1. Stosunek endecji oraz PPS (Starzy i Młodzi) do rewolucji 1905 roku w Rosji i na ziemiach polskich;

Endecja nie chciała rewolucji, uważała, że tylko współpraca z caratem może przynieść korzyść Polsce. Nie tylko nie brali udziału w rewolucji, ale tworzyli bojówki partyjne, które występowały przeciwko manifestującym robotnikom.

PPS Frakcja Rewolucyjna- celem było wyzwolenie narodowe i niepodległe państwo i przygotowanie do wojny z Rosją.

PPS Lewica- Obalenie caratu i zwycięstwo robotników w Rosji i Królestwie, co miało rozwiązać wszelkie kwestie społeczne i polityczne. Sprzeciwiano się programowi niepodległościowemu Frakcji Rewolucyjnej, uważano Polski ruch robotniczy za części składowe rosyjskiego ruchu robotniczego.

2. Projekty odzyskania niepodległości Polski w związku z przewidywanym konfliktem europejskim wg R. Dmowskiego i J. Piłsudskiego;

Roman Dmowski- Polacy powinni poprzeć Rosję w walce przeciwko Niemcom, których uważał na największe zagrożenie

Józef Piłsudski- za główne zagrożenie uznawał Rosję, dlatego należy przygotować się do wojny u boku państw centralnych.

3. Działania J. Piłsudskiego w sierpniu 1914 roku;

Podporządkowanie sobie Polskiej Drużyny Strzeleckiej we Lwowie

9.08- powstanie I Kompanii Kadrowej

Po wkroczeniu Legionów do Kongresówki Piłsudski wydaje odezwę, w której ogłasza się komendantem Wojsk Polskich

Nie udaje mu się wzniecić powstania w zaborze rosyjskim

4. Akt 5 listopada: data, nadawca i adresat, treść, skutek dla sprawy polskiej;

5 listopada 1916 roku władze niemieckie i austriackie wydały tzw. Akt 5 listopada gwarantujący Polakom powstanie samodzielnego Królestwa Polskiego. Nie zostały sprecyzowane granice przyszłej monarchii. Akt zawierał natomiast sformułowania dotyczące stworzenia armii polskiej. Wydanie aktu wiąże się z faktem, że przedłużająca się I wojna światowa zmusiła państwa centralne do poszukiwania rekruta w okupowanym Królestwie Polskim. Na podstawie aktu, 6 grudnia 1916 roku powstała Tymczasowa Rada Stanu z Wacławem Niemojowskim na czele. Kierownikiem Komisji Wojskowej został Józef Piłsudski, który podporządkował Radzie Polską Organizację Wojskową. Rada otrzymała jedynie uprawnienia doradcze, ale cały czas walczyła o ich poszerzenie na obszar szkolnictwa i sądownictwa (co udało się już po zakończeniu jej prac). Tymczasowa Rada Stanu podała się do dymisji po kryzysie przysięgowym w 1917 roku. Kontynuatorką jej prac była Komisja Przejściowa Tymczasowej Rady Stanu, a następnie Rada Regencyjna i powołany przez nią Rząd Jana Kucharzewskiego. Po nieudanych próbach pozyskania polskiego rekruta Austria i Niemcy podjęły podobne działania wobec Litwy i Ukrainy. Akt 5 listopada wywołał żywą reakcję w państwach Ententy. W grudniu 1916 roku za niepodległością Polski wypowiedział się parlament Włoch. Na krótko przed rewolucją lutową car Mikołaj II zapowiedział stworzenie zjednoczonej Polski w unii z Rosją. W styczniu 1917roku, czyli zaraz przed przystąpieniem Stanów Zjednoczonych do wojny, za niepodległością Polski wypowiedział się prezydent Woodrow Wilson. Choć sam akt 5 listopada nie dawał Polakom pewnej i konkretnej wizji przyszłej niepodległej Polski, to wywołał on na świecie tak szeroki oddźwięk, że jego ogłoszenie wydaje się być kluczowym czynnikiem w polskich staraniach o odzyskanie niepodległości.

5. Skutki rewolucji lutowej w Rosji dla sprawy polskiej;

Orędzie Rady Piotrogrodzkiej do narodu polskiego, w którym uznaje prawo Polski do całkowitej niepodległości pod względem państwowo- międzynarodowym. Mowa również o pełnym prawie stanowienia o swoim losie. Połączenie Polski wolnym sojuszem wojskowym z Rosją, zgoda na zmiany terytorialne Rosji, bu utworzyć Polskę. Oznaczało to poparcie sprawy Polski przez całą Ententę.

6. Kryzys Przysięgowy - przyczyny i skutki;

Kryzys przysięgowy - tak nazwano odmowę złożenia przysięgi przez żołnierzy I i III Brygady Legionów Polskich 9 lipca 1917. Wiosną 1917 roku Rosja zgodziła się na polską niepodległość, co oznaczało poparcie sprawy polskiej przez całą ententę. W kwietniu tego roku do wojny przystąpiły Stany Zjednoczone, co przesądziło klęskę państw centralnych - przestały być interesującym sojusznikiem. Niemcy zdawali sobie sprawę ze swojego położenia i zażądali od legionów powtórnej przysięgi. Dotychczasowy inicjator współpracy z państwami centralnymi, Józef Piłsudski, w zmienionej sytuacji zalecił legionistom przysięgi nie składać. I i III Brygada 9 lipca 1917 demonstracyjnie uchyliły się od przysięgania wierności Wilhelmowi II. Przysięgę złożyła tylko II Brygada, od samego początku słabo związana z Józefem Piłsudskim (jej dowódcą był gen. Józef Haller). Żołnierze według planów niemieckich mieli zasilić tzw. "Polnische Wehrmacht" (Polską Siłę Zbrojną) pod niemieckim dowództwem i rekrutowaną z poboru. II Brygada została wcielona do wojska austriackiego, jako PKP - Polski Korpus Posiłkowy. W wyniku kryzysu legioniści, którzy odmówili złożenia przysięgi zostali internowani w obozach w Szczypiornie i Beniaminowie, natomiast Józef Piłsudski został uwięziony w Magdeburgu razem ze swoim szefem sztabu - Kazimierzem Sosnkowskim.

7. Inkorporacyjny i federacyjny projekt przyszłych granic Polski;

Program inkorporacyjny - program autorstwa Romana Dmowskiego. Uważał on, że należy zjednoczyć ziemie Polski przedrozbiorowej, m.in. Galicję, Wielkopolskę,Królestwo Polskie,Wileńszczyznę oraz ziemie zamieszkane w większości przez Polaków. Koncepcja ta została w dużej mierze zrealizowana.

Program federacyjny - koncepcja autorstwa Józefa Piłsudskiego, opowiadająca się za utworzeniem we wschodniej Europie systemu niepodległych państw narodowych - Litwy, Białorusi i Ukrainy, które związany byłyby z Polską federacją. Państwa te miałyby tworzyć tzw. barierę między Polską, a ZSRR.

8. Pojęcia: endecja, Duma, I Kompania Kadrowa, Legiony Polskie, Komitet Narodowy Polski;

Narodowa Demokracja, ND, endecja, prawicowy i nacjonalistyczny ruch polityczny, którego początki na ziemiach polskich przypadają na ostatnie lata XIX w. Wówczas na skutek rozłamu w Lidze Polskiej powstała Liga Narodowa (1893), z R. Dmowskim, Z. Balickim, J.L. Popławskim i S. Kośmińskim. Działalnością Ligi kierowała pięcioosobowa Tajna Rada z siedzibą w Warszawie. Część działaczy została aresztowana, część wyemigrowała do Galicji. Liga Narodowa działała poprzez różne partie polityczne i organizacje kulturalne, m. in. Związek Młodzieży Polskiej Zet, Towarzystwo Oświaty Narodowej (TON).

Duma Państwowa, parlament w carskiej Rosji w latach 1906-1917. Powołany na mocy Manifestu 17 października 1905. Zajmowała się m.in. sprawami ustawodawczymi, budżetem, pożyczkami państwowymi. Uchwalane ustawy musiały być jednak zatwierdzane przez izbę wyższą, Radę Państwa. Wybory odbywały się wielostopniowo według kurii wyborczych.
Znane są cztery Dumy Państwowe: pierwsza, działająca od kwietnia do lipca 1906, druga - od lutego do czerwca 1907. Trzecia - od listopada 1907 do czerwca 1912 i czwarta - od listopada 1912 do lutego 1917. Tylko trzecia nie upadła przed końcem kadencji. Duma Państwowa praktycznie przestała istnieć w lutym 1917, jednak formalnie rozwiązano ją w październiku 1917 aktem Rządu Tymczasowego. Nazwa ta obowiązuje ponownie od 1993. W Dumie Państwowej zasiada 255 członków wybieranych w wyborach powszechnych, które odbyły się po raz pierwszy wg demokratycznej ordynacji w grudniu 1993. Rada Federacji jest drugą izbą parlamentu.

Pierwsza Kompania Kadrowa - pododdział piechoty utworzony 3 sierpnia 1914 w Krakowie przez Józefa Piłsudskiego z połączenia członków ”Strzelca” i Polskich Drużyn Strzeleckich jako zalążek Wojska Polskiego.

Legiony Polskie - polskie oddziały wojskowe, którym początek dała Pierwsza Kompania Kadrowa utworzona 3 sierpnia 1914 w Krakowie z inicjatywy Józefa Piłsudskiego.

Komitet Narodowy Polski (KNP) - polska organizacja polityczna grupująca partie narodowe i część ludowych, działająca w latach 1914-1917 w Warszawie i Piotrogrodzie. Stanowiła konkurencję dla polityków z kręgu Józefa Piłsudskiego. Dominowała w nim orientacja prorosyjska. Komitet nawoływał Polaków do biernego oporu wobec dwóch pozostałych państw-zaborców: II Rzeszy Niemieckiej i Monarchii Austro-Węgierskiej. W Warszawie wyłonił się w listopadzie 1914. Przedstawicielem KNP był Roman Dmowski. Popierały i uznawały tę organizację Francja oraz Wielka Brytania. Komitet w Warszawie przyjął patronat polityczny nad formowanym Legionem Puławskim. W grudniu Komitet nawiązał kontakt z dowództwem rosyjskiego Frontu Południowo-Zachodniego, którego efektem było 12 stycznia 1915 uzyskanie zmiany statutu wojska z ochotniczego na regularne państwowe pospolite ruszenie. Zachowano przy tym wiele przywilejów narodowych osiągniętych wcześniej. Prezesem KNP był Zygmunt Wielopolski. Zaplecze polityczne dla organizacji stanowiło Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne i Stronnictwo Polityki Realnej. Siłą zbrojną, która wspierała Komitet była Armia Polska we Francji, zwana potocznie Armią Hallera.

9. Daty (przynajmniej miesięczne): zabójstwo arcyksięcia Ferdynanda, wybuch I wojny światowej, zajęcie ziem Królestwa Polskiego przez wojska państw centralnych, kryzys przysięgowy, traktat brzeski (koniec wojny na froncie wschodnim), zakończenie I wojny światowej;

zabójstwo arcyksięcia Ferdynanda- 28.06.1914

wybuch I wojny światowej- 28.07.1914

zajęcie ziem Królestwa Polskiego przez wojska państw centralnych- 2.05.1915

kryzys przysięgowy- 9.07.1917

traktat brzeski- 3.03.918

zakończenie I wojny światowej- 11.11.1918

10. Charakterystyka społeczna, gospodarcza, etniczna, pięciu regionów Polski międzywojennej wyróżnionych przez J. Żarnowskiego;

Śląsk(Niemcy, Czesi i Ślązacy) centrum przemysłowo-robotnicze, z nielicznymi polskimi warstwami posiadającymi i „oświeconymi”, rozwinięty przemysł ciężki, centrum urbanistyczne, posiadało autonomię.

Poznańskie i Pomorze(Niemcy, Kaszubi)- kraj(region) rolniczy, silnie zróżnicowane społeczeństwo wiejskie, mocna warstwa chłopów-posiadaczy, ukształtowana warstwa robotników rolnych, stosunkowo zwarte drobnomieszczaństwo, liczna klasa robotnicza poza rolnictwem, najlepiej zmechanizowane rolnictwo, centrum przemysłu związanego z rolnictwem, najzamożniejsza ludność rolnicza.

Królestwo Polskie(Kongresówka)(Żydzi)- najlepiej rozwinięta struktura społeczna(występowały wszystkie klasy i warstwy społeczne) istniały zarówno zacofane obszary rolnicze o prymitywnej kulturze obok wielkich ośrodków przemysłowych.

Galicja(Ukraińcy, Żydzi)- stosunkowo słabo rozwinięta. Wschodnia część gdzie przeważała ludność ukraińska stała gospodarczo niżej. Przeważała ludność chłopska, znajdowała się w najtrudniejszym położeniu pod względem materialnym spośród całego obszaru etnograficznego Polski, ludzie skupiali się na utrzymaniu własnej rodziny.

Ziemie Kresów Wschodnich(Litwini)-Polacy nie stanowili większości narodowych, ludność polska- zamożna, najbardziej zacofana społecznie dzielnica kraju, dominacja ludności chłopskiej, żyjąca w ciężkich warunkach, tereny czysto rolnicze o słabo rozwiniętych innych gałęziach gospodarki narodowej, jednolita pod względem społecznym- minimalny odsetek robotników rolnych w porównaniu z liczbą chłopów posiadaczy. Słabo rozwinięte rolnictwo i przemysł, region ubogi i słabo zaludniony.

Tereny leżące na zachód od Galicji i Królestwa Polskiego były z punktu widzenia rozwoju struktury społecznej bardziej zaawansowane w kierunku zachodnioeuropejskim, zaś to co leżało na wschód było mniej niż Polska centralna rozwinięta o zróżnicowana społecznie.

11. Mniejszości narodowe w Polsce międzywojennej, ich największe skupiska i przybliżone odsetki w społeczeństwie;

W 1931 r. ludność Polski wynosiła 32,5 mln Polaków, z czego

Polacy- 65%

Ukraińcy- 16%

Żydzi- poniżej 10%

Białorusini- ok.6%

Niemcy-2%

Ukraińcy-województwa południowo-wschodnie(tarnopolskie, stanisławowskie, wschodnia część lwowskiego), wołyńskie, południe poleskiego, największym skupiskiem Ukraińców był Lwów

Białorusini- województwo wileńskie

Czesi-województwo wołyńskie

Niemcy-Górny Śląsk, okręg łódzki

Żydzi- Warszawa, Łódź

Rosjanie- rozpowszechnieni na obszarze byłego zaboru rosyjskiego

Słowacy- wsie pograniczne województwa krakowskiego

Litwini- województwo wileńskie i białostockie

Ludność żydowska- obszar dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów, Karaimarów na Wileńszczyźnie, Galicja Wschodnia, Krym

12. Stosunki społeczne pomiędzy Polakami a mniejszościami narodowymi;

Mniejszości słowiańskie walczyły o utworzenie własnych państw. Władze jednak nie uznawały żadnych ambicji, mniejszości były polonizowane, utrudniano edukację co prowadziło do napięć. Ludności białoruskiej i ukraińskiej ugrupowania prawicowe odmawiały prawa do władnego oblicza narodowego. Piłsudczycy zaś dostrzegali odrębność mniejszości słowiańskich, rozwój narodowych ideologii, wpływom polskim miały być poddane poprzez zaakceptowanie tej odrębności, szanowanie jej i w ten sposób przeciągnięcie do współdziałania z Polską. Dla Białorusinów i Ukraińców najważniejszym zagadnieniem społeczno- gospodarczym była kwestia ziemi- podział pańskiej ziemi między miejscowych chłopów. Przymusowa kolektywizacja odbiła się tragicznie na losach chłopstwa, zwłaszcza ukraińskiego. Spowodowało to wzrost atrakcyjności wzorców radzieckich w oczach większości Białorusinów i Ukraińców, nieliczni Ukraińcy i Białorusini swoją przyszłość wiązali z Polską. Na kresach wschodnich nielegalnie działały partie komunistyczne. Położenie ludności białoruskiej i ukraińskiej było upośledzone mimo formalnej równości wobec prawa. Fakt ten wywoływał opór wobec władz polskich, powodując umocnienie niepolskiej świadomości, Szkolnictwo białoruskie i ukraińskie zostało ograniczone. W stosunku do nieprzyjaznych państwu ugrupowań ukraińskich i białoruskich stosowano siłę. Stworzenie legalnej lewicowej organizacji politycznej kończyło się interwencją policji, rozwiązaniem partii i aresztowaniem działaczy. Rzeczpospolita pozbawiła mniejszości prawa do decydowania o własnych losach. Ludność zarówno ukraińska jak i białoruska utrzymywała więzi ponad granicami dzielącymi ziemie polskie, nie tracono nadziei na zjednoczenie. W województwach wschodnich w pewnej mierze mniejszości były polonizowane. Władze mniejszości traktowały tak samo jak traktowano mieszkańców ziemi polskiej przez zaborców przed I wojną światową. Żydzi traktowani byli jako niepożądani goście(polscy nacjonaliści). Nie tworzyli oni nigdzie zwartych skupisk Do Niemców odnoszono się z nieufnością, stwarzali oni istotne problemy polityczne. Odrodzoną Polskę po ostatecznym ukształtowaniu się granic zamieszkiwało około 30% mniejszości narodowych, wśród której rodziły się separatyzm podsycany przez państwa ościenne. Ruch narodowy nie mógł bagatelizować tak dużego odsetku ludności niepolskiej, dlatego często zabierał głos w tej sprawie starając się rozstrzygnąć jej status w państwie. Podejście do poszczególnych grup mniejszościowych było zróżnicowane w zależności od politycznych i ekonomicznych interesów Polski, poczucia narodowej przynależności oraz stopnia lojalności wobec Polski.

13. Stosunki pomiędzy miastem a wsią, rozwój miast (jakich?), odsetek ludności miejskiej w społeczeństwie;

Białystok, Częstochowa, Katowice, Sosnowiec, Chorzów

Zakopane, Gdynia- rozwinęły się w związku z inwestycjami turystycznymi

Ludność miast ponad 100 tys. mieszkańców. W latach 1921-1931 wzrosła z 2,1 mln do 3,4 mln. Kurczyła się liczba ludności małych miasteczek poniżej 5 tys. mieszkańców. Okres 20-lecia był niepomyślny dla małych miasteczek, nie miały ekonomicznych podstaw rozwoju. W miastach o liczbie ludności przekraczającej 100 tys. mieszkańców w 1921 roku mieszkało 7,8%, w 1931 roku 10,5% a w 1939 roku 11,4% całej ludności kraju. W 1939 roku na 35 mln mieszkańców 4 mln mieszkały w mieście. Większość ludności Polski w okresie międzywojennym mieszkała na wsi. Stosunki między mieszkańcami miasta a wsi miału charakter antagonistyczny. W wiejskiej świadomości miasto było wyzyskiwaczem(miasto- to miejsce, gdzie ludzie nie pracują lub pracują bardzo mało, a żyją bardzo dostatnie). Wśród mieszkańców miasta także istniały uprzedzenia w stosunku do mieszkańców wsi- nagromadziło się wiele rozgoryczenia adresowanego do całej wsi. Poczucie wyższości wobec wsi i chłopa. Miasto wywierało także wpływ na różne przejawy życia wiejskiego.

Miasta przemysłowe: Łódź, Katowice, Sosnowiec, Chorzów, Częstochowa, Białystok

14. Hierarchia konsumpcji w społeczeństwie międzywojennym;

W społeczeństwie przedwrześniowym można wyróżnić następujące poziomy produkcji:

Poziom 1: Nieliczna elita majątkowa, arystokracja i wielka burżuazja(ok. 10 tys. obywateli), jednostki o formalnym statusie pracowników najemnych. Konsumpcja luksusowa. Rekwizyty w postaci pałaców, służby liberyjnej, wojaży zagranicznych po luksusowych miejscowościach, koligacji i kontaktów międzynarodowych.

Poziom 2: Zamożne mieszczaństwo, rentierzy, znaczna część wolnych zawodów, zawody techniczne- inżynierowie, wyższa biurokracja, większość ziemiaństwa(kilkaset tys. osób). Dochody mocno zróżnicowane. Umożliwiały one życie bez troski o wyżywienie i odzież, luksusowe, nowoczesne mieszkania, budownictwo will, podróże, niekiedy kupowanie samochodów, staranne wykształcenie dzieci, utrzymanie licznej służby domowej.

Poziom 3: typowy dla inteligencji, grupy pracowników aparatu państwowego niższego szczebla, nauczyciele szkół średnich, zamożniejsze drobnomieszczaństwo, gorzej sytuowani członkowie wolnych zawodów, najwyżej uposażeni robotnicy. Poziom konsumpcji powyżej średniej. Dochody na ogół umożliwiały zaspokojenie podstawowych wydatków na wyżywienie, posiadanie kilkupokojowego mieszkania, często służby, kształcenie dzieci okupowane niekiedy pewnym wysiłkiem, skromne wydatki na urlop.

Poziom 4: niżsi urzędnicy, lepiej sytuowana część wykwalifikowanych robotników przemysłu ciężkiego, zwłaszcza w fabrykach państwowych, przedsiębiorstwach i służbach komunalnych, lepiej prosperujący rzemieślnicy i sklepikarze(ok.3,5 mln). Wydatki bieżące były trudnym i ważnym problemem. Znacznie gorsze warunki mieszkaniowe. Problem z kształceniem dzieci- kształcenie dzieci na poziomie szkół średnich było dostępne dla niektórych przy pomocy państwa.

Poziom 5: niewykwalifikowani robotnicy mający stałą pracę robotnicy zatrudnieni w drobnym przemyśle i rzemiośle, masa sproletaryzowanego drobnomieszczaństwa(5-6 mln). Dochody pozwalały jedynie ledwo wiązać koniec z końcem, większa niepewność życiowa, zaspokojenie potrzeb stanowiło problem podstawowy. Warunki mieszkaniowe były złe, nieznośne. Poziom życia zależał od koniunktury gospodarczej.

Poziom 6: ludność chłopska liczyła prawie połowę ludności Polski, zróżnicowana wewnętrznie(15mln). Dużą rolę odgrywały wahania koniunktury. W latach przedkryzysowych poziom dochodów zamożniejszych i średnich warstw chłopstwa mógł przewyższać niektóre wyższe grupy. Niski poziom konsumpcji.

Poziom 7: bezrolni wyrobnicy, proletariat wiejski, tj. najuboższa i pozostająca w nędzy grupa mieszkańców wsi. 4 mln na wsi a 4,5mln ogólnie.

15. Możliwości awansu społecznego w Polsce międzywojennej;

W Polsce międzywojennej były trzy drogi do zdobycia awansu społecznego, a mianowicie:

zdobycie wykształcenia

kariera wojskowa

wyjazd ze wsi do miasta

16. Pojęcia: mniejszości słowiańskie, drobnomieszczaństwo, rentierzy, ziemiaństwo;

Mniejszości słowiańskie- grupa obywateli państwa, której członkowie mają poczucie własnej odrębności, czemu może towarzyszyć inne pochodzenie etniczne, językowe, kulturowe i religijne od większości populacji, przykładem mniejszości słowiańskiej są Ukraińcy i Białorusini.

Drobnomieszczaństwo- warstwa społeczna, której ukształtowanie przypadło na okres zmierzchu feudalizmu i początki społeczeństwa burżuazyjnego. Ich przynależność do tej warstwy określona była głównie na podstawie źródła dochodów, zasobów majątkowych, rodzaju podejmowanej działalności gospodarczej oraz podobieństwo poziomu prestiżu społecznego i odbieranego stylu życia, Czynniki te wyznaczone były przez drobną własność środków produkcji, osobistą pracę oraz wkład najbliższej rodziny w prowadzoną działalność zarobkową.

Rentierzy- osoby utrzymujące się z procentów płynących z posiadanych papierów wartościowych lub wkładów bankowych.

Ziemiaństwo- grupa społeczna, najczęściej przedstawiciele drobnej lub średniej szlachty. Ziemiaństwo pozostawało silną grupą społeczną w okresie 20-lecia. Cechą szczególną tej warstwy jest dziedziczna przynależność oraz oparcie na własności ziemskiej, czyli posiadaniu i użytkowaniu ziemi.

17. Przyczyny słabości systemu demokracji parlamentarnej w Polsce w pierwszej połowie lat 20-tych;

brak doświadczenia politycznego kraju

niestabilność parlamentu

młodość państwa

kryzysy polityczne

18. Prezydenci Polski lat 1922-1939, okresy ich urzędowania

Gabriel Narutowicz 11-16.12.1922

Stanisław Wojciechowski- 20.12.199-14.05.1926

Ignacy Mościcki- 4.06.1926-30.09.1939

19. Program polityczny Piłsudskiego przed przewrotem majowym, stosunek obozu Piłsudskiego do demokracji parlamentarnej;

Po przewrocie majowym Piłsudski wprowadził system autorytarny oparty na armii i swych zwolennikach - zwany sanacją (łac. uzdrowienie). Wprawdzie nie zmienił początkowo konstytucji, ale ograniczył znacznie rolę parlamentu. 2 sierpnia Sejm przyjął nowelizację konstytucji (nowela sierpniowa), wzmacniającą wydatnie rolę prezydenta - mógł wydawać rozporządzenia z mocą ustawy i rozwiązywać obie izby parlamentu na wniosek rządu. 20 września 1926 Klub Chrześcijańskiej Demokracji zgłosił wniosek o wotum nieufności względem dwóch ministrów w rządzie Bartla - Antoniego Sujkowskiego i Kazimierza Młodzianowskiego. Wniosek został przyjęty, Bartel podał gabinet do dymisji, ale marszałek polecił prezydentowi ażeby ten powołał rząd w takim samym składzie. Nie naruszało to przepisów konstytucji, ale antyparlamentarna wymowa tego posunięcia była jasna. Kolejny rząd Bartla przetrwał jednak tylko 4 dni.

scentralizowana władza

chcieli 3podziału władzy, niezależnych od siebie

niezgoda na dyktaturę partyjną

demokracja parlamentarna ale na pewnych warunkach

20. Zaplecze polityczne Piłsudskiego, na kim się przede wszystkim opierało;

Zaplecze polityczne opierało się przede wszystkim na Kazimierzu Bartlu, Walerym Sławku(powołuje BBWR).

21. Proces przejmowania władzy wykonawczej przez Piłsudskiego po przewrocie majowym;

Piłsudski został wybrany na prezydenta, ale odmówił (m.in. przez zamach na Narutowicza) i zaproponował kandydaturę Mościckiego. Nowela sierpniowa zwiększała uprawnienia prezydenta, między innymi w zakresie samodzielnego rozwiązywania izb i wydawania rozporządzeń z mocą ustaw.

23. Tzw. sprawa (afera) Czechowicza;

"Sprawa Czechowicza" (1929) to określenie jedynego postępowania przed Trybunałem Stanu w okresie II Rzeczypospolitej. Dotyczyło ono nieprawidłowego wykorzystania nadwyżek budżetowych państwa. Jako oskarżony przed Trybunałem stanął ówczesny minister skarbu Gabriel Czechowicz. Początki rządów sanacji w Polsce zbiegły się ze znaczną poprawą koniunktury na rynkach światowych. Polska gospodarka skorzystała m.in. na wielomiesięcznych strajkach górników w Wielkiej Brytanii i Skandynawii. W latach 1926-1929 osiągnięte dochody państwa były wyższe od przewidywanych w budżecie, powstawały zatem nadwyżki. Według obowiązującej konstytucji marcowej nieplanowane wydatki rządu wymagały uchwały Sejmu o kredytach dodatkowych. Jednak w ustalonej od początku lat 20. praktyce, rząd zwykle występował o te kredyty post factum. Wynikało to z niemożności natychmiastowego zwołania Sejmu, gdy tylko pojawiły się nadwyżki. Podobna sytuacja nastąpiła w roku budżetowym 1927/28. Preliminowane na 1973 mln zł wydatki przekroczone zostały przez rząd o 560 mln, czyli prawie o jedną trzecią. Jak stwierdziła później Komisja Budżetowa Sejmu, wydatku kwoty 230 mln zł nie można było bezpośrednio wytłumaczyć. Większość zarzutów wiązała się jednak z następującym pismem skierowanym do ministra skarbu Gabriela Czechowicza przez Józefa Piłsudskiego (ówczesnego premiera) z dnia 16 grudnia 1927: Sprawy państwowe zmuszają mnie do wymagania od Pana zwiększenia mego funduszu dyspozycyjnego o 5 milionów złotych. Zechce Pan Minister przekazać tę sumę do Prezydium Rady Ministrów do mojej dyspozycji. Fundusz dyspozycyjny (pierwotnie 200 tys. zł) zwiększył się ostatecznie o 8 mln zł. Pieniądze te przeznaczone zostały na kampanię wyborczą BBWR, co nie było tajemnicą. 23 kwietnia 1928 endecja złożyła w Sejmie wniosek do rządu, o wyjaśnienie dodatkowych wydatków i wystąpienie o kredyty dodatkowe. Rząd jednak tego nie zrobił, z dwóch przyczyn. Pierwszą z nich była problematyczna kwestia 8 mln zł, do publicznej dyskusji na którą rząd nie chciał dopuścić. Drugi powód wypływał ze słów Piłsudskiego: Wydałem rozkaz - wydawać wszystko, choćby na złość, żeby nie oddawać Skarbowi z powrotem. Piłsudski postanowił wykorzystać sprawę przekroczeń w starciu z ówczesną opozycją. Wniosek ZLN ponowiony został w listopadzie 1928. Ówczesny premier, Kazimierz Bartel próbował uspokoić sytuację zapewnieniem, że rząd wniesie ustawę. Tak się jednak nie stało. 12 lutego 1929 PPS, Stronnictwo Chłopskie i PSL "Wyzwolenie" złożyły wniosek o postawienie Czechowicza przed Trybunałem Stanu. Wniosek poparła Komisja Budżetowa Sejmu, wreszcie 20 marca 1929 przegłosował go Sejm. Czechowicza oskarżano o niezgodne […] wydatkowanie kwoty przeszło 500 milionów złotych na cele nieprzewidziane w budżecie i nie mieszczące się w granicach kredytów w rubrykach jego ustalonych, […] dokonanie otwarcia kredytów nie objętych budżetem, bez złożenia w tym względzie wniosków Sejmowi i bez uzyskania na to przyzwolenia w drodze ustawodawczej. Oczywistym było, że winnym zaistniałych przekroczeń jest nie Czechowicz, a Piłsudski, który będąc premierem odpowiadał za swojego ministra, sam także stymulował dodatkowe wydatki. Adresatem oskarżenia był zatem Piłsudski, ale jego samego w ówczesnej sytuacji politycznej opozycja nie mogła oskarżyć. Z kolei sam Czechowicz bronił Piłsudskiego podczas przesłuchań:Osiągnięcie wyższego celu mego życia zawdzięczam wyłącznie i jedynie marszałkowi Piłsudskiemu. Jakże mogliście żądać ode mnie żebym wystąpił wobec niego z votum nieufności, gdy wam, moim oskarżycielom sumienie wasze nie pozwoliło tego uczynić?. W dniach 26-29 marca 1929 roku odbyła się rozprawa przed Trybunałem Stanu. Czechowicza bronił znany adwokat, bliski współpracownik Piłsudskiego mec. Franciszek Paschalski. Nie rozstrzygnęła ona winy Czechowicza - sędziowie skierowali ją do ponownego rozpatrzenia przez Sejm. Ten jednak przez rok nie zdążył się wypowiedzieć. Sanacja osiągnęła to dzięki odraczaniu sesji Sejmu przez prezydenta oraz wywoływaniu sztucznych przesileń rządowych. Gdy wreszcie 29 marca 1930 zwołano posiedzenie, na którym miała się odbyć dyskusja na temat przekroczeń budżetowych, zastraszony marszałek Ignacy Daszyński wycofał w ostatniej chwili "sprawę Czechowicza" z porządku obrad. Następne wybory do Sejmu w listopadzie 1930, wygrał BBWR. Podporządkowany sanacji Sejm bez trudu zalegalizował przekroczenia budżetowe.

24. Polityczny program OWP (co oznaczać miały rządy „elity narodowej”?), stosunek Obozu do demokracji parlamentarnej;

chcieli rządów elity narodowej

stosunek do demokracji parlamentarnej był nieufny bo pochodzi od rewolucji francuskiej

umniejszanie praw jednostki

elita narodowa-ideowo Polacy

masoni działający w ukryciu

25. Stosunek OWP do mniejszości narodowych;

mniejszości słowiańskie powinny być jako jednostki na równi z obywatelami

ograniczenie praw żydów (numerus clausus na uniwersytetach, bojkot gospodarczy)

26.Pojęcia: demokracja parlamentarna, autorytaryzm, sanacja (w znaczeniu pierwotnym i rozpowszechnionym po 1926); wybory „brzeskie”, BBWR, solidaryzm państwowy, solidaryzm narodowy, ZLN, OWP;

demokracja parlamentarna- ustrój polityczny, w którym uprawnieni do głosowania wybierają parlamentarzystów jako swoich przedstawicieli( w Polsce posłów i senatorów). Liczba przyznanych mandatów zależy od głosów oddanych na poszczególne partie w wyborach oraz od obowiązującej ordynacji wyborczej.

autorytaryzm- system rządów, w którym władza skoncentrowana jest w ręku przywódcy i jego najbliższego otoczenia, podejmują oni decyzje zatwierdzone przez bezwolny parlament i egzekowane dowolnymi metodami. W autorytaryzmie ważną rolę odgrywa cenzura, policja polityczna i armia, są one narzędziami tłumienia wszelkich objawów opozycji i niezadowolenia.

sanacja- potoczna nazwa rządzącego obozu piłsudczykowskiego w latach 1926-1939, powstała w związku z głoszonym przez Józefa Piłsudskiego hasłem „sanacji moralnej” życia publicznego w Polsce, wysuwanym w toku przygotowań i w okresie przewrotu majowego. Główną organizacją polityczną sanacji był BBWR(1928-1935). Sanacja wprowadziła rządy autorytarne, zwalaczała komunizm, głosiła tezy o kryzysie demokracji, konieczności silnych rządów i likwidacji partii opozycyjnych(politycy piłsudczykowscy tworzyli w nich grupy rozłamowe, np. PPS dawna Frakcja Rewolucyjna, grupy J. Bojka, J. Stapińskiego, NPR- Lewica i inni). Dążenia te częściowo znalazły wyraz w Konstytucji kwietniowej z 1935. Przykłady zwalczania opozycji to między innymi założenie Obozu Odosobnienia w Berezie Kartuskiej, Proces Brzeski, delegalizacja Obozu Wielkiej Polski i Obozu Narodowo- Radykalnego. Po 1935 w obozie sanacji wyraźnie rysowały się różnice. W latach 1935-1937 powstała i rozwinęła się lewica sanacyjna, grawitująca ku współpracy z opozycyjnymi partiami( między innymi w Klubach Demokratycznych). Tak zwana grupa zamkowa, skupiona wokół Ignacego Mościckiego, konkurowała z działaczami zgrupowanymi wokół Edwarda Rydza-Śmigłego i OZN reprezentującymi tendencje nacjonalistyczne i autorytarne. Głównymi działaczami byli: Walery Sławek, Aleksander Prystor, Bogusław Miedziński, Kazimierz Świtalski, Adam Koc, Józef Beck, Tadeusz Hołówko, Janusz Jędrzejewicz. Klęska wrześniowa położyła kres rządom sanacji, lecz jej działacze zachowali podczas II wojny światowej znaczne wpływy w rządzie emigracyjnym i jego agendach w kraju.

„wybory brzeskie”- popularna, ironiczna nazwa wyborów do Sejmu RP z 16.11.1930 roku. W nowo wybranym Sejmie BBWR zajął 55% miejsc. Zmęczone politycznymi walkami społeczeństwo postanowiło zagłosować na ugrupowanie, które w swoim programie miało stworzenie silnego i stabilnego państwa. Według opinii niektórych historyków wybory te zostały częściowo sfałszowane na korzyść ówczesnego obozu rządowego.

BBWR- Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem, organizacja polityczna okresu międzywojennego w Polsce, utworzona w 1928 roku przez Walerego Sławka. Skupiała drobniejsze ugrupowania polityczne i grupy mniejszości narodowych, a także zwerbowała kilku posłów z PPS i PSL”Piast”.

solidaryzm państwowy- kierunek społeczno-polityczny głoszący ideę wspólnoty interesów wszystkich państw niezależnie od ich pozycji na arenie międzynarodowej.

solidaryzm narodowy- naturalna wspólnota interesów całego narodu,współodpowiedzialność w dążeniach i działaniach

 na jego rzecz.

ZLN- Związek Ludowo-Narodowy-polska partia polityczna działająca w II Rzeczypospolitej, zrzeszająca polityków prawicowych o poglądach narodowych (endecja), a także konserwatywnych i chadeckich.

W latach 1919-1926 odnosiło sukcesy wyborcze, jednakże na skutek braku porozumienia z innymi ugrupowaniami nie mogło samo sprawować rządów. Mogło jedynie wprowadzać pojedynczych, wykwalifikowanych ministrów (np. w resortach skarbu, oświaty czy spraw zagranicznych) do kolejnych powstających po 1923 rządów z chadekami i ludowcami (Chjeno-Piast). W wyborach prezydenckich wystawiali własnego kandydata - Maurycego hr. Zamoyskiego jako przeciwwagę dla Gabriela Narutowicza i Stanisława Wojciechowskiego, działacza PSL "Piast". Po przewrocie majowym stopniowo traciło na znaczeniu na skutek represji obozu piłsudczyków. Rozpoczęły się kłopoty wewnętrzne i rozłamy, dodatkowo nasilane przez represje ze strony obozu sanacyjnego. W 1928 przekształciło się w Stronnictwo Narodowe.

OWP-Obóz Wielkiej Polski, skrajnie nacjonalistyczna organizacja polityczna, założona po przewrocie majowym 1926 przez R. Dmowskiego. OWP miał skupić w swych szeregach wszystkie organizacje endeckie, a także całą antysanacyjną prawicę. Rezygnował z walki o władzę na forum parlamentarnym, dążył do obalenia piłsudczyków w drodze przewrotu, tworząc w tym celu bojówki. Propagował idee o charakterze narodowym, co sprzyjać miało przemianom świadomości społecznej i dokonaniu w przyszłości zmian ustrojowych zbliżonych do włoskiego faszyzmu. Działalnością OWP kierowała Wielka Rada, której przewodzili, oprócz R. Dmowskiego, m.in.:S. Haller, M. Borzęcki, T. Bielecki. W 1933 zdelegalizowany przez władze państwowe.
Uzyskał znaczne wpływy wśród inteligencji oraz w środowisku rzemieślniczym i robotniczym. Członkowie rozwiązanego OWP rozpoczęli działalność w Stronnictwie Narodowym, następnie w Obozie Narodowo-Radykalnym.

27. Daty (przynajmniej miesięczne): przewrót majowy, uchwalenie konstytucji marcowej, uchwalenie konstytucjikwietniowej

przewrót majowy- 14-15.05.1926

uchwalenie konstytucji marcowej- 17.03.1921

uchwalenie konstytucji kwietniowej- 23.04.1935

29. Reforma rolna z 28.12.1925, jej podstawowe założenia;

dobrowolność parcelacji

limit parcelacji wynosił co najmniej 200 tys. ha rocznie

rozparcelowana ziemia miała być sprzedawana po cenach rynkowych

Kościół został wyłączony z parcelacji

ziemię mogli wykupywać chłopi małorolni, którzy stracili pracę w wyniku reformy rolnej

32. Widoczne efekty wielkiego kryzysu gospodarczego w polskim przemyśle i rolnictwie;

Kryzys gospodarczy w Polsce (1929-1935), wielki kryzys światowy dotarł do Polski pod koniec 1929. Dla Polski specyficzny był spadek zwłaszcza cen artykułów rolnych (o 50-70%). W przemyśle produkcja spadła w 1932 do 63% produkcji z 1929. Wycofywanie kapitałów obcych pogorszyło bilans płatniczy. 1933 dochód narodowy II RP spadł o ponad połowę, a liczba bezrobotnych wzrosła do miliona. Rządy Sanacji podjęły zdecydowane reformy gospodarcze m.in. przez wprowadzenie w życie czteroletniego planu ekonomicznego autorstwa E. Kwiatkowskiego. Plan, którego założenia miały być zrealizowane w latach 1936-1940 przewidywał rozbudowę Centralnego Okręgu Przemysłowego (COP), zwiększenie liczby fabryk, a także likwidację dysproporcji ekonomicznych poszczególnych regionów Polski.

33. Pojęcia: parcelacja, krach giełdowy, roboty publiczne;

Parcelacja- dokonanie podziału większego obszaru gruntów (folwarcznych, wspólnoty gminnej) na mniejsze działki i oddanie ich w użytkowanie indywidualnym gospodarstwom w drodze sprzedaży; także unormowany ustawą podział większych gospodarstw rolnych poprzez sprzedaż bądź nadanie

Krach giełdowy - nagły, gwałtowny spadek kursów akcji większości spółek notowanych na giełdzie. Krach spowodowany jest nagłym pogorszeniem nastrojów inwestorów prowadzącym do paniki i nagłej wyprzedaży walorów.

Roboty publiczne - zatrudnienie bezrobotnego do wykonywania prac zleconych przez samorządy terytorialne, administrację rządową oraz instytucje użyteczności publicznej. W Polsce dotyczą one jedynie osób, które zostały dotknięte bezrobociem w ostatnich 12 miesiącach. Celem robót publicznych jest zachęcenie bezrobotnego do dalszego poszukiwania pracy, a także uniknięcie zjawiska bezrobocia długookresowego.

39. Pojęcia: kultura, szkoły utrakwistyczne;

kultura- „całokształt dorobku ludzkości gromadzonego w ciągu jej dziejów, zarówno materialnego jak i duchowego.

szkoła utrakwistyczne- szkoła, w której systemie nauczania używa się dwu języków wykładowych; system nauczania stosowany głównie w krajach lub na terenach dwujęzycznych.

40. Ogólna temperatura stosunków polsko-niemieckich w okresie międzywojennym;

Tuż po wojnie stosunki polsko-niemieckie nie były zbyt dobre ze względu na to iż Niemcy nie chcieli uznać zachodniej granicy Polski. Toczyły się liczne wojny o granice(wielkopolska, śląskie). Po podpisaniu paktu o nieagresji nastąpiło chwilowe ocieplenie stosunków, które przetrwało do 1938 roku kiedy Polska przeciwstawiła się żądaniom Hitlera.

41. Roszczenia niemieckie w stosunku do Polski na przełomie 1938/1939. Czego dotyczyły, na jakich podstawach, jak odnosiła się do nich Polska?

Niemcy chcieli aby:

Gdańsk został przyłączony do III Rzeszy(Argumentem było to, że mieszkali tam w większości Niemcy. Polska jednak uważała, że Gdańsk jest Wolnym Miastem już od dawna (zostało to ustalone między Niemcami i Polską w XIX wieku.) i tak powinno zostać.

Utworzenie korytarza drogowego z Niemiec do Prus Wschodnich przez województwo Pomorskie. Miał być on wyłączony z pod władzy Polaków.(Niemcy twierdzili, że w ten sposób będą mieli łatwiejszy dostęp między tymi dwoma terenami. Polski rząd uważał jednak iż w ten sposób Niemcy chcą ograniczyć suwerenność Polski.)

Przystąpienie Polski do paktu antykominterowskiego. (Pakt ten był skierowany przeciw ZSRR. W skład wchodziły Niemcy, Japonia i Włochy. Hitler chciał by Polska sprzymierzyła się przeciw ZSRR . W ten sposób chciał panować na Wschodzie.)0

42. Stan świadomości Polaków na temat Niemiec i Związku Radzieckiego u progu wojny

Stan świadomości Polaków na temat Niemiec i Związku Radzieckiego u progu wojny

Polacy spodziewali się zagrożenia ze strony Niemiec. Starali się przygotować do ewentualnego konfliktu. Jednaki żaden Polak nawet nie podejrzewał, że ten konflikt będzie aż na taką skalę. Jeśli chodzi o ZSSR to Polacy nie spodziewali się kompletnie ataku z ich strony. Wiązało się to z tym, że ogólnie nie wiele było wiadomo na temat tego państwa, głownie za sprawą bolszewizmu, którego zachodnia Europa się obawiała i raczej unikała.

43. Ustalenia paktu Ribbentrop-Mołotow w sprawie Polski;

Na podstawie paktu państwo polskie miało zostać podzielone na dwie strefy wpływu: radziecką i niemiecką. Linia miała przebiegać wzdłuż linii rzek Narwi, Wisły i Sanu.

44. Przebieg linii demarkacyjnej pomiędzy III Rzeszą a ZSRR na terenach Polski na podstawie paktu Ribbentrop-Mołotow oraz jej korekta w ramach Paktu o Granicach i Przyjaźni z 28.09.1939

Na podstawie paktu Ribbentrop-Mołotow linia demarkacyjna miała przebiegać wzdłuż linii rzek Narwi, Wisły i Sanu. W ramach Paktu o Granicach i Przyjaźni z 28.09.1939 granica ta przesunęła się na Zachód: ZSRR zgodził się na odstąpienie Niemcom wschodniej części Mazowsza i Lubelszczyzny w zamian za zgodę Niemiec na oddanie Litwy do sowieckiej strefy wpływów.

45. Status prawny ziem polskich okupowanych przez Niemcy oraz ich obywateli;

Ziemie zachodnie zostały wcielone do III Rzeszy(miały być one całkowicie zgermanizowane: Polaków wysiedlano, zabijano, wpisywano na Volkslisty, bądź wysyłano do pracy na rzecz Rzeszy). Pozostałe ziemie (centralna Polska z Warszawą i Krakowem) weszły w skład Generalnego Gubernatorstwa. Miały stanowić obszar bezwzględnej eksploatacji gospodarczej oraz zagłębie bezpłatnej lub taniej siły roboczej. Tam też przesiedlano Polaków z terenów wcielonych do Rzeszy.

46. Agresja ZSRR na Polskę - polityczne usprawiedliwienie sowietów;

Związek Radziecki po tym jak Niemcy zaatakowali Polskę stwierdził, iż państwo te w ten sposób przestało istnieć, co oznaczało zerwanie wszelkich paktów zawartych z Polską(w tym paktu o nieagresji).Mówili też, iż wkraczając na ziemie polskie chcą ochronić mienie i życie zamieszkujących wschodnie tereny polskie Ukraińców i Białorusinów oraz uwolnić lud Polski od wojny. Zrobiono też teoretycznie wolne wybory, które zostały sfałszowane, wygrali zwolennicy ZSSR którzy poprosili władze tego kraju o wcielenie swych ziem do ZSRR.

47. Status prawny ziem polskich okupowanych przez ZSRR oraz ich obywateli;

Wszystkie ziemie polskie zajęte przez ZSSR zostały wcielone do tego państwa. Ludzie zamieszkujący te tereny otrzymali obywatelstwo radzieckie. Utrzymano polskie szkoły podstawowe i zawodowe, choć zmieniono program nauczania tak by Polacy byli wykształceni na idealnych obywateli ZSSR.

48. Daty (przynajmniej miesięczne): podpisanie polsko-niemieckiego układu o nieagresji, Anschluss, konferencja w Monachium, wystąpienie Józefa Becka w Sejmie w sprawie roszczeń niemieckich, agresja Niemiec i ZSRR na Polskę;

podpisanie polsko-niemieckiego układu o nieagresji- 26.01.1934

Anschluss- 12.03.1938

konferencja w Monachium- 29-30.09.1938

wystąpienie Józefa Becka w sprawie roszczeń niemieckich- 5.05.1939

agresja Niemiec i ZSRR na Polskę: 1.09.1939

49 Pojęcia: appeasement, Anschluss, Volkslista (Volksdeutsch);

appeasement- jest to rodzaj polityki prowadzonej przez Francję i Wielką Brytanię w stosunku do Niemiec, która polegała na utrzymaniu za wszelką cenę pokoju.

Anschluss jest to przyłączenie. W historii chodziło o przyłączenie Austrii do Niemiec w 1938 roku.

Volkslista (Volksdeutsch) - niemiecka lista narodowościowa wprowadzona 2 września 1940.

Wprowadzona została w celu podziału ludności na zajętych terenach Polski. Dzieliła się na cztery kategorie:

• Osoby narodowości niemieckiej, działające na rzecz Rzeszy (tzw. Reichslista).

• Osoby narodowości niemieckiej, zachowujące się biernie.

• Osoby częściowo spolonizowane ze względu na małżeństwo z Polakiem czy też pracę (główny nacisk na Ślązaków i Kaszubów).

• Osoby działające na rzecz Polski.

Osoby z 3. i 4. kategorii wysyłane były na roboty do Niemiec i przymusowo zaciągane do Wehrmachtu.

---