Choroby spowodowane zaburzeniami hemostazy:

Skazy krwotoczne

Kolejną dużą grupą chorób krwi są tzw. skazy krwotoczne. Jest to stan, w którym różne defekty hemostazy (utrzymywania krwi w naczyniach krwionośnych) powodują nieprawidłową, patologiczną skłonność do krwawień.

Wyróżniamy trzy rodzaje skaz krwotocznych. Są to mianowicie skazy związane z naczyniami (inaczej waskulopatie), skazy związane z płytkami (skazy krwotoczne płytkowe) oraz skazy związane z czynnikami krzepnięcia występującymi w osoczu (tzw. koagulopatie).

Skazy osoczowe

Najważniejszymi skazami osoczowymi są koagulopatie niedoborowe z najbardziej znaną hemofilią. Inne grupy koagulopatii to tzw. koagulopatie ze zużycia (czynników krzepnięcia), immunokoagulopatie (związane z tworzeniem przeciwciał przeciwko czynnikom krzepnięcia) oraz hiperfibrynolizy (związane z nadmierną aktywacją układu przeciwstawnego do kaskady krzepnięcia krwi, czyli fibrynolizy rozpuszczającej zakrzepy).

Najbardziej znaną i najczęściej występującą koagulopatią jest hemofilia, czyli krwawiączka. Jej przyczyną jest wrodzony niedobór VIII (hemofilia A) lub IX (hemofilia B) czynnika krzepnięcia.

Krwawienia, podstawowy objaw hemofilii i innych skaz krwotocznych, mogą pojawić się już u noworodka (krwawienie z pępowiny). Najczęściej jednak choroba ujawnia się później w postaci krwawień do mięśni i stawów, a także krwawień po operacjach, krwotoków z nosa czy z dróg rodnych.

W rozpoznaniu oprócz obrazu klinicznego ważne są badania laboratoryjne. W skazach krwotocznych mierzy się czas krwawienia i krzepnięcia. W przypadku hemofilii czas krwawienia (za który odpowiadają płytki krwi i skurcz naczyń krwionośnych) jest prawidłowy, a czas krzepnięcia, z racji braku jednego z czynników potrzebnych do tworzenia skrzepu jest przedłużony. Później ocenia się również stężenie czynnika VIII (w przypadku hemofilii A) lub IX (w przypadku hemofilii B) we krwi.

W zależności od stężenia czynników krzepnięcia we krwi wyróżniamy różne stopnie ciężkości hemofilii. Objawy pojawiają się zwykle dopiero w postaci lekkiej (są jeszcze: subhemofilia, postać średnio ciężka i ciężka), w której to stężenie wynosi 5-15 jednostek międzynarodowych w jednym decylitrze krwi (jm./dl). Wtedy krwiaki pojawiają się po wyraźnych urazach. W postaci ciężkiej krwawienia mogą występować bez urazów, samoistnie.

Zasadniczym leczeniem jest podawanie brakujących czynników krzepnięcia: VIII w przypadku hemofilii A, a IX w przypadku hemofilii B. U chorych z rzadkimi krwawieniami można podawać te czynniki jedynie w koniecznych przypadkach (krwawienie samoistne, przed operacją). W ciężkiej hemofilii koncentraty odpowiednich czynników podaje się bardziej systematycznie. W hemofilii A o lekkim przebiegu zamiast czynnika VIII podaje się niekiedy związek o nazwie DDAVP (desmopresynę). Powoduje ona uwalnianie czynnika VIII z "magazynów" znajdujących się w śródbłonku naczyń.

Inną skazą osoczową (koagulopatią) jest choroba von Willebranda.  W tym schorzeniu brakuje jednego ze składników czynnika VIII, zwanego właśnie czynnikiem von Willebranda. Chorują równie często chłopcy (mężczyźni), jak i dziewczynki (kobiety). Dziedziczenie jest bardziej złożone niż w hemofilii dlatego, że wyróżniamy aż trzy typy tej choroby.

Obraz choroby jest kombinacją objawów spotykanych w hemofilii (krwawienie do mięśni, stawów, podbiegnięcia krwawe) i symptomów charakterystycznych dla skaz płytkowych (krwawienia z nosa i innych błon śluzowych, drobne wybroczyny). Przedłużony jest zarówno czas krwawienia (upośledzona funkcja płytek krwi), jak i czas krzepnięcia.

W leczeniu stosuje się DDAVP, a w cięższych przypadkach koncentraty czynnika VIII z aktywnością czynnika von Willebranda.

Koagulopatie mogą być również nabyte, powstają wtedy najczęściej w wyniku niedoboru witaminy K, niezbędnej do prawidłowego tworzenia się niektórych czynników krzepnięcia krwi. Przyczyną jest: uszkodzenie wątroby u noworodków, upośledzenie wchłaniania w jelitach (w tym witaminy K) występujące w wielu chorobach, antybiotykoterapia (antybiotyki zabijają bakterie jelitowe, które tworzą witaminę K) oraz żółtaczka mechaniczna (żółć jest niezbędna do wchłaniania tej witaminy). Inną dużą grupę przyczyn stanowi leczenie środkami, które są antagonistami witaminy K, czyli wykazują przeciwstawne do niej działanie (np. kumaryna).

Skazy płytkowe

Najczęstszymi skazami krwotocznymi są jednak nie skazy osoczowe, ale skazy płytkowe. Spośród nich najważniejsze są te wywołane małą liczbą płytek, czyli małopłytkowości (trompocytopenie).

Mała liczba tych elementów krwi może być spowodowana zaburzeniami ich wytwarzania w szpiku kostnym oraz przyspieszonym niszczeniem płytek we krwi.

Przyczynami zmniejszonego ich wytwarzania jest uszkodzenie szpiku przez leki (np. cytostatyki), substancje chemiczne (np. benzen), zakażenia (np. HIV), a także wypieranie prawidłowych komórek przez komórki białaczkowe czy chłoniakowe albo zwłóknienie szpiku. Spośród małopłytkowości uwarunkowanych przyspieszonym niszczeniem płytek sporą grupę stanowią trombocytopenie spowodowane przez własne przeciwciała organizmu. Tak dzieje się między innymi w samoistnej plamicy małopłytkowej, jednej z najczęstszych i najbardziej znanych małopłytkowości. Inne przyczyny obejmują niszczenie płytek przez powiększoną śledzionę (hipersplenizm) oraz sztuczne zastawki serca (uszkodzenia mechaniczne).

Krwawienia w skazach płytkowych różnią od obrazu hemofilii. Chorzy krwawią z błon śluzowych (z nosa, dziąseł). Na ich skórze pojawiają się drobne wybroczyny. Nie ma tutaj charakterystycznych dla koagulopatii (m.in. hemofilia) wylewów do stawów i mięśni.

W badaniach laboratoryjnych obserwuje się przede wszystkim zmniejszoną liczbę płytek (poniżej 140 tys w 1 mm3) Przedłużony jest też czas krwawienia przy prawidłowym czasie krzepnięcia (odwrotnie niż przy skazach osoczowych). W rozpoznaniu ważne jest poszukiwanie ewentualnych chorób będących przyczyną zmniejszonej liczby płytek (np. białaczki) oraz badanie szpiku kostnego.

Leczy się przede wszystkim leżącą u podłoża małopłytkowości chorobę. W razie krwawień lub przed spodziewanym leczeniem cytostatykami podaje się choremu koncentraty płytek krwi uzyskanych od dawców (optymalnie jednego dawcy). Oprócz ryzyka zakażenia (obecnie bardzo małego) istnieje niebezpieczeństwo uczulenia organizmu chorego przez podawane "obce" preparaty. Wtedy przy następnych przetoczeniach pojawia się groźba szybkiego zniszczenia podanych płytek.

To samo trochę inaczej

Małopłytkowość (łac. thrombocytopenia) - objaw chorobowy polegający na niedoborze płytek krwi

Przyczyną małopłytkowości może być:

• zmniejszone wytwarzanie płytek

• nadmierne niszczenie płytek

• przyczyny złożone, lub nie do końca wyjaśnione

Rodzaje:

1. Małopłytkowość wrodzona:

a) Alloimmunologiczna małopłytkowość noworodków (NAITP) - skaza krwotoczna małopłytkowa występująca u noworodków spowodowana obecnością przeciwciał przeciwpłytkowych klasy IgG przenikających od matki przez łożysko do płodu. Przeciwciała te mogą powstać u matki w wyniku kontaktu z płytkami płodu. NAITP dotyka także 50% noworodków matek chorych na samoistną plamicę małopłytkową. W badaniach laboratoryjnych zwykle diagnozuje się znacznego stopnia małopłytkowość. U około 5% noworodków obserwuje się krwawienia do OUN stanowiące poważne zagrożenie życia. Śmiertelność okołoporodowa sięga 7%. Każda kolejna ciąża stanowi coraz to większe ryzyko NAITP u płodu.

Leczenie polega na podawaniu dożylnego wlewu IgG. Można stosować glikokortykosteroidy.

2. Małopłytkowość nabyta która, może byś spowodowana:

-zmniejszonym wytwarzaniem płytek krwi

-nadmiernym niszczeniem lub zużyciem płytek krwi( może mieć podłoże immunologiczne)

Wyróżniamy tu:

a)Małopłytkowość samoistna immunologiczna (plamica małopłytkowa)-choroba autoimmunologiczna charakteryzująca się przyspieszonym niszczeniem w układzie siateczkowo-śródbłonkowym opłaszczonych przeciwciałami płytek krwi.

b) Zakrzepowa plamica małopłytkowa(zespół Moschcowitza) -skaza krwotoczna małopłytkowa której przyczyną jest rozsiane uszkodzenie śródbłonka, oraz uwolnienie czynnika powodującego agregację płytek, co prowadzi do powstania. zakrzepu

3. Nadpłytkowość samoistna, zgodnie z nazwą, polega na nadmiernym rozroście komórek produkujących płytki. Następstwem ich zwiększonej liczby są zatory i zakrzepy (najczęstsza przyczyna zgonu) oraz krwawienia (z racji upośledzonej funkcji płytek). We krwi obserwuje się zwiększona liczbę płytek, a w szpiku rozrost megakariocytów. W leczeniu stosuje się interferon alfa lub hydroksymocznik. Średni czas przeżycia wynosi 10-15 lat.

4.Zaburzenia funkcji płytek- występują niezwykle rzadko i wynikają Z nie prawidłowości budowy ich receptorów błonowych, lub niedoboru ziarnistości płytkowych towarzyszą m.in. mocznicy, białaczkom.

Skazy naczyniowe (waskulopatie) inaczej plamice

Ostatnią, rzadszą grupą skaz krwotocznych są skazy naczyniowe. Wtedy krwawienie jest uzależnione od kruchości naczyń krwionośnych. W tej grupie chorób, podobnie jak w skazach płytkowych, wydłużony jest czas krwawienia, a prawidłowy czas krzepnięcia. Do wrodzonych skaz naczyniowych zaliczamy między innymi chorobę Rendu-Oslera, w której na wargach, języku, koniuszkach palców i innych częściach ciała występują teleangiektazje - rozszerzenia małych naczyń krwionośnych. Miejsca te mają skłonność do krwawień.

Z nabytych skaz naczyniowych najbardziej znana jest plamica Schoenleina-Henocha. Jest to alergiczne zapalenie naczyń obserwowane przede wszystkim u dzieci w wieku przedszkolnym. Pojawiają się wówczas wybroczyny i wysypka na nogach oraz pośladkach, obrzęki stawów, bóle brzucha, krwiomocz. Na szczęście w zdecydowanej większości przypadków choroba przebiega z samoistnym wyleczeniem.

Choroby spowodowane zmianami ilościowymi składników morfotycznych krwi:

Znaczenie końcówek:

- penia- niedobór, zmniejszenie ilości

- cytoza- zwiększenie ilości

Erytrocyty - RBC

Erytrocytoza- Zwiększenie ponad normę zdarza się rzadko
(np. u osób przebywających wysoko w górach).

Czerwienica prawdziwa (polycythaemia vera, nadkrwistość) jest jednym z zespołów mieloproliferacyjnych. W przebiegu tego schorzenia dochodzi do wzrostu liczby krwinek czerwonych (erytrocytów), któremu dodatkowo towarzyszy zwiększony poziom krwinek białych (leukocytów) i płytek krwi (trombocytów).

Na czerwienicę prawdziwą częściej chorują kobiety, najczęściej między 40 a 80 rokiem życia. Uważa się, że choroba jest rozrostem nowotworowym.

Objawy czerwienicy prawdziwej

Objawy kliniczne czerwienicy zależą do stopnia jej zaawansowania i liczby poszczególnych krwinek. Najbardziej charakterystycznym dla tego schorzenia objawem jest świąd skóry, który nasila się po gorącej kąpieli. Ponadto nasilona lepkość krwi, na skutek zwiększonej liczby komórek, jest przyczyną bólów i zawrotów głowy, zaburzeń widzenia oraz szumów w uszach. Sprzyja ona również powstawaniu zakrzepów w tętnicach i żyłach. Krążenie krwi jest upośledzone. Może dochodzić do powstawania owrzodzeń żołądka i dwunastnicy. Rozwija się nadciśnienie tętnicze. Inne objawy to osłabienie i spadek masy ciała. Lekarz badając pacjenta stwierdza powiększoną wątrobę i śledzionę. W zaawansowanych postaciach czerwienicy w narządach tych powstają miejsca tworzenia komórek krwi.

W badaniach laboratoryjnych obserwuje się zwiększoną liczbę krwinek czerwonych, wzrost stężenia hemoglobiny i wzrost hematokrytu. Liczba białych krwinek i płytek krwi również się zwiększa. W badaniu biopsyjnym szpik jest bogaty w komórki. Przeważa tworzenie erytrocytów. Trepanobiopsja, szczególnie w późniejszych okresach choroby, wskazuje na zarastanie (włóknienie) szpiku. Ponadto wykonywane są specjalistyczne badania cytogenetyczne i molekularne.

Czerwienica prawdziwa przez wiele lat może przebiegać bez żadnych objawów. W zaawansowanych przypadkach, gdy dochodzi do wspomnianego włóknienia szpiku, liczba czerwonych krwinek oraz płytek krwi zaczyna spadać. Rozwija się niedokrwistość. U części chorych czerwienica przekształca się w ostrą białaczkę mieloblastyczną lub zespół mielodysplastyczny (MDS).

Do wzrostu liczby erytrocytów może dochodzić również w wyniku niedotlenienia organizmu, niekoniecznie nadkrwistość musi być rozrostem nowotworowym. Mówimy wówczas o czerwienicy wtórnej, jej przyczyny to m.in. choroby serca i płuc, przebywanie na dużych wysokościach, zespół bezdechu sennego czy palenie tytoniu. Występuje również pojęcie czerwienica rzekoma (względna), która jest obserwowana w przypadku intensywnych wymiotów, biegunek, zmniejszonego przyjmowania płynów, nadmiernej otyłości czy zwiększonego spożycia alkoholu.

Leczenie czerwienicy prawdziwej

Leczenie czerwienicy polega na stosowaniu upustów krwi. Upusty wykonuje się co 2 - 3 dni. Po zabiegu należy podać choremu sól fizjologiczną lub płyn wieloelektrolitowy, niekiedy również preparaty żelaza. Ponadto stosowane są leki cytoredukcyjne, takie jak hydroksymocznik, interferon alfa, anagrelid, ewentualnie busulfan. Zalecane jest także przyjmowanie kwasu acetylosalicylowego lub tiklopidyny. Podawane są również leki przeciwświądowe.

Najczęstszymi powikłaniem choroby jest zakrzepica i zatorowość oraz skaza krwotoczna. Przeżywalność u chorych powyżej 65 roku życia jest taka jak u zdrowych równolatków. Jeżeli choruje młodsza osoba, przeżywalność jest gorsza.

Zmniejszenie liczby erytrocytów to objaw anemii.
Może być skutkiem utraty krwi (np. z wrzodu żołądka lub dwunastnicy) albo efektem niedoboru żelaza, witaminy B12 lub kwasu foliowego. Inne przyczyny
to ciąża i choroby nerek

Leukocyty - WBC

Leukocytoza- Zwiększenie ponad normę to sygnał, że w organizmie toczy się infekcja lub mamy do czynienia z miejscowym albo uogólnionym stanem zapalnym czy też z białaczką (podwyższone wskaźniki pojawiają się również przy intensywnym wysiłku fizycznym, długotrwałym, nadmiernym stresie, a nawet po dłuższym opalaniu).

Leukopenia- Zmniejszenie liczby leukocytów może być spowodowane niedoborem granulocytów, limfocytów lub wszystkich komórek jednocześnie.
Może być wynikiem uszkodzenia szpiku przez chorobę lub skutkiem ubocznym leczenia (większość leków przeciwnowotworowych powoduje zmniejszenie liczby granulocytów)

Limfocyty - LYM

Limfocytoza- Liczba limfocytów zwiększa się w: chłoniakach, przewlekłej białaczce limfocytowej, szpiczaku mnogim, nadczynności tarczycy oraz w chorobach zakaźnych wieku dziecięcego.
Uwaga: większa niż u dorosłych liczba limfocytów u dzieci do 4 lat jest normą!

Limfopenia- Zmniejszenie liczby limfocytów u dorosłych może być objawem AIDS i, w mniejszym stopniu, innych zakażeń wirusowych;
u dzieci może mieć charakter wrodzony i wymagać jak najszybszego leczenia.

Monocyty - MONO

Monocytoza- Zwiększenie liczby monocytów może być spowodowane mononukleozą zakaźną, przewlekłym zakażeniem bakteryjnym: gruźlicą, kiłą, brucelozą, zapaleniem wsierdzia, durem, zakażeniami pierwotniakowymi, a także urazami chirurgicznymi, kolagenozami, chorobą Crohna, nowotworami oraz być objawem białaczki monocytowej.

Monocytopenia- Zmniejszenie liczby monocytów może być wynikiem toczącej się w organizmie infekcji lub stosowania niektórych leków (np. glikosterydów), ale w praktyce medycznej zwykle nie ma istotnego znaczenia.

Trombocyty - PLT

Trombocytoza- Zwiększenie ponad normę pojawia się w przewlekłych zakażeniach, po wysiłku fizycznym, w niedoborze żelaza, po usunięciu śledziony, w ciąży
i w nadpłytkowości samoistnej (nowotwór o łagodnym długotrwałym przebiegu).

Trombocytopenia- Zmniejszenie liczby płytek krwi może być spowodowane ich upośledzonym wytwarzaniem w szpiku (z powodu przerzutów raka do szpiku lub ostrych białaczek), na skutek działania leków przeciwbólowych i antybiotyków, chorób autoimmunizacyjnych lub ich niszczeniem przez toksyny bakteryjne.

NEUT/NE (neutrofile) - dojrzałe krwinki białe
produkujące przeciwciała, granulocyty obojętnochłonne / neutrocyty / segmenty

Neutrofilia( wyjatek w nazwie)- Wzrost liczby neutrofili oznacza zakażenie miejscowe
i ogólne, chorobę nowotworową, choroby krwi (zwłaszcza białaczkę szpikową).
Występuje także po urazach, krwotokach, zawałach, w chorobach metabolicznych,
u palaczy oraz u kobiet w trzecim trymestrze ciąży.

Neutropenia- Spadek występuje w uszkodzeniach szpiku, ostrych białaczkach, chorobach wirusowych (grypa, różyczka), bakteryjnych (gruźlica, dur, bruceloza), pierwotniakowych
(np. malaria), przy leczeniu cytostatykami.

EOS (eozynofile) - białe krwinki kwasochłonne (eozynocyty, granulocyty kwasochłonne)

Eozynofilia-Zwiększenie liczby eozynofili wywołują: choroby alergiczne (astma oskrzelowa, katar sienny) i pasożytnicze, choroby krwi (ziarnica złośliwa), łuszczyca, zażywanie niektórych leków (np. penicyliny).

Eozynopenia- Zmniejszenie liczby eozynofili to skutek: zakażeń, duru brzusznego, czerwonki, posocznicy, urazów, oparzeń.
Wartości poniżej normy mogą także towarzyszyć zwiększonemu wysiłkowi fizycznemu oraz być skutkiem nadmiernego wydzielania hormonów nadnerczowych.

BASO (bazofile) -białe krwinki zasadochłonne (bazocyty, granulocyty zasadochłonne)

Bazofilia/Bazocytoza-Zwiększenie liczby bazofili pojawia się w: chorobach alergicznych, przewlekłej białaczce szpikowej, przewlekłych stanach zapalnych przewodu pokarmowego, wrzodziejącym zapaleniu jelit, niedoczynności tarczycy, przewlekłej białaczce szpikowej.
Często towarzyszy również rekonwalescencji po przebytej infekcji.

5

---