Przemysł wysokiej technologii główne cechy, czynniki lokalizacji, mierniki koncentracji.
W wieku XX rozpoczął się bardzo intensywny proces rozwoju nowoczesnych i specjalistycznych technologii w wielu branżach gospodarki m.in. w : farmaceutycznej, chemicznej, rakietowej, zbrojeniowej, precyzyjnej, lotniczej, elektromaszynowej, czy elektrycznej. Ich specyfika wymagała tworzeniu się technopolii. Jest ona rozumiana jako koncentracja w określonych rejonach działalności innowacyjnej z technologicznego punktu widzenia. Są one rejonem, gdzie powstają nowe myśli technologiczne i innowacyjne rozwiązania. Najbardziej znanymi na świecie Technopoliami są: Krzemowa Dolina i Droga 128 w okolicach Bostonu (USA), Tokijski Okręg Przemysłowy (Japonia). Na rubieżach niemieckiej stolicy (Berlina) formuje się najbardziej nowoczesna europejska technopolia - Centrum Kooperacji Wschód-Zachód. Rangą ośrodka o wysokim poziomie technologicznym na skale światową mogą poszczycić się takie miasta jak Londyn i Paryż. Do miana technopolii włącza się również tak zwane parki technologiczne. Tego typu parki to centra innowacyjnych myśli technologicznych, położone na obszarach dużych miast, specjalnie otoczone pasem zieleni. Głównym ich zadaniem jest wdrażanie nowości naukowych oraz technicznych do produkcji typu high-tech. Taki właśnie przemysł specjalistycznych technologii zawiera produkcję rzeczy nadrzędnych jeśli chodzi o przeznaczenie oraz sprawdzających się we wszystkich dziedzinach gospodarczych, jak również w życiu codziennym. Największego znaczenia nabrała elektronika, nastąpiło to od chwili rozpoczęcia wykorzystywania układów scalonych (mikroelektronika) oraz tranzystorów. Przemysł typu high-tech należy do bardzo kapitałochłonnych, czego powodem jest wysoki koszt naukowych badań, który stanowi podstawę tego przemysłu. Trwające ciągle unowocześnianie oraz modernizacja systemu produkcyjnego, do czego zmusza rosnąca konkurencja, jeszcze bardziej podnosi koszty funkcjonowania takich zakładów. Inną cecha będącą charakterystyczną dla przemysłu high-tech jest współpraca producenta w wieloma zakładami.
Dolina Krzemowa
Dolina Krzemowa (ang. Silicon Valley) to nazwa nadana północnej części Doliny Santa Clara, która znajduje się w północnej części amerykańskiego stanu Kalifornia. Zgodnie z nazwą tereny te stanowią od lat 50. XX-wieku centrum amerykańskiego przemysłu tzw. "nowych technologii" (technopolia), głównie przemysłu komputerowego.
Termin został utworzony przez amerykańskiego dziennikarza Dona C. Hoeflera w 1971 roku. Korzystne warunki do rozwoju przedsiębiorczości i niskie ceny gruntu przyczyniły się do dynamicznego rozwoju tej okolicy.
Dolina Krzemowa powstała w bardzo sprzyjających okolicznościach. Było to miejsce, w którym panował dobry klimat. Deszcz padał tylko zimą, temperatura nie spadała poniżej 15°C, natomiast latem nie przekraczała 30°C. Nie było więc ani za gorąco, ani za zimno.
Pierwotnie był to obszar typowo rolniczy - mieszkańcy uprawiali na pobliskich niewielkich wzgórzach sady pomarańczy i brzoskwiń oraz plantacje karczochów.
Po trzęsieniu ziemi w San Francisco na początku XX wieku rozpoczął się napływ przybyszów. Gubernator Kalifornii Leland Stanford, aby uczcić pamięć zmarłego syna, ufundował w Stanford (koło Palo Alto) Uniwersytet. Od tego, początkowo lokalnego, uniwersytetu wszystko się powoli zaczęło. Jednak dynamiczny rozwój przypada na czas II wojny światowej. Wtedy najsilniejsze ośrodki technologiczne i badawcze USA skoncentrowane były niekorzystnie pod względem strategicznym w stanach na wschodnim wybrzeżu. Cześć badań i produkcji zdecydowano przesunąć do Stanfordu. Sprowadzono tam znakomitych fachowców a tamtejsze fabryczki zaczęły produkować, zamiast pługów i traktorów, czołgi i radary. Uniwersytet zaczął skupiać wokół siebie przedsiębiorstwa, które stopniowo się rozrastały i mnożyły, bo ludzie w nich pracujący zakładali potem własne firmy. W roku 1980 istniało 90 firm zatrudniających 25 tys. osób. Pracowano nad zaawansowanymi technologiami przemysłowymi (produkcja półprzewodników). Głównym odbiorcą tych produktów była armia Stanów Zjednoczonych. W 1985 roku znajdowało się tam ponad 2500 zakładów, które zatrudniały ponad 220 tys. pracowników. Obecnie funkcjonuje tam ponad 700 firm informatycznych i teleinformatycznych.
Firmy należące do gigantów przemysłowych, które mają swoje siedziby w Krzemowej Dolinie: Adobe Systems, Advanced Micro Devices, Agilent Technologies, Altera, Apple Computer, Applied Materials, BEA Systems, Cadence Design Systems, Cisco Systems, eBay, Electronic Arts, Google, Hewlett-Packard, Intel, Intuit, Juniper Networks, Knight-Ridder, Maxtor Corporation, National Semiconductor, Network Appliance, NVIDIA Corporation, Oracle Corporation, Siebel, Sun Microsystems, Symantec, Synopsys, Veritas Software, Yahoo!.
Cechą wyróżniającą zakład wysokiego przetwarzania jest także posiadanie wykwalifikowanych pracowników we wszystkich działach firmy (produkcji, zbycie, obsłudze serwisowej). Zasadniczo wszelakie rodzaje tego przemysłu charakteryzują się małym zużyciem surowców. Odznaczają się również krótkim okresem zamrożenia kapitału, dając szybkie zyski. Wszystkie te właściwości determinują inne warunki lokalizacyjne od przemysłu tradycyjnego.
Do najważniejszych warunków możemy zaliczyć:
Sąsiedztwo ośrodków naukowych (uniwersytetów, placówek naukowych oraz badawczych), które kształciłyby kadrę oraz prowadziły badania naukowe.
Sąsiedztwo firm z rodzimej branży.
Dogodna sieć komunikacyjna, która ułatwiałaby szybkie nawiązanie kontaktów.
Zdrowe środowisko, które jest konieczne w pewnych procesach wysokiej technologii, na przykład: tworzenie półprzewodników (nie zanieczyszczone powietrze), produkowanie krystalicznego krzemu (wymaga czystej wody).
Ciekawy krajobraz pozytywnie oddziałuje na efektywność oraz intensywność umysłowej pracy.
Powyższe czynniki lokalizacyjne powodują, że przemysł typu high-tech najdogodniejsze dla siebie warunki do rozwoju znajduje na peryferycznych obrzeżach dużych ośrodków miejskich lub na obszarach rolniczych, posiadających dogodne połączenie komunikacyjne z większymi miastami. Kosztowność inwestycji sprawia, że przemysł wysokich technologii rozwija się głównie w państwach o wysokim rozwoju gospodarczym, które posiadają odpowiednie zasoby pieniężne oraz naukowe. Jednakowoż w wyniku dość wyraźnej różnicy pomiędzy poszczególnymi fazami produkcji, doszło do zmian dotyczących lokalizowania tychże zakładów. Pierwsza faza, polegająca na badaniach naukowych i opracowaniu materiałowym, jak również początek samej produkcji odbywa się niezmiennie w państwach o wysokim rozwoju. Jednak już automatyczna produkcja półproduktów, przeprowadzanie testów oraz końcowy montaż ma miejsce bardzo często w państwach o słabym rozwoju gospodarki, gdzie nie trudno o tanią roboczą siłę. Najlepszym przykładem są tutaj kraje Azjatyckie, a szczególnie te położone w części południowo-wschodniej. Dziś są one największymi zakładami montowania elektroniki użytkowej.
Biorąc pod uwagę warunki lokalizacyjne, na terytorium naszego kraju takie ośrodki wysokiej technologii mogłyby zaistnieć na obrzeżach Okręgu Warszawskiego, peryferiach aglomeracji krakowskiej oraz Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego.
Jeśli chodzi o Okręg Warszawski to jest on bogaty w ośrodki naukowe takie jak: Uniwersytet Warszawki, Szkoła Główna Handlowa, Politechnika Warszawska, a także placówka Polskiej Akademii Nauk. W granicach aglomeracji mieści się dużo zakładów przemysłu: metalurgicznego, mineralnego, elektromaszynowego, chemicznego, drzewnego, lekkiego, papierniczego. Można więc powiedzieć, że warunki do dogodnej współpracy są tutaj zapewnione. Plusem jest także silnie rozwinięta struktura bankowości. Istnieje tu także dobra sieć komunikacyjna włącznie z lotniskiem międzynarodowym, czyli warszawskim "Okęciem". Ponadto krzyżują się tu strategiczne połączenia drogowe łączące północ z południem oraz zachód ze wschodem Polski. Warszawa stanowi także bardzo istotny węzeł kolejowy. Transport może odbywać się także drogą wodną, przez Wisłę co umożliwia śródlądowy port znajdujący się na Pradze. Te wszystkie walory, jak także stosunkowo świeże powietrze oraz wysoka atrakcyjność sąsiadujących obszarów, pozwalają na utworzenie na obrzeżach Warszawy prawdziwej technopolii.
Innym miejscem dobrym dla lokalizacji takiego przemysłu są obrzeża innego wielkiego polskiego miasta - Krakowa. Tutaj właśnie mieści się najlepsza w Polsce wyższa uczelnia techniczna (Akademia Górniczo-Hutnicza), a także wiele innych ośrodków szkolnictwa wyższego. Kraków ma swoje lotnisko międzynarodowe "Balice" oraz dobrze rozwiniętą sieć komunikacyjną. O atrakcyjności terenów aglomeracji krakowskiej chyba nie trzeba wspominać. Plusem jest niezbyt duża odległość dzieląca Kraków od innego bardzo ważnego ośrodka przemysłu jakim jest Górnośląski Okręg Przemysłowy. Na terenie Krakowa mamy zakłady o pełnej palecie specjalizacji. Są to więc czynniki świadczące za lokalizacją tutaj przemysłu wysokich technologii.
ROBERT KRAWCZAK