finanse przedsiebiorstw (18 str)(1), Bankowość i Finanse

I. Finanse przedsiębiorstw jako nauka o gospodarce finansowej podmiotów prowadzących wyodrębnioną działalność ekonomiczną na własny rachunek

Zjawiska ekonomiczne związane z gromadzeniem i wydatkowaniem środków pieniężnych na cele działalności gospodarczej firmy określa się mianem finansów przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwo w gospodarce rynkowej to w pełni samodzielna jednostka gospodarcza, posiadająca wyodrębnione składniki majątkowe, podejmująca na własny koszt i ryzyko wszelkie decyzje gospodarcze. Cel podmiotu gospodarczego to maksymalizacja dobrobytu akcjonariuszy; stałe podnoszenie jakości oferowanych produktów i usług; bezpieczeństwo podmiotu gospodarczego. (organizacyjne, właściwa struktura; zarządzanie finansami - świadome rozwarstwienie problemów). Funkcjonując na rynku reaguje na instrumenty płynące z mechanizmów rynkowych, są to pewnego rodzaju parametry (przede wszystkim ceny, stopa oprocentowania kredytów, kurs walut, stopa inflacji) wykorzystując je przedsiębiorstwo musi podjąć stosowną decyzję. Niektóre z tych informacji są dostarczane przez centrum gospodarcze. Nazywamy je parametrami rynkowymi. W modelu rynkowym przedsiębiorstwa działają na zasadzie pełnej samodzielności prawnej i ekonomicznej. Rachunkowość finansowa zajmuje się pomiarem i ewidencją majątku przedsiębiorstwa, operacji gospodarczych oraz przygotowywaniem na tej podstawie raportów finansowych. Sposób prowadzenia rachunkowości finansowej jest ściśle unormowany przez prawo.

1. Przedmiot nauki finanse przedsiębiorstw na tle dyscypliny finanse (ze szczególnym wyeksponowaniem mikroekonomicznego punktu widzenia)

W finansach można wyodrębnić 3 wzajemnie powiązane ze sobą obszary: 1. Rynek finansowy - koncentruje się na sposobach wypożyczania pieniędzy i dotyczy podmiotów, które tworzą i dzielą pieniądz; 2. Inwestowanie - skupia się na decyzjach poszczególnych osób i instytucji finansowych podejmowanych przy wybieraniu papierów wartościowych mogących się składać na ich portfele inwestycyjne; 3. Zarządzanie finansami (lub finanse przedsiębiorstw) - proces podejmowania decyzji związanych z planowaniem, pozyskiwaniem i wydatkowaniem funduszy w sposób pozwalający na osiągnięcie zamierzonych przez firmę celów. Finanse określane są mianem ekonomiki czasu i ryzyka ponieważ czas oraz ryzyko są podstawowymi kategoriami, na których opiera się współczesna teoria zarządzania finansowego. Trzecim elementem tej teorii jest kryterium decyzji podejmowanych w przedsiębiorstwach. Podstawowe założenia tej teorii: 1. Celem wszelkich decyzji podejmowanych w firmach jest maksymalizacja korzyści osiąganych przez ich właścicieli. Cel ten jest realizowany w sposób optymalny jeżeli wartość firmy osiąga maksymalny w danych warunkach poziom; 2. Proces gospodarowania w przedsiębiorstwie jest traktowany jako proces polegający na angażowaniu zasobów rzeczowych i finansowych na różne obszary; 3. Wszelkie decyzje podejmowane są w warunkach niepewności i ryzyka (prawdopodobieństwo uzyskania rezultatów odmiennych od oczekiwanych). Podstawowe elementy zarządzania finansowego to - zarządzanie majątkiem długoterminowym (inwestowanie środków); - zarządzanie źródłami finansowania (pozyskiwanie środków na finansowanie działalności inwestycyjnej); - zarządzanie bieżącą działalnością finansową (bieżące decyzje finansowe).

2. Pojęcie gospodarki przedsiębiorstwa

Gospodarka to proces gospodarowania - zorganizowana działalność ludzi zmierzająca do zaspokajania potrzeb. Obejmuje cztery fazy: produkcję, podział, wymianę (handel), konsumpcję. Proces gospodarowania charakteryzuje się ciągłością oraz społecznym charakterem - wymaga wzajemnej współpracy ludzi w realizacji każdej z tych faz. Przebieg procesu gospodarowania podlega regulacji przez mechanizm rynkowy, pewien wpływ na niego ma także państwo (w gospodarce planowej jest to wpływ decydujący). W zależności od bezpośredniego celu działalności wytwórczej wyróżnia się gospodarkę naturalną i towarową. Istotą tej pierwszej jest podporządkowanie procesu produkcji i podziału zaspokojeniu własnych potrzeb producentów. W gospodarce rynkowej na rynku funkcjonują: 1. Jednostki gospodarcze (przedsiębiorstwa) produkujące dobra; 2. Banki, towarzystwa ubezpieczeniowe (instytucje finansowe) - udzielanie kredytów, prowadzenie działalności rachunkowej, kreowanie pieniądza, usługi ubezpieczeniowe; 3. Instytucje świadczące usługi; 4. Konsumenci; 5. Państwo w różnych rolach, a mianowicie: a) jako przedsiębiorca (rola malejąca); b) jako konsument różnych dóbr poprzez instytucje budżetowe; c) jest źródłem prawa; d) najwyższym arbitrem. Kierownictwo przedsiębiorstwa może i powinno prowadzić odpowiednią działalność organizacyjną, decyzyjną i kontrolną w sferze finansów, kształtującą zjawiska ekonomiczne w firmie w sposób stwarzający szansę uzyskania najkorzystniejszych wyników działalności. Temu celowi służy zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, które polega na pozyskiwaniu źródeł finansowania działalności firmy (kapitałów) oraz lokowaniu ich w składnikach majątkowych w sposób pozwalający na realizację strategicznego celu, jakim jest maksymalizowanie korzyści przypadających udziałowcom (właścicielom firmy). Poziomy podejmowania decyzji to Strategiczny - ukształtowanie struktury aktywów trwałych w przedsiębiorstwie, znajduje odzwierciedlenie w procesach inwestowania, jest to kształtowanie struktury kapitału stałego w procesie finansowania przedsiębiorstwa. Operacyjny - dotyczy kształtowania struktury aktywów bieżących, kształtowanie struktury zobowiązań bieżących. Te dwa aspekty łącza się w procesie zarządzania kapitałem pracującym przedsiębiorstwa..

3. Cele gospodarki finansowej przedsiębiorstwa

Gospodarka finansowa powinna być prowadzona racjonalnie, którą można rozpatrywać w dwóch płaszczyznach: zewnętrznej i wewnętrznej. Kryteria płaszczyzny zewnętrznej: a) maksymalizacja nadwyżki finansowej w przedsiębiorstwie, b) pomnażanie wartości przedsiębiorstwa. Kryteria płaszczyzny wewnętrznej: a) zachowanie płynności finansowej - zdolności do regulowania zobowiązań, b) obniżka kosztów finansowych - traktujemy to na zasadzie racjonalności tzn. obniżamy te koszty, które mają istotne znaczenie a nie powodują ujemnych skutków, np.: kredyt towarowy (sprzeczność obu kryteriów). Cele przedsiębiorstwa to a) dążenie do uzyskania zwrotu efektywności rozumianej jako stosunek pożądanej kategorii nadwyżki do zaangażowanego kapitału (zysk bądź dochód czysty), b) zwiększenie wartości przedsiębiorstwa (np.: pozycja przedsiębiorstwa na rynku, możliwości pozyskiwania kapitałów, opinia w bankach i wśród naszych kontrahentów. Wartość rynkową przedsiębiorstwa wyraża się poprzez cenę jego akcji. Cele gospodarki finansowej to wzrost wartości rynkowej przedsiębiorstwa, utrzymanie płynności i niezależności finansowej przedsiębiorstwa, zapewnienie środków finansowych na bieżącą działalność i rozwój przedsiębiorstwa, minimalizacja ryzyka gospodarczego

4. Kryteria oceny gospodarki finansowej przedsiębiorstwa

5. Ryzyko i niepewność w przedsiębiorstwie

Ryzykiem nazywamy statystyczne prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia losowego o charakterze negatywnym dla dotkniętego nim podmiotu. Ryzyko występuje wtedy, kiedy prawdopodobieństwo realizacji zamierzonego zadania dla spełnienia się określonych warunków zawiera się w granicach 0 < P(x) < 1 gdzie P(x) oznacza prawdopodobieństwo wystąpienia zmiennej losowej. Statystycznie pojęciem ryzyka określa się sytuację, w której co najmniej jeden z elementów składających się na nią nie jest znany ale znane jest prawdopodobieństwo jego wystąpienia. Niepewność - występuje wtedy kiedy podejmujący decyzję wie iż wszystkie dopuszczalne zdarzenia i wyniki są możliwe ale nie jest możliwe określenie prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia losowego. Niepewność jest niepoliczalna, ponieważ brak jest statystycznych parametrów dla oszacowania możliwości powstania zdarzenia losowego. Źródła ryzyka: a) czynniki makroekonomiczne - niezależne od przedsiębiorstwa (niekorzystna koniunktura w kraju, występowanie zjawisk inflacyjnych, zmiana sytuacji rynkowej, zmiana polityki fiskalnej i monetarnej, ograniczenie skłonności do inwestowania, zmiany w stosunkach z zagranicą, polityka przyjęta przez banki, wzrost kosztów obcych źródeł finansowania, niestabilny lub nieskuteczny system prawny), b) czynniki mikroekonomiczne - związane z sektorem, branżą w której działa przedsiębiorstwo (zmiany struktur organizacyjnych i własnościowych, nieodpowiednie proporcje w źródłach finansowania majątku, postępująca dekapitalizacja majątku i narastające zacofanie techniczne, wzrost konkurencji, niekorzystna struktura majątku przedsiębiorstwa, niewłaściwe decyzje dotyczące zarządzania przedsiębiorstwem. Ryzyko może być ograniczone przez: rzetelną analizę koniunktury, wykorzystywanie bieżących informacji dotyczących szeroko rozumianej polityki gospodarczej i społecznej, obserwację rozwoju stosunków z zagranicą, uwzględnienie opinii ekspertów, utworzenie w przedsiębiorstwie rezerwy na pokrycie skutków niepomyślnych decyzji, korzystanie z usług towarzystw ubezpieczeniowych. Klasyfikacja ryzyk: a) ryzyko właściwe - funkcjonujące na zasadach prawa wielkich liczb (pożary), b) ryzyko subiektywne związane z niedoskonałością człowieka subiektywnie oceniającego prawdopodobieństwo wystąpienia określonych zjawisk. Z punktu widzenia kryterium przedmiotowego ryzyka wyróżniamy ryzyko: inwestycyjne, transakcyjne, kredytowe, papierów wartościowych, kursu walutowego, stopy procentowej, płynności. Kryterium rodzajowe: ryzyko gospodarcze, polityczne, rynkowe, bankowe. Kryterium zakresu oddziaływania ryzyka: ryzyko powszechne, dotyczące jakiegoś sektora lub gałęzi, przedsiębiorstwa. Ryzyko operacyjne związane jest ze zmianą w strukturze majątku oraz z możliwością aktywnego oddziaływania na sprzedaż, koszty, cen. Ryzyko finansowe zależy od struktury źródeł finansowania przedsiębiorstw. Jeżeli wzrasta udział kapitałów obcych w finansowaniu majątku przedsiębiorstwa to zwiększa się również ryzyko finansowe w przedsiębiorstwie. Przedsiębiorstwo może utracić zdolność do regulowania swoich zobowiązań. Jednocześnie w niektórych przypadkach wzrost udziału kapitałów obcych w finansowaniu przedsiębiorstwa może spowodować wzrost rentowności jego kapitału własnego ponad rentowność kapitału ogółem w przedsiębiorstwie. Nazywane jest to efektem działania dźwigni finansowej. Każdy przedsiębiorca podejmuje decyzje: a) stara się uzyskać maksimum korzyści dla przedsiębiorstwa przy danym poziomie ryzyka, b) pragnie utrzymać dany poziom korzyści ponosząc jak najmniejsze ryzyka. Wybrane sposoby określania ryzyka papierów wartościowych.

6. Kształtowanie gospodarki finansowej przedsiębiorstwa

Do obszarów zarządzania finansami przedsiębiorstw zaliczamy: 1) Kształtowanie wielkości i struktury majątku przedsiębiorstwa poprzez określenie kierunków oraz form inwestowania w powiązaniu z realizowaną działalnością operacyjną; 2) Kształtowani struktury kapitałowej poprzez określenie sposobów pozyskiwania środków na finansową działalność operacyjną i inwestycyjną; 3) Kształtowanie relacji między strukturą majątkową i strukturą kapitałową gwarantujących zachowanie równowagi ekonomiczno-finansowej; 4) Podział zysku i polityka dywidend w kontekście relacji zachodzących miedzy działalnością bieżącą i działalnością rozwojową. Analiza pozwala z jednej strony na ustalenie, czy dotychczasowa działalność dała zamierzone efekty, z drugiej zaś określa kierunki i sposoby doskonalenia dalszej działalności. Analiza odnosząca się do zjawisk i procesów gospodarczych określana jest mianem analizy ekonomicznej, która ze względu na przedmiot działań obejmuje: 1.analizę techniczno - ekonomiczną, która koncentruje się na badaniu wielkości ekonomicznych w wyrażeniu rzeczowym i osobowym i obejmuje głównie swym zakresem ocenę poszczególnych odcinków działalności gospodarczej takich jak organizacje i metody produkcji, wyposażenie w środki trwałe i ich wykorzystanie, zatrudnienie, zaopatrzenie i zbyt, itp. 2.analizę finansową, której treścią są wielkości ekonomiczne w wyrażeniu pieniężnym, w tym stan majątkowo-kapitałowy, wyniki finansowe oraz ogólna sytuacja finansowa przedsiębiorstwa. W każdym przypadku przedmiotem analizy finansowej są rezultaty całokształtu działalności gospodarczej, której finansowym odzwierciedleniem jest osiągnięty wynik finansowy, a także stan majątkowy i finansowy przedsiębiorstwa. Stan majątkowo-finansowy jest ujęciem statycznym przedmiotu analizy, ustalonym na określony moment. Obejmuje on stan wyposażenia przedsiębiorstwa w składniki majątku trwałego i obrotowego, środki zaangażowane w inwestycje i wartości niematerialne oraz finansowe pokrycie tych składników z kapitałów własnych oraz obcych. Wiąże się to z kształtowaniem się sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, jego zdolnością płatniczą, efektywnym lokowaniem wolnych środków pieniężnych, w tym zagospodarowaniem osiągniętych nadwyżek finansowych. Wyniki finansowe są ujęciem dynamicznym przedmiotu analizy. Ustala się je na pewien okres jako sumę wyników narastających w ciągu miesiąca, kwartału oraz roku. Omawiane wyniki finansowe to zyski lub straty ujęte w wielkościach brutto lub netto. Oddziałują na nie takie czynniki jak: przychody ze sprzedaży, koszt własny, rozliczenia w formie podatków, dotacji itp. Analiza finansowa jest narzędziem oceny kondycji finansowej przedsiębiorstw. Obejmuje swym zakresem: - badanie sytuacji majątkowo-finansowej (analiza bilansu); - badanie zdolności do generowania zysku (analiza rentowności, analiza przyczynowa wyniku finansowego); - badanie płynności finansowej.

II. Związek procesów rzeczowych i finansowych w przedsiębiorstwie

Bilans jest podstawowym sprawozdaniem finansowym sporządzanym systematycznie co roku przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą. Bilans jednostki gospodarczej stanowi syntetyczne, dwustronne lub dwuczęściowe, wartościowe zestawienie wszystkich aktywów i pasywów jednostki, sporządzone na określony dzień i w określonej formie. Dwustronne ujęcie majątku w bilansie wynika z zastosowania dwóch różnych przekrojów: 1) rzeczowego; 2) finansowego. Przekrój rzeczowy w aktywach bilansu polega na grupowaniu majątku według postaci jego występowania oraz funkcji jaką spełnia. Natomiast przekrój finansowy w pasywach bilansu przedstawia wartość tego majątku według źródeł jego finansowania, określonych mianem kapitału lub funduszy. Aktywa są sumą wartości majątkowych firmy występujących w generalnym podziale na majątek trwały i obrotowy, natomiast pasywa, będąc źródłami finansowania tego majątku, ogólnie są dzielone na kapitał własny lub obcy. Z konstrukcji bilansu wynika iż występujące po jego lewej stronie aktywa są uszeregowane według wzrastającego stopnia płynności ich składników, określonego przez ilość czasu niezbędnego do ich zamiany na gotówkę.

1. Obraz ruchu okrężnego kapitału i wartości rzeczowych

Gospodarka finansowa to czynności polegające na racjonalnym uruchamianiu strumieni pieniężnych oraz ich posiadaniu czyli tworzeniu oszczędności z uwzględnieniem opłacalności związanej z nie uruchomieniem pewnego większego lub mniejszego zasobu pieniędzy. Jest to mechanizm ciągłego odpowiednio zorganizowanego procesu gromadzenia przychodów i dochodów oraz realizacji wydatków. Przykłady rozliczeń przy zastosowaniu kryterium przedmiotowego: a) pozyskiwanie kapitału własnego i obcego na podstawie prowadzonego na rachunku opłacalności i dostępności źródeł finansowych, b) wydatki przeznaczone na inwestycja o charakterze rzeczowym (zakup środków trwałych) i finansowym (zakup akcji i obligacji), c) zakup surowców, d) wypłaty wynagrodzeń pracowniczych, e) świadczenia podatkowe (dywidenda obligatoryjna). Przykłady rozliczeń przy zastosowaniu kryterium podmiotowego: a) procesy rozliczeń z pracownikami, b) procesy rozliczeń z instytucjami ubezpieczeniowymi, c) procesy rozliczeń z bankami, e) procesy rozliczeń z budżetem, f) procesy rozliczeń z dostawcami i odbiorcami, g) procesy rozliczeń z giełdą papierów wartościowych. Reasumując gospodarka finansowa to prowadzenie nieustającej działalności w sferze operacji pieniężnych - działanie w ciągłym ruchu (w ujęciu dynamicznym). Gospodarka finansowa to także programowanie tych działań w krótkim i długim czasie oraz ich analiza i ocena w celu kształtowania na tej podstawie przyszłych decyzji

2. Konsekwencje ruchu okrężnego

Rachunek wyników - zysków i strat - pokazuje efekty działalności przeds osiągnięte w określonym czasie, zestawione są tu przychody i koszty

przychody ze sprzedaży, koszty działalności operacyjnych, zyski/straty ze sprzedaży, pozostałe przychody i koszty operacyjne, zysk/strata na działalności operacyjnej, przychody i koszty finansowe, zysk/strata brutto na dział operacyjnej, zyski i straty nadzwyczajne, zysk/strata brutto, obciążenia wyniku finansowego, zysk/strata

Przychody całkowite - przychody ze sprzedaży, operacyjne, finansowe

Koszty całkowite - koszty operacyjne, pozostałe koszty operacyjne, koszty finansowe

Krążenie gotówki w przeds. - spadek poziomu zapasów = dopływ gotówki do firmy

Źródło środków finansowych - sprzedaż składników majątku trwałego

Każde zmniejszenie stanu aktywów firmy powoduje dopływ środków pieniężnych do przedsiębiorstwa, a zwiększenie to wykorzystanie środków pieniężnych

Źródłem środków finansowych będzie wzrost zobowiązań finansowych, a pieniężnych wzrost kapitałów stałych, a zwiększenie to wydatkowanie środków pieniężnych

Każdy wzrost pasywów w przedsiębiorstwie będzie odzwierciedlał dopływ do niego środków pieniężnych.

III. Utarg i jego podział

Utarg, inaczej przychód, to kwota pieniędzy wpływająca do przedsiębiorstwa w określonym czasie z tytułu sprzedaży wytworzonych produktów (dóbr lub usług). Rozróżnia się przychód całkowity, przeciętny i krańcowy. Przychód całkowity jest sumą iloczynów ilości sprzedanych produktów i uzyskanych za nie cen. Przychód przeciętny, odnoszący się do jednego, konkretnego produktu, jest relacją przychodu całkowitego uzyskanego ze sprzedaży tego produktu do ilości sprzedanych jednostek. W warunkach stałości ceny w okresie, dla którego oblicza się przychód przeciętny, jest on równy tej cenie, w warunkach zmienności ceny w czasie wyraża średnią cenę uzyskaną ze sprzedaży jednostki produktu w badanym okresie. Przychód krańcowy jest to dodatkowy przychód (przyrost przychodu całkowitego) uzyskany ze zwiększenia sprzedaży o jednostkę produktu - inaczej mówiąc, jest to cena, po której sprzedawana jest każda kolejna jednostka produktu. Analiza poszczególnych rodzajów przychodu w połączeniu z analizą analogicznych rodzajów kosztów jest podstawą ustalania w przedsiębiorstwie optymalnych z ekonomicznego punktu widzenia rozmiarów produkcji i sprzedaży.

1. Koszty i nadwyżka finansowa

Kosztem uzyskania przychodów są wydatki poniesione w celu uzyskania przychodów, w tym koszty funkcjonowania osoby prawnej. Najmniej kontrowersyjnymi elementami kosztu, tzn. takimi, które są bezsprzecznym nośnikiem wydatku na osiągnięcie dochodu, są koszty funkcjonowania osoby prawnej, a więc: - wynagrodzenia pracowników z tytuły umów o pracę (mogą wystąpić wątpliwości w przypadku umów o dzieło, umów zlecenia itp.), - koszty wynajęcia lokalu, łącznie z utrzymaniem jego stanu funkcjonalnego (oświetleniem, ogrzewaniem, sprzątaniem, wywozem śmieci), - składki na ubezpieczenie społeczne, fundusz pracy i fundusz gwarantowanych świadczeń pracowniczych, - koszt zakupu towaru na sprzedaż, - odpisy amortyzacyjne od środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych, - wydatki na reklamę w środkach masowego przekazu, lub też prowadzoną publicznie w inny sposób, - wydatki na cele reprezentacji i reklamy prowadzonej w sposób niepubliczny (do 0.25% wysokości przychodu), - wydatki z tytułu delegacji służbowych (jazdy miejscowe do 500km. i inne) do wysokości limitów podanych w ustawie. Rozliczenia między okresowe mogą wystąpić ale nie muszą - to środki własne danego przedsiębiorstwa. Nadwyżka finansowa to, dodatnia różnica pomiędzy uzyskanymi wpływami a poniesionymi wydatkami. W odniesieniu do podmiotów gospodarczych może być wyznaczana w ujęciu memoriałowym w oparciu o uzyskane przychody i poniesione koszty, przyjmując wówczas postać dodatniego wyniku finansowego (zysku), bądź też w ujęciu realnym uwzględniającym faktyczny przepływ wszelkich strumieni pieniężnych, przyjmując postać przepływów pieniężnych (cash flow), które w ujęciu netto stają się bezpośrednim źródłem przyrostu środków pieniężnych (gotówki) w przedsiębiorstwie.

2. Finansowe elementy kosztów przedsiębiorstwa

Rodzaje kosztów: koszty rzeczowe; koszty osobowe; koszty finansowe; pozostałe koszty. Koszty finansowe ponoszą przedsiębiorstwa, które korzystają z kosztów finansowych takich jak:1) płacone przez przedsiębiorstwo odsetki i prowizje od zaciągniętych kredytów i pożyczek, 2) dyskonto potrącone przez nabywcę przy zakupie weksli i czeków obcych, 3) straty na sprzedaży papierów wartościowych, 4) ujemne różnice kursowe, 5) rezerwy tworzone na pewne lub prawdopodobne straty dotyczące operacji finansowych. Koszty rzeczowe to koszty związane z zużyciem surowców, materiałów i energii potrzebnej do prawidłowego przebiegu procesu produkcyjnego w przedsiębiorstwie, 2) koszty związane z zużyciem rzeczowych składników majątku przedsiębiorstwa (amortyzacja). Funkcje amortyzacji: a) umorzeniowa - polega na korekcie wartości początkowej środka trwałego przy uwzględnieniu zużycia fizycznego i ekonomicznego, b) kosztowa polega na obciążeniu kosztów przedsiębiorstwa kwotą wyliczonej amortyzacji, c) finansowa polega na gromadzeniu funduszy pieniężnych przeznaczonych na reprodukcję środków trwałych. 3) zużycie usług obcych (usługi transportowe, remontowe, telekomunikacyjne, ochrona obiektów). Koszty osobowe (koszty pracy) są związane z zatrudnieniem pracowników: 1) wynagrodzenie związane z bezpośrednio wykonywaną pracą, 2) wynagrodzenie za nieprzepracowany czas pracy (urlop, zwolnienia), 3) specjalne wypłaty np.: premie, gratyfikacja, nagrody, 4) świadczenia w naturze, 5) świadczenia ubezpieczenia społecznego, 6) koszty opieki społecznej i socjalnej oraz koszty działalności szkoleniowej. Pozostałe koszty przedsiębiorstwa: 1) koszty ogólnego zarządu przedsiębiorstwa, 2) koszty delegacji służbowych, 3) podatki wliczone w ciężar kosztów (podatek).

3. Pojęcie nadwyżki ekonomicznej i finansowej w przedsiębiorstwie ( akumulacja pieniężna, zysk brutto i netto, cash flow)

Akumulacja to przeznaczanie części dochodu przedsiębiorstwa na inwestycje oraz na zwiększanie zasobów środków obrotowych i rezerw. Wskaźniki finansowe, wskaźniki ilustrujące ekonomiczną sytuację przedsiębiorstwa, stosowane w analizie ekonomiczno-finansowej. Do podstawowych wskaźników finansowych zalicza się: płynność, aktywność (sprawność działania), rentowność, zadłużenie.

RENTOWNOŚĆ - generowanie zysków, zdolność przedsiębiorstwa do generowania dochodów w długim okresie, umożliwia ocenę zdolności reinwestycyjnych przeds. Do oceny używane są: wskaźniki rentowności kapitału i obrotu

Rentowność to osiąganie nadwyżek przychodów ze sprzedaży nad kosztami poniesionymi dla ich uzyskania, a zatem uzyskiwanie dodatniego wyniku finansowego. Pomiar rentowności umożliwiają wskaźniki rentowności obliczane w odniesieniu do wartości: sprzedaży (obrotu) przedsiębiorstwa (rentowność sprzedaży) majątku (aktywów) przedsiębiorstwa (rentowność majątku), kapitału własnego (rentowność kapitału własnego). Traktowanie rentowności jako jednego z celów działalności przedsiębiorstwa prowadzi do stosowania ekonomicznie racjonalnych kryteriów w sferze podejmowania różnorakich decyzji w trakcie jego funkcjonowania.

Wskaźniki rentowności kapitału

ROE - stopa zwrotu kapitału własnego ROE= zysk neto / kapitał własny

ROI - stopa zysku = zysk operacyjny / majątek całkowity

ROA- stopa zwrotu kapitału całkowitego = zysk netto / kapitał całkowity

Im większa rentowność - tym większa możliwość spłaty kapitałów obcych

Wskaźniki rentowności obrotu

Rentowność obrotu (marża zysku netto, rentowność netto) = zysk netto /przychody ze sprzedaży
Rentowność brutto (rentowność obrotu brutto, marża zysku brutto) = zysk brutto / przychody ogółem (ze sprzedaży)
Rentowność operacyjna = zysk operacyjny / przychody ogółem
Wskaźnik poziomu kosztów = koszty uzyskania przychodów / przychody ogółem
Wskaźnik obracalności należnościami = przychody ze sprzedaży brutto / przeciętny stan należności
Przeciętny okres spływu należności =przeciętny stan należności *360 / przychody ze sprzedaży brutto

W zależności od wielkości zysków wyróżniamy:

zysk operacyjny - z bieżącej działalności gospodarczej przedsiębiorstwa, osiągnięty na sprzedaży

zysk operacyjny = przychody ze sprzedaży (-) koszty poniesione na wytworzenie sprzedanych produktów

Rachunek ekonomiczny = przychody ze sprzedaży (-) koszty poniesione na wytworzenie sprzedanych produktów + (majątek na zakończenie roku - majątek przedsiębiorstwa na początku roku)

- o tą różnicę powiększymy przychody przedsiębiorstwa. Jeśli wartość na koniec roku jest mniejsza niż w bilansie otwarcia pomniejszymy wtedy przychody przedsiębiorstwa.

zysk netto = całkowite przychody - całkowite koszty przedsiębiorstwa

zysk rentowny w przeliczeniu na 1 akcję - (EPS) - suma zysku netto / liczba akcji wyemitowanych przez daną spółkę - czyli wielkość zysku w przeliczeniu na 1 akcję - ważny przy rozpatrywaniu zakupu danych akcji
wskaźnik P/E = cena rynkowa akcji / zysk na 1 akcję - ile musimy zapłacić za jednostkę zysku zakupionej akcji, jeśli wskaźnik jest niski to oznacza niski popyt na akcje
wskaźnik wyrażający stosunek wartości rynkowej akcji do wartości księgowej akcji

= cena rynkowa akcji / wartość księgowa akcji(wartość księgowa =wartość kapitału własnego / liczbę wyemitowanych akcji) - Im wyższa wartość wskaźnika tym lepiej oceniamy daną spółkę.

Wskaźnik “Stopa dywidendy” (BPS) = dywidenda na 1 akcję / cena rynkowa 1 akcji - jaki jest udział dywidendy w cenie rynkowej akcji. Im wyższy wskaźnik tym większa dywidenda za 1 akcję

Wskaźnik progu rentowności -Próg rentowności jest to wartość sprzedaży, bądź wielkość produkcji niezbędna do pokrycia kosztów przedsiębiorstwa = BEE - jest to punkt wielkości sprzedaży, poniżej którego przedsiębiorstwo ponosi straty, a po przekroczeniu tego progu osiąga zysk.

BEE = koszty stałe (RC) / cena jednostkowa sprzedaży (Price) - pomniejszona o jednostkowy koszt (AVC) - wskaźnik ten pokazuje ile sztuk jednego wyrobu, przy danej cenie jednostkowej zbytu musimy wyprodukować, aby osiągnąć wartość produkcji równoważącą koszta. Możemy go wyrażać w sztukach lub w złotych

BEE = RC /Price

***

Rachunek płynności finansowej - „cash flow”

(przepływy gotówkowe)

Obowiązek składania mają:,

a) banki,

b) instytucje ubezpieczeniowe,

c) spółki akcyjne,

d) duże przedsiębiorstwa.

Ideą rachunku przepływu jest:

a) rachunek globalny (wpływu i wypływu)

b) rachunek działalności inwestycyjnej,

c) rachunek pozyskiwania kapitału.

4. Ogólne zasady podziału nadwyżki finansowej

Dywidenda,

1) Forma dochodu z kapitału uzyskiwanego z tytułu własności akcji lub udziałów w przedsiębiorstwie zorganizowanym na zasadzie spółki. Dywidenda to przypadająca na 1 akcję (udział) część zysku netto spółki, przeznaczona do podziału pomiędzy akcjonariuszy. O proporcjach podziału zysku na część nie podlegającą podziałowi (akumulowaną) i część przeznaczoną na wypłaty dywidend decyduje walne zgromadzenie akcjonariuszy (udziałowców) po zatwierdzeniu bilansu spółki. Dywidenda ustalana jest kwotowo (zazwyczaj dla akcji uprzywilejowanych i jest wówczas stała, niezależna od wielkości wypracowanego zysku) lub procentowo w stosunku do wartości nominalnej akcji (udziału). Wypłacana jest zazwyczaj w formie pieniężnej, możliwa jest także forma otrzymania dodatkowych akcji lub udziałów.

2) W Polsce obligatoryjna wpłata z zysku przedsiębiorstw państwowych do budżetu państwa z tytułu użytkowania przez nie wydzielonej części majątku skarbu państwa. Ustala się ją procentowo, wg stawki określonej co roku w ustawie budżetowej, od wartości funduszu założycielskiego ustalonej na dzień 1 I danego roku.

5. Efektywność gospodarcza i finansowa. Podstawowe sposoby pomiaru (wskaźnik efektywności)

Efektywne przedsiębiorstwo to takie, które osiąga nadwyżkę przychodów nad kosztami działalności, które generuje nadwyżkę finansową o charakterze dodatnim. Do badania oceny efektywności służy analiza ekonomiczna obejmująca całokształt działań i procesów w przedsiębiorstwie, które zmierzają do oceny poszczególnych obszarów funkcjonalnych przedsiębiorstwa jak i całego przedsiębiorstwa, przy wykorzystaniu różnorodnych mierników finansowych określonych kategorii ekonomicznych obejmujących: 1. analizę techniczno - ekonomiczną, która zajmuje się oceną procesów gospodarczych zachodzących w przedsiębiorstwie, poddaje się ocenie np. proces zaopatrzenia przedsiębiorstwa; 2. analizę finansową. Wskaźnikowa analiza efektywności firmy powinna być oparta na 4 grupach wskaźników charakteryzujących zyskowność, płynność finansową i zdolność firmy do obsługi zadłużenia oraz wskaźniki na podstawie których kształtowana jest opinia o przedsiębiorstwie na rynku kapitałowym. Wskaźnik progu rentowności -Próg rentowności jest to wartość sprzedaży, bądź wielkość produkcji niezbędna do pokrycia kosztów przedsiębiorstwa = BEE - jest to punkt wielkości sprzedaży, poniżej którego przedsiębiorstwo ponosi straty, a po przekroczeniu tego progu osiąga zysk.

Analiza finansowa - umożliwia całościowe spojrzenie na funkcje przedsiębiorstwa, kondycję finansową, przez pryzmat kosztów, przychodów, nakładów, efektów, wpływów, wydatków gotówkowych. Obszary analityczne to 1. ocena sytuacji majątkowej przedsiębiorstwa - struktura majątkowa firmy, udział poszczególnych rodzajów majątku w całkowitej strukturze majątku firmy, wielkość poszczególnych grup majątkowych, tempo zmian poszczególnych rodzajów majątku, ocena wykorzystania majątku w przedsiębiorstwie; 2. ocena sytuacji kapitałowej - w przedsiębiorstwie, struktura kapitałów zaangażowanych w przedsiębiorstwie, wielkość poszczególnych grup kapitału, dynamika zmian, wykorzystanie kapitału (zdolność kapitału do generowania określonych przychodów); 3. ocena płynności finansowej - płynność bieżąca firmy, ocena długoterminowej płynności firmy, jak ją ocenić, jaka jest wielkość kapitału pracującego w przedsiębiorstwie, jak ocenić stopień zapotrzebowania na kapitał pracujący; 4. ocena rentowności - przez pryzmat generowanych przychodów i ponoszonych kosztów przez przedsiębiorstwo oceniamy skalę zwrotności zainwestowanych kapitałów, rentowność przychodów, rentowność majątku firmy, dynamika zmian w zakresie rentowności; 5. badanie kompleksowe kondycji finansowej z wykorzystaniem różnych modeli finansowych, umożliwiających ocenę firmy.

IV. Zasilanie finansowe przedsiębiorstwa

1. Zasilanie wewnętrzne i zasilanie zewnętrzne, cechy kapitału własnego i obcego

Cechy kapitału własnego i obcego.

Kapitał własny (cechy): a) jest podstawą do zarządzania przedsiębiorstwem, b) jest podstawą do uzyskiwania korzyści, c) jest gwarancją materialną, d) jego zastosowanie ma charakter względnie stały, e) nie ma on określonego terminu zwrotu. Wyróżniamy kapitał własny; zwykły i uprzywilejowany. Uprzywilejowany dotyczy prawa głosu, dywidendy podziału majątku w razie likwidacji spółki. Prawa posiadaczy akcji: a) prawo do głosu na temat istotnych dla spółki decyzji podejmowanych na własnym zgromadzeniu akcjonariuszy, b) prawo do otrzymywania dywidendy, c) prawo poboru, czyli pierwszeństwo do objęcia akcji nowo emitowanych przez spółkę, d) w przypadku likwidacji spółki właściciele mają prawo do części majątku, który pozostał po spłaceniu wszystkich zobowiązań ciążących na firmie. Cechy kapitału obcego: a) jego zastosowanie jest odpłatne, b) nie daje on materialnych podstaw do zarządzania firmą, c) w przypadku ponoszenia strat bądź bankructwa firmy jest wycofywany w pierwszej kolejności, d) jest on kapitałem pulsującym, e) jest kapitałem zwrotnym. Tarcza podatkowa - obniżenie kosztu pozyskanego kapitału obcego, np.: koszt kredytu.

2. Elementarne metody finansowania i ich konsekwencje (samofinansowanie, samospłata (głównie leasing), kredytowanie bankowe, dotowanie z funduszy publicznych, formy kombinowane z rynku finansowego)

3. Struktura kapitału, dźwignia finansowa

Czynniki warunkujące decyzje dotyczące struktury kapitału: sprzedaż; rentowność; stopa procentowa; analiza przepływu gotówki; międzyfirmowe porównanie sektorowe; postawy pożyczkodawców; koszt kapitału; postawy właścicieli i kierownictwa przedsiębiorstwa a otoczenie.

Zjawisko dźwigni finansowej - efektywne wykorzystanie obcych kapitałów dla zwiększenia zyskowności kapitałów własnych. Za posługiwanie się obcymi kapitałami firma płaci wprawdzie odsetki, które dotyczą nie tylko kredytów bankowych ale również zobowiązań wobec innych wierzycieli, w tym także wobec dostawców z tytułu nieterminowego regulowania faktur. Jeżeli jednak stopa odsetek płaconych od zobowiązań jest niższa od osiągniętej zyskowności majątku, który mógł być dzięki tym zobowiązaniom powiększony, to różnica z tego tytułu wpływa na korzystniejsze ukształtowanie się zyskowności kapitałów własnych. Przy obliczaniu wpływu dźwigni finansowej na zyskowność kapitałów własnych, której istota będzie bardziej szczegółowo scharakteryzowana dalej, należy uwzględnić, że koszt kapitałów obcych powiększa koszty uzyskania przychodów, a więc pomniejsza odpowiednio podstawę do wymiaru podatku dochodowego. Natomiast nie zalicza się do kosztów oprocentowania własnych kapitałów.

Określona skala elastyczności między zmianami zysku operacyjnego i sprzedaży nosi nazwę dźwigni operacyjnej.

DŹ.FINANSOWA - D.F wyst.gdy przeds. wykorzystuje kapitał obcy który wymaga płacaenia odsetek. Znajduje szczeg.zast.w zarz.strukturą kapitału firmy.Wskazuje na efekty dochodowe związane ze zmianą rentowności kapitału własnego które uzyskano dzięki zmianie kapitału obcego. Dż.fin jest ujemna gdy ROA <Kd

V. Charakterystyka majątku przedsiębiorstwa

1. Majątek trwały i jego elementy, problemy umorzenia i tworzenie funduszy amortyzacyjnych

A. Majątek trwały - wyróżniamy cztery podstawowe podgrupy:

I. Wartości niematerialne i prawne - obejmują one dwie zasadnicze wielkości:

Nabyte prawa majątkowe np. emisje papierów wartościowych, wieczystej dzierżawy gruntu, prawo do lokalu w spółdzielni mieszkaniowej, prawa autorskie, licencje, patenty, , znaki firmowe, wzory, oprogramowanie komputerów, wszystko pod warunkiem że zamierzamy je wykorzystywać dłużej niż jeden rok.

Pewien rodzaj kosztów przyszłych okresów. Zawieramy tutaj koszty organizacji przedsiębiorstwa np. emisje papierów wartościowych, koszty notarialne. Nakład związany z funkcjonowaniem (założeniem firmy) trudno rozliczyć w jednym okresie, gdyż korzysta się z niego w całym okresie działalności firmy. ponadto znajdują się tu koszty prac rozwojowych, które przyniosły konkretną wiedzę, możliwą do zastosowania, która została w przedsiębiorstwie zastosowana i przyniesie planowe korzyści, a więc jest ekonomicznie uzasadniona.
Zaliczki na poczet zakupów wartości niematerialnych i prawnych.
Wartość firmy - występuje tylko wtedy kiedy następuje nabycie przedsiębiorstwa, lub jego zorganizowanej części, po cenie wyższej niż wartość rynkowa poszczególnych składników majątkowych. Nadpłatę z tytułu wartości jakościowej przedsiębiorstwa wprowadzamy do bilansu. nabycie poniżej wartości rynkowej do bilansu wprowadzamy wg. ceny nabycia, natomiast różnicę traktujemy jako przychody przyszłych okresów.

II. Rzeczowy majątek trwały.

Inwestycje.

Zaliczki na poczet nabycia środków trwałych - są to nieruchomości, urządzenia, maszyny, środki transportu będące własnością lub współwłasnością. Muszą one być kompletne, zdatne do bezpośredniego użytku o przewidywanym okresie użytkowania dłuższym niż jeden rok. Ponadto istnieje gospodarcze uzasadnienie kupowania tych środków. Podstawowe grupy rodzajowe śr. trw. określone są w klasyfikacji GUS.

Wartości niematerialne i prawne wyceniamy wg. wartości nominalnej, czyli przeniesione ceny nabycia, ewentualnie wysokość kosztów wytworzenia, koszty poniesione przy organizacji przedsiębiorstwa, koszty prac rozwojowych.

Środki trwałe wyceniane są według:

Rzeczywistych cen nabycia.

Rzeczywistego kosztu wytworzenia - w wyniku własnych działań.
Rzeczywista cena nabycia - zapłacona dostawcy, która może być powiększona o koszty zakupu środka.
W przypadku darowizny - środek trwały wyceniamy wg. przeciętnej ceny rynkowej z terenu na którym znajduje się przedsiębiorstwo.
Brak możliwości porównania - opieramy się na wycenie rzeczoznawcy.

Wartość początkowa jest bardzo ważna, gdyż od niej liczona jest amortyzacja, a tym samym koszty uzysku, które są uznawane przez urząd skarbowy i pomniejszają przychody.

III. Finansowy majątek trwały.

Udziały i akcje. Wiążą się z lokatą kapitału, którego celem jest oddziaływanie na politykę gospodarczą, układanie stosunków gospodarczych, lub uzyskiwanie dywident.

Inne papiery wartościowe o charakterze funkcjonowania dłuższym niż jeden rok np. obligacje 2; 3 letnie.
Udzielone pożyczki długoterminowe - zwrot przekracza jeden rok.
Bony o okresie spłaty powyżej jednorocznej i inne.

IV. Należności długoterminowe.

Można je rozumieć jako przekazywane na kredyt towary, wyroby, za które zapłata zostanie uiszczona po upływie roku.

***

Majątek trwały cechuje długotrwały okres użytkowania lub wyłączenia z obrotu i zwykle stosunkowo wysoka wartość jednostkowa.

W skład majątku wchodzą:

wartości niematerialne i prawne
rzeczowy majątek trwały
finansowy majątek trały

należności długoterminowe

****52. Majątek obrotowy, kryteria klasyfikacyjne ze szczególnym uwzględnieniem stopnia płynności

B. Majątek obrotowy.

Zapasy.

Należności i roszczenia.
Papiery wartościowe przeznaczone do obrotu.
Środki pieniężne.

Problemy wyceny.

Należności i pożyczki wykazujemy wg. wartości nominalnej.
Papiery wartościowe - na dzień bilansowy wykazujemy wg. cen nabycia, ale nie wyższych od aktualnego kursu rynkowego.
Papiery dłużne (obligacje) - wykazujemy wg. cen rynkowych.
Majątek trwały rzeczowy i niematerialny - wykazujemy wg. wartości netto po odjęciu umorzenia (amortyzacji) oraz ewentualnie po skorygowaniu o trwałe ubytki. W ten sposób muszą być korygowane udziały w przedsiębiorstwach postawionych w stan upadłości lub generujących straty.
Zapasy - wyceniamy wg. cen nabycia, albo kosztów wytworzenia (istnieje możliwość wg. cen zakupu)
Wyroby - wyceniamy wg. kosztów wytworzenia, ale na poziomie wydziałowego kosztu wytworzenia tzn. na poziomie kosztów bezpośrednich z dodatkiem narzutów kosztów wydziałowych.

***

Majątek obrotowy firmy stanowią te składniki aktywów, które można zamienić na gotówkę w ciągu jednego roku. Są one również nazywane aktywami bieżącymi, zaś różnica między nimi a bieżącymi( krótkoterminowymi ) zobowiązaniami nazywana jest kapitałem pracującym.

W skład majątku obrotowego wchodzą między innymi:

zapasy
należności i roszczenia
papiery wartościowe przeznaczone do obrotu
środki pieniężne

Występujące po prawej stronie pasywa są uszeregowane według stopnia pilności ich zwrotu. Najistotniejszy ich podział to podział na kapitał własny i kapitał obcy, który mówi o stopniu zadłużenia firmy.

***

Płynność finansowa - zdolność przedsiębiorstwa do terminowego regulowania bieżących zobowiązań (krótkoterminowych, płatnych w ciągu jednego roku), określający możliwość spłaty zobowiązań w sytuacji, gdyby stały się one natychmiast wymagalne, za pomocą upłynnienia posiadanych zasobów środków obrotowych (zasobów płynnych, które mogą być szybko zamienione na gotówkę). Dla zapewnienia sobie możliwości ciągłego, niezakłóconego działania przedsiębiorstwo powinno dbać o zachowanie określonego poziomu płynności finansowej. Większa bądź mniejsza płynność finansowa zależy od długości czasu, jaki jest potrzebny do zamiany aktywów przedsiębiorstwa (rzeczowych lub finansowych) na gotówkę. Kryterium płynności finansowej jest jednym z podstawowych kryteriów oceny działalności przedsiębiorstwa: niska płynność (brak płynności) świadczy o utracie lub wysokim prawdopodobieństwie utraty przez przedsiębiorstwo zdolności do terminowego regulowania bieżących zobowiązań. Ryzyko z tego tytułu obciąża kontrahentów przedsiębiorstwa, a w dłuższym okresie może prowadzić do jego upadłości. Wysoka płynność oznacza z kolei zamrożenie nadmiernie wysokich własnych kapitałów w finansowaniu bieżącej działalności i niemożność zwiększenia ich zyskowności przez efektywne wykorzystanie obcych kapitałów, co może mieć niekorzystny wpływ na rentowność przedsiębiorstwa. Ocena płynności może dotyczyć zarówno okresów krótszych - bieżąca płynność oceniana na podstawie informacji z podstawowych sprawozdań finansowych w okresach sprawozdawczych (z reguły jeden rok), jak i okresów dłuższych - stanowi wtedy element dynamicznego rachunku opłacalności ekonomicznej przedsięwzięcia gospodarczego.

III wsk. płynności finansowej - umożliwiają dokonanie oceny poziomu wypłacalności przeds. (jest to ocena zdolności przeds. do terminowego regulowania wszelkich płatności); wsk. te umożliwiają dokonanie oceny w sytuacji majątkowo-kapitałowej (ocena dostosowania struktury kapitałów do struktury majątkowej przedsiębiorstwa);

wsk. Bieżącej płynności maj. obrotowy/zobow.bieżące

wsk. szybki (stopa wysokości płynności)

płynne środki obrotowe/zobow.bieżące / płynne sr.obrotowe=maj.obrotowy-zapasy lub należności+krótkoterm.pap.wart.+śr.pieniężne

VI. Źródła finansowania majątku przedsiębiorstwa

Zasadniczym źródłem finansowania majątku przedsiębiorstwa są jego kapitały własne pochodzące ze źródeł zewnętrznych (udziały właścicieli kapitału) oraz wewnętrznych (zysk pozostawiony do dyspozycji firmy). Zyskowność kapitałów własnych może być zwiększona dzięki racjonalnemu wykorzystaniu obcych kapitałów, jeżeli ich koszt (stopa odsetek) jest niższy od stopy zyskowności majątku. Wtedy zyskowność kapitałów własnych zwiększa się w miarę udziału obcych kapitałów w finansowaniu majątku. Rosnąca skala wykorzystania obcych kapitałów powoduje wzrost ryzyka finansowego, które może prowadzić do nadmiernego wzrostu kosztów finansowych oraz do utraty płynności finansowej. Stąd konieczność kształtowania struktury kapitałów firmy w sposób zapewniający maksymalizację własnych kapitałów Wartość majątku trwałego powinna być w pełni pokryta kapitałami stałymi (własnymi i długoterminowymi zobowiązaniami, z nadwyżką służącą częściowemu finansowaniu majątku obrotowego. Racjonalne kształtowanie struktury kapitałów firmy zależy od zachowania odpowiedniej elastyczności finansowej.

1. Kapitał własny a obcy

Kapitał własny, należący do właścicieli, pozostaje do trwałej dyspozycji przedsiębiorstwa i staje się wymagalny dopiero w momencie likwidacji przedsiębiorstwa. Dopóki przedsiębiorstwo funkcjonuje właściciele nie mogą żądać zwrotu wniesionego kapitału. Kapitał własny jest wykazywany w bilansie jako pierwsza pozycja pasywów. Na początku kapitały podstawowe, statutowe (założycielski, udziałowy, akcyjny), a następnie kapitały pozostałe (rezerwy, fundusze, zysk zatrzymany). Postać i struktura kapitału własnego przedsiębiorstwa zależy w dużej mierze od rodzaju jego działalności i formy organizacyjno-prawnej, a także od polityki kierownictwa i właścicieli przedsiębiorstwa. Kapitał obcy stanowi źródło finansowania składników majątku będących wprawdzie własnością innych podmiotów gospodarczych i instytucji (przedsiębiorstw, banków, osób fizycznych), ale znajdujących się w dyspozycji danej jednostki. Z tego względu źródła pochodzenia majątku obcego nazywa się zwykle zobowiązaniami. Mogą one mieć charakter długoterminowy (np. zobowiązania hipoteczne, kredyty inwestycyjne) lub krótkoterminowy (np. zobowiązania wobec dostawców lub pracowników). W skład kapitału obcego wchodzą między innymi: kredyty bankowe; pożyczki; zobowiązania wobec dostawców: publiczno-prawne, z tytułu wynagrodzeń i inne pozostałe. Pomimo dużej wartości poznawczej w ocenie sytuacji majątkowo-finansowej przedsiębiorstwa bilans zawiera wyłącznie wielkości zasobowe (stany na określony moment czasowy) Rezultat dokonań przedsiębiorstwa w okresie sprawozdawczym ujmowany jest w jednej pozycji: jako wynik finansowy netto. Ocena wyniku finansowego wymaga uzupełnienia o wielkości strumieniowe, które są przedstawione w drugim podstawowym sprawozdaniu finansowym - rachunku zysku i strat (rachunek wyników). Zadaniem rachunku zysków i strat jest zestawienie poszczególnych przychodów uzyskiwanych przez przedsiębiorstwo według źródeł ich powstawania, a także elementów składających się na koszty uzyskania przychodów, strat związanych z prowadzeniem działalności oraz obciążeń podatkowych. Rezultat końcowy rachunku wykazywany jest w bilansie.

2.Typ przedsiębiorstwa a organizacja kapitałów własnych i dostępność kapitału. Formy i źródła pozyskiwania kapitału własnego (pierwotnego). Podwyższanie kapitału, jego metody, sposoby obniżania kapitału

Źródła kapitału własnego. Zasadniczą substancję kapitałów firmy powinny stanowić kapitały własne na które składają się: a) wkłady kapitałowe właścicieli, wnoszone w formie udziałów, subskrypcji akcji itp., tworzące kapitał podstawowy, noszący różne nazwy - w zależności od formy prawnej przedsiębiorstwa (np. kapitał założycielski, udziałowy, zakładowy, akcyjny); b) zyski pozostawione do dyspozycji przedsiębiorstwa (tj. reinwestowane w firmie), przeznaczone na pokrycie przyszłego ryzyka i umocnienie ogólnego standingu finansowego (np. na kapitał zapasowy, rezerwowy) lub na z góry określony cel (np. na fundusz inwestycyjny).

Podstawowymi rodzajami finansowania kapitału własnego są: a) akcje zwykłe (zwyczajne) - są emitowane dla właścicieli spółki, dzięki nim mają oni prawo
w zakresie kontrolowania przedsiębiorstwa poprzez głosowanie na walnym zgromadzeniu oraz udziału w zyskach (stratach). Dają one też prawo do uzyskania spłaty kapitału w przypadku likwidacji spółki, ale dopiero po uregulowaniu wszystkich innych zobowiązań; b) akcje preferencyjne (uprzywilejowane) - są one uprzywilejowane w zakresie otrzymania należnej dywidendy oraz roszczeń w przypadku likwidacji spółki. Posiadacze tych akcji z reguły nie mają prawa udziału w głosowaniu. Dywidendy od akcji uprzywilejowanych mogą mieć charakter kumulatywny albo niekumulatywny; c) rezerwy - tworzone z zysku nie rozdzielonego między akcjonariuszy. Są one dochodem zatrzymanym i najczęściej stanowią najważniejsze źródła nowych kapitałów własnych. Rodzaje rezerw: a) rezerwa z premii - jest różnicą między ceną po jakiej akcje zostały sprzedane, a ich ceną naturalną; b) rezerwa rewaluacyjna - stanowiąca nadwyżkę z przeszacowania wartości środków (aktywów).

Sposoby pomniejszania kapitału 1) W celu zwiększenia dochodu na jedną akcję; 2) W celu pozbycia się nielojalnych akcjonariuszy mniejszościowych; 3)W celu umożliwienia inwestorom zrealizowania ich pakietów w przypadku braku na istniejące akcje; 4) W celu zmiany struktury kapitałowej w przypadku problemów finansowych.

W przypadku sp. z o.o. elementem kapitału własnego jest:

1.kapitał udziałowy (zakładowy) - może być wniesiony w formie pieniężnej albo aportu rzeczowego,

2.Kapitał zapasowy

3.Kapitał niepodzielony

4.Dopłaty - zwiększenie udziałów z tyt. wpłaty

W przypadku S.A. - kapitał własny to:

1.Kapitał akcyjny

2.Kapitał zapasowy

3.Zysk niepodzielony

Kapitał obcy - kredyty, pożyczki (obligacje), leasing, factoring, zobowiązania bieżące.

Kapitał własny - należy szacować koszt tego kapitału.

Termin koszt kapitału oznacza ile chce zarobić właściciel.

Istnieje wiele metod które szacują koszt kapitału własnego:

1.metoda najprostsza i najczęściej stosowana to ulokowanie kapitału + premia za ryzyko

P_R - premia za ryzyko

R_F - stopa wolna od ryzyka

Koszt kapitału własnego = P_R+ R_F

2.Metoda Gordona (od nazwiska) - wg tej metody koszt kapitału własnego określany jest wzorem

Koszt kapitału własnego = D / (P - F) + g

Gdzie: D - dywidenda, P -cena akcji, F -koszt emisji, g -stopa wzrostu dywidendy (%).

Przykład - metoda Gordona

Jeżeli firma sprzedała za 100 zł. przy czym poniosła 4% koszty emisji, to przy założeniu, iż planowana wysokość dywidendy wyniesie 20% wartość akcji rocznie oraz rokrocznie planowany jest wzrost o 6% to:

KWR= 20/ (100-4) + 6% = ok. 27%

3.Metoda CAMP -metoda ta opiera się na szacowaniu ryzyka danej firmy wynikającego z wahań wartości akcji firmy w stosunku do tzw. Portfela rynkowego. Podstawą tego modelu jest wskaźnik ß.

Wskaźnik ß - obrazuje zmienność (ryzyko) akcji danej firmy w stosunku do rynku.

Jeżeli ß akcji danej firmy =1 oznacza to, że wzrost np. wskaźnik giełdowego (WIG) o 10% spowoduje wzrost wskaźnika również o 10% - przeciętny poziom ryzyka.

Jeżeli ß =1,5 wzrost / spadek WIG o 10% spowoduje wzrost / spadek wartości akcji o 15% - podwyższone ryzyko.

Jeżeli ß= 0,5; wzrost/spadek WIG o 10% spowoduje wzrost/spadek akcji o 5 % - niewysokie ryzyko.

KKW = R_F+ (R_M- R_F) x ß

CAMP ( Capital Assets Pricing Model)

R_F- stopa wola od ryzyka

R_M - stopa dochodu portfela rynkowego akcji WIG

ß - współczynnik

Przykład:

Jeżeli stopa wolna od ryzyka wynosi 13 % średni wzrost z portfela rynkowego wynosi ok. 24% to w sytuacji, kiedy ß danej firmy wynosi 1,2

KKW=13%+(24%-13%)x1,2=26,2%

Kapitał obcy i jego koszty

Koszt kredytu bankowego - liczy się wg wzoru:

K_d= r x (1-T)

K_d - rzeczywisty koszt kredytu bankowego

R - roczna nominalna stopa procentowa kredytu bankowego

T - stopa podatku dochodowego

Kiedy odsetki wpisujemy w koszty przedsiębiorstwa powoduje to mniejszy podatek dochodowy.

Efektywny koszt kredytu - związany jest z rozłożeniem rat kredytu. Kredyt możemy spłacać wg rat malejących lub równych.

Przykład:

Kredyt 100 zł. oprocentowanie w skali roku 20 % podatek 28%

Spłacamy w dwóch ratach:

1 rata kredyt 50 odsetki 10 podstawa oprocentowania 1000

2 rata kredyt 50 odsetki 5 podstawa opodatkowania 50

20% - nominalnie kredyt kosztował 20%

15% - efektywnie kredyt kosztował 15%

K_d = 20% x (1-28%)= 14,4%

Kredyt kupiecki - kredyt towarowy, kredyt dostawczy - nie płacimy za otrzymany towar po określonym czasie, czyli dostawca nas kredytuje.

Kredyt kupiecki może kosztować, ale nie musi. Dostawca chcąc przyspieszyć spłatę daje upusty w cenie jeśli odbiorca zapłaci wcześniej.

Koszt kredytu kupieckiego liczy się =

% opustu x 360

0x08 graphic

100 - % opustu okres kredytu - okres opustu

Efektywny koszt kredytu kupieckiego =

1 + koszt kredytu

3. Pozyskiwanie kapitału obcego

Kapitał obcy to kredyty, pożyczki (obligacje), leasing, factoring, zobowiązania bieżące. Działalność finansowa odzwierciedla przepływy gotówki związane z rozwiązaniami danej firmy z wynikiem finansowym (obligacje, kredyty; wykorzystanie kapitałów obcych do podniesienia zyskowności kapitałów własnych. Przeciwieństwem dźwigni są konsekwencje nadmiernego zadłużenia w postaci narastania zobowiązań w wyniku nieterminowego ich regulowania bądź utrata płynności i wypłacalności. Odzwierciedla związki danego przedsiębiorstwa z rynkiem finansowym - zaciągnięcie lub spłata długoterminowych kredytów bankowych lub pożyczek, emisja lub wykup obligacji, zaciągnięcie lub spłata krótkoterminowych kredytów bankowych lub pożyczek, emisja akcji, dopłaty do kapitału na rzecz przedsiębiorstwa ze strony właścicieli, wypłaty dywidendy dla właścicieli. Zalety to zwiększenie rentowności kapitału własnego (warunki: koszt pozyskania kapitału obcego musi być niższy niż generowanie zysku w danym przedsiębiorstwie, koszt pozyskania kapitału = stopa zysku- nie ma wpływu na kapitał własny. Wady to obniżenie rentowności kapitału własnego (warunek: koszt pozyskania kapitału obcego jest wyższy niż stopa zysku generowanego w przedsiębiorstwie). Kredyty bankowe Kredyty są najłatwiej dostępnym i najbardziej powszechnym źródłem finansowania ze źródeł obcych w szczególności dla małych i średnich przedsiębiorstw. Zdolność kredytowa - zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w umówionym terminie zwrotu (wg prawa bankowego). Banki nieraz kierują się w udzielaniu kredytu nie tyle zdolnością kredytową co posiadaniem przez kredytobiorcę zabezpieczenia. Nie jest to jednak wygodna dla banku sytuacja, gdyż zdarzają się sytuacje w których bank ma problemy z wyegzekwowaniem długu. Badanie zdolności kredytowej (ocena). Polega ono na analizie działalności przedsiębiorstwa. Badanie sprawozdawczości finansowej przedsiębiorstwa (sprawdzanie rentowności, wysokości zysków); istotne są cele kredytu oraz termin zwrotu kredytu. Im kredyt jest zaciągany na dłuższy okres i na większe sumy tym badanie powinno być dokładniejsze. Badanie zdolności kredytowej przeprowadza się przy pomocy analizy wskaźnikowej na podstawie sprawozdań finansowych przedsiębiorstwa (bilans i rachunek wyników). Banki żądają dodatkowo m.in. kopii deklaracji składanych do Urzędu Skarbowego w ramach rozliczeń miesięcznych czyli kopii deklaracji na podatek dochodowy oraz na podatek od towarów i usług. Również wymagane jest przedstawienie planu zagospodarowania kredytu. Banki starają się również na własną rękę uzyskać informacje uzupełniające. Ponadto przedsiębiorstwo ubiegające się o kredyt musi liczyć się z nieustanną ingerencją banku w sprawy wewnętrzne.

4. Rodzaje i formy kredytu

Rodzaje kredytów. - Najbardziej istotny jest podział na kredyty obrotowe i inwestycyjne. Kredyty obrotowe przeznaczane są na finansowanie działalności bieżącej. Są to kredyty używane przy zakupie towarów, materiałów do produkcji i innych elementów niezbędnych do bieżącego funkcjonowania. Istotą kredytu obrotowego jest jego relatywna krótkoterminowość, służyć ma on na sfinansowanie bieżącego obrotu. Cykl obrotu mieści się w okresie nie dłuższym niż rok. Kredyty inwestycyjne przeznaczone są na finansowanie budowy, przebudowy i rozbudowy (tworzenia) majątku trwałego przedsiębiorstwa. Kredyty takie są zazwyczaj udzielane na dłużej niż jeden rok. Kredytobiorca powinien być w stanie sfinalizować część danego przedsięwzięcia. Wymagany jest udział własny kredytobiorcy. W Polsce jest to od 20 do 40% wartości kredytowanego przedsięwzięcia. Wysokość udziału własnego zależy od zaoferowanych bankowi zabezpieczeń spłaty kredytu. W przypadku kredytów inwestycyjnych często występuje również karencja, czyli odsunięcie w czasie spłat kredytu. Karencja nie.

5. Specjalne formy finansowania to leasing i faktoring. Leasing jest formą dzierżawy i jako taki jest raczej metodą finansowania użytkowanego środka, a nie jego zakupu. Cecha ta odróżnia leasing od innych form finansowania aktywów, z których większość polega na ostatecznym nabyciu przez przedsiębiorstwo praw własności środka. Istnieją dwa główne rodzaje leasingu: a) Leasing finansowy - zwany niekiedy w pełni spłacanym, polegający na zawarciu umowy, na mocy której leasingobiorca w ciągu uzgodnionego okresu w pełni spłaca koszt kapitałowy leasingu, urządzenia oraz zapewnia leasingodawcy odpowiedni zysk. Jeśli przedsiębiorstwo chce użytkować urządzenie po upływie okresu umownego, uzyskuje kolejny okres umowny, w czasie którego płaci już tylko nominalny czynsz; b) Leasing operacyjny - będący umową zgodnie z której leasingobiorca nie pokrywa kosztów kapitałowych urządzenia, a suma umowna może być odnawiana na kolejny okres, albo urządzenie jest leasingowane innemu przedsiębiorstwu. Podstawowym zadaniem leasingu jest umożliwienie użytkowania majątku firmom nie posiadającym własnych funduszy dostatecznych na zakup obiektów i nie mających możliwości uzyskania na ten cel kredytów. Faktoring to umowa wg której księgowane sumy należne przedsiębiorstwu są odkupywane przez spółkę faktoringową. Zwalnia to przedsiębiorstwa z konieczności ściągania długów, jednocześnie umożliwia pozyskiwanie od dłużników gotówki przed terminem płatności długu. Istnieją dwa podstawowe rodzaje faktoringu: 1) Faktoring regresywny, gdzie przedsiębiorstwo ponosi ryzyko wątpliwych należności. 2) Faktoring bezregresywny, gdzie ryzyko związane z wątpliwymi należnościami ponosi instytucja faktoringowa. Spółka faktoringowa staje się prawnym właścicielem długów i płaci ich wartość z góry zwykle na początek w wysokości 80% długu, reszta zostaje wypłacana gdy: a) dłużnicy zapłacą instytucji faktoringowej, w przypadku faktoringu regresywnego, b) nadchodzi termin płatności długu, w przypadku faktoringu bezregresywnego. W zakres odpowiedzialności spółki faktoringowej wchodzi: -świadczenie usług związanych z prowadzeniem rachunków sprzedaży od momentu wystawienia faktury; -inkaso długów; -dostarczenie klientom aktualnych informacji kredytowych; -określenie limitów kredytu na podstawie założeń kredytowych przedsiębiorstwa oraz zdolności kredytowej każdego z dłużników. W efekcie tej oceny niektórzy dłużnicy mogą być wyłączeni z umowy faktoringowej.

70. Obciążenia finansowe przedsiębiorstwa

71. Podatek od towarów i usług

72. Podatek dochodowy

73. Inne obciążenia podatkowe i nie podatkowe

INWESTOWANIE - proces polegający na zwiększaniu zasobów majątku przedsiębiorstwa. Procesy inwestycyjne angażują kapitały na długie okresy. Są obarczone dużym stopniem ryzyka.

Rodzaje inwestycji

mające na celu pozyskanie rzeczowych składników majątku trwałego ( technologie, urządzenia, maszyny, nieruchomości), zwiększają one zdolności produkcyjne
inwestycje w majątek finansowy, głównie inwestycje, udziały w innych podmiotach gospodarczych
pozyskiwanie wartości niematerialnych i prawnych (zakup licencji, patenty, znaku firmowego, oprogramowania)

EFEKTYWNOŚĆ PRZEDSIĘBIORSTWA - to takie, które osiąga nadwyżkę przychodów nad kosztami działalności, czyli takie które generuje nadwyżkę finansową o charakterze dodatnim.

ZARZĄDZANIE ZAPASAMI W PRZEDS - poddajemy ocenie koszty np.: magazynowanie, strukturę zapasów, dynamikę zmian wielości zapasów w przeds, rotacje zapasów, długość czasu zamrożenia środków finansowych w zapasach

PROCES PRODUKCJI - struktura asortymentowa produkcji, wielkość poszczególnych grup asortymentowych, dynamika zmian, koszty związane z utrzymaniem ciągłości procesu produkcji, struktura tych kosztów, rozkład w czasie, potrzeby kapitałowe.

PROCES SPRZEDAŻY - wielkość obrotów, struktura asortymentowa obrotów, dynamika zmian sprzedaży, koszty związane z procesem sprzedaży