Kontrakty terminowe futures

1) Definicja

Kontrakt terminowy futures jest umową między dwoma stronami ( kupującym i sprzedającym ) kupna lub sprzedaży określonych aktywów w określonym czasie w przyszłości po określonej cenie. Zobowiązanie do kupna lub sprzedaży aktywów nie jest kategoryczne i wygasa wraz z zamknięciem pozycji. Oznacza to, że w żadnym przypadku nie ma obowiązku utrzymania kontraktu do momentu wygaśnięcia czyli końca jego notowań. W uproszczeniu można powiedzieć, iż jest to zakład między kupującym a sprzedającym co do przyszłego kierunku cen. Kupujący liczy na wzrost, sprzedający odwrotnie - na spadek. Zaletą tego instrumentu jest fakt, że w każdej chwili można z niego zrezygnować, zamykając pozycję, co jest korzystne zwłaszcza w sytuacji, gdy jesteśmy stroną przegrywającą. Wygląda to tak, jakbyśmy oddali swój zakład komuś innemu.

2) Kupno i sprzedaż kontraktów

Inwestor może kupić lub sprzedać kontrakt terminowy w dowolnym momencie. Jeśli kupujemy kontrakt futures mówimy, że otwieramy pozycję długą, sprzedaż kontraktu terminowego określa się inaczej, jako otworzenie pozycji krótkiej. Aby sprzedać kontrakt futures nie trzeba go wcześniej posiadać w odróżnieniu na przykład do rynku akcji, gdzie aby sprzedać akcje należy je mieć lub w przypadku gry na krótko, pożyczyć od brokera. Każde nowe wejście na rynek - bez względu na to czy jest to kupno czy też sprzedaż kontraktu - określa się mianem otwarcia pozycji. Pozycja ( długa lub krotka ) może być utrzymana aż do wygaśnięcia kontraktu ( czyli do momentu, gdy kończą się jego notowania ) lub zlikwidowana wcześniej. Mówimy wówczas, że zostaje ona zamknięta. Kontrakty terminowe można kupować na konkretny walor. Można też zakupić kontrakt na któryś z indeksów.

3)Wielkość kontraktu

Rzeczywista wielkość ( a tym samym wartość ) kontraktu jest określona przez giełdę i zwykle wielokrotnie przekracza możliwości finansowe indywidualnego inwestora. W przypadku niektórych kontraktów ( najczęściej na towary ) podawana jest określona wielkość kontraktu w specyficznych jednostkach np. dla złota 50 000 uncji. Na podstawie wielkości kontraktu możemy łatwo policzyć jego wartość.

Przykłady z rynku polskiego

WIG 20 - wartość indeksu * 10 zł; np. 2500*10 zł =25000zł

USD - 3,33 PLN\USD * 10 000 USD ( wielkość kontraktu ) =33 300 zł

4) Depozyt zabezpieczający

Najważniejszą cechą kontraktów terminowych jest to, że nie musimy płacić całej kwoty na jaką opiewa poszczególny kontrakt. Pokrywamy tylko jej część zwaną depozytem zabezpieczającym, czyli nie musimy posiadać kwoty równej wielkości kontraktu lecz jedynie jej ułamek. Wysokość depozytu jest ustalona przez Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych, aby wyeliminować ryzyko niewypłacalności uczestników rynku. Rozlicznie otwartych pozycji każdego z inwestorów jest dokonywane po każdej sesji obrotu kontraktami WIG 20 futures. Oznacza to, że saldo każdego rachunku zmienia się codziennie w zależności od wahań cen futures. Proces ten nazywany jest równaniem do rynku ( marking to the market ). Dzięki temu, że depozyt zabezpieczający stanowi zaledwie część wartości całego kontraktu inwestorzy mogą sobie pozwolić na znacznie więcej, niż gdyby używali tylko posiadanej gotówki. Mamy wtedy do czynienia z tzw. „dźwignią finansową”. Dźwignia ma dwa końce - z jednej strony może prowadzić do fantastycznych zysków, a z drugiej do upadku. Giełda określa dwa rodzaje depozytów zabezpieczających. Depozyt początkowy to kwota jaką trzeba wnieść otwierając pozycję. Istnieje jeszcze depozyt utrzymania - jest to wielkość poniżej której nie mogą spaść środki z tytułu strat na transakcji. Przyjmijmy, że depozyt początkowy wynosi 2000 zł, zaś depozyt utrzymania 1700 zł. Zgodnie z procedurą codziennego rozliczania do rachunku są dopisywane zyski lub odpisywane straty. Jeśli w naszym przypadku strata przekroczy 300 zł, depozyt początkowy spadnie z 2000 zł poniżej depozytu utrzymania czyli 1700 zł. Wówczas makler poinformuje, że trzeba uzupełnić depozyt albo pozycja zostanie zamknięta. Wezwanie do uzupełnienia depozytu nazywamy margin call.

5) Miesiące wygasania

Kontrakt na jeden instrument ( np. indeks ) notowany jest w kilku seriach. Serie te oznacza się nazwami miesięcy, w których dany kontrakt wygasa, czyli przestaje być notowany. W przypadku kontraktów indeksowych na GPW miesiące wygasania to trzy serie z cyklu kwartalnego - marzec, czerwiec, wrzesień, grudzień. Oznacza to, że w maju na giełdzie będą notowane kontrakty z serii czerwcowej, wrześniowej i grudniowej. Do oznaczania miesięcy stosuje się specjalne symbole literowe H - marzec, M - czerwiec, U - wrzesień, Z - grudzień. FW20Z5 będzie oznaczać kontrakt terminowy ( F ) na indeks WIG 20 ( W20 ) wygasający w grudniu ( Z ) 2005 roku ( 5 ).

6) Minimalna zmiana ceny

Minimalna zmiana ceny kontraktu to najmniejsza wielkość o jaką może zmienić się cena kontraktu. Wielkość ta również wyznaczana jest przez giełdę. W żargonie rynkowym, minimalna zmiana ceny określona jest jako tik. Cena kontraktów na indeksy akcji podawana jest w punktach. Najmniejsza zmian ceny ( tik ) kontraktów na indeks WIG 20 to 1 punkt. Ten punkt jest wart 10 zł. Jeśli cena kontraktów wzrośnie o 100 punktów zajmujący długie pozycje zyskają 1000 zł zaś posiadacze krótkich stracą 1000 zł.

7) Dzienny limit zmiany ceny

Często przy kontraktach określa się maksymalny możliwy zasięg ceny w ciągu jednej sesji. Limit ten ustala się w odniesieniu do ceny rozliczenia z dnia poprzedniego. W przypadku kontraktów indeksowych na GPW maksymalny limit to ±10 % od ostatniego rozliczenia. Jeżeli cena kontraktu spada w danym dniu o wartość równą dziennemu limitowi, mówi się, ze kontrakt osiągnął limit dolny ( limit down ). W sytuacji przeciwnej, czyli podczas wzrostu ceny o wartość dziennego limitu mamy do czynienia z limitem górnym ( limit up ). Graniczna zmiana ceny ( limit move ) to spadek lub wzrost ceny kontraktu o wartość równą dziennemu limitowi zmiany ceny. Z reguły osiągnięcie dolnego lub górnego limitu powoduje zamknięcie sesji dla danego kontraktu. Na niektórych giełdach obrót jest wstrzymywany na jakiś czas, np. na 20 minut, a następnie wznowiony. Wyznacza się wtedy kolejny limit, którego osiągnięcie ponownie prowadzi do czasowego wstrzymania obrotu.

8) Rozliczanie gotówkowe

Większość kontraktów finansowych ( na indeksy akcji, akcje ), w Polsce zaś wszystkie notowane kontrakty, rozliczane są gotówkowo. Oznacza to, iż w dniu wygaśnięcia kontraktu strona sprzedająca nie musi dostarczać fizycznie towaru stronie kupującej . Rozliczenia są tylko rozliczeniami pieniężnymi. Przypadku gotówkowego rozliczania kontraktu w chwili, gdy kontrakt wygasa wszystkie posiadane przez inwestorów pozycje są zamykane z uwzględnieniem zysków i strat.

9) Kurs rozliczenia

Cena rozliczenia stanowi podstawę dziennego obliczania zysków i strat inwestorów. Sposób wyliczania ceny rozliczenia określa giełda, najczęściej jest to kurs ostatniej transakcji. Ponadto giełda określa również sposób wyznaczania ostatecznego kursu rozliczenia, czyli kursu rozliczenia w dniu wygaśnięcia kontraktu. Najczęściej jest on w jakiś sposób związanu z ceną instrumentu bazowego na rynku rzeczywistym.

10) Codzienne rozliczanie ( równanie do rynku mark-to-market)

Każda transakcja nie zamknięta w danym dniu jest rozliczana według dziennego kursu rozliczenia. Oznacza to, że codziennie w czasie utrzymywania pozycji rachunek inwestora jest pomniejszony lub powiększony o odpowiednią kwotę.

---