Temat: Strategia jako instrument bezpieczeństwa państwa
W działalności państwa kluczową rolę w tworzeniu i utrzymywaniu bezpieczeństwa narodowego odgrywa polityka i strategia bezpieczeństwa narodowego.
Każde rozważania, mniej lub bardziej naukowe, warto rozpocząć od wyjaśnienia pewnych terminów z nimi związanych, tak aby pomiędzy stronami prowadzącymi rozmowy nie powstała rozbieżność w ich rozumieniu.
Pojęcie strategia zaczerpnięte jest z języka greckiego i wywodzi się od stratēgía co dosłownie oznacza dowództwo, komendę główną, a w języku polskim rozumiane jest w dwojaki sposób, jako:
dział sztuki wojennej obejmujący przygotowanie i prowadzenie wojny oraz poszczególnych jej kampanii i bitew lub
przemyślany plan działań w jakiejś dziedzinie.
Powyższe dwa rozumienia strategii wynikają ze stopniowego procesu cywilizacji strategii, tj. powstania drugiego, cywilnego, w kontekście prakseologicznym, jej znaczenia.
Pojęcie instrument oznacza tu środek służący do realizacji celu, środkiem tym może być np. akt urzędowy lub inny dokument. A bezpieczeństwo państwa należy rozumieć jako stan niezagrożenia będący sumą ogółu warunków i instytucji chroniących państwo i obywateli przed zjawiskami groźnymi dla ładu prawnego oraz ochrony ustroju przed zamachami na podstawowe instytucje polityczne państwa.
Bezpieczeństwo państwa jako całość, a także jako zbiór wielu dziedzin bezpieczeństwa mają swoją politykę, strategię i doktrynę. Można więc mówić o polityce, strategii i doktrynie obronnej, bezpieczeństwa ekonomicznego, społecznego, publicznego, ekologicznego, itd. Jako, że tematem niniejszej pracy jest strategia, w dalszych rozważaniach pominięto politykę i doktrynę bezpieczeństwa.
Dziedziną polityki bezpieczeństwa jest strategia bezpieczeństwa, która jest częścią koncepcyjna polityki i zajmuje się określaniem celów, zadań sposobów i środków ich realizacji. Jej istotą jest optymalizacja użycia sił i innych środków wydzielonych przez państwo do realizacji celów i zadań określonych przez politykę. Strategia musi więc rozpatrywać te same problemy, które dotyczą zakresu zainteresowań polityki, ale problemy te rozpatruje się w aspekcie optymalizacji sposobów realizacji zadań Występuje więc niewątpliwie cały czas sprzężenie zwrotne między poszczególnymi elementami, fazami, etapami polityki i strategii obronnej. Oznacza to stosowne korygowanie ustalonych celów, wydzielanych środków oraz przyjmowanych sposobów postępowania państwa w dziedzinie bezpieczeństwa. Wynika z tego, że strategia opiera się na określeniu priorytetów, czyli po prostu dokonywaniu trudnych wyborów.
Obecnie obowiązującym dokumentem z zakresu omawianej materii jest Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej z 2007 r. (Jej poprzedniczki to strategie z lat: 1992, 1999, 2003). Formułuje ona interesy narodowe, cele strategiczne, a także wskazuje na uwarunkowania bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej opisując szanse oraz wyzwania i zagrożenia bezpieczeństwa. Ponadto Strategia określa cele i zadania sektorowe w zakresie bezpieczeństwa zewnętrznego, militarnego, wewnętrznego, obywatelskiego, społecznego, ekonomicznego, ekologicznego, informacyjnego i telekomunikacyjnego, jak również opisuje System Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej i strategiczne kierunki transformacji systemu bezpieczeństwa narodowego.
Dla dalszych rozważań pomocne będzie przypomnienie interesów narodowych jak i celów strategicznych:
interesy narodowe:
żywotne:
zapewnienie przetrwania państwa i jego obywateli;
zachowanie niepodległości i suwerenności państwa;
zachowanie integralności terytorialnej i nienaruszalności granic;
zapewnienie bezpieczeństwa obywateli, praw człowieka i podstawowych woności;
umacnianie demokratycznego porządku politycznego;
ważne:
zagwarantowanie trwałego i zrównoważonego rozwoju cywilizacyjnego oraz gospodarczego kraju;
stworzenie warunków do wzrostu dobrobytu społeczeństwa;
stworzenie warunków do rozwoju nauki i techniki
stworzenie warunków do należytej ochrony dziedzictwa narodowego i tożsamości narodowej, a także środowiska naturalnego;
inne:
dążenie do zapewnienia silnej pozycji międzynarodowej państwa;
dążenie do skutecznego promowania polskich interesów na arenie międzynarodowej;
umacnianie zdolności działania i skuteczności najważniejszych instytucji międzynarodowych, w których Polska uczestniczy;
rozwój stosunków międzynarodowych opartych na poszanowaniu prawa oraz efektywnej współpracy wielostronnej zgodnie z celami i zasadami określonymi w Karcie Narodów Zjednoczonych;
cele strategiczne:
zapewnienie niepodległości i nienaruszalności terytorialnej Rzeczypospolitej Polskiej oraz suwerenności w decydowaniu o wewnętrznych sprawach życia narodu, jego organizacji oraz ustroju państwa;
stworzenie warunków rozwoju cywilizacyjnego i gospodarczego, decydujących o możliwości działania narodu i państwa;
zapewnienie możliwości korzystania przez obywateli z konstytucyjnych wolności, praw człowieka i obywatela oraz stworzenia bezpiecznych warunków do godziwego życia obywateli i rozwoju całego narodu, w wymiarze materialnym i duchowym;
zapewnienie możliwości aktywnego kształtowania stosunków w otoczeniu międzynarodowym i zdolności skutecznego działania poprzez obronę interesów narodowych i promowanie wizerunku wiarygodnego uczestnika stosunków międzynarodowych, a także realizacji zobowiązań sojuszniczych, stanowiących o wiarygodności Polski;
zapewnienie bezpieczeństwa, ochrony i opieki nad obywatelami polskimi przebywającymi poza granicami kraju;
promocja polskiej gospodarki i wspieranie polskich przedsiębiorców oraz budowa prestiżu Polski w otoczeniu międzynarodowym;
zapewnienie poczucia bezpieczeństwa prawnego obywateli Rzeczypospolitej Polskiej;
ochronę duchowego i materialnego dziedzictwa narodowego (bogactw naturalnych, majątku indywidualnego obywateli i zbiorowego majątku narodowego) oraz zapewnienie możliwości jego bezpiecznego rozwijania we wszystkich sferach aktywności narodowej, w tym zwłaszcza ekonomicznej, społecznej i intelektualnej;
ochronę środowiska naturalnego i ochronę przed skutkami klęsk żywiołowych, a także katastrof spowodowanych poprzez działalność człowieka;
zapewnienie szerokiego dostępu do informacji, podniesienie poziomu edukacji narodowej oraz stworzenie silnego zaplecza naukowo- badawczego, połączonego z potencjałem wytwórczym, poprawiającym konkurencyjność gospodarki.
Aby jednak strategia była dobrze funkcjonującym instrumentem bezpieczeństwa państwa, należy wyposażyć ją w odpowiednie środki, takie jak:
powszechne przygotowanie obronne narodu- rozumiane jako powszechna obrona narodowa;
siła narodowa - rozumiana jako czynnik geograficzny, zasoby naturalne, potencjał przemysłowy, gotowość militarna, czynnik demograficzny, charakter narodowy, morale narodowe, jakość dyplomacji, jakość rządu i politykę zagraniczna;
funkcjonowanie w NATO - gdyż zasadniczo wzmacnia to narodowe zdolności obronne Polski;
funkcjonowanie w UE - które zwiększa pole do promocji Polski i stwarza możliwości do korzystania z pomocy i doświadczeń innych państw członkowskich;
współpraca sąsiedzka - tworzenie przyjaznych stosunków współpracy z sąsiadami oraz współdziałania z nimi w tworzeniu przygranicznych i regionalnych warunków bezpieczeństwa;
uczestnictwo w tworzeniu bezpieczeństwa międzynarodowego - poprzez uczestnictwo Polski w dyplomatycznych, humanitarnych i wojskowych działaniach poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej oraz poza obszarami obrony NATO, mające na celu zapobieganie i przeciwdziałanie zagrożeniom, a także wymuszanie i utrzymywanie ładu i pokoju w niebezpiecznych rejonach. Wynika to z wciąż wzrastającej współzależności bezpieczeństwa narodowego od skuteczności reagowania na zagrożenia pojawiające się w otoczeniu Polski, Europy i poza nią.
K. Gąsiorek, R. Jakubczak, J. Marczak, Założenia polityki i strategii bezpieczeństwa narodowego, [w:] Podstawy bezpieczeństwa narodowego Polski w erze globalizacji, Warszawa 2008, s. 110.
Słownik języka polskiego PWN - http://sjp.pwn.pl, [aktualizacja: 2009]
M. Menkiszal, [w:] R. Kuźniar, Między polityką a strategią, Warszawa 1994, s.32.
Tamże
Tamże
S. Koziej, Bezpieczeństwo narodowe i obronność Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1996, s. 8.
S. Koziej, Bezpieczeństwo narodowe i obronność Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1996, s. 8 - 10.
Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2007, s. 4- 5.
Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2007, s.5 - 6.
K. Gąsiorek, R. Jakubczak, J. Marczak, Założenia polityki i strategii bezpieczeństwa narodowego, [w:] Podstawy bezpieczeństwa narodowego Polski w erze globalizacji, Warszawa 2008, s. 112 - 116.
Łukasz Piotrowski
Akademia Podlaska - Bezpieczeństwo narodowe (niestacjonarne) - Rok III, semestr V