Upośledzenie umysłowe w stopniu znacznym (I.I. 20 - 35): *osoba upośledzona w stopniu znacznym wykazuje poważnie obniżoną sprawność i szybkość spostrzegania: spostrzeganie jest niedokładne, ma trudności w rozpoznawaniu przedmiotów i wyodrębnianiu elementów; *uwaga: poważnie zaburzona jest koncentracja uwagi - koncentruje się tylko na przedmiotach służących zaspokajaniu potrzeb lub wyróżniających się np. zdecydowaną barwą, dominuje uwaga mimowolna, brak jest uwagi dowolnej; *bardzo znacznie utrudnione jest również zapamiętywanie: zakres pamięci jest znikomy i mała jest trwałość pamięci - potrafi zapamiętać tylko najprostsze układy na rytmice, osoby dorosłe potrafią powtórzyć zdanie 12-sylabowe, 4 cyfry, zapamiętać i wykonać 3 proste polecenia; *głęboko opóźniony jest rozwój mowy: pojedyncze wyrazy pojawiają się w wieku szkolnym, często nie buduje zdań; często wypowiada się monosylabami lub jednym wyrazem, niekiedy używa prostych zdań, nie odmienia przez przypadki, mowa jest bełkotliwa i minimalny zasób słownictwa; *myślenie: tylko sensoryczno - motoryczne, bardzo słabo rozwinięte w działaniu, głęboko upośledzone jest myślenie pojęciowo-słowne, maksymalny poziom rozwoju umysłowego: w wieku 8-10 lat osiąga wiek inteligencji równy 3 lat, osoby dorosłe nie przekraczają poziomu intelektualnego dziecka w wieku 5-6 lat; *głęboko opóźniony jest rozwój ruchowy: siadanie i chodzenie opanowuje w wieku przedszkolnym, może przyswoić sobie ruchy niezbędne do wykonywania prostych czynności związanych z samoobsługą (wymaga to jednak dłuższego ćwiczenia), poważnie upośledzona jest motoryka rąk; *ograniczone są procesy emocjonalne i dojrzałość społeczna: osoby z upośledzeniem w stopniu znacznym są zdolne do okazywania uczuć, przywiązania, choć wyrażają je w sposób prymitywny, nie kontrolują emocji i popędów, są mało samodzielne, realizują proste potrzeby oraz dbają o higienę osobistą, maksymalny poziom dojrzałości społecznej to 7-8 lat, jednostki z takim upośledzeniem nie są zdolne do samodzielnego życia i wymagają opieki osoby drugiej; - osoby ze znacznym upośledzeniem umysłowym charakteryzują się tak niskim poziomem rozwoju umysłowego, że nauka czytania, pisania, czy liczenia jest całkowicie niemożliwa; - mogą funkcjonować w szkołach życia - tam potrafią opanować wiele prostych czynności życia codziennego oraz proste prace wchodzące w skład nieskomplikowanych zawodów.
Znaczne upośledzenie umysłowe: - często występują wady wzroku, słuchu, niedowłady, porażenia kończyn i różne choroby somatyczne; - ich spostrzeganie jest bardzo niedokładne, nieadekwatne do rzeczywistości, wybiórcze i powolne; - zdolność do koncentracji uwagi niewielka, uwaga ma charakter mimowolny; - umiejętności komunikacyjne ograniczają się do kilkuwyrazowych zdań, pojedynczych wyrazów i fonogestów lub wyłącznie gestykulacji, występują częste trudności artykulacyjne, bardzo ubogi jest zasób słów; - dzieci te potrafią porównywać przedmioty wielkościowo, dostrzegają podobieństwa i różnice; - potrafią opanować elementarne pojęcia liczbowe (w zakresie liczb 4-5); - rozróżniają proste kształty geometryczne; - nawet rozpoznają i piszą proste wyrazy; - potrafią zdefiniować znane pojęcia „ użytkowo”; - mogą wyuczyć się czynności z zakresu samoobsługi i rozwinąć umiejętności manualne w stopniu umożliwiającym wykonywanie prostych pożytecznych czynności; - potrafią okazać przywiązanie, sympatię, antypatię i elementarne uczucia moralne; - często wśród nich spotyka się osoby nadpobudliwe lub apatyczne, wykazujące zachowania trudne; - część zachowań trudnych wynika ze złych metod wychowawczych.
1