecznym i postępem. Comte podzielił socjologię na dwa główne działy: statykę społeczną i dynamikę społeczną. Uważał, że podstawą ładu społecznego jest zasada podziału funkcji i łączenia wysiłków: podział funkcji powodowany jest przez specjalizację i podział pracy w społeczeństwie, łączenie zaś wysiłków realizuje się za pośrednictwem instytucji państwa. Naczelną zasadą postępu społecznego jest prawo trzech stadiów rozwoju umysłowego: teologiczne, metafizyczne i naukowe- musi przejść właściwy rozwój i formowanie się jednostki, różnych dziedzin wiedzy ludzkiej, a także ogólny proces ewolucji społecznej. Żadne z tych stadiów nie może być ominięte, chociaż rozumne kierownictwo może ten proces przyśpieszyć, brak zaś rozumu może go opóźnić. Każde stadium jest niezbędnym poprzednikiem następnego, i każdy okres osiąga taki stopień doskonałości, na jaki pozwalają istniejące warunki; wynika stąd względność instytucji i nie należy się spodziewać, aby jakakolwiek z nich osiągnęła absolutną doskonałość. Obiektywne kryterium postępu polega na wzrastającej władzy człowieka nad środowiskiem. Postęp można podzielić na trzy części składowe: intelektualną, materialną i moralną. Postęp umysłowy jest oparty na prawie trzech stadiów, postęp materialny na „analogicznym rozwoju ludzkiej działalności, której pierwszą fazą jest podbój, następną obrona, a ostatnią -przemysł”, natomiast postęp moralny „ wskazuje, że społeczna natura człowieka idzie tą samą drogą, znajdując zaspokojenie najpierw w rodzinie, następnie w państwie, a ostatecznie w gatunku. Dzwigniami tego postępu są pragnienia i uczucia, a czynniki intelektualne odgrywają rolę kierującą i powściągającą. Comte wyróżniał trzy główne metody socjologii- trzy sposoby prowadzenia badań dostarczających wiedzy empirycznej o realnym świecie społecznym. Pierwszą z nich jest obserwacja, uczony odrzuca jednak obserwacje izolowane, pozbawione podstaw teoretycznych. Bez teorii nie wiedzielibyśmy, czego szukać w badanym przez nas świecie społecznym i nie rozumielibyśmy znaczenia naszych odkryć. Obserwacje powinny być ukierunkowane przez teorię, a po ich dokonaniu powiązane z jakimś prawem. Drugą z metod Comte'a jest eksperyment, który jednak bardziej pasuje do innych nauk niż do socjologii. W zjawiska społeczne nie można ingerować, nie sposób też poddać ich kontroli. Trzecią metodą jest porównanie, które Comte dzieli na trzy podtypy. Możemy porównać społeczności ludzkie z niższymi społecznościami zwierzęcymi. Możemy porównać społeczności w różnych częściach świata. Możemy porównywać różne stadia rozwoju społeczeństw w różnych okresach. Do tego ostatniego podtypu Comte przywiązywał główną uwagę. Ma ona takie znaczenie, że wydzielamy go w odrębną kategorię, jako czwartą metodę badawczą Comte'a- metodę historyczną. Statyka społeczna według Comte'a sprowadza się do badania praw akcji i reakcji różnych części systemu społecznego. Comte opisał części (struktury) społeczeństwa, sposób ich funkcjonowania oraz stosunek zachodzący między nimi a większym systemem społecznym. Uważał, że części i całość systemu społecznego znajdują się w stanie harmonii. Funkcjonaliści strukturalni przekształcili później ideę harmonii w pojęcie równowagi (equilibrium). Jeśli chodzi o metodologię badań to, Comte zalecał, by zaczynać od całości, która jest nam znana, a następnie przechodzić do części. Zdaniem Comte'a musimy w statyce społecznej wyjść poza czas i wyobrazić sobie organizm społeczny w całej jego pełni. Dynamika społeczna według Comte'a polega na badaniu praw rządzących następowaniem po sobie zjawisk społecznych. Społeczeństwo wciąż się zmienia, zmiana wszakże jest regulowana przez prawa, którym podlega. Mamy do czynienia z ewolucyjnym procesem- społeczeństwo konsekwentnie zmierza ku swojemu ostatecznemu przeznaczeniu, który osiągnie stan harmonii pod rządami praw pozytywizmu: „wciąż stajemy się bardziej inteligentniejsi, aktywniejsi, bardziej kochający” inne używane przez Comte'a określenie dynamiki społecznej to „ teoria Naturalnego Postępu Społeczeństwa Ludzkiego „ Jego zdaniem ludzkość ewoluuje ku „najszlachetniejszym skłonnościom”, ku dominacji altruizmu nad egoizmem.
8. Freud
Zycie do jakiego jesteśmy zmuszeni jest dla nas zbyt ciężkie, przynosi nam zbyt wiele cierpień, rozczarowań i niemożliwych do zrealizowania zadań. Radą na taką sytuację jest stosowanie środków uśmierzających, których to Freud wyróżnia trzy rodzaje. Jako pierwsze wylicza potężne sposoby odwrócenia naszej uwagi, które pozwalają nam lekceważyć naszą nędzę, następnie wymienia tzw. zaspokojenia zastępcze, które ją zmniejszają i jako ostatnie -narkotyki.
Pod pojęciem zaspokojenia zastępcze rozumie tutaj autor zadowolenie które daje nam na przykład podziwianie dzieł sztuki, a więc uniknięcie cierpienia oparte na uleganiu złudzeniu, na które z kolei pozwala nam posiadana przez nas fantazja.
Mówiąc o odwróceniu uwagi ma on na myśli, jak powtarza za Kandydem Woltera, by każdy uprawiał własny ogródek ,co oznacza, że jednostka powinna swoją uwagę skoncentrować jedynie na sprawach bezpośrednio ją dotyczących i nie przywiązywać większej wagi do innych aspektów życia ,związanych bądź to z innymi ludźmi, bądź ze światem zewnętrznym w ogóle.
Jeżeli zaś chodzi o narkotyki to zauważa on, że oddziałują one na nasze ciało zmieniając jego chemizm a tym samym umożliwiają nam inne, często łatwiejsze dla ludzkiej psychiki postrzeganie otaczającej nas rzeczywistości. Nie trudno jednak zauważyć, że tak jak pierwszy z wymienionych „uśmierzaczy”, narkotyki swoje działanie opierają na poddaniu się przez człowieka pewnej iluzji. Zdaję się także wynikać z tego ogólna prawda ,że wszystko to ,co pozwala człowiekowi choć na chwilę zapomnieć o przynoszącej mu cierpienie rzeczywistości, będącej przecież niczym innym jak wytworem stworzonej przez ludzi kultury powoduje uzależnienie, a więc tym samym każe sobie za dawanie ukojenia bardzo drogo płacić.
Freud więc z tej łatwej do zaobserwowania przez każdego człowieka prawidłowości wyprowadza prosty wniosek, że dużo prościej jest ludziom odczuwać cierpienie, a więc tym samym doświadczać nieszczęścia. Dochodzi on do wniosku, że cierpienie grozi każdej jednostce z trzech stron. Jako pierwsze źródło cierpienia wylicza nasze własne ciało, które poddawane jakimś torturom, bądź też rozkładowi dostarcza nam bólu, który to z kolei rodzi w naszym umyśle lęk. Drugiego źródła cierpienia upatruje Freud w świecie zewnętrznym, natomiast trzeciego ze strony innych ludzi. Mając więc do wyboru taką różnorodność cierpień, ludzie zwykli uważać się za szczęśliwych już wtedy, kiedy udaje im się uniknąć nieszczęścia i jakoś znieść cierpienie
Jak sobie radzić z cierpieniem?
Zamierzona samotnośc - obrona przez odwrócenie się od świata.
Atak na naturę - posłużenie się nauką, która pomoże poddać naturę naszej woli.
Wpływanie na własny organizm (narkotyki, alkohol)
Zaspokojenie popędów daje poczucie szczęścia, cierpienie, kiedy nie możemy zaspokoić.
Sublimacja popędu. (Zamienic na cos wyższego np. powieść miłosną)
Uniezależnienie się od świata zewnętrznego przez szukanie zadowolenia w życiu psychicznym.
Praca
Fantazjowanie
Zerwanie związku z rzeczywistością w celu osiągnięcia szczęścia, np. życie pustelnika.
Próba zmiany swiata
Religia
Miłość.
Poszukiwanie rozkoszy płynącej z piękna (te metody dzielą się na: pozytywne - nakazują podejmować działania - uzyskiwanie rozkoszy, i negatywne - nakazują powstrzymanie się od działania.
We wcześniejszych rozważaniach dostrzegliśmy trzy źródła cierpienia: potęgę natury, kruchość naszego ciała i niedoskonałość struktur organizacyjnych regulujących wzajemne stosunki ludzkie. Ujęta jednak przez badaczy definicja kultury głosi, że kultura to cała suma osiągnięć i struktur organizacyjnych, dzięki którym nasze życie różni się od tego, które wiodły ludy pierwotne, a więc wszystko to, co spowodowało, iż nasze życie służy obronie człowieka przed naturą i regulowaniu stosunków między ludźmi. Nie trudno więc ,jak niektórzy dowodzą zauważyć, że tym, co naprawdę przynosi nam cierpienie jest kultura. Zwolennicy tej koncepcji twierdzą, że bylibyśmy o wiele szczęśliwsi, gdybyśmy się jej wyrzekli i wrócili do stanu prymitywnego. Dowodzą oni też, że człowiek popada w neurozę, ponieważ nie może znieść tej ilości wyrzeczeń, jakie narzuca mu społeczeństwo każąc mu służyć ideałowi swej kultury. Wywodzą stąd wniosek, że człowiek odzyskałby szczęście gdyby można było znieść lub zmniejszyć wymogi kultury. W dalszej części pracy Freud koncentruje swoją uwagę na etyce, będącej przecież nawet w powszechnym ujęciu pewnym wyznacznikiem stopnia osiągniętej przez daną społeczność kultury. Zauważył on, że wiele z etycznych nakazów rodzi w ludziach frustrację i powoduje ich cierpienie, bowiem pozostaje w zupełnej sprzeczności z ich naturą. Do takiego rodzaju nakazów etycznych zalicza głoszony przez chrześcijaństwo nakaz ”kochaj bliźniego swego jak siebie samego”, który rozumie jako nawoływanie do kochania swych wrogów. Ten osąd opiera na założeniu, że w psychice każdego człowiek leży jakiś ułamek myślenia podobnego zwierzętom. Wskutek tego bliźni jest dla niego nie tylko obiektem pożądania płciowego, ale stanowi także pokusę, aby w stosunku do niego dać upust skłonnościom agresywnym, wykorzystać jego pracę, nie wynagradzając go, zawładnąć jego mieniem, upokorzyć go, zadręczyć, sprawić mu ból i zabić. Freud zauważa, że ta okrutna skłonność z reguły drzemie w każdym z nas, czekając tylko na jakąś prowokację, by móc się ujawnić. Skłonność do agresji postrzega autor jako najbardziej pierwotną dyspozycję człowieka, a tym samym stanowiącą największą przyczynę ludzkiego cierpienia i najsilniejszą przeszkodę stojącą na drodze rozwojowi kultury.
Freud zastanawia się więc, co może uczynić kultura, by w jakiś sposób pohamować tę agresję. Zaobserwował, że skłonność do agresji zostaje skierowana do wewnątrz, a właściwie cofnięta tam ,skąd się wyłoniła, a więc zostaje skierowana przeciw własnemu ego . Tam przejmuje ją ta część ego ,która już jako superego przeciwstawia się pozostałej części ego, i jako sumienie kieruje tę samą gotowość do agresji przeciwko ego, którą ono chętnie zaspokoiłoby wobec innych jednostek. Powstałe między surowym superego a podległym mu ego napięcie rodzi w człowieku poczucie winy. Z tej sytuacji wysnuć można wniosek, że za postęp kultury płacimy wzrostem poczucia winy, a tym samym obrona przed drzemiącą w nas agresją może uczynić człowieka równie nieszczęśliwym, co sama agresja.