Układy urbanistyczne - rozwój architektury miast

Dominacja ludów koczowniczych - wiek VII i VIII/IX. Pozostawili po sobie grodziska

• Drzewiasto-gliniaste wały

• W większej części się pozapadały

• Najlepiej zachowane grodzisko - Radom

W VIII w rozpoczyna się era kamiennictwa w budownictwie - podziemia Wawelu. Do przełomu X/XI w nic się nie zmieniało. Wtedy zaczęła nasilać się tendencja do stałego osiadania na danych ziemiach - stabilizacja życia społecznego. Zaczęto budować coś na podobieństwo miasta. Jedyny murowany obiekt w takim układzie urbanistycznym był kościół - funkcja religijna i ochronna.

• Budowle ziemno-kamienne

W połowie XIII w następuje epoka gotyku - pojawiają się nazwa miasto. Jako budulec występuje cegła i kamień. W centrum dalej znajdował się kościół. W okolicach kościoła budowano miejsce spotkań dla ludności - rynek w kształcie prostokąta. Ratusz był usytuowany w centralnej części rynku. Sytuacja społ. Była odzwierciedlana przez bliskość rynku. Kościół nie pełni już funkcji ochronnej, tylko sakralną. Miasta broniły się za pomocą murów obronnych, miały bramy wjazdowe, barbakan - brama wjazdowa przystosowana do obrony, baszty i półbaszty. Mury obronne wyznaczały kształt miasta - najczęściej koła i elipsy. Rozmieszczenie ulic: krzyżowały się pod kątem prostym - układ szachownicy. (Wyjątkiem jest Kraków). Ma to praktyczne wyjaśnienie - zyskujemy miejsce na kamienice. Bardzo charakterystyczne nadbudówki - dzięki temu następował ogromny rozkwit miast.

Epoka renesansu wiąże się z rozwojem humanizmu, co w praktyce oznaczało odejście od klerykalizmu na rzecz zaspokajania potrzeb jednostki, co znalazło swoje odzwierciedlenie w architekturze. Drugą przyczyną zmian w architekturze miast była zmiana technik obronnych.

Mury obronne przestały pełnic swoje funkcje - wynaleziono armaty, które je rozbijały. Zaczęto rozbierać mury zyskując budulec, cegłę. Powstawały wówczas bastiony. Najczęstszy kształt miasta to był foremny wielobok.

<= to był ideał do którego dążono, ale którego nigdy nie wybudowano

• ulice krzyżują się nie pod kątem prostym

• planty, czyli trawniki między kamienicami jako jeden z przykładów zaspokojenia potrzeb mieszkańców

• rozrasta się miasto, zwiększa się liczba mieszkańców, zwiększa się potrzeba prawidłowiej administracji i wielkości miast

• zmiana ukształtowania centrum miasta - kwadratowy rynek - ratusz nie jest w środku, tylko dalej - ustawiony peryferyjnie

• przykłady: Zamość, Kazimierz Dolny

Druga połowa XVII/XVIII - pojawia się barok. Niewiele budowano miast. Rody magnackie wykupywały miasta renesansowe i przebudowały je. Budowano pałace otoczone ogrodem w stylu francuskim - były one rezydencjami magnackimi.

• Przykładem jest Warszawa

• Dotyczył b. niewielu miast

• Zespół pałacowo-parkowy był niezbędnym elementem, położony na peryferiach, blisko granic miasta, na terenie był kościół ufundowany przez właściciela miasta

• Łańcut, Rydzyna, Puławy

• Miejscowość Pszczyna - styl neobarokowy - eklektyzm

Przełom XVIII/XIX. Powstają pierwsze manufaktury - ręczne, fabryki - rodzi się przemysł. Budowano osiedla mieszkaniowe dla robotników. Resursa - połączenie stołówki z domem kultury czy punktem medycznym. Żyrardów, Łódź.

Warszawa, Kraków, Toruń, Gdańsk, Wrocław

---