NADCIŚNIENIE TĘTNICZE

• Jedna z najczęstszych chorób powszechnie występujących,

• Stanowi duży problem społeczny,

• Jeżeli nie udaje się ustalić przyczyny nadciśnienia - nadciśnienie pierwotne,

• Przyczyna nadciśnienia poznana - nadciśnienie wtórne.

PODZIAŁ ETIOLOGICZNY NADCIŚNIENIA:

1. Nadciśnienie pierwotne, nadciśnienie samoistne, choroba nadciśnieniowa.

2. Nadciśnienie wtórne:

1. Nadciśnienie nerkopochodne:

1. Jednostronne choroby nerek:

1. zapalenie odmiedniczkowe,

2. mechaniczne zaburzenia nerkowego przepływu krwi (zwężenie tętnicy nerkowej, zawał nerki, tętniak tętniczo-żylny, uraz nerki, ucisk naczyń),

3. dysplazja nerki,

4. nadnerczak,

5. nerka torbielowata,

6. zastój moczu (wodo i roponercze, przerost gruczołu krokowego, zwężenia),

7. gruźlica nerki

1. Obustronne choroby nerek:

1. ostre zapalenie kłębuszkowi,

2. przewlekłe zapalenie kłębuszkowi,

3. zapalenie odmiedniczkowe,

4. kolagenozy,

5. neuropatia ciążowa,

6. skrobawica nerek,

7. skaza moczanowa,

8. ziarniniak Wegenera.

1. Nadciśnienie w chorobach gruczołów dokrewnych:

1.Guz chromochłonny nadnerczy,

2. Pierwotny hiperaldosteronizm (Zespół Conna),

3. Zespół i choroba Cushinga,

4. Akromegalia.

2. Nadciśnienie w chorobach układu krążenia:

1. Miażdżyca tętnic,

2. Koarktacja aorty,

3. Niedomykalność zastawki półksiężycowatej aorty,

4. Przetoki tętniczo-żylne,

5. Krążenie hiperkinetyczne (nadczynność tarczycy, niedokrwistość, choroba beri-beri),

6. Całkowity blok przedsionkowo-komorowy.

3. Nadciśnienie w chorobach układu nerwowego:

1. Guzy mózgu,

2. Urazy mózgu,

3. Zapalenie wielonerwowe.

4. Nadciśnienie jatrogenne:

1. Doustne środki antykoncepcyjne,

2. Aminy sympatykomimetyczne,

3. Cyklosporyna A.

5. Nadciśnienie wywołane mutacją grnów:

1. Mutacje genu receptora mineralokortykoidów,

2. Zespół Gordona,

3. Zespół Liddle^, a,

4. Defekty sterydogenezy,

5. Inne.

Podział nadciśnienia tętniczego według zaleceń WHO/ISH (1999), JNC VII (2003)

WHO - Światowa Organizacja Zdrowia,

ISH - Międzynarodowe Towarzystwo Nadciśnieniowe,

ESH - Europejskie Towarzystwo Nadciśnieniowe,

ESC - Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne,

JNC - Komitet do Spraw Profilaktyki, Wykrywanie, Diagnostyki i Leczenia Nadciśnienia Tętniczego.

Ciśnienie skurczowe	Ciśnienie rozkurczowe	WHO/ISH (1999) ESH/ESC (2003)	JNC VII (2003)
<120	<80	Optymalne	prawidłowe
120 - 129	80 - 84	Prawidłowe	stan przednadciśnieniowy
130 - 139	85 - 89	wysokie prawidłowe
140 - 159	90 - 99	stopień I, łagodne	stopień I
160 - 179	100 - 109	Stopień II, umiarkowane	Stopień II
180>210	110>120	Stopień III, ciężkie
>140	<90	izolowane skurczowe

Nadciśnienie pierwotne, nadciśnienie samoistne, choroba nadciśnieniowa.

Etiologia - nieznana, ok. 90% wszystkich przypadków nadciśnienia,

Czynniki ryzyka nadciśnienia tętniczego:

• Obciążenie dziedziczne

• Niekorzystny wpływ czynników środowiskowych: powtarzające się sytuacje stresowe, wyczerpująca praca, ciągły pośpiech, brak wypoczynku,

• Nadmiar sodu w diecie,

• Otyłość

OBRAZ KLINICZNY:

♥ dolegliwości są związane z narastaniem ciśnienia,

♥ poranne bóle głowy szczególnie w okolicy potylicy,

♥ szum w uszach,

♥ nadmierna pobudliwość, trudność koncentrowania się, kołatanie serca,

♥ objawy naczynioruchowe: rumień twarzy, szyi, klatki piersiowej, potliwość,

♥ napadowe bóle głowy połączone z nudnościami i wymiotami,

♥ zaburzenia wzroku.

PRZEBIEG CHOROBY - na podstawie wartości ciśnienia wyróżnia się 4 okresy choroby:

I okres - nadciśnienie łagodne:

♥ ciśnienie skurczowe 140-159 mm Hg,

♥ ciśnienie rozkurczowe 90-99 mm Hg,

♥ I okres cechuje się chwiejnością nadciśnienia, nadciśnienie pojawia się okresowo np. po emocjach.

II okres - nadciśnienie umiarkowane;

♥ ciśnienie skurczowe 160-179 mm Hg,

♥ ciśnienie rozkurczowe 100-109 mm Hg,

♥ nadciśnienie ma charakter stały,

III okres - nadciśnienie ciężkie;

♥ ciśnienie skurczowe 180-209 mm Hg

♥ ciśnienie rozkurczowe 110-119 mm Hg

♥ występują zmiany narządowe:

• Przerost lewej komory serca,

• Objawy miażdżycy tętnic wieńcowych i obwodowych,

• Uszkodzenie nerek,

IV okres - nadciśnienie bardzo ciężkie:

♥ ciśnienie skurczowe > 210 mm Hg

♥ ciśnienie rozkurczowe >120 mmHg

♥ występują poważne powikłania:

• Krwotoki mózgowe,

• Zawał serca,

• Ciężka niewydolność wieńcowa,

• Niewydolność nerek.

Każdy rodzaj nadciśnienia może przejść w postać nadciśnienia złośliwego (hipertonia maligna).

♥ ciśnienie rozkurczowe > 120-130 mmHg.

♥ zmiany na dnie oka odpowiadające III i IV okresowi choroby,

♥ szybko postępujące zmiany narządowe zwłaszcza ze strony OUN,

♥ niewydolność nerek,

ODLEGŁE SKUTKI NADCIŚNIENIA TĘTNICZEGO:

Układ krążenia:

♥ przerost lewej komory serca,

♥ choroba niedokrwienna serca, zawał serca,

♥ niewydolność serca,

♥ zaburzenia rytmu serca,

Ośrodkowy układ nerwowy:

♥ udar mózgu niedokrwienny,

♥ krwotok mózgu i związane z nim powikłania neurologiczne,

♥ przejściowe napady niedokrwienne,

♥ encefalopatia nadciśnieniowa,

Nerki: ♥ stwardnienie tętniczek nerkowych,

♥ niewydolność nerek,

Oczy: ♥ Zmiany na dnie oka,

♥ retinopatia nadciśnieniowa,

Tętnice obwodowe (przyśpieszony rozwój zmian miażdżycowych):

♥ chromanie przestankowe,

♥ zgorzel,

♥ tętniaki,

♥ rozwarstwienie aorty,

MODEL OPIEKI PIELĘGNIARSKIEJ CHOREGO Z NADCIŚNIENIM TĘTNICZYM

Problem zdrowotny I:

Złe samopoczucie pacjenta spowodowane bólem w okolicy potylicy i zawrotami głowy na skutek wysokiego ciśnienia tętniczego.

Cel pielęgnowania:

Obniżenie CTK, zniesienie bólu i zawrotów głowy, poprawa samopoczucia.

Plan pielęgnowania

♥ przerwanie wysiłku fizycznego,

♥ wygodne ułożenie chorego, zapewnienie spokoju,

♥ pomiar CTK,

♥ obserwacja charakteru bólu, czasu trwania, objawów towarzyszących,

♥ rozmowa z chorym celem ustalenia przyczyny wzrostu CTK,

♥ farmakoterapia według zleceń,

♥ ocena skuteczności podjętych działań - kontrole pomiary CTK, obserwacja objawów obiektywnych, poznanie odczuć subiektywnych chorego.

Problem zdrowotny II:

Możliwość wystąpienia powikłań bezpośrednio zagrażających życiu (obrzęk płuc, udar mózgu, zawał serca) z powodu nagłego, bardzo wysokiego wzrostu CTK).

Cel pielęgnowania:

Obniżenie ciśnienia tętniczego krwi, zapobieganie powikłaniom, ewentualnie wczesna identyfikacja objawów powikłań zagrażających życiu chorego.

Plan pielęgnowania:

• Zniesienie aktywności chorego do czasu unormowania CTK (położenie do łóżka), zapewnienie spokoju,

• Pozycja półwysoka lub wysoka, wezwanie lekarza,

• Poinformowanie chorego o zakazie wykonywania gwałtownych ruchów,

• Ustalenie przyczyn wzrostu ciśnienia tętniczego krwi,

• Częsty pomiar CTK, tętna, oddechu - dokumentowanie w karcie obserwacyjnej,

• Obserwacja zachowania i stanu świadomości chorego,

• Zapewnienie kontaktu z żyłą - założenie wenflonu,

• Podanie leków obniżających ciśnienie (Nifedypina, Nitrogliceryna, Furosemid, Kaptopril),

• Obecność przy chorym, zapewnienie bezpieczeństwa i wsparcia,

• Monitorowanie stanu pacjenta.

Problem zdrowotny III

Brak przekonania chorego o konieczności systematycznego leczenia choroby nadciśnieniowej z powodu deficytu wiedzy na temat choroby i jej powikłań.

Cel pielęgnowania:

Przekonanie chorego o konieczności systematycznego leczenia choroby nadciśnieniowej, uzupełnienie wiedzy o chorobie i konsekwencjach nieliczenia jej, przygotowanie chorego do samoopieki.

Plan pielęgnowania:

• Określenie zakresu deficytu wiedzy chorego na temat choroby nadciśnieniowej,

• Przeprowadzenie edukacji pacjenta w zakresie:

♥ czynników ryzyka, istoty i objawów choroby, jej powikłań, stosowania różnych form terapii (farmakoterapii, dietoterapii, kinezyterapii),

♥ trybu życia, żywienia, aktywności fizycznej, eliminacji ewentualnych używek, radzenia sobie ze stresem,

♥ samoobserwacji i samopielęgnacji.

♥ pomiar CTK, tętna, kontrola masy ciała, prowadzenie zeszytu kontroli,

♥ okresowa kontrola lekarska,

♥ okresowe badanie krwi na poziom lipidów, elektrolitów, mocznika i innych,

Problem zdrowotny IV

Dyskomfort chorego z powodu konieczności ograniczeń dietetycznych, trudności z zaakceptowaniem zalecanej w chorobie nadciśnieniowej diety.

Cel pielęgnowania:

Zniesienie dyskomfortu chorego poprzez pomoc w akceptacji zalecanej diety.

Plan pielęgnowania:

• Zapoznanie chorego z zaleceniami żywieniowymi w chorobie nadciśnieniowej,

• Uzasadnienie konieczności wprowadzenia zmian w dotychczasowym sposobie żywienia,

• Wyjaśnienie choremu znaczenia leczenia dietetycznego dla jakości życia chorego i profilaktyki powikłań nadciśnienia,

• Zachęcanie chorego do stosowania diety niskosodowej (2-3 g/dobę), niskocholesterolowej, bogatej w produkty zawierające potas,

• Zapoznanie z produktami żywnościowymi zalecanymi, przeciwwskazanymi i wymagającymi ograniczenia w chorobie nadciśnieniowej,

• Zaprezentowanie choremu przykładowych jadłospisów dla chorych na nadciśnienie,

• Opracowanie wraz z chorym przykładowych jadłospisów,

• Uzasadnienie konieczności znacznego ograniczenia picia alkoholu,

• Przekonanie chorego o eliminacji z żywienia gotowych przetworów konserwowanych solą (wędzone wędliny, ryby, solone śledzie, żółte sery),

• Zachęcanie do stosowania w zastępstwie soli innych przypraw np.: pieprz, oregano, chrzan.

Problem zdrowotny V

Nadwaga lub otyłość spowodowana niewłaściwym stylem życia.

Cel pielęgnowania:

Eliminacja nadwagi lub otyłości poprzez zmianę stylu życia.

Plan pielęgnowania:

• Wyjaśnienie choremu niekorzystnego wpływu nadwagi lub otyłości na przebieg choroby nadciśnieniowej,

• Przekonanie chorego o konieczności redukcji masy ciała, wskazanie działań umożliwiających zmniejszenie wagi ciała i zachęcenie chorego do ich podjęcia,

• Zalecenie stosowania diety ubogoenergetycznej, hipolipemicznej, niskocholesterolowej, bogatoresztkowej,

• Zachęcanie chorego do jadania niewielkich, 4-5 posiłków dziennie,

• Uzasadnienie znaczenia codziennej aktywności fizycznej dla redukcjio masy ciała,

• Dostosowanie systematycznego, codziennego wysiłku fizycznego do możliwości i stanu zdrowia chorego,

• Kontrola masy ciała 2 x w tygodniu,

Problem zdrowotny VI

Ryzyko wystąpienia powikłań związanych z długo trwającym nadciśnieniem tętniczym.

Cel pielęgnowania:

Zmniejszenie ryzyka powikłań choroby nadciśnieniowej, normalizacja ciśnienia tętniczego krwi.

Plan pielęgnowania:

• Rozpoznanie i redukcja czynników ryzyka choroby nadciśnieniowej,

• Zaprzestanie palenia papierosów,

• Ograniczenie spożycia sodu,

• Ograniczenie spożycia alkoholu,

• Zwalczanie otyłości i normalizacja masy ciała,

• Unikanie stresu, nabycie umiejętności rozładowywania napięcia nerwowego,

• Odpowiednia ilość snu i racjonalny wypoczynek,

• Codzienna, systematyczna, dostosowana do możliwości pacjenta aktywność fizyczna,

• Systematyczna farmakoterapia zgodna z zaleceniem lekarza,

• Samoobserwacja w kierunku objawów ubocznych stosowanej farmakoterapii,

• samokontrolowanie CTK, masy ciała,

• wykonywanie badań kontrolnych.