Ubezpieczenia wykł. 2 21.02.2010

Ubezpieczenia definiowane przez Jana Płazowskiego - Ubezpieczenie jest urządzeniem gospodarczym, zapewniającym pokrycie przyszłych potrzeb majątkowych, wywołanych u poszczególnych jednostek, przez odznaczające się pewną prawidłowością zdarzenia losowe, w drodze rozłożenia ciężaru tego pokrycia na wiele jednostek którym te same zdarzenia zagrażają. Definicja ta ma charakter uniwersalny, nie dotyczy tylko szkód majątku, jest to urządzenie które zapewnia pokrycie przyszłych potrzeb majątkowych.

Funkcje ubezpieczeń:

W literaturze wymienianych jest wiele funkcji ubezpieczeń. W szczególności zwraca się uwagę na funkcje, które są przypisywane również finansom, ponieważ ubezpieczenia są jednym z ogniw finansów. Nie można jednak ograniczyć się tylko do tych funkcji.

Funkcje ubezpieczeń:

1. aspekt społeczny - zapewnianie ustabilizowanych warunków działania ubezpieczonych

2. aspekt gospodarczy - zachowanie ciągłości działania gospodarczego i zapewnienie bytu ubezpieczonym przez minimalizację konsekwencji wystąpienia wypadków ubezpieczonych:

- ochrony ubezpieczeniowej

• aspekt psychologiczny

• aspekt materialny

- prewencyjna

• działania finansowe

• środki techniczno-ubezpieczeniowe

- akumulacji kapitałowej

• Na płaszczyźnie technicznej

• Na płaszczyźnie ekonomicznej

- redystrybucyjna

• Redystrybucja w czasie

• Redystrybucja w przestrzeni

- stymulacyjna

- kontrolna

- wychowawcza

Funkcja kompensacyjna - gdy wystąpi wypadek ubezpieczeniowy, ubezpieczony otrzymuje środki by wyrównać straty, pokryć przyszłe potrzeby majątkowe, które ujawniły się w związku z tym, że ryzyko się u nich zrealizowało. Nie można w ten sposób traktować zasadniczej funkcji ubezpieczeń.

Funkcja ochrony ubezpieczeniowej - przejawia się w zapewnienie bezpieczeństwa finansowego tym osobom, które zawarły umowę ubezpieczenia. Jeśli zrealizuje się ryzyko to poczucie bezpieczeństwa finansowego przekształci się w prawo do otrzymanie odszkodowania czy świadczenia. Zawierając umowę kupujemy bezpieczeństwo finansowe na wypadek zdarzeń ubezpieczonych. Podstawowa funkcja ubezpieczeń.

Funkcja prewencyjna - przejawia się w działaniach mających na celu zapobieganie powstawaniu i rozszerzaniu się wypadków ubezpieczeniowych, a także tłumieniu i zmniejszaniu natężenia ich działania. Istnieją różne formy i kierunki działań prewencyjnych:

- prewencja ogólna - polega na oddziaływaniu przez różnego rodzaju środki prawne, które określają konsekwencje dla osób przyczyniających się do powstania albo zwiększenia szkody, ale także jeśli nie zrobiły nic by zapobiec możliwym do przewidzenia zdarzeniom losowym.

- prewencja w formie działania gospodarczego - przejawia się w wykonywaniu określonych działań, których celem jest zmniejszenie prawdopodobieństwa wystąpienia szkód losowych, a także zmniejszanie samych skutków tych szkód losowych które już wystąpiły.

Zakład ubezpieczeniowy podejmują działania prewencyjnie finansowe i techniczno-ubezpieczeniowe

Środki finansowe - przeznaczanie środków na fundusz prewencyjny, zakłady ubezpieczeń tworzą fundusz prewencyjny w ciężar kosztów, jednak wiele zakładów ubezpieczeń zdając sobie sprawę z ważności podejmowania działań prewencyjnych przeznacza również na ten cel część osiągniętego zysku. Generalnie środki tego funduszu przeznaczone są na finansowanie działań mających na celu zmniejszenie szkód, lub zapobieganie ich działaniu, środki te często finansują badania naukowe, wdrożeniowe o istotnym znaczeniu dla prewencji, ponadto środki tego funduszu często przeznaczone są na finansowanie doraźnych akcji mających na celu ratowanie zagrożonego środowiska, na finansowanie doraźnych akcji, np. związanych z bezpłatnym badaniem lekarskim osób ubezpieczonych, finansowanie szczepień.

Środki techniczno-ubezpieczeniowe - przepisy ubezpieczeniowe oddziałujące bezpośrednio na zwiększenie bezpieczeństwa osób, czy majątku ubezpieczonych, np. przepisy dotyczące stanu bezpieczeństwa obiektów zgłaszanych do ubezpieczenia. Przepisy określają, jak musi być zabezpieczony majątek, aby mógł być objęty ochroną ubezpieczeniową. Określony poziom bezpieczeństwa musi być także zapewniony podczas ochrony ubezpieczeniowej. Innym środkiem techniczno-ubezpieczeniowym jest udział własny ubezpieczającego w szkodzie. Zastosowanie tego udziału własnego, ma na celu skłonienie ubezpieczonego do większej dbałości o stan ubezpieczonego mienia. Udział własny polega na zamieszczeniu w umowie klauzulę zgodnie którą gdy nastąpi wypadek ubezpieczeniowy szkoda nie będzie w pełni pokryta przez ubezpieczyciela, bowiem ubezpieczony będzie musiał pokryć część szkody. Kolejny środek techniczno-ubezpieczeniowy - taryfa ubezpieczeniowa. W taryfie ubezpieczeniowej stosowany jest zwykle system określany mianem bonus malus, system zwyżek i zniżek towarowych. Bonusy i malusy stosowane są zwykle w przypadku gdy ryzyko ubezpieczeniowe odbiega od przeciętnego, np. zwyżka gdy ryzyko większe od przeciętnego lub duża szkodowość. Kolejny środek, to roszczenia regresowe w stosunku do sprawcy szkody również mają charakter prewencyjny, ponieważ konsekwentne dochodzenie tych roszczeń od sprawcy szkody oddziałuje na zmniejszenie szkodowości, w niektórych rodzajach ubezpieczeń majątkowych. Roszczenia te, polegają na tym, że jeśli ktoś spowoduje szkodę, tzn. że musi ją naprawić. Jeśli szkoda została spowodowana w ubezpieczonym majątku, to właściciel tego majątku ma prawo dochodzić odszkodowania od ubezpieczyciela w związku z nastąpieniem wypadku ubezpieczeniowego. Zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie, ale w momencie wypłaty tego odszkodowania, na zakład ubezpieczeń przechodzą prawa, która ma ubezpieczony wobec sprawcy szkody, czyli ubezpieczyciel ma prawo domagać się zwrotu odszkodowania od sprawcy. Działania prewencyjne podejmowane przez zakład ubezpieczeń powinny mieć zapewnioną pewną efektywność, a zatem zakład ubezpieczeniowy oblicza wskaźnik efektywności podejmowanych działań.

K - koszt nakładów prewencyjnych

V - oczekiwane zmniejszenie szkód losowych

E - wskaźnik efektywności

Wskaźnik powinien być większy niż 1.

Wydatki na cele prewencyjne ponosi się jednorazowo, natomiast efekty nastąpią po jakimś czasie i zwykle rozciągają się w jakimś okresie. A zatem istnieje konieczność uwzględnienia w tym wzorze zmiennej wartości pieniądza w czasie. A zatem V stanowi sumę doraźnych efektów prewencyjnych i zdyskontowanych wartości efektów przyszłych. Efektem tych działań może być zarówno zmniejszenie szkód bezpośrednich lub pośrednich. Szkody bezpośrednie łatwo jest wymierzyć, lecz problem jest przy szkodach pośrednich. Oszacowanie szkód pośrednich jest trudne, ponieważ szkody te mogą mieć wymiar zarówno indywidualny i społeczny. Problem jest z oszacowaniem korzyści wynikających z działań prewencyjnych. Szacowanie tych korzyści związane jest z tym, że działalność prewencyjna może przybierać różne formy:

- działanie polegające na całkowitym wyeliminowaniu przyczyn powstawania określonych szkód losowych

- działalność zmierzająca do zmniejszenia stopnia zagrożenia ubezpieczonych obiektów przez wypadki ubezpieczeniowe, w tym zmniejszenia natężenia oraz częstości szkód w danej grupie obiektów

- działalność która ma na celu wcześniejsze przygotowanie akcji tłumiącej, czyli takiej która likwiduje w momencie zapoczątkowania danego wypadku ubezpieczonego zagrożenia

- działalność polegająca na opracowywaniu określonych przepisów czy warunków bezpieczeństwa, oraz działalność polegająca na popularyzacji metod i środków polegających na zapobieganiu powstawaniu szkód

Funkcja akumulacji kapitałowej (finansowa, inwestycyjna, kapitałowa):

1. na płaszczyźnie technicznej - poprzez ubezpieczenia następuje repartycja finansowy skutków wypadków ubezpieczeniowych w ramach wspólnoty ryzyka. Ryzyko jest przyjmowane przez zakład ubezpieczeniowy. Ryzyko które zrealizuje się u ubezpieczonych będzie pokrywane ze środków wspólnych wszystkich ubezpieczonych. Zakład ubezpieczeń gromadzi środki w ramach rezerw techniczno-ubezpieczeniowych.

2. na płaszczyźnie ekonomicznej - gdy rozpatrujemy alokację kapitałową, zdajemy sobie sprawę, że tylko część zgromadzonych składek będzie przeznaczona na zgromadzone cele. Zakładu ubezpieczeń gromadzą ogromne fundusze, inwestując pozostałą część. Rezerwy techniczno ubezpieczeniowe które zakład ubezpieczeniowy utworzył, muszą mieć odzwierciedlenie w inwestycjach (lokatach). Zakład ubezpieczeń jest instytucją zaufania publicznego, a środki w formie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych są własnością ubezpieczeniowych. Jest to kapitał obcy (zobowiązania) wobec osób ubezpieczonych, wynikające z zawartych umów ubezpieczenia. Inwestycje których zakład ubezpieczeń dokonał muszą być przede wszystkim bezpieczne. Konieczne jest zapewnienie odpowiedniego bezpieczeństwa inwestowanych środków. Na inwestowanie w instrument finansowe środków określone są limity, jako procent rezerw techniczno-ubezpieczeniowych. Takie rozwiązania prawne mają na celu zachowanie bezpiecznego inwestowania przez zakłady ubezpieczeń. Zasada rentowności - zakład ubezpieczeń musi tak inwestować, aby uzyskać określoną stopę zwrotu. Minimalna stopa to poziom inflacji. Lokaty muszą mieć odpowiednią płynność. Trzeba dostosować inwestycje do rodzajów zobowiązań.

Funkcja redystrybucyjna - realizacja tej funkcji jest związana ściśle z ideą ubezpieczeń, tzn. ubezpieczenia mają na celu gromadzenie środków finansowych, a następnie ich podział, w tym celu, aby wypłacić odszkodowania, lub świadczenia, a to prowadzi do redystrybucji dochodu narodowego. Redystrybucja ubezpieczeniowa różni się o finansowej. Cechy specyficzne:

- jest ograniczona podmiotowo - jej zasięgiem objęte są osoby objęte ochroną ubezpieczeniową

- cechą charakterystyczną redystrybucji ubezpieczeniowej jest, że liczba podmiotów świadczących na rzecz funduszu ubezpieczeniowego, wielokrotnie przewyższa liczbę podmiotów korzystających ze świadczeń finansowanych z tego funduszu.

- redystrybucja ubezpieczeniowa jest inna niż redystrybucja fiskalna, ponieważ zapobiega zmianom, majątku społecznego, ma charakter stabilizacyjny

- redystrybucja ubezpieczeniowa realizuje się w czasie oraz w przestrzeni. Dokonuje się w czasie poprzez gromadzenie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych w okresach zmniejszonej szkodowości i wykorzystywania tych rezerw gdy szkodowość wzrasta. Natomiast redystrybucja dokonuje się w przestrzeni ponieważ występują różnice w szkodowości między różnymi regionami.

Funkcja stymulacyjna - polega na wykorzystywaniu przepływów strumieni pieniężnych, związanych z operacjami ubezpieczeniowymi, do tworzenia bodźców oddziałujących na podmioty narażone na ryzyko.

Funkcja kontrolna przejawia się w tym, że na podstawie obserwacji strumieni pieniężnych, związanych z operacjami ubezpieczeniowymi uzyskuje się informacje o przebiegu procesów gospodarczych.

Funkcja wychowawcza - zwraca się uwagę na fakt, że ubezpieczenia skłaniają do przezornego przewidywania przyszłości, skłaniają do oszczędzania, realizują się poprzez wspólnotę ryzyka, „jeden za wszystkich, wszyscy za jednego”

Zawierając umowę ubezpieczenia nawiązuje się stosunek ubezpieczeniowy.

Stosunek ubezpieczenia jest stosunkiem cywilno - prawnym, który wiąże zakład ubezpieczeń, czyli ubezpieczyciela, z ubezpieczającym na podstawie którego, ubezpieczyciel jest zobowiązany, do wypłacenia odszkodowania albo świadczenia gdy nastąpi wypadek ubezpieczeniowy, zaś ubezpieczający jest zobowiązany do zapłacenia składki ubezpieczeniowej i przestrzegania warunków ubezpieczenia.

Stosunek ubezpieczenia jako stosunek cywilno-prawny - zawarty między dwoma równorzędnymi partnerami, a spory między nimi, na wniosek każdej ze stron, mogą być rozstrzygane w drodze postępowania cywilnego przed sądem.

Cechy stosunku ubezpieczenia:

- kwalifikowany - jedną ze stron jest zakład ubezpieczeń, który posiada odpowiednie kwalifikacje, potwierdzone odpowiednim zezwoleniem na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej a nie jest to dowolny podmiot

- odpłatny - na ubezpieczającym ciąży obowiązek zapłacenia składki ubezpieczeniowej

- masowy - wyraża się w tym, iż żaden pojedynczy stosunek ubezpieczenia nie mógłby istnieć, bez dużej ilości takich stosunków

- adhezyjny - oznacza przystępowanie, albo przyleganie. Polega na tym, że większość stosunków ubezpieczenia jest nawiązywanych w ten sposób, że ubezpieczający przystępuje do warunków określonych przez zakład ubezpieczeń.

- trwały (ciągły) - stosunek ubezpieczenia trwa przez wyznaczony czas

- dwustronnie zobowiązujący - nawiązanie stosunku ubezpieczenia powoduje że obydwie strony tego stosunku mają określone zobowiązania

- kauzalny (causa cavendi) - oznacza przyczynowość, stosunek ubezpieczenia jest nieważny, jeśli nie istnieje przedmiot ochrony, w zachowaniu którego ubezpieczony ma interes

Wypadek ubezpieczeniowy - przewidziane w umowie ubezpieczenia zdarzenie losowe, z którego nastąpieniem ekspektatywa (oczekiwanie) ubezpieczającego, mająca za przedmiot spodziewane świadczenie pieniężne od zakład ubezpieczeń, przeradza się w wierzytelność ubezpieczeniową, czyli skonkretyzowane prawo podmiotowe o charakterze majątkowym.

Cechy:

1. zdarzenie przyszłe - następuje po zawarciu umowy ubezpieczenia (wyjątek art. 808 &1 k.c.)

2. zdarzenie niepewne - następowanie bądź nie wypadku, nie ma wpływu na byt prawny umowy ubezpieczenia

3. zdarzenie prawne - jego zajście powoduje przekształcenie ekspektatywy prawa majątkowego w wierzytelność ubezpieczeniową

Zdarzenie losowe - są to obiektywne stany świata zewnętrznego, będące skutkiem urzeczywistnienia się określonych ryzyk, powodujące straty bądź zwiększone potrzeby finansowe u osoby, w stosunku do której dane zdarzenie się zrealizuje.

Cechy:

1. masowość

2. statystyczna prawidłowość

3. możliwe, lecz niekonieczne (mogą, lecz nie muszą nastąpić)

4. nadzwyczajne (stanowią odstępstwo od normalnego biegu rzeczy)

5. losowe (nie można z góry przewidzieć, kogo dotkną)

6. niezależne od woli poszkodowanego

kc - art. Odnośnie samobójstwa - egzamin

---