Plastyk

Kod klasyfikacji: 347102

Rozdział klasyfikacji: Sztuka i projektowanie artystyczne

Klasa klasyfikacji: Plastyka

Zadania i czynności

Plastyk zajmuje się projektowaniem i wytwarzaniem przedmiotów użytkowych o walorach artystycznych lub projektowaniem graficznym (logo, znaki graficzne, afisze, wizytówki, foldery reklamowe, reklamy drogowe, malarstwo wielo formatowe na murach i domach, dyplomy, itp.). Może również projektować i samemu wykonywać wystrój stoisk, targów oraz wnętrz, realizować projekty scenograficzne, a także zajmować się konserwacją przedmiotów o walorach artystycznych. Z uwagi na bardzo szeroki i zróżnicowany zakres zadań i czynności, w zawodzie tym istnieje pewna specjalizacja.

Zadaniem plastyka projektującego formy użytkowe jest wykonanie rysunków roboczych i szkiców koncepcyjnych danej formy użytkowej, jak np. tkaniny dekoracyjnej, gobelinów, dywanów, mebli artystycznych, wyrobów ceramicznych, elementów architektonicznych przeznaczonych do seryjnej produkcji, rzeźb ogrodowych, wyrobów z barwionego szkła, biżuterii, przedmiotów z kutego żelaza, metali kolorowych i szlachetnych, kopii starej broni, wyrobów pamiątkarskich i zabawek.

Kolejnym etapem pracy jest opracowanie technicznej dokumentacji wykonywanego wyrobu, dobór odpowiedniego materiału i jego kolorystyki. Plastyk wykonuje także model, odlew wyrobu, matrycę lub formę w zależności od projektowanego przedmiotu.

W wypadku ceramiki, mebli, biżuterii i innych przedmiotów dekoracyjnych i artystycznych, plastyk opracowuje zestaw motywów zdobniczych i wzorów szlifów. Zajmuje się także barwieniem przędzy, tkanin, drewna, skóry itp. oraz malowaniem i rzeźbieniem wytwarzanych przedmiotów, a także finalnym wykańczaniem i uszlachetnianiem ich powierzchni poprzez oksydowanie, patynowanie, matowanie, polerowanie, grawerowanie, srebrzenie, złocenie, emaliowanie.

Plastyk specjalizujący się w technikach graficznych projektuje tzw. małe formy grafiki użytkowej: etykiety przemysłowe, ulotki okolicznościowe i reklamowe, afisze, zaproszenia, wizytówki, opakowania, dyplomy. Do jego zadań należy opracowanie pomysłu, a następnie rysunku technicznego dla danej formy użytkowej. Kolejnym etapem pracy jest wykonanie klisz i przygotowanie składu zecerskiego (technika tradycyjna) lub opracowanie tematu na komputerze.

W ostatnich latach komputer włączony został do pracy plastyka, stając się podstawowym narzędziem jego pracy. Należy przyjąć, że praktycznie nie ma już możliwości pracy przy projektowaniu grafiki użytkowej bez znajomości obsługi komputera.

Znacznie rzadziej plastyk korzysta obecnie z takich narzędzi i przyborów jak pędzle, grafiony, nożyce, farby, kleje, tusze, chemikalia, gdyż nie dają one szansy wprowadzenia zmian w trakcie pracy. Nie wyklucza to jednak nadal korzystania z umiejętności posługiwania się tymi tradycyjnymi narzędziami pracy.

Przy pracach pomocniczych w zakresie grafiki wystawienniczej plastyk gruntuje plansze, sam wykonuje szyldy na szkle, blasze itp.

Plastyk - wystawiennik zajmuje się prezentacją przedmiotów sztuki: obrazów, rzeźby, wytworów rzemiosła artystycznego, tworzy wystawę poprzez właściwy układ i dobór dzieł pod względem ich charakteru, formy, barwy.

Do zadań wystawiennika należy projektowanie i wykonywanie rysunków roboczych, stelaży z metalu, drewna, szkła, tektury i tworzyw sztucznych - zgodnie z koncepcją plastyczną wystawy czy obiektu; aranżowanie tła wystawianych towarów i przedmiotów; projektowanie oświetlenia; wykonywanie plansz dekoracyjnych, rysowanie i malowanie płaszczyzn i plakatów; upinanie tkanin; ustawianie stelaży; zawieszanie plansz stanowiących oprawę plastyczną wystawy.

Plastyk zajmujący się technikami scenograficznymi wykonuje, w porozumieniu z reżyserem i scenografem, oprawę plastyczną widowisk teatralnych, telewizyjnych i filmowych, za pomocą środków plastyczno-malarskich i świetlnych oraz nadzoruje przygotowywanie kostiumów, rekwizytów i charakteryzację aktorów. Do jego zadań należy zaprojektowanie dekoracji i rekwizytów do określonego widowiska zgodnie z założeniami artystycznymi i koncepcją plastyczną scenografa, a następnie przygotowanie rysunków roboczych, dokumentacji technicznej i odpowiednich materiałów. Ostatnim etapem jest wykonanie elementów dekoracyjnych, ich montaż i wykańczanie na scenie. W zakres obowiązków plastyka scenografa wchodzi także wypożyczanie, poszukiwanie lub projektowanie różnego rodzaju rekwizytów teatralnych, kostiumów scenicznych, peruk itp. - z różnych epok. Przy wykonywaniu scenografii plastyk uczestniczy w pracach, związanych z oświetleniem sceny bądź planu i charakteryzacją aktorów.

Zadania scenografa mogą ograniczać się jedynie do nadzorowania podległych mu pracowników w pracowniach scenograficznych, wykonywaniu samych tylko projektów (uczestniczenie w pracy koncepcyjnej) lub mogą obejmować wykonywanie wszystkich etapów pracy - od pomysłu aż do wykonania i wykończenia ostatniego elementu dekoracji.

Plastyk specjalizujący się w technikach konserwatorskich przywraca pierwotny wygląd przedmiotom użytkowym o raz o walorach artystycznych, takim jak: obrazy, tkaniny, freski, rzeźby, meble, ceramika, mozaiki, sztukateria, witraże, itp.

Plastyk - konserwator usuwa przyczyny zagrożenia oraz szkodliwe naleciałości, wzmacnia osłabione struktury i uzupełnia ubytki.

Wstępnym etapem pracy jest badanie przedmiotów wymagających konserwacji dla dokonania właściwego wyboru metod konserwatorskich. Plastyk sporządza dokumentację techniczną, dobiera narzędzia, substancje i środki chemiczne oraz odpowiednie techniki, pozwalające na przywrócenie obiektu do jego pierwotnego stanu. Polegać to może na uzupełnianiu brakujących części rzeźb, stiuków, sztukaterii, mebli, ceramiki, elementów dekoracyjnych itp. przez klejenie pęknięć i wypełnianie ubytków; na montowaniu wykonanych uprzednio części rzeźb, stiuków, sztukaterii, snycerki, mozaiki, witrażu, pozłoceń, posrebrzeń itp. w obiektach architektonicznych; na naprawianiu i zabezpieczaniu przed korozją i szkodnikami elementów wystroju architektonicznego; impregnowaniu przedmiotów przed wilgocią itd.

Plastyk konserwator w swojej pracy posługuje się specjalistycznymi maszynami i narzędziami do obróbki ręcznej i mechanicznej metali, drewna, kamieni oraz narzędziami sztukatorskimi i pozłotniczymi. Bez względu na specjalizację zawodową zadaniem plastyka jest dokładne, czyste i staranne wykonywanie swych czynności, estetyczna ich realizacja; ponadto dotrzymywanie terminów, uwzględnianie uwag dotyczących projektu (zarówno od ewentualnego dyrektora graficznego, jak i zleceniodawcy). Powinien on na bieżąco śledzić nowatorskie rozwiązania techniczne z danej specjalności oraz kierunki rozwoju współczesnej sztuki.

Środowisko pracy

materialne środowisko pracy

Praca plastyka odbywać się może zarówno w pomieszczeniach, jak i w plenerze czy na terenie instytucji zlecającej (sklep, biuro, teren festynu czy innej imprezy plenerowej). W zależności od możliwości finansowych praca odbywać się może w pomieszczeniach małych, (tj. mały pokój, pomieszczenie na strychu), jak i w halach, dużych salach lub innych pomieszczeniach, przystosowanych do prowadzenia działalności plastycznej.

Najczęstszym miejscem pracy jest warsztat lub pracownia plastyczna, gdzie wykonywane są projekt i realizacja dzieła. Później praca może być przeniesiona na teren placówki zlecającej, w plener, a także może odbywać się na wysokościach (konserwacja elementów architektury, montaż tablic reklamowych).

warunki społeczne

Praca plastyka może odbywać się w zespole ludzi wykonujących podobne zadania (np. scenografię, tablice reklamową, metaloplastykę itp.) lub w izolacji, jeżeli plastyk podejmuje samodzielną działalność plastyczną. W obydwu wypadkach plastyk spotyka się z klientami korzystającymi z jego usług.

Kontakty te istotne są dla obydwu stron, gdyż w ich wyniku tworzy się obraz oczekiwań osoby zamawiającej, a plastyk stara się nań niego wpłynąć; może go zmienić, wydobywając to, co najlepsze z artystycznego punktu widzenia.

warunki organizacyjne

Czas pracy plastyka uzależniony jest od:

- warunków organizacyjnych w zatrudniającej plastyka firmie lub przedsiębiorstwie;

- samodzielnej organizacji czasu pracy przez plastyka pracującego indywidualnie.

W drugim wypadku intensywność pracy zależy od otrzymywanych zleceń bądź zamierzeń artystycznych oraz od osobistych preferencji przedkładających pracę w dzień o stałych bądź też zmiennych porach.

W wypadku zatrudnienia plastyka przez firmę czas pracy często jest ruchomy, wymagający sporej dyspozycyjności.

Wymagania psychologiczne

Podstawowym wymogiem do uprawiania tego zawodu są umiejętności manualne, ogólne zdolności plastyczne (takie jak umiejętność rysowania, malowania) oraz wrażliwość na barwy, wyobraźnia i wrażliwość przestrzenna, kreatywność.

Wymagania psychologiczne w zawodzie plastyka koncentrują się na dwóch głównych aspektach: rzemieślniczym i twórczym.

W pierwszym wypadku niezbędna jest rzetelność wykonania, dokładność i dobre przygotowanie techniczne. Cechami ułatwiającymi pracę są: duża sprawność manualna, uzdolnienia techniczne, twórcze oraz cierpliwość i dyscyplina. W drugim wypadku większe znaczenie mają zdolności artystyczne, a więc wyobraźnia, wrażliwość, fantazja, ekspresyjność.

Najważniejsze jednak wydają się ogólnie rozumiane uzdolnienia twórcze i chęć tworzenia oraz ciekawość i chęć poznania. Cechą pomocną w dobrym wykonywaniu zawodu jest umiejętność koncentracji i pracy w samotności. Bardzo ważną cechą, często podkreślaną przez osoby pracujące w zawodzie, jest duża odporność psychiczna. Wiąże się to z umiejętnością reagowania na krytykę oraz pracę w trudnych warunkach, często trwającą wiele godzin.

Zawód ten wymaga umiejętności zdobycia się na dystans wobec własnej twórczości, a duża dowolność i brak ograniczeń formalnych stawiają przed plastykiem konieczność wypracowania w sobie krytycyzmu wobec siebie i innych.

Zainteresowaniami pomocnymi w pracy plastyka są oczywiście szeroko rozumiane zainteresowania artystyczne i techniczne. Komunikatywność i otwartość na ludzi może okazać się przydatna w artystycznej działalności i kontakcie z klientem. Umiejętność przekonywania i negocjacji daje większe możliwości realizowania własnych zamierzeń, zgodnych z indywidualnymi preferencjami.

Obecnie szerokie możliwości - również w pracy plastyka - daje komputer. Projektowanie przedmiotów użytkowych, form graficznych, założeń wystawienniczych czy scenograficznych, może być wykonywane szybko i skutecznie przy użyciu komputera. Często więc biegła umiejętność jego obsługi ułatwia pracę w zawodzie. W wypadku specjalizacji konserwatora, opanowanie tajników tego zawodu ułatwia wiedza z dziedziny chemii i zainteresowania w tym kierunku.

Dobrze widziana jest duża kreatywność i chęć podnoszenia własnych kwalifikacji, ciekawość oraz łatwość uczenia się i podejmowania nowych wyzwań. Zawsze jednak najważniejsze w tym zawodzie pozostaną: zdolności artystyczne, techniczne, sprawności manualne i wzrokowe, wyobraźnia oraz wrażliwość na kolory i przestrzeń. Pozostałe cechy są jedynie w wykonywaniu zawodu pomocne.

Wymagania fizyczne i zdrowotne

Praca plastyka - może z jednej strony wymagać dość sporego wysiłku fizycznego i odbywać się w ciągłym ruchu - z drugiej zaś nie wyklucza udziału osób niepełnosprawnych. Ponieważ praca ta jest bardzo zróżnicowana, dopuszcza się podział zadań na zadania wymagające opracowania koncepcyjnego oraz wykonawstwo.

Niejednakowe są również wymagania dla różnych dziedzin w ramach tego zawodu. Dlatego też w zupełności dopuszcza się udział osób z niedowładem kończyn dolnych i na wózkach inwalidzkich w pracach nad małymi formami grafiki użytkowej oraz formami użytkowymi, w pracach konserwatorskich (z wyjątkiem obiektów architektonicznych, oraz w każdej specjalności - na etapie wykonywania szkiców, opracowywania projektów i doboru materiałów, a także nadzoru artystycznego.

Należy więc podkreślić, iż osoby na wózkach inwalidzkich mogą podjąć się pracy w zawodzie, a wiele firm zajmujących się działalnością plastyczną daje możliwość zatrudnienia inwalidom z niedowładem kończyn dolnych.

Dopuszcza się również pracę osób niedosłyszących, ze względu jednak na niewygodę w przekazywaniu myśli i niedyspozycyjność tych osób (rozmowy z klientami, wyjazdy służbowe, negocjowanie rozwiązań plastycznych, odbieranie telefonów itp.), firmy i przedsiębiorstwa wykluczają ich zatrudnianie. Praca indywidualna wymagałaby natomiast pośrednictwa osób organizujących zlecenia i negocjacje z klientami.

Biorąc pod uwagę pełny zakres zadań i obowiązków zawodu plastyka wymagana jest dość duża ogólna sprawność fizyczna, wytrzymałość na długotrwały wysiłek i pracę w ciągłym ruchu lub w niewygodnej pozycji.

Praca ta jest z reguły męcząca i stresująca, dlatego też dobry stan zdrowia i duża odporność psychiczna ułatwiają jej wykonywanie.

Przy wyborze technik plastycznych należy wziąć również pod uwagę udział czynników alergennych, szkodliwych gazów i pyłów. Osoby uczulone na tego typu substancje powinny dokładnie zapoznać się z rodzajem używanych w tej pracy środków (farby, lakiery, rozpylacze, kleje, substancje chemiczne).

Warunki podjęcia pracy w zawodzie

Niezbędnym warunkiem podjęcia pracy w zawodzie plastyka są szeroko pojęte zdolności plastyczne. Wykształcenie, jakim powinna legitymować się osoba pragnąca podjąć pracę w zawodzie, nie może być niższe od średniego. Poziom wykształcenia preferowany przez pracodawców, to ogólne wykształcenie średnie z równoczesnymi ukończonymi kursami zawodowymi, praktyką w zawodzie lub rozpoczętą nauką na wyższych studiach o profilu technicznym (np. architektura, budownictwo) lub artystycznym (Akademia Sztuk Pięknych, Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych, Wydział Konserwacji Zabytków, Scenografii).

¦rednie wykształcenie plastyczne wymagane jest w pracy konserwatorskiej, scenograficznej i przy projektowaniu form użytkowych. Wyjątkowo zatrudniane są osoby z wykształceniem podstawowym, będące w trakcie nauki, ale charakteryzujące się zdolnościami, wysoką inicjatywą i łatwością uczenia się.

W dużych, dobrze prosperujących firmach preferowana jest znajomość języków obcych i ukończone dodatkowe kursy komputerowe obsługi programów graficznych.

Umiejętność pracy na komputerze jest również jednym z podstawowych warunków podjęcia pracy technika graficznego.

W obecnej sytuacji podkreśla się często ciągłą konieczność podnoszenia kwalifikacji zawodowych i praktykę w zawodzie.

Typową szkołą kształcącą plastyków jest liceum plastyczne. Kształci ono swych wychowanków w wybranych przez nich specjalnościach. Inną formą kształcenia jest podjęcie nauki w szkołach policealnych lub pomaturalnych o profilu plastycznym (najczęściej reklamowym).

Pracę w zawodzie znajdą także osoby z wykształceniem średnim ogólnym, mające jedynie praktykę w zawodzie (zdobytą podczas pracy w firmach projektowych, reklamowych, w pracowniach plastycznych itp.) oraz plastyczne zdolności.

Oto lista wybranych liceów plastycznych:

Możliwości awansu w hierarchii zawodowej

W zawodzie plastyka praktycznie nie istnieje formalna struktura awansowania. Hierarchia zawodowa, jeżeli w ogóle istnieje i obowiązuje, obejmuje jedynie pracowników zespołu plastycznego oraz osobę nimi kierującą i nadzorującą (często w osobie właściciela firmy, przedsiębiorstwa lub osobę z wyższym wykształceniem plastycznym z danej dziedziny działań plastycznych, np. scenograf po studiach wyższych nadzorujący pracę plastyków wykonujących jego zlecenia i projekty).

Mimo to istnieją dość duże możliwości podwyższania swoich kwalifikacji poprzez praktykę, zdobywanie doświadczenia, uczestnictwo w kursach komputerowych, naukę w szkołach policealnych i pomaturalnych lub wręcz naukę na studiach wyższych (ta jednak odbywa się w większości jedynie na studiach dziennych, utrudniając możliwość połączenia pracy zarobkowej z nauką, zwłaszcza osobom w starszym wieku).

Możliwości podjęcia pracy przez dorosłych

Ze względu na ogromne znaczenie praktyki w tym zawodzie, osoby nie będące bezpośrednio po szkole lub mające długą przerwę w wykonywaniu zawodu mają niewielkie szanse znalezieniu pracy w swoim zawodzie. Firmy plastyczne niechętnie zatrudniają osoby powyżej 30. Roku życia, chyba że mają one duże doświadczenie w zawodzie i nieprzerwaną praktykę.

W sytuacji, kiedy ciągle pojawiają się nowe technologie, techniki i środki wyrazu, każda przerwa w działalności plastycznej utrudnia kolejny powrót do zawodu. Równocześnie coraz częściej preferowany jest młody wiek zatrudnionych plastyków. Na ich korzyść przemawia łatwość uczenia się i przyswajania sobie wiedzy oraz nowych technologii, a także duża ich dyspozycyjność i gotowość do podejmowania się (w sytuacjach tego wymagających) intensywnej i często wyczerpującej pracy.

Polecana literatura

Plastyk, (w :) praca zbiorowa pod kierunkiem J. Kurjaniuka, Klasyfikacja zawodów i specjalności, t. V, MPiPS, Warszawa 1995

Źródło danych: Przewodnik Po Zawodach, wyd. II, MPiPS

1

---