Autyzm wczesnodziecięcy to zaburzenie rozwoju emocjonalnego i społecznego o przyczynach do końca nie poznanych. Najczęściej ujawnia się po okresie wstępnego, zasadniczo prawidłowego rozwoju niemowlęcia. Nie jest jednolitą chorobą - ma bardzo zróżnicowany obraz i przebieg.

Cechą najbardziej charakterystyczną autyzmu jest fakt, iż dziecko staje się niezdolne do naturalnego udziału w życiu rodziny, do spontanicznych emocjonalnych kontaktów (wzrokowych, dotykowych, werbalnych). nie może ogarnąć otaczającego je świata i nie potrafi nawiązać kontaktu z rówieśnikami.

Symptomatyczna jest nadwrażliwość na bodźce dotykowe, zapachowe, dźwiękowe; na światło i obrazy. Najprawdopodobniej mikrouszkodzenie mózgu powoduje, że dziecko nie potrafi odbierać i prawidłowo interpretować napływających zewsząd sygnałów. Mnogość bodźców rodzi chaos. Dziecko radzi sobie w tej sytuacji ucieczką w izolację - przestaje odbierać sygnały i reagować. Aby się chronić tworzy swój odizolowany, własny, odrębny - autystyczny - świat.

Efektem ucieczki są tzw. trudne zachowania (długotrwałe stany bezczynności, pobudzenia na przemian z apatią, ataki agresji, krzyki, kręcenie się w kółko, trzepotanie rękami, powtarzanie w kółko określonych fraz). Zachowania te nie są zrozumiałe dla tzw. zdrowego społeczeństwa, ponieważ na twarzach dzieci brak śladów upośledzenia stąd odbierane są jako skutek złego wychowania, bądź frustracji rodziców.

Nie istnieje lekarstwo na autyzm. Jak na razie jedyną formą pomocy dziecku jest zindywidualizowana dostosowana do każdego dziecka, prowadzona z udziałem dzieci i rodziców terapia. To jednak wymaga ciągłego kontaktu z wyspecjalizowanymi ośrodkami i terapeutami.

Duża część rodziców również potrzebuje pomocy specjalistów, przyjaźni i wsparcia. Po pewnym czasie powszechnie występuje u nich, jako efekt długotrwałego stresu, tzw. syndrom wypalenia się sił.

Śląsk i Zagłębie nie dysponują specjalistycznymi ośrodkami dla dzieci autystycznych, Rodzice z całego obszaru Polski Południowej zmuszeni są szukać pomocy dla dzieci i dla siebie w Krakowie, ale możliwości tamtejszego Ośrodka są nader ograniczone

Stowarzyszenie powstało dla rozwiązywania problemów dzieci i ich rodzin z terenu Śląska i Zagłębia. Naszym celem jest inicjowanie i prowadzenie form podstawowej terapii i rehabilitacji dzieci autystycznych oraz pomoc w ich adoptowaniu się do społeczeństwa ludzi zdrowych.

Czym jest autyzm?

Autyzm jest zaburzeniem rozwojowym, które najczęściej ujawnia się w ciągu pierwszych trzech lat życia jako rezultat zaburzenia neurologicznego, które oddziałuje na funkcje pracy mózgu.
Autyzm i jego pochodne, jak podaje statystyka, występują raz na 500 osób i występuje cztery razy częściej u chłopców niż dziewczynek. Dochody, stopa życiowa, czy wykształcenie rodziny nie mają żadnego wpływu na występowanie autyzmu.
Autyzm ma wpływ na rozwój mózgu w sferach rozumowania, kontaktów socjalnych i porozumiewania się. Dzieci i dorośli z autyzmem najczęściej mają kłopoty z komunikacją w grupie i wspólnych czynnościach. Zaburzenia utrudniają im porozumienie z innymi i stosunek do świata zewnętrznego. Chorzy mogą wykonywać te same ruchy ciała ( np. machanie ręką, kołysanie się ), nietypowe reakcje wobec ludzi, lub przywiązanie do przedmiotów, czy sprzeciwianie się jakimkolwiek zmianom w rutynie. W niektórych przypadkach może występować agresja i/lub samookaleczanie się.
Autyzm jest trzecim najczęściej spotykanym upośledzeniem rozwojowym- częstszym niż zespół Down'a. Jednak większość społeczeństwa, w tym wielu pracowników służby zdrowia, świata nauki, nadal nie rozumie jak autyzm oddziałuje na osoby chore i jaki jest najlepszy sposób pracy z osobami cierpiącymi na autyzm.

Czy istnieje więcej niż jeden rodzaj autyzmu?

Autyzm jest często określany jako zaburzenie spektralne, co oznacza, ze charakterystyka i objawy autyzmu mogą objawiać się dużą różnorodnością połączeń, od lekkich do ciężkich. Pomimo, iż autyzm określany jest specyficznym rodzajem zachowania, to jednak chore dzieci i dorośli mogą okazywać różne kombinacje zachowań i ich nasilenie. Dwoje dzieci z autyzmem mogą się całkowicie różnie zachowywać. Lekarze używają trzech innych grup ( PDD-NOS, syndrom Aspergera i syndrom Retta ) do określenia osób, które wykazują część, lecz nie wszystkie objawy autyzmu. Zdiagnozowanie autyzmu jest możliwe wtedy, gdy występuje odpowiednia ilość zachowań niewłaściwych dla danej grupy wiekowej. Syndromy Aspergera i Retta wykazują największy kontrast w stosunku do autyzmu. Większość znawców zgadza się ze stwierdzeniem, ze nie istnieje typowy rodzaj lub typowa osoba autystyczna. Różnice w zachowaniu dzieci są często bardzo subtelne. Każda diagnoza polega na obserwacji dziecka.

Jaka jest przyczyna autyzmu?

Naukowcy badają różne wytłumaczenia form autyzmu. I chociaż nie ma jak na razie jednej odpowiedzi, współczesne badania łączą autyzm z biologicznymi i neurologicznymi różnicami mózgu. MRI i tomografia wykazują nieprawidłowości w budowie mózgu, z wyraźnymi różnicami w rejonach móżdżku. W niektórych rodzinach zauważa się powrót choroby, co może sugerować, iż istnieje genetyczna podstawa autyzmu, ale jak do tej pory nie odkryto genu odpowiedzialnego za autyzm. Wiele starszych teorii powodów autyzmu zostało obalonych. Autyzm nie jest choroba psychiczną. Autystyczne dzieci nie są " niegrzeczne". Autyzm nie jest spowodowany złym wychowywaniem.

W jaki sposób rozpoznać autyzm?

Nie ma medycznych testów, które umożliwiłyby diagnozę autyzmu. Właściwa diagnoza musi mieć podłoże w obserwacji dziecka, jego stopnia komunikacji, zachowania i stopnia rozwoju. Jednakże, ponieważ wiele objawów autyzmu występuje także w innych chorobach, lekarz musi wykonać wiele dodatkowych badań, aby wykluczyć inne przyczyny. Rozpoznanie choroby jest bardzo trudne, gdyż objawy są tak zróżnicowane. Ważne jest zatem zlokalizowanie specjalisty, który ma doświadczenie w leczeniu autyzmu.
Jakie są najczęstsze objawy?

Jak zachowują się osoby z autyzmem?

Dzieci autystyczne rozwijają się w zasadzie normalnie aż do 24-30 miesiąca, kiedy to rodzice mogą zauważyć opóźnienie w mowie, zabawach lub kontakcie z dzieckiem. Autyzm może się objawiać w następujących sferach:

-mowa rozwija się słabo lub wcale, używanie słów bez znaczenia, porozumiewanie się gestami zamiast słów, słaba możliwość skupienia uwagi

-dziecko woli spędzać czas samo niż z innym, nie interesuje się zawieraniem przyjaźni, słaby kontakt wzrokowy, mało się uśmiecha

-nadwrażliwość na dotyk lub brak reakcji na ból, wzrok, słuch, dotyk, ból, węch, smak mogą być mniej lub bardziej upośledzone

-brak spontaniczności lub pomysłowości w zabawach, nie proponuje czynności, nie wymyśla zabaw
-nadpobudliwość lub otępienie, częste wybuchy złego humoru bez powodu, uparte przywiązanie do jednego przedmiotu lub osoby, może okazywać agresję lub autoagresję.

Jakie są różnice ?

Różnice miedzy dziećmi autystycznymi są ogromne. Niektóre, z mniejszym stopniem autyzmu, mogą okazywać tylko niewielkie opóźnienie mowy i większe problemy w kontaktach ze środowiskiem. Mogą mieć przeciętnie lub ponadprzeciętnie rozwiniętą mowę, lecz maja kłopoty z wyobraźnią, lub ze współuczestniczeniem w grze z rówieśnikami. Inne dzieci, z większym stopniem autyzmu, mogą potrzebować pomocy z codziennymi potrzebami jak przejście przez ulice lub zrobienie zakupów. W przeciwieństwie do ogólnej opinii, wiele dzieci i dorosłych z autyzmem utrzymuje kontakt wzrokowy, okazuje uczucia, uśmiecha się i śmieje oraz  okazuje całą gamę innych emocji, ale w różnym stopniu. Tak jak inne dzieci chorzy reagują pozytywnie lub negatywnie na środowisko. Autyzm może oddziaływać na to jak reagują i utrudnić im kontrolowanie ciała i umysłu. Choroba z czasem może zmienić się lub nawet ustąpić. Jakkolwiek nikt nie może przewidzieć przyszłości to są osoby autystyczne, które prowadzą samodzielne życie. Są też tacy, którzy będą zawsze zależni od rodziny i placówek specjalistycznych. Osoby autystyczne mogą także mieć inne choroby związane z praca mózgu, np. padaczkę, opóźnienie umysłowe lub choroby genetyczne. Około 2/3 chorych objawia opóźnienie umysłowe. U około 25-30% może rozwinąć się padaczka.

Czy istnieje lekarstwo na autyzm?

Wiedza na temat autyzmu pogłębiła się ogromnie od czasu pierwszego sformułowania autyzmu w 1943. Niektóre wcześniejsze dążenia do uleczenia wydają się dziś nierealne w świetle tego co jest wiadome na temat chorób mózgu. Wyleczyć znaczy "przywrócić do zdrowia fizycznego, psychicznego, stanu normalnego". W medycznym sensie nie ma leku na wyleczenie zmian w mózgu, które są czynnikiem autyzmu. Aczkolwiek ciągle znajdujemy lepsze sposoby rozumienia choroby i pomocy chorym w przystosowaniu się. Niektóre symptomy mogą z czasem zelżeć, inne mogą zniknąć.
Przy właściwej opiece wiele zachowań autystycznych może być zmienionych na lepsze, nawet do momentu, gdzie mogą one ustąpić. Niestety ,większość dzieci i dorosłych będzie okazywała pewne stopnie autyzmu przez całe życie. Możliwe są różne rodzaje terapii w zakresie mowy, zachowania, wzroku, słuchu, terapie muzyczne, a także leki i zalecenia dietetyczne. Terapie powinny być dostosowane do indywidualnych potrzeb chorego.

Diagnoza porównawcza autyzmu z innymi zaburzeniami (na podstawie książki
Theo Peteersa: Autyzm. SPOA, Gdańsk 1996)

Autyzm

Dziecko upośledzone umysłowo

Komunikacja werbalna i niewerbalna nie służy do kontaktów interpersonalnych. Język mówiony i komunikacja niewerbalne są zaburzone.

Mowa służy do komunikacji interpersonalnej. Rozumienie mowy zależy od stopnia upośledzenia umysłowego. Komunikacja niewerbalna kompensuje ograniczone możliwości ekspresji słownej.

Zaburzony rozwój społeczny nie odpowiadający wiekowi umysłowemu.

Rozwój społeczny odpowiedni do wieku umysłowego.

Sprawia poważne problemy wychowawcze, związane ze specyficznymi zachowaniami, stereotypiami - jest to niezależne od ilorazu inteligencji posiadanego przez dziecko.

Problemy z trudnymi zachowaniami i stereotypami są uzależnione od głębokości upośledzenia umysłowego poważne problemy jedynie w przypadku najgłębiej upośledzonych.

Nie tworzy głębszej więzi z matką i bliskimi osobami.

Dobry kontakt emocjonalny z matką i innymi osobami z otoczenia.

Rozwój postępuje skokami, jest nieharmonijny. Częste regresy.

Rozwój jest harmonijny i systematyczny, ograniczony jedynie stopniem upośledzenia.

Autyzm

Znaczne Zaniedbanie

Trudności językowe i w komunikowaniu się się obecne mimo prowadzenia terapii.

Szybka poprawa komunikacji werbalnej i niewerbalnej w wyniku nauczania.

Małe zainteresowanie rozwijaniem relacji społecznych szczególnie z rówieśnikami.

Wyraźne dążenie do nawiązania relacji z dorosłymi i dziećmi.

Poważne problemy z modyfikowaniem trudnych zachowań i stereotypii.

Problemy z trudnymi zachowaniami mogą być łatwo rozwiązane.

Współwystępuje z upośledzeniem umysłowym

Pewne związki z upośledzeniem
umysłowym, głównie na podłożu rodzinnym.

Zachowanie społeczne pozostaje zaburzone mimo prowadzenia terapii.

Po wprowadzeniu działań edukacyjnych szybki zwrot ku normalności, za wyjątkiem sytuacji, gdy u dziecka występują dodatkowe upośledzenia. Widoczne przystosowanie do normalnego życia.

Autyzm

Dziecko normalne, lecz
o opóźnionym rozwoju

Rozwój mowy - anormalny, rzadki, niekomunikatywny szczebiot. Nie reaguje na własne imię.

Ok. 9 miesiąca. - gaworzenie, szczebiot. Ok. 12 miesiąca życia - reaguje na swe imię i proste instrukcje.

Opóźnienie i duże trudności w nabywaniu słownictwa. Nie identyfikuje nazw z przedmiotami nawet używanymi na co dzień.

Opóźnione, ale regularne wzbogacanie słownictwa. Rozpoznaje nazwy używanych przedmiotów między 12 a 18 miesiącem życia.

Opóźnienie i duże trudności w przyswajaniu gramatyki języka ojczystego.

Około 24 miesiąca życia zaczyna tworzyć związki dwuwyrazowe i równoważniki zdań.

Zaburzona komunikacyjna funkcja mowy - mowa stereotypowa, liczne powtórzenia, echolalie bezpośrednie i odroczone.

Potrafi wykorzystać posiadane słownictwo i umiejętności językowe do komunikowania się z osobami ze swojego otoczenia.

Nie interesuje się otoczeniem i nie lubi zmian.

Wcześnie zaczyna interesować się otoczeniem, chętnie poznaje nowe miejsca i sytuacje.

Późno zaczyna nawiązywać relacje społeczne i są one płytkie. Więż z matką jest słaba, dziecko rzadko pozytywnie reaguje na obecność matki.

Nawiązuje pozytywną więź emocjonalną od 3 miesiąca życia.

Nie interesuje się normalnymi zabawkami, ale fascynuje się migocącymi światłami, wirującymi przedmiotami itp.

Już od 4-6 miesiąca życia interesuje się zabawkami.

Czasami opóźniony rozwój ruchowy.

Normalny przebieg rozwoju ruchowego

Autyzm

Specyficzne opóźnienie
w posługiwaniu się mową

Brak specyficznych, zlokalizowanych uszkodzeń neurologicznych.

Rzadkie przypadki współwystępowania uszkodzeń mózgu.

Poważne problemy na gruncie ekspresji i odbioru.

Poważne problemy z porozumiewaniem się są rzadkością.

Nie używa lub nie rozumie komunikatów niewerbalnych.

Normalne używanie i rozumienie gestów.

Znaczne zaburzenia reakcji społecznych - głównie z rówieśnikami.

Niewielkie trudności w kontaktach społecznych; dobre relacje z rówieśnikami

Mocno zaburzone zachowania zabawowe.

Dobra wyobraźnia zabawowa.

Poważne problemy na gruncie trudnych zachowań i stereotypii.

Niewielkie problemy z zachowaniem.

Współwystępuje z upośledzeniem umysłowym.

Brak związku z upośledzeniem umysłowym.

Problemy z komunikowaniem się i nawiązywaniem relacji społecznych są obecne przez całe życie.

Duże postępy w wyniku prowadzenia nauczania specjalnego - może w efekcie dogonić dzieci nauczane normalnie.

Autyzm a inne zaburzenia: Autyzm ma szereg cech, które występują również w przypadku innych zaburzeń. Należą do nich: zaburzenia w sferze poznawczej, które obserwujemy również w przypadku dzieci z upośledzeniem umysłowym; zaburzenia mowy, które są jedną z cech charakteryzujących także dzieci z niepełnosprawnością intelektualną i afazją. Autyzm ma najwięcej cech wspólnych ze schizofrenią dziecięcą, Rozległym Zaburzeniem Rozwojowym, afazją rozwojową, upośledzeniem umysłowym oraz deprywacją środowiskową ( Environmental deprivation). Dzieci ze schizofrenią dziecięcą mają kilka cech, które występują również w przypadku autyzmu wczesnodziecięcego. Należą do nich trwałe zaburzenia w sferze stosunków społecznych, niechęć do zmian w otoczeniu, zaburzenia mowy, niewłaściwe reakcje emocjonalne. Są jednak cechy, które znacznie różnią schizofrenię od autyzmu. Pierwszą jest wiek, w którym uwidacznia się zaburzenie: w przypadku autyzmu zachowania ujawniają się przed trzecim rokiem życia, w schizofrenii symptomy uwidaczniają się między 3 a 12 rokiem życia. Autyzm w porównaniu ze schizofrenią  charakteryzuje się wczesnym pojawieniem się symptomów, znacznie mniejszym powiązaniem z chorobami psychicznymi w rodzinie, normalnym, lub nawet przyspieszonym rozwojem fizycznym, niższym poziomem inteligencji, brakiem okresów normalnego rozwoju po ujawnieniu się symptomów zaburzenia, niemożnością rozwijania kompleksowych zachowań społecznych i zaawansowanej mowy. Dzieci z diagnozą  Inne Rozległe Zaburzenie Rozwojowe (nie dające się opisać  w inny sposób)  wykazują zaburzenia w zakresie zachowań społecznych, ale nie w formie obojętności w stosunku do otoczenia. Widoczne są u nich nieprawidłowości w  rozwoju mowy, ale są one inne lub mniejsze niż w przypadku autyzmu. Obserwuje się również zaburzenia w rozwoju ruchowym (American Psychiatric Association, 1987; Mesibov, Dawson, 1986).  Afazję rozwojową charakteryzuje znaczne opóźnienie rozumienia mowy i wokalnej ekspresji języka lub całkowity  brak mowy. Dzieci te mają kilka cech wspólnych z autyzmem. Należą do nich echolalia, niewłaściwe używanie zaimków osobowych, zachowania rutynowe oraz trudności w rozumowaniu (Churchill, 1972). Mogą mieć również problemy w zakresie zachowań społecznych, ale są one zazwyczaj znacznie mniejsze niż trudności z mową  (Ornitz, Ritvo, 1976). Zaburzenia  rozwoju  mowy w przypadku dzieci z autyzmem są znacznie poważniejsze i szersze niż w przypadku dzieci z afazją (Churchill, 1972; Rutter, Bartak,  Newman, 1971). Dzieci z afazją nawiązują kontakt wzrokowy, komunikują się przy pomocy gestów, wyrażają emocje, potrafią bawić się w zabawy wymagające użycia wyobraźni (American Psychiatric Association, 1987;  Griffith, Ritvo, 1967;  Wing, 1976). Mają także wyższy poziom inteligencji niż dzieci z autyzmem.  Zarówno dzieci z upośledzeniem umysłowym jak i dzieci z autyzmem charakteryzuje obniżone funkcjonowaniem intelektualnym (Rutter, 1978). Oba te zaburzenia mają kilka wspólnych cech jak: echolalie, autostymulacje,  zachowania autoagresywne oraz zaburzenia koncentracji uwagi. Są jednak pewne zachowania, które różnią te dwie jednostki diagnostyczne. Wiele dzieci upośledzonych ma właściwe reakcje emocjonalne i zachowania społeczne. Dzieci te często przejawiają chęć do komunikowania się mimo, że ich umiejętności porozumiewania są opóźnione. Dzieci z autyzmem rozwijają się fizycznie prawidłowo, zaś dzieci z upośledzeniem umysłowym nie ( Schreibman, Mills, 1983). Najbardziej interesującą  różnicą jest sposób zaburzenia funkcjonowania intelektualnego. U  dzieci z upośledzeniem umysłowym  opóźniony jest rozwój wszystkich sfer. W przypadku autyzmu profil  rozwoju nie jest jednorodny. Niektóre sfery jak rozumienie i posługiwanie się mową są  słabsze, a inne, jak wzrokowo - przestrzenna percepcja, mogą być na znacznie wyższym poziomie (Rutter, 1978),. Niektóre cechy autyzmu mogą być podobne do zachowań opisywanych jako   deprywacja środowiskowa (environmental deprivation) (Schreibman, 1988). Deprywacja środowiskowa charakteryzuje się opóźnieniem rozwoju, które jest rezultatem zaniedbania, niewłaściwego wychowania albo hospitalizacji. Dzieci z tym zaburzeniem są wyizolowane od otoczenia, wykazują opóźnienia w rozwoju ruchowym i rozwoju mowy, angażują się w nietypowe aktywności ruchowe, wykazują niewielkie zainteresowanie zabawkami (Ornitz, Ritvo, 1976). Zachowania te są podobne do cech obserwowanych u dzieci z autyzmem, ale ich  funkcjonowanie może znacznie się polepszyć  w momencie zmiany otoczenia. Jeżeli stworzy się im odpowiednie warunki, to  takie sfery jak  mowa, rozwój ruchowy i społeczny mogą ulec znacznej poprawie (Ornitz, Ritvo, 1976; Schaffer 1965) . Dzieci zaniedbane środowiskowo nie wykazują cech charakterystycznych dla autyzmu, jak: zabawy stereotypowe, echolalia, niewłaściwe używania zaimków osobowych, nie nawiązywanie kontaktów społecznych (Ornitz, Ritvo, 1976).

Kontakt: Instytut Wspomagania Rozwoju Dziecka ul. Gomółki 11/13 80-279 Gdańsk tel.: [phone] fax: [phone] e-mail: [e-mail]

Projekt i wykonanie Excelo. Powered by excelo true CMS system.

Polityka prywatności | Zastrzeżenia prawne

Autyzm dziecięcy Przybliżenie zespołu Aspergera Dziecko z zespołem Aspergera i jego rodzina
	W swojej pracy chciałabym przedstawić podstawowe fakty dotyczące autyzmu dziecięcego - czym jest, jakie są jego cechy charakterystyczne. Chciałabym też omówić jedną z jego odmian - zespół Asperger, zwrócić uwagę na to, jak wygląda sytuacja rodziny, w której jest dziecko z tym zespołem - na jej problem, relacje z otoczeniem. Autyzm jest rozległym zaburzeniem rozwojowym, które staje się widoczne w ciągu pierwszych 30-tu miesięcy życia. Jest to zaburzenie trudne do diagnozowania, ponieważ ma bardzo zróżnicowany charakter, występuje pod wieloma postaciami - właściwie niemożliwe jest znalezienie dwojga dzieci, u których zaburzenie to miałoby identyczny przebieg. Objawy są w różnym stopniu nasilone, różna jest dynamika zmian. Wszystkie dzieci charakteryzuje jednak wycofanie się z kontaktów społecznych, brak akceptacji zmian w otoczeniu, skłonność do powtarzania pewnych czynności i zachowań - co znaczy to dokładnie, jak może się objawiać, objaśnię w dalszej części pracy. Obecnie za przyczynę autyzmu wielu badaczy uznaje mikrouszkodzenie i mikrodysfunkcje mózgu - odrzucają tym samym wcześniejszą koncepcję psychoanalityczną, która winą za zaburzenia obarczała rodziców, a w szczególności matkę. Jak wspomniałam już wcześniej, autyzm ma charakter wielopostaciowy, objawia się na wiele zróżnicowanych sposobów. Starano się więc stworzyć pewną klasyfikację jego symptomów, by ułatwić diagnozę. Chciałabym tu zaprezentować klasyfikację S.M.B. Pecyny (Pecyna S.M.B., 1998a). Mówi ona o trzech kategoriach syndromów autyzmu: - pierwsza dotyczy jakościowych zaburzeń stosunków społecznych - w jej obrębie mogą wystąpić objawy: zaburzenie zachowań niewerbalnych, brak kontaktów rówieśniczych, brak potrzeby dzielenia się przeżyciami z innymi ludźmi, brak społecznej lub emocjonalnej wymiany; - następna kategoria odnosi się do jakościowych zaburzeń komunikacji w kontaktach z innymi, objawy to: upośledzona lub niewykształcona mowa, stereotypowe i powtarzane wyrazy (echolalie), · ˇ brak spontanicznych umiejętności językowych, charakterystycznych dla danego poziomu rozwoju;  - ostatnia kategoria mówi o ograniczonych i stereotypowych wzorcach zachowań, które manifestują się przez: powtarzanie jednego lub kilku wzorców zainteresowań, odbiegających od normy przyjętej dla danego wieku rozwojowego, przywiązanie do rytuałów, zwyczajów, powtarzanie pewnych sekwencji ruchowych, uporczywe zajmowanie się tylko przedmiotami z pominięciem ludzi. Podobnie symptomy te ujmuje J. Kruk - Lasocka, nazywając je triadą objawów zaburzeń (Kruk - Lasocka J . 1997). Większość dzieci autystycznych charakteryzuje się obniżonym poziomem intelektualnym, około 15 % to dzieci o poziomie normalnym, niewielki procent wykazuje się wybitnymi uzdolnieniami. Choć wydawać się to może niemożliwe - ze względu na rozmiary zaburzeń i ich zróżnicowanie - w wielu przypadkach objęcie terapią dziecka i jego środowiska daje bardzo dobre rezultaty - pomaga mu się odnaleźć w świecie i umożliwia prawidłowe funkcjonowanie. Choć, oczywiście, jest grupa dzieci, którym się to nie udaje (zależy m.in. od okresu, w którym wystąpiły pierwsze objawy autyzmu - im wcześniej, tym rokowania są gorsze). Chciałabym teraz omówić dokładniej kilka charakterystycznych cech autyzmu, z zaznaczeniem różnic charakterystycznych dla zespołu Aspergera. Najpierw jednak podam ogólną charakterystykę tego zespołu. Według S.M.B. Pecyny cechują go - podobnie jak autyzm w rozumieniu klasycznym - zaburzenia interakcji społecznych, stereotypowość zainteresowań i aktywności. Zasadniczą różnicą jest brak ogólnego upośledzenia lub opóźnienia mowy i funkcji poznawczych (Pecyna S.M.B. ,1998 [b]). Zaburzenia interakcji społecznych - można je zaobserwować już u noworodka: nie pragnie on kontaktu fizycznego z matką, często broni się przed pieszczotami. Rodzice mówiąc o tym, stwierdzają, że dziecko trzymane na rękach zachowuje się jak kłoda. Dziecko nie reaguje na głos matki, na nią samą, nie podtrzymuje kontaktu wzrokowego. Jeżeli do momentu wystąpienia objawów autyzmu rozwijała się mowa, następuje jej szybki regres - dziecko przestaje używać jej do porozumiewania się z innymi. Dziecko unika, wycofuje się z kontaktu z otoczeniem - brak doświadczenia w tej sferze sprawia, że późniejszym okresie nie może nawiązać pozytywnych relacji z rówieśnikami - po prostu nie wie jak się to robi, nie rozumie reguł postępowania, nie umie odczytać sygnałów pozawerbalnych. Niestety, dzieci z zespołem Aspergera najczęściej swój brak umiejętności w zakresie kontaktów postrzegają jako swój problem, który w okresie dojrzewania może spowodować wycofanie się, życie we własnym świecie, całkowite odrzucenie innych . Następną zasadniczą cechą autyzmu, którą wcześniej wymieniłam, jest niechęć do zmian - czyli skłonność do rytualizmu w sferze zachowań, pedanteria dotycząca przedmiotów. Każda nowość, najdrobniejsza zmiana wywołuje silny lęk, poczucie zagrożenia. Dziecko, by tego uniknąć, skrupulatnie przestrzega rozkładu dnia, swojego i domowników. Nie toleruje zmian, np. w ułożeniu przedmiotów w takim samym stopniu, jak zmian w nastrojach rodziny. W niektórych przypadkach może wyprowadzić je z równowagi nawet zmiana fryzury osoby bliskiej czy nowe ubranie. Ta potrzeba ładu i porządku jest szczególnie silna u dzieci z zespołem Aspergera - są one niezwykle wyczulone na zmiany (pomaga im w tym doskonała pamięć do szczegółów). Niemożliwe jest ich niezauważalne wprowadzenie - do każdej trzeba je stopniowo przygotować. We wszystkim szukają reguł, zasad, są sztywne w myśleniu, niekorzystnie odbija się to na ich kreatywności. Ta niechęć wobec zmian często bywa przyczyną silnego lęku w obecności osób nieznajomych lub niezbyt dobrze znanych. Trzecia cecha charakterystyczna to tendencja do powtarzania pewnych zachowań i działań. Można wyróżnić stereotypie - czyli ciągłe powtarzanie bezsensownych słów, sylab czy czynności i fiksacje - nadmierną koncentrację, przywiązanie do pewnych osób, przedmiotów, sytuacji, czy też wyobrażeń. Przykładem stereotypii może być uporczywe skakania na jednej nodze, kręcenie sznurkiem, ostukiwanie kartki trzymanej w jednej ręce palcami drugiej ręki . Rzadko występują zachowania prowadzące do samouszkodzeń. Mimo, że są postrzegane jako dziwaczne pełnią pozytywną rolę - relaksują, pozwalają dziecku odetchnąć. Podobnie jest w przypadku fiksacji - ciągłe powracanie do pewnych sytuacji, miejsc, rysowanie przedmiotów fiksacji uspokaja. U dzieci z zespołem Aspergera fiksacja wyraża się ciągłym zadawaniem tych samych pytań i oczekiwaniem dokładnie tych samych odpowiedzi, przeprowadzaniem rozmów na te same, znajome tematy. Cecha, która jest także wspólna dla dzieci autystycznych i dzieci z zespołem Aspergera to zaburzenia sensoryczne - nadwrażliwość lub niewrażliwość na bodźce, nieadekwatne reakcje na nie. Często, zwłaszcza w przypadku dzieci z zespołem Aspergera, jest to przyczyną lęku, dziecko nie potrafi zinterpretować napływających bodźców, odbiera je jako chaos. Zaburzenie powoduje specyficzny sposób zapoznawania się z przedmiotami - przez lizanie, wąchanie.

---