FORMY EWIDENCJI
I ROZLICZEŃ PODATKOWYCH
DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ
1. Wstęp
Zmiana systemu gospodarczego w Polsce po roku 1989 spowodowała wzrost aktywności gospodarczej Polaków. Powstało wówczas wiele prywatnych firm oraz mnóstwo nowych przepisów, mających ułatwić podatnikom rozliczanie się z fiskusem. Bardzo szybko przedsiębiorcy przekonali się, że prowadzenie działalności gospodarczej nakłada na nich wiele ograniczeń i obowiązków. Niektóre z nich są obligatoryjne i bez ich spełnienia prowadzenie własnej firmy nie jest możliwe.
Jednym z takich obligatoryjnych obowiązków są podatki nakładane przez państwo na wszystkich obywateli. Każdy dorosły, pracujący obywatel musi część swoich dochodów oddawać na rzecz państwa. Ci, którzy prowadzą własną działalność gospodarczą jako osoby fizyczne bądź w formie spółki są także zobligowane do odprowadzania podatków na rzecz państwa.
Aby ułatwić podatnikom rozliczanie się z urzędami skarbowymi, które powołano jako instytucje kontrolujące podatników, wprowadzono ewidencje księgowe dla celów podatkowych. Każdy z prowadzących własną działalność gospodarczą ma możliwość wyboru odpowiedniej dla siebie ewidencji - takiej, która będzie najlepiej dostosowana do rozmiaru prowadzonej przez niego działalności oraz pozwoli mu w jak najkorzystniejszy dla niego sposób rozliczać się z państwem z obligatoryjnych podatków.
W zależności od skali prowadzonej działalności podatnik ma do wyboru jedną z czterech ewidencji: kartę podatkową, zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów ewidencjonowanych, podatkową księgę przychodów i rozchodów oraz księgi handlowe. Wybór jednej z tych ewidencji zależy przede wszystkim od wysokości planowanych przychodów, ilości zatrudnionych osób oraz skali planowanej działalności.
Wybór odpowiedniej ewidencji nie jest sprawą prostą i wymaga zapoznania się z zasadami prowadzenia wszystkich ewidencji. Ustawodawca ułatwił zadanie podatnikom wprowadzając szereg ograniczeń, dotyczących wyboru odpowiedniej ewidencji dla celów podatkowych. Podstawowym ograniczeniem jest tu wysokość planowanego, bądź też osiągniętego w roku poprzednim, przychodu.
Celem poniższego opracowania jest charakterystyka ewidencji dla celów podatkowych, poznanych w czasie odbytej praktyki w Biurze Doradctwa Podatkowego Jadwigi Morawskiej przy ul. Jagiellońskiej 1 w Częstochowie.
Rozdział 1. Informacje ogólne o rozliczeniach i ewidencjach podatkowych działalności gospodarczej
Ze względu na różne sposoby rozliczania podatku wyróżnia się: ewidencje uproszczone w postaci karty podatkowej, ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, podatkowej księgi przychodów i rozchodów oraz ksiąg handlowych.
W działalności gospodarczej za pomocą karty podatkowej rozliczać się mogą jedynie osoby fizyczne prowadzący niewielką, co do skali i przedmiotu działalność. Podatnicy, rozliczający się w ten sposób są zwolnieni od obowiązku prowadzenia ksiąg, składania zeznań podatkowych, deklaracji o wysokości uzyskanego dochodu oraz wpłacania zaliczek na podatek dochodowy. Ograniczeniem stawianym prowadzącym działalności gospodarczą i rozliczającym się przy pomocy karty podatkowej jest liczba zatrudnionych osób - łączne zatrudnienie nie może przekroczyć stanu zatrudnienia przewidzianego dla danego rodzaju działalności, określonego w tabeli miesięcznych stawek podatku dochodowego.
Ryczałt jest korzystną formą ewidencji księgowych w szczególności dla podatników, których działalność nie wymaga ponoszenia wysokich kosztów. Aczkolwiek ustawa regulująca przepisy dotyczące ryczałtu eliminuje wiele rodzajów działalności gospodarczych, dla których ta forma opodatkowania byłaby najkorzystniejsza. Chodzi tu między innymi o apteki, działalność w zakresie udzielania pożyczek pod zastaw (prowadzenia lombardów) oraz działalność w zakresie kupna i sprzedaży wartości dewizowych.
Prawo do prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów mają osoby fizyczne i spółki cywilne osób fizycznych, wykonujące pozarolniczą działalność gospodarczą w tym również w zakresie wolnych zawodów, osoby wykonujące działalność na podstawie umów agencyjnych i umów na warunkach zlecenia, zawartych na podstawie odrębnych przepisów, jak i podmioty prowadzące działy specjalne produkcji rolnej, jeśli zgłosiły zamiar prowadzenia tych ksiąg, a ich przychody netto w roku poprzednim były niższe niż 800000 EURO.
Podatkowa księga przychodów i rozchodów jest szczególnie korzystną formą ewidencji księgowej dla podatników, których działalność gospodarcza wymaga ponoszenia wysokich kosztów.
Podstawą opodatkowania, w przypadku podatkowej księgi przychodów i rozchodów, jest dochód, czyli różnica pomiędzy przychodem a kosztami jego uzyskania.
Osoby zobowiązane do prowadzenia księgi przychodów i rozchodów prowadzą również ewidencję środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, ewidencję wyposażenia oraz indywidualne (imienne) karty przychodów pracowników (karty przychodów).
Osoby fizyczne i spółki cywilne osób fizycznych prowadzące działalność gospodarczą, których przychód nie osiągnął pułapu wyznaczonego przez Ministra Finansów, mogą także prowadzić księgi handlowe, jeśli dokonają wyboru takiego sposobu ewidencji. W myśl przepisów mogą one prowadzić ewidencję księgową w postaci podatkowej księgi przychodów i rozchodów, aczkolwiek mogą zgłosić zamiar prowadzenia ksiąg handlowych i przyjęcia ich, a także sporządzanych na ich podstawie zamknięć rocznych ( bilansu, rachunku wyników) za podstawę wymiaru podatków i innych świadczeń na rzecz budżetów.
Rozdział 2. Karta podatkowa
Karta podatkowa jest najprostszą formą rozliczeń podatkowych. W przeciwieństwie do ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych jest fakultatywną formą rozliczeń. Oznacza to, że jej zastosowanie zależy od wyboru podatnika, który by móc skorzystać z tej formy rozliczenia podatkowego musi złożyć stosowny wniosek.
Decyzję o przyznaniu karty podatkowej urząd skarbowy wydać może tylko osobom fizycznym i spółkom cywilnym osób fizycznych, które prowadzą następującą działalność gospodarczą:
usługową lub wytwórczo- usługową,
usługową w zakresie handlu detalicznego żywnością, napojami, wyrobami tytoniowymi oraz kwiatami, z wyjątkiem napojów o zawartości powyżej 1.5% alkoholu,
usługową w zakresie handlu obnośnego i obwoźnego handlu detalicznego artykułami nieżywnościowymi, z wyjątkiem handlu paliwami silnikowymi, środkami transportu samochodowego, ciągnikami rolniczymi i motocyklami oraz z wyjątkiem handlu artykułami nieżywnościowymi objętego koncesjonowaniem,
gastronomiczną-, jeżeli nie jest prowadzona sprzedaż napojów o zawartości powyżej 1.5% alkoholu
usługi transportowe wykonywane przy użyciu jednego pojazdu,
usług rozrywkowych,
sprzedaż posiłków domowych w mieszkaniach, jeżeli nie jest prowadzona sprzedaż napojów o zawartości powyżej 1.5% alkoholu,
wolne zawody- usługi w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego,
wolne zawody- świadczenie usług weterynaryjnych,
opieka domowa nad dziećmi i osobami chorymi,
usługi edukacyjne- udzielanie lekcji na godziny.
Kwoty, jakie podatnik jest zobowiązany odprowadzać do skarbu państwa są uzależnione od rodzaju prowadzonej działalności, liczby zatrudnianych osób oraz liczby mieszkańców w danej miejscowości.
Podatnicy prowadzący działalność opodatkowaną w formie karty podatkowej są zwolnieni od obowiązku:
• prowadzenia ksiąg, składania zeznań podatkowych,
• sporządzania deklaracji o wysokości uzyskanego dochodu,
• wpłacania zaliczek na podatek dochodowy.
Podatnicy opodatkowani w formie karty podatkowej należą do grupy podmiotów zwolnionych obligatoryjnie od podatku VAT. Podatnicy ci nie są więc obowiązani do prowadzenia jakichkolwiek ewidencji dla potrzeb podatku VAT. Jeżeli jednak zrezygnują z podmiotowego zwolnienia, wówczas obowiązani są stosownie do przepisów prowadzić odpowiednie ewidencje.
Podatnicy ci są jednak obowiązani wydawać na żądanie klienta rachunki i faktury, o których mowa w odrębnych przepisach, stwierdzające sprzedaż wyrobu, towaru lub wykonanie usługi, oraz przechowywać w kolejności numerów kopie tych rachunków i faktur w okresie pięciu lat podatkowych, licząc od końca roku, w którym wystawiono rachunek lub fakturę.
Kwoty podatku dochodowego zapłacone w okresie przed doręczeniem decyzji ustalającej opodatkowanie w formie karty podatkowej zalicza się na poczet podatku wynikającego z tej decyzji.
Podatnicy, którzy w roku poprzedzającym rok podatkowy opłacali podatek dochodowy w formie karty podatkowej, są obowiązani, do dnia otrzymania decyzji ustalającej wysokość tego podatku, opłacać podatek dochodowy w formie karty podatkowej w wysokości stawki określonej w decyzji ustalającej jej wysokość na rok poprzedni. Kwoty podatku dochodowego zapłacone w okresie przed doręczeniem decyzji ustalającej opodatkowanie w formie karty podatkowej zalicza się na poczet podatku wynikającego z tej decyzji.
Zastosowanie karty podatkowej wymaga złożenia przez podatnika wniosku do dnia 31 grudnia roku poprzedzającego rok podatkowy, w którym ma być zastosowana karta podatkowa. Jeżeli podjęcie działalności następuje w ciągu roku podatkowego, podatnik obowiązany jest złożyć wniosek przez rozpoczęciem działalności.
W sprawie podatku dochodowego opłacanego w formie karty podatkowej właściwy miejscowo jest urząd skarbowy według miejsca położenia zorganizowanego zakładu, wskazanego w zgłoszeniu do ewidencji działalności gospodarczej. W razie niedopełnienia zgłoszenia działalności do ewidencji lub gdy działalność jest wykonywana bez posiadania zorganizowanego zakładu - właściwy miejscowo jest urząd skarbowy według miejsca zamieszkania podatnika lub siedziby spółki, a jeżeli nie można ustalić siedziby spółki - według miejsca zamieszkania jednego ze wspólników.
Jeżeli działalność jest prowadzona w kilku zorganizowanych zakładach na terenie objętym właściwością miejscową kilku urzędów skarbowych, właściwość ustala się według miejsca wskazanego przez podatnika jako siedzibę działalności.
Urząd skarbowy, uwzględniając wniosek o zastosowanie karty podatkowej, wydaje decyzję ustalającą wysokość podatku w formie karty podatkowej, odrębnie na każdy rok podatkowy.
Wniosek o zastosowanie karty podatkowej w okresie wykonywanej działalności składa się tylko raz, co oznacza, że jeżeli do końca roku objętego opodatkowaniem w formie karty podatkowej podatnik nie zgłosił likwidacji działalności, uważa się, że prowadzi on nadal tę działalność i korzysta z karty podatkowej w roku następnym.
Podatnik może zrzec się zastosowania opodatkowania w formie karty podatkowej w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji ostatecznej ustalającej wysokość podatku dochodowego w formie karty podatkowej.
Także w terminie do końca roku podatkowego podatnik może zrzec się opodatkowania w formie karty podatkowej ze skutkiem od następnego roku podatkowego.
Kolejnym warunkiem opodatkowania w formie karty podatkowej jest prowadzenie działalności w zakresie wymienionym w tabelach stanowiących załącznik ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym. Jeżeli podatnik wykonuje kilka działalności określonych w tabelach wówczas nie przysługuje mu opodatkowanie w formie karty podatkowej. Uprawnienie do skorzystania z karty podatkowej nie przysługuje również podatnikom, których działalność wykracza poza ramy wskazane w tabelach, stanowiących załącznik do ustawy.
Innym warunkiem jest nie korzystanie z usług osób nie zatrudnionych w zakładzie na podstawie umowy o pracę (np. w ramach umowy zlecenia), a także nie korzystanie z usług innych zakładów i przedsiębiorstw, z wyjątkiem usług o charakterze specjalistycznym (chodzi o inną działalność związaną z podstawowym zakresem prac wykonywanym przez podatnika).
Następnym warunkiem jest nie prowadzenie innej działalności gospodarczej oprócz tej objętej kartą. Można jedynie oprócz działalności objętej kartą wykonywać działalność z tytułu niektórych przychodów osiąganych przez rolników prowadzących gospodarstwo rolne, świadczenia usług hotelarskich, wytwórczości ludowej lub artystycznej.
Warunkiem korzystania z karty podatkowej jest niewykonywanie przez małżonka podatnika działalności w tym samym zakresie, co podatnik,. Bez znaczenia jest tutaj to czy małżonek opodatkowuje działalność w tym samym zakresie, co podatnik, w formie karty podatkowej czy w innej formie (ryczałt od przychodów ewidencjonowanych lub zasady ogólne). Natomiast dopuszczalne jest opodatkowanie w formie karty podatkowej w stosunku do obu małżonków, o ile prowadzą działalność o różnym zakresie.
Ostatnim z warunków, które musi spełnić podatnik, by móc opodatkować się w formie karty podatkowej jest nie prowadzenie działalności polegającej na wytwarzaniu wyrobów objętych podatkiem akcyzowym.
Wysokość podatku dochodowego w formie karty podatkowej określona jest w tabeli stanowiącej załącznik do ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym.
Podatnik obniża kwotę płaconego podatku dochodowego o kwotę składki na powszechne ubezpieczenie zdrowotne opłaconej w roku podatkowym, zgodnie
z przepisami o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym, o ile nie została ona odliczona od podatku dochodowego.
Po upływie roku podatkowego, w terminie do dnia 31 stycznia, podatnik jest obowiązany złożyć we właściwym urzędzie skarbowym roczną informację, według ustalonego wzoru, o wysokości składki na powszechne ubezpieczenie zdrowotne, zapłaconej i odliczonej od karty podatkowej w poszczególnych miesiącach. Podatnicy płacą podatek dochodowy w formie karty podatkowej, pomniejszony o zapłaconą składkę na powszechne ubezpieczenie zdrowotne, bez wezwania w terminie do dnia siódmego każdego miesiąca za miesiąc ubiegły, a za grudzień - w terminie do dnia 28 grudnia roku podatkowego, na rachunek właściwego urzędu skarbowego.
W razie rozpoczęcia działalności w ciągu roku podatkowego, podatek w formie karty podatkowej za okres od dnia rozpoczęcia działalności do końca pierwszego miesiąca pobiera się w wysokości 1/30 miesięcznej należności za każdy dzień. Zasadę tą stosuje się odpowiednio do podatników, którzy korzystali ze zwolnienia od podatku dochodowego i którym okres tego zwolnienia upłynął z pierwszym dniem danego miesiąca. W razie likwidacji działalności w ciągu roku podatkowego i zgłoszenia tego urzędowi skarbowemu, podatek w formie karty podatkowej za ostatni miesiąc prowadzenia działalności pobiera się za okres do dnia zaprzestania działalności w wysokości 1/30 miesięcznej należności za każdy dzień.
W razie zgłoszenia przez podatnika przerwy w prowadzeniu działalności w danym roku podatkowym, z wyjątkiem podatników prowadzących działalność usługową w zakresie obnośnego i obwoźnego handlu detalicznego, nie pobiera się podatku w formie karty podatkowej za pełny okres przerwy trwającej nieprzerwanie, co najmniej dziesięć dni w wysokości 1/30 miesięcznej należności za każdy dzień przerwy, jeżeli podatnik zawiadomi o tej przerwie w terminie trzech dni od dnia jej rozpoczęcia i dnia jej zakończenia. Zasadę tę stosuje się do podatników prowadzących działalność usługową w zakresie obnośnego i obwoźnego handlu detalicznego, jeżeli przerwa została spowodowana chorobą, służbą wojskową, wyjazdem za granicę oraz urlopem wypoczynkowym w wymiarze, co najmniej jednego miesiąca.
W razie zawiadomienia o zmianach powodujących zmianę wysokości stawki podatku, zmiana wysokości podatku w formie karty podatkowej następuje poczynając od miesiąca, w którym zaszły okoliczności powodujące zmianę. Należność za ten miesiąc pobiera się w wysokości 1/30 dotychczasowej miesięcznej należności za każdy dzień części miesiąca przed dniem, w którym nastąpiła zmiana, zwiększonej lub zmniejszonej o 1/30 nowej miesięcznej należności za każdy dzień pozostałej części tego miesiąca.
Podatnik traci prawo do karty podatkowej wskutek:
• zrzeczenia się opodatkowania w formie karty podatkowej,
• utraty warunków do opodatkowania kartą podatkową,
• stwierdzenia przez urząd skarbowy wygaśnięcie decyzji ustalającej wysokość podatku dochodowego w formie karty podatkowej.
Podatnik może zrzec się zastosowania opodatkowania w formie karty podatkowej przed rozpoczęciem roku podatkowego, tzn. musi złożyć oświadczenie o zrzeczeniu w terminie do 31 grudnia roku poprzedzającego rok, w którym nie będzie stosowana karta podatkowa. Podatnik jest wówczas obowiązany od pierwszego dnia miesiąca następującego po zrzeczeniu zaprowadzić:
• ewidencję i płacić ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, jeżeli spełnia ustawowe warunki, albo
• właściwe księgi i płacić podatek dochodowy na ogólnych zasadach.
Dokonać tych samych czynności podatnik musi w przypadku, gdy zrzeka się opodatkowania w formie karty podatkowej w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji ostatecznej ustalającej wysokość podatku dochodowego w formie karty podatkowej.
Do końca miesiąca, w którym podatnik zrzekł się zastosowania opodatkowania w formie karty podatkowej, opłaca on za każdy miesiąc podatek dochodowy w formie karty podatkowej, w wysokości stawki określonej w decyzji w sprawie ustalenia jej wysokości na dany rok.
Utrata prawa do karty podatkowej może nastąpić w wyniku zmiany warunków, w jakich funkcjonował zakład, a zmienione warunki nie dają podstawy do stosowania opodatkowania w formie karty podatkowej.
Podatnicy opodatkowani w formie karty podatkowej są obowiązani zawiadomić w terminie siedmiu dni urząd skarbowy o zmianach, jakie zaszły w stosunku do stanu faktycznego, które powodują utratę warunków do opodatkowania w formie karty podatkowej. Podatnicy są wówczas obowiązani poczynając od dnia, w którym nastąpiła utrata tych warunków, zaprowadzić tak jak w przypadku zrzeczenia się opodatkowania w formie karty podatkowej:
• ewidencję i płacić ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, jeżeli spełnia ustawowe warunki, albo
• właściwe księgi - chyba, że jest zwolniony od tego obowiązku - i płacić podatek dochodowy na ogólnych zasadach.
U podatników podlegających za część roku opodatkowaniu na ogólnych zasadach, za podstawę do ustalenia podatku dochodowego za ten okres przyjmuje się dochód osiągnięty od dnia utraty warunków do opodatkowania w formie karty podatkowej.
Urząd skarbowy stwierdza wygaśnięcie decyzji ustalającej stawkę podatku w przypadku, gdy podatnik:
• poda we wniosku o zastosowanie opodatkowania w formie karty podatkowej dane niezgodne ze stanem faktycznym, powodujące nieuzasadnione zastosowanie opodatkowania w formie karty podatkowej, bądź ustalenie wysokości podatku dochodowego w formie karty podatkowej w kwocie niższej od należnej, lub
• prowadzi nierzetelnie (niezgodnie ze stanem faktycznym) ewidencję zatrudnienia bądź, mimo obowiązku, nie prowadzi tej ewidencji, a stwierdzony stan zatrudnienia jest wyższy od zgłoszonego urzędowi skarbowemu, lub
• nie zawiadomi urzędu skarbowego w terminie o zmianach powodujących utratę warunków do opodatkowania w formie karty podatkowej albo mających wpływ na podwyższenie wysokości podatku dochodowego w formie karty podatkowej, bądź w zawiadomieniu poda dane w tym zakresie niezgodne ze stanem faktycznym, lub
• w rachunku lub fakturze stwierdzających sprzedaż wyrobu, towaru lub wykonanie usługi poda dane istotnie niezgodne ze stanem faktycznym
W takim przypadku podatnicy są obowiązani płacić podatek dochodowy na ogólnych zasadach za cały rok podatkowy.
Podatnicy opodatkowani w formie karty podatkowej są obowiązani zawiadomić urząd skarbowy o zmianach, jakie zaszły w stosunku do stanu faktycznego, które mają wpływ na wysokość podatku dochodowego w formie karty podatkowej.
Utrata warunków do opodatkowania w formie karty podatkowej może nastąpić między innymi w wyniku:
• zmiany zakresu wykonywanej działalność poza zakresem zamieszczonym w załączniku nr 4 do ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym,
• przekroczenia stanu zatrudnienia określonego w przepisach o karcie podatkowej,
• podjęcia przez małżonka działalności w tym samym zakresie jak podatnik korzystający z karty podatkowej,
• zatrudnienia osób na umowę zlecenia lub umowę o dzieło jak też korzystania z usług innych zakładów i przedsiębiorstw, z wyjątkiem usług specjalistycznych,
• nie zawiadomienia w terminie urzędu skarbowego o zmianach, które mają wpływ na podwyższenie wysokości podatku dochodowego w formie karty podatkowej bądź podadzą w zawiadomieniu dane niezgodne ze stanem faktycznym.
Podatnik, który zawiadomi w formie pisemnej urząd skarbowy o utracie warunków do opodatkowania w formie karty podatkowej, jest obowiązany, poczynając od dnia, w którym nastąpiła utrata tych warunków, zaprowadzić:
• ewidencję i płacić ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, jeżeli spełnia ustawowe warunki, albo
• właściwe księgi - chyba, że jest zwolniony od tego obowiązku - i płacić podatek dochodowy na ogólnych zasadach.
W stosunku do podatników podlegających za część roku opodatkowaniu na ogólnych zasadach, za podstawę do ustalenia podatku dochodowego za ten okres przyjmuje się dochód osiągnięty od dnia utraty warunków do opodatkowania w formie karty podatkowej.
Rozdział 3. Zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów ewidencjonowanych
Ryczałt ewidencjonowany jest kolejną z możliwości, jakie ma podatnik by obliczać i odprowadzać podatek dochodowy.
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych należy do zryczałtowanych (obok karty podatkowej) form opodatkowania działalności gospodarczej, które cechuje znacznie mniejszy stopień sformalizowania niż w przypadku opodatkowania na zasadach ogólnych (księgi handlowe, księga przychodów i rozchodów). Ta prostota wyraża się między innymi w tym, że w przypadku ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych podatek zryczałtowany ustala się na podstawie uzyskanego przychodu i określonej przepisami prawa stawki podatku. Podatnik będący na ryczałcie nie pomniejsza uzyskanego przychodu o poniesione koszty, bowiem podstawą opodatkowania nie jest tutaj dochód (rozumiany jako nadwyżka przychodu nad kosztami jego uzyskania), lecz nie pomniejszony o koszty uzyskania przychód. W związku z tym jedynym obowiązkiem podatnika jest prowadzenie ewidencji przychodów, na podstawie, której będzie ustalona wartość uzyskanego przychodu a następnie podatku. Nie jest natomiast obowiązany do ewidencjonowania poniesionych kosztów.
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych powstaje z mocy samego prawa. Oznacza to, że podatnicy, podejmujący prowadzenie działalności gospodarczej, o ile nie jest ona wyłączona od ryczałtu przez ustawę, (z uwagi na rodzaj działalności lub przekroczenie dopuszczalnych limitów przychodów), podlegają opodatkowaniu w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Jeżeli podatnik chce się opodatkować się na zasadach ogólnych lub skorzystać z karty podatkowej, powinien zrzec się opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych za dany rok podatkowy.
Podobnie jak, przy opodatkowaniu w formie karty podatkowej przy ustalaniu zryczałtowanego podatku dochodowego, z jednej strony nie bierze się pod uwagę kosztów uzyskania przychodów, z drugiej ma miejsce znaczne uproszczenie ewidencji podatkowej.
Opodatkowanie zryczałtowanym podatkiem dochodowym nie dotyczy podatników:
opłacających podatek w formie karty podatkowej,
korzystających, na podstawie odrębnych przepisów, z okresowego zwolnienia od podatku dochodowego,
osiągających w całości, lub części przychody z tytułu:
prowadzenia aptek,
działalności w zakresie udzielania pożyczek pod zastaw (prowadzenia lombardów)
działalności w zakresie kupna i sprzedaży wartości dewizowych,
wykonywania wolnych zawodów,
wytwarzających wyroby objęte podatkiem akcyzowym,
podejmujące wykonywanie działalności w roku podatkowym:
po zmianie działalności wykonywanej samodzielnie na działalność prowadzoną na imię obojga małżonków, w tym także w formie spółki z małżonkiem,
po zmianie działalności wykonywanej na obojga małżonków, w tym także w formie spółki z małżonkiem, na działalność prowadzoną samodzielnie przez jednego lub każdego z małżonków,
po zmianie działalności prowadzonej samodzielnie przez jednego małżonka na działalność prowadzoną samodzielnie przez drugiego małżonka, jeśli małżonek lub małżonkowie, na imię których prowadzona była działalność przed zmianą, opłacali z tej działalności podatek dochodowy na ogólnych zasadach,
rozpoczynających działalność samodzielnie lub w formie spółki, jeżeli podatnik lub, co najmniej jeden ze wspólników, przed rozpoczęciem działalności w roku podatkowym lub w roku poprzedzającym rok podatkowy, wykonywał w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres działalności podatnika lub spółki.
Jeżeli jednak podatnicy nie zamierzają wykonywać działalności na rzecz byłych lub obecnych zakładów pracy, mogą przed uzyskaniem pierwszego przychodu zawiadomić właściwy urząd skarbowy o korzystaniu z opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych.
Warto podkreślić, iż w przypadku, gdy podatnik lub spółka dokona sprzedaży towarów handlowych, wyrobów lub uzyska przychody ze świadczenia usług na rzecz byłego lub obecnego zakładu pracy, traci prawo do ryczałtu i poczynając od dnia osiągnięcia tego przychodu płaci podatek na zasadach ogólnych.
W przypadku, gdy podatnik osiąga dodatkowe przychody z najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy oraz innych umów o podobnym charakterze może nadal podlegać opodatkowaniu w formie zryczałtowanej, ale przychody te powinien opodatkować podatkiem dochodowym na zasadach ogólnych.
Opodatkowaniu ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych podlegają również następujące przychody:
rolników prowadzących gospodarstwa rolne:
ze sprzedaży piasku, żwiru, kamieni, gliny, glinki, torfu i innych materiałów wydobywanych z gruntów wchodzących w skład gospodarstwa rolnego,
z usług o charakterze agrotechnicznym i przewozowym, świadczonych na rzecz kół łowieckich,
osób fizycznych z tytułu świadczenia usług hotelarskich, polegających na wynajmie pokoi gościnnych i domków turystycznych, w tym również takich usług połączonych z wydawaniem posiłków, jeżeli łączna liczba pokoi, w tym także w domkach turystycznych nie przekracza 12,
osób fizycznych z działalności gospodarczej, w zakresie wytwórczości ludowej i artystycznej, wykonywanej osobiście lub z udziałem członków rodziny pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym, jeżeli:
sprzedają wytwarzane przez siebie wyroby lub świadczą usługi w zakresie wytwórczości ludowej lub artystycznej na rzecz osób prawnych i innych jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej oraz osób fizycznych będących przedsiębiorcami. Na równi z usługami traktuje się wytwarzanie wyrobów o charakterze ludowym i artystycznym z materiałów powierzonych oraz naprawę tych wyrobów,
ze sprzedaży wyrobów lub świadczenia usług osiągają przychody w kwocie nie przekraczającej 42640 zł rocznie,
założą książkę zamówień.
Opodatkowanie ryczałtem jest dobrowolne. Podatnik może zrzec się tej formy opodatkowania, za dany rok podatkowy, nie później niż do 20 stycznia roku podatkowego lub do dnia poprzedzającego dzień rozpoczęcia działalności, jeżeli podatnik rozpoczyna działalność w ciągu roku.
Zrzeczenia dokonuje się przez złożenie właściwemu według miejsca zamieszkania podatnika właściwemu urzędowi skarbowemu pisemnego oświadczenia. W przypadku, gdy działalność prowadzona jest w formie spółki cywilnej, to wszyscy wspólnicy zobowiązani są do złożenia wspólnego oświadczenia urzędom skarbowym właściwym ze względu na miejsce zamieszkania każdego ze wspólników.
Oświadczenie o rezygnacji z ryczałtu podatnik powinien składać rokrocznie, jeżeli jego obrót za rok ubiegły nie przekroczył kwoty określonej w ustawie i zawiadamiać o prowadzeniu księgi przychodów i rozchodów. Termin zrzeczenia się opłaty zryczałtowanej upływa 20 stycznia roku podatkowego.
Stawki zryczałtowanego podatku dochodowego są zróżnicowane w zależności od prowadzonej działalności.
Jeżeli podatnik prowadzi działalność, z której przychody opodatkowane są różnymi stawkami, zryczałtowany podatek dochodowy opłaca według stawki właściwej dla przychodów z każdego rodzaju działalności.
Zasada ta ma zastosowanie pod warunkiem, że podatnik prowadzi ewidencję przychodów w sposób pozwalający na określenie przychodów z każdego rodzaju działalności. W przypadku, gdy podatnik nie prowadzi ewidencji przychodów i zakupów w sposób zapewniający ustalenie przychodów z podziałem na przychody opodatkowane według poszczególnych stawek, zryczałtowany podatek dochodowy wynosi 8,5 % ogólnego przychodu.
Podatnicy i spółki, których wspólnicy opodatkowani są w formie ryczałtu obowiązani są do prowadzenia:
ewidencji przychodów według określonego wzoru
oraz wykazu środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych, a także przechowywać dowody zakupu towarów.
indywidualnych kart przychodów pracowników, jeśli zatrudniają pracowników.
Obowiązek prowadzenia ewidencji powstaje w dniu, od którego ma zastosowanie opodatkowanie w formie ryczałtu.
Podatnik zryczałtowanego podatku dochodowego jest zobowiązany prowadzić ewidencję przychodów rzetelnie i niewadliwie, na analogicznych zasadach, jakie obowiązują podatkową księgę przychodów i rozchodów.
Ewidencja jest niewadliwa, a więc prawidłowa pod względem formalnym, jeżeli jest prowadzona zgodnie z przepisami ustawy i rozporządzenia.
Ewidencja jest rzetelna, a więc prawidłowa pod względem materialnym, jeżeli jest prowadzona zgodnie ze stanem rzeczywistym.
Na dzień zaprowadzenia ewidencji oraz na koniec każdego roku podatkowego, a także w razie zmiany wspólnika lub zmiany umowy spółki, oraz w przypadku likwidacji działalności, ryczałtowcy zobowiązani są do sporządzenia spisu z natury towarów handlowych, materiałów (surowców) podstawowych oraz pomocniczych, półwyrobów, wyrobów gotowych, braków i odpadków. Spis ten wpisuje się do ewidencji według poszczególnych rodzajów jego składników lub w jednej pozycji, jeżeli na podstawie spisu zostało sporządzone odrębne zestawienie wszystkich jego składników. Zestawienie to przechowuje się wraz z ewidencją.
Spis z natury wycenia się wg cen zakupu albo wg cen rynkowych z dnia sporządzenia spisu, jeśli są one niższe od cen zakupu, a także wtedy, gdy nie jest możliwe ustalenie ceny zakupu.
W razie likwidacji działalności gospodarczej podatnicy są zobowiązani do sporządzenia spisu rzeczowego składników majątku związanego z wykonywaną działalnością, nie będących środkami trwałymi.
Podatnicy zryczałtowanego podatku dochodowego zobowiązani są do prowadzenia wykazu środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.
Zapisów dotyczących nabycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych dokonuje się w wykazie najpóźniej w miesiącu przekazania ich do używania.
Podatnik jest zobowiązany zbroszurować wykaz i kolejno ponumerować jego karty.
Podatnicy zatrudniający pracowników i dokonujący wypłat tym pracownikom wynikających ze stosunków pracy, obowiązani są prowadzić indywidualne karty przychodów pracowników.
o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym, kwotę należnej zaliczki na podatek dochodowy oraz datę przekazania zaliczki.
Podatnik jest zobowiązany za każdy miesiąc wypełnić karty przychodów, nie później niż do dnia 20 każdego miesiąca.
Pobór podatku w formie ryczałtu następuje głównie za pośrednictwem płatników.
Płatnikiem jest osoba, która oblicza i pobiera podatek od podatnika, a następnie przekazuje pobrany podatek na rachunek właściwego organu podatkowego. Klasycznym przykładem jest tu ustanowienie wszystkich zakładów pracy płatnikami zaliczek na podatek dochodowy z tytułu wynagrodzeń pracowników.
Podatnicy w razie utraty warunków do opodatkowania ryczałtem obowiązani są do płacenia podatku dochodowego na ogólnych zasadach, poczynając od dnia, w którym nastąpiła utrata tych warunków. Za podstawę ustalenia podatku na ogólnych zasadach przyjmuje się dochód osiągnięty od dnia utraty warunków do ryczałtu.
Od dnia utraty warunków ryczałtu istnieje obowiązek założenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów.
Rozdział 4. Podatkowa księga przychodów i rozchodów
Opodatkowanie na zasadach ogólnych (w odróżnieniu od zryczałtowanych form opodatkowania gdzie nie ustala się dochodu) charakteryzuje się tym, że wysokość podatku zależy od faktycznie uzyskanych dochodów, rozumianych jako nadwyżka sumy przychodów z danego źródła nad kosztami uzyskania przychodów osiągniętych w roku podatkowym.
Istnieją dwa szczególne sposoby ustalenia dochodu z działalności gospodarczej w zależności od przyjętej formy ustalenia podstawy opodatkowania. Są to:
• księga przychodów i rozchodów, dla podatników, którzy nie skorzystali ze zryczałtowanych form opodatkowania (ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, karta podatkowa) i których przychód w roku poprzednim nie przekroczył 800 000 EURO;
• księgi rachunkowe, dla których przychód w roku poprzednim przekroczył równowartość 800 000 EURO.
Podatkowa księga przychodów i rozchodów jest uproszczonym urządzeniem księgowym, które zostało przewidziane wyłącznie dla celów podatkowych.
Przepisy prawa podatkowego nakładają obowiązek prowadzenia księgi przychodów i rozchodów na:
• osoby fizyczne prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą,
• spółki cywilne osób fizycznych wykonujących pozarolniczą działalność gospodarczą, w tym również działalność w zakresie wolnych zawodów,
• osoby wykonujące działalność na podstawie umów agencyjnych i umów na warunkach zlecenia,
• prowadzących działy specjalne produkcji rolnej, jeżeli osoby te zgłosiły zamiar prowadzenia tych ksiąg.
Obowiązek prowadzenia księgi nie dotyczy:
• osób, które prowadzą księgi rachunkowe,
• opłacają podatek dochodowy w formach zryczałtowanych, na zasadach określonych w ustawie z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, karta podatkowa)
• wykonują wyłącznie usługi przewozu osób i towarów taborem konnym,
• wykonują wolny zawód adwokata wyłącznie w zespole adwokackim,
• dokonują sprzedaży środków trwałych po likwidacji działalności,
• rolników prowadzących gospodarstwo rolne bez zatrudnienia w nim pracowników, członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych oraz pracowników rolnych wykonujących - osobiście lub z udziałem członków rodziny pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym - działalność gospodarczą, jeżeli łączny przychód osiągany z tej działalności nie przekracza 8.200 zł w roku podatkowym.
Prowadzenie księgi przychodów i rozchodów wyłącza opodatkowanie w formie zryczałtowanej. Należy tym miejscu podkreślić, że obie te formy wymagają zachowania określonych warunków, dotyczących np. wysokości przychodów, rodzaju działalności itp. Ma to o tyle znaczenie, że podmioty, które tych warunków nie spełnią będą musiały rozliczać się na zasadach ogólnych, a tym samym prowadzić księgę przychodów i rozchodów lub księgi rachunkowe.
W wypadkach uzasadnionych szczególnymi okolicznościami, zwłaszcza takimi, jak: rodzaj i rozmiar wykonywanej działalności, wiek oraz stan zdrowia, urząd skarbowy na wniosek podatnika może zwolnić go od obowiązku prowadzenia księgi, jak również od poszczególnych czynności z zakresu prowadzenia księgi.
Podatnicy, którzy podejmują działalność gospodarczą w ciągu roku podatkowego a nie korzystają ze zryczałtowanych form opodatkowania obowiązani są założyć księgę od dnia podjęcia działalności oraz zawiadomić o tym urząd skarbowy w terminie 7 dni od dnia założenia księgi. Zawiadomienie nie zwalnia podatników od obowiązku sporządzenia spisu z natury na dzień rozpoczęcia działalności w ciągu roku.
W razie prowadzenia działalności w formie spółki cywilnej zawiadomienie składają wszyscy wspólnicy w urzędzie skarbowym właściwym według miejsca zamieszkania.
W przypadku rezygnacji z opodatkowania w formie karty podatkowej i zrzeczenia się opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych ze skutkiem od początku roku, podatnik obowiązany jest od 1 stycznia założyć księgę i powiadomić o tym urząd skarbowy do 20 stycznia roku podatkowego.
Jeżeli rezygnacja z opodatkowania w formie karty podatkowej i zrzeczenie się opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych nastąpi w ciągu roku podatkowego, podatnik obowiązany jest do zaprowadzenia księgi od pierwszego dnia miesiąca następującego po rezygnacji z karty podatkowej lub od podjęcia działalności po zrzeczeniu się ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. W ciągu 7 dni od założenia księgi podatnik zawiadamia o tym urząd skarbowy.
Zapisy w podatkowej księdze przychodów i rozchodów oraz w prowadzonych przez podatników ewidencjach dokonywane są na podstawie dowodów księgowych.
Do dowodów księgowych zaliczyć można: faktury VAT, faktury VAT korygujące, rachunki, noty korygujące, dowody wewnętrzne, paragony, opis otrzymanego towaru, miesięczne zestawienie sprzedaży, dzienne zestawienie sprzedaży, noty księgowe, dowody przesunięć, dowody opat pocztowych, bankowych i innych opłat, umowy, lista płac, delegacje służbowy, bilety.
Treść dowodu musi być pełna i zrozumiała; dopuszczalne jest stosowanie skrótów ogólnie przyjętych. Jeżeli w dowodzie podane jest wartościowe określenie operacji gospodarczej tylko w walucie obcej, podatnik posiadający ten dowód jest obowiązany przeliczyć walutę obcą na złote, po obowiązującym w dniu dokonania operacji kursie, zgodnie z zasadami określonymi w ustawie o podatku dochodowym. Wynik przeliczenia należy zamieścić w wolnych polach dowodu lub w załączniku do dowodu sporządzonego w walucie obcej.
Błędy w dowodach księgowych można poprawiać wyłącznie przez skreślenie niewłaściwie napisanego tekstu lub liczby, w sposób pozwalający odczytać tekst lub liczbę pierwotną, i wpisanie tekstu lub liczby właściwej. Poprawka dokonana w dowodzie księgowym musi być potwierdzona datą i podpisem osoby dokonującej poprawki.
Faktury VAT dokumentujące sprzedaż towarów i usług wystawiają podmioty, które są podatnikami podatku VAT, posiadający numer identyfikacji podatkowej lub numer tymczasowy, w związku ze zgłoszeniem w właściwym urzędzie skarbowym zgłoszenia rejestracyjnego, jeżeli nie korzystają ze zwolnień podmiotowych lub nie dokonują wyłącznie czynności zwolnionych od podatku VAT.
Do dokumentowania przychodów rachunkami maja prawo podatnicy:
• korzystający ze zwolnień określonych w art. 14 VAT (zwolnienie podmiotowe),
• wykonują wyłącznie czynności wymienione w art. 7 ust. 1 VAT lub czynności zwolnione na podstawie przepisów wydanych w oparciu o art. 47 VAT (zwolnienia przedmiotowe).
Rachunki mogą być sporządzane odręcznie, maszynowo lub przy zastosowaniu techniki informatycznej.
Podatnicy prowadzący działalność gospodarczą w zakresie handlu i gastronomii na rzecz osób nie prowadzących działalności gospodarczej oraz podatnicy zwolnieni od podatku od towarów i usług mogą dokumentować przychody i koszty paragonami.
Paragony fiskalne wystawiają podatnicy VAT, na których ciąży obowiązek ewidencjonowania obrotu i kwot podatku należnego przy zastosowaniu kas rejestrujących.
Na udokumentowanie zapisów w księdze, dotyczących niektórych kosztów (wydatków), mogą być sporządzone dowody wewnętrzne.
Zakup w jednostkach handlu detalicznego materiałów, środków czystości i bhp oraz materiałów biurowych może być dokumentowany paragonami zaopatrzonymi w datę i stempel (oznaczenie) jednostki wydającej. Wydatki poniesione za granicą na zakup paliwa i olejów mogą być dokumentowane paragonami lub dowodami kasowymi.
Noty korygujące wystawiają nabywcy towarów lub usług, którzy otrzymali fakturę zwierającą pomyłki dotyczące informacji wiążącej się szczególnie ze sprzedawcą lub nabywcą lub oznaczeniem towaru czy usługi. Nie można jednak wystawić noty korygującej, jeśli pomyłka dotyczy jednostki miary i ilości sprzedanych towarów lub rodzaju wykonanych usług, ceny jednostkowej towaru lub usługi bez kwoty podatku (cena jednostkowa netto), wartości sprzedanych towarów lub wykonanych usług bez kwoty podatku (wartość sprzedaży netto), stawki podatku, sumy wartości sprzedaży netto towarów lub wykonanych usług z podziałem na poszczególne stawki podatkowe i zwolnionych od podatku, kwoty podatku od sumy wartości sprzedaży netto towarów (usług) z podziałem na kwoty dotyczące poszczególnych stawek podatkowych, wartości sprzedaży towarów lub wykonanych usług wraz z kwotą podatku (wartość sprzedaży brutto) z podziałem na kwoty dotyczące poszczególnych stawek podatkowych lub zwolnionych od podatku, kwoty należności ogółem wraz z należnym podatkiem, wyrażoną cyframi i słownie. W takim przypadku konieczne jest wystawienie faktury korygującej.
Dzienne zestawienie sprzedaży może być podstawą do dokonania wpisu dla tych podatników, którzy wystawiają dziennie dużą ilość faktur. Wówczas zamiast wpisu poszczególnych faktur dokonuje się wpisu do księgi przychodów i rozchodów w oparciu o dzienne zestawienie.
W przypadku, gdy podatnik prowadzi odrębną ewidencję obrotów dla potrzeb podatku VAT zapisy w księdze przychodów i rozchodów dotyczące przychodów mogą być dokonywane na podstawie miesięcznego zestawienia przychodów sporządzonego w oparciu o dane wynikające z ewidencji VAT.
Podatnicy świadczący usługi w zakresie handlu, ewidencjonujący sprzedaż łącznie z podatkiem VAT , powinni sporządzać zestawienie miesięczne łącznie z należnym podatkiem VAT, a następnie pomniejszyć przychody w odrębnej pozycji księgi przychodów i rozchodów lub w zestawieniu miesięcznym, o kwotę podatku należnego.
W razie ewidencjonowania obrotu przy zastosowaniu kas rejestrujących, zapisów w księdze przychodów i rozchodów dokonuje się na podstawie danych wynikających z raportów dobowych, skorygowanych o wartości dotyczące zwrotu towarów wynikających z odrębnych ewidencji albo danych wynikających z miesięcznych zestawień raportów dobowych. W tym przypadku podatnicy nie muszą ewidencjonować w księdze przychodów i rozchodów kwot wynikających z faktur dokumentujących dokonanie sprzedaży uprzednio zarejestrowanej przy zastosowaniu kas rejestrujących , mają jednak obowiązek połączyć w sposób trwały zwrócone paragony fiskalne z kopiami wystawionych faktur.
Miesięczne zestawienie raportów dobowych powinno zawierać: powinno zawierać: numer kolejny wpisu, numer unikatowy pamięci fiskalnej kasy, numery i daty raportów dobowych, wynikającą z raportów łączną kwotę należności pomniejszoną o łączną kwotę podatku i skorygowaną o wartości dotyczące zwrotów towarów wynikające z odrębnych ewidencji.
W wypadku dokonywania przesunięć (przerzutów) towarów handlowych oraz materiałów podstawowych między zakładami należącymi do tego samego podatnika, podatnik dokumentuje te zdarzenia dowodami wewnętrznymi, zwanymi dalej "dowodami przesunięć". Dowody te sporządza się w dwóch egzemplarzach, z których jeden przechowywany jest w zakładzie, z którego dokonano przesunięcia towaru lub materiału, a drugi - w zakładzie, w którym przyjęto te towary lub materiały.
Dowody przesunięć powinny zawierać co najmniej następujące dane: numer kolejny wpisu, datę dokonania przesunięcia, nazwę towarów lub materiałów oraz ich ilość i wartość obliczoną według cen zakupu. Jeżeli podatnik prowadzi jedną księgę dla przedsiębiorstwa wielozakładowego, a zakupione towary przekazuje tylko do jednego zakładu (filii), nie ma obowiązku sporządzania dowodu przesunięć, pod warunkiem, że na dowodzie zakupu poda nazwę zakładu, do którego przekazał te towary.
Księga przychodów i rozchodów może stanowić dowód w postępowaniu podatkowym, gdy jest prowadzona rzetelnie i niewadliwie. Rzetelność księgi polega na prowadzeniu księgi zgodnie z stanem rzeczywistym. Przez niewadliwość zaś rozumieć należy prowadzenie księgi zgodnie z zasadami wynikającymi z przepisów prawa. Niespełnienie przez podatnika drugiej z przesłanek (niewadliwości) nie musi prowadzić do nie uznania księgi za dowód, ale jedynie wówczas, gdy organ podatkowy, uzna popełnione uchybienia za nie mające istotnego znaczenia dla sprawy. Co do pierwszej przesłanki, to prawodawca przyjął z korzyścią dla podatników że za rzetelną uznaje się również księgę, w której stwierdzone błędy i pomyłki, nie mają istotnego znaczenia na wysokość zobowiązania podatkowego lub nie były wynikiem celowego działania podatnika.
Za rzetelną uznaje się księgę również, gdy:
• nie wpisane lub błędnie wpisane kwoty przychodu nie przekraczają łącznie 0,5% przychodu wykazanego w księdze za dany rok podatkowy lub przychodu wykazanego w roku podatkowym do dnia, w którym urząd skarbowy lub organ kontroli skarbowej stwierdził te błędy,
• brak właściwych zapisów jest związany z nieszczęśliwym wypadkiem lub zdarzeniem losowym, które uniemożliwiło podatnikowi prowadzenie księgi,
• błędy spowodowały podwyższenie kwoty podstawy opodatkowania, z wyjątkiem błędów polegających na niewykazaniu lub zaniżeniu kosztów zakupu materiałów podstawowych, towarów handlowych oraz kosztów robocizny,
• podatnik uzupełnił zapisy lub dokonał korekty błędnych zapisów w księdze przed rozpoczęciem kontroli przez urząd skarbowy lub przez organ kontroli skarbowej,
• błędne zapisy są skutkiem oczywistej omyłki, a podatnik posiada dowody.
Organ podatkowy dokona ustalenia podstawy opodatkowania w drodze oszacowania, jeżeli brak jest danych niezbędnych do jej określenia, a także, gdy dane wynikające z ksiąg podatkowych nie pozwalają na określenie podstawy opodatkowania.
Organ podatkowy odstąpi od określenia podstawy opodatkowania w drodze oszacowania, jeżeli dane wynikające z ksiąg podatkowych, uzupełnione dowodami uzyskanymi w toku postępowania, pozwalają na określenie podstawy opodatkowania.
Jeżeli na zlecenie podatnika prowadzenie księgi zostało powierzone biuru rachunkowemu, podatnik jest obowiązany w terminie siedmiu dni od dnia zawarcia umowy z biurem rachunkowym zawiadomić o tym urząd skarbowy, w którym zostało złożone zawiadomienie o prowadzeniu księgi, wskazując nazwę i adres biura, miejsce (adres) prowadzenia oraz przechowywania księgi i dowodów związanych z jej prowadzeniem, prowadzić w miejscu wykonywania działalności ewidencję sprzedaży, także ewidencje, o których mowa w tym przepisie.
Podatnik jest obowiązany zbroszurować księgę i kolejno ponumerować jej karty. Księga oraz dowody, na których podstawie są dokonywane w niej zapisy, musi znajdować się na stałe w miejscu wykonywania działalności lub miejscu wskazanym przez podatnika jako jego, a jeżeli prowadzenie księgi zostało zlecone biuru rachunkowemu - w miejscu wskazanym przez podatnika.
W wypadku prowadzenia przedsiębiorstwa wielozakładowego księgi muszą znajdować się w każdym zakładzie. Podatnik może jednak prowadzić jedną księgę w miejscu wskazanym jako jego siedziba, pod warunkiem, że w poszczególnych zakładach jest prowadzona, co najmniej ewidencja sprzedaży, a w razie wykonywania działalności polegającej na obrocie kantorowym - ewidencja ewidencją kupna i sprzedaży wartości dewizowych, oraz działalności polegającej na udzielaniu pożyczek pod zastaw - ewidencja pożyczek i zastawionych rzeczy.
U podatników prowadzących działalność w zakresie handlu obnośnego i obwoźnego księga musi znajdować się w miejscu wykonywania działalności. Jeżeli podatnik prowadzi ewidencję sprzedaży, w miejscu wykonywania działalności musi znajdować się, co najmniej ta ewidencja.
Zapisy w księdze dokonywane są w języku polskim i w walucie polskiej w sposób staranny, czytelny i trwały, na podstawie prawidłowych i rzetelnych dowodów.
Zakup materiałów podstawowych oraz towarów handlowych musi być wpisany do księgi niezwłocznie po ich otrzymaniu, najpóźniej przed przekazaniem do magazynu, przerobu lub sprzedaży.
Zapisów dotyczących pozostałych wydatków dokonuje się, jeden raz dziennie, po zakończeniu dnia, nie później jednak, niż przed rozpoczęciem działalności w dniu następnym.
Podatnik jest obowiązany dokonywać zapisów w ewidencjach kupna i sprzedaży wartości dewizowych, ewidencjach pożyczek i zastawionych rzeczy, jeden raz dziennie po zakończeniu dnia, nie później niż przed rozpoczęciem działalności w dniu następnym.
Kwota udzielonej pożyczki i umownych odsetek oraz przyjęcie zastawionej rzeczy muszą być niezwłocznie wpisane do ewidencji pożyczek i zastawionych rzeczy.
Podatnik jest obowiązany wypełnić karty przychodów pracowników najpóźniej w terminie przewidzianym dla przekazania zaliczki na podatek dochodowy od tych przychodów do właściwego urzędu skarbowego.
Podatnik jest obowiązany dokonywać zapisów w ewidencji wyposażenia, najpóźniej w dniu przekazania wyposażenia do używania.
Zapisy w księdze dotyczące przychodów ze sprzedaży wyrobów, towarów handlowych i usług są dokonywane na podstawie wystawionych faktur, a w przypadku sprzedaży nie udokumentowanej fakturami - na podstawie wystawionego na koniec dnia dowodu wewnętrznego. W dowodzie wewnętrznym w jednej kwocie wykazana jest wartość tych przychodów za dany dzień, o ile nie jest prowadzona ewidencja sprzedaży lub ewidencja przy zastosowaniu kas rejestrujących.
Zapisów dokonuje się jeden raz dziennie po zakończeniu dnia, nie później niż przed rozpoczęciem działalności w dniu następnym.
Jeżeli w danym dniu podatnik wystawia wiele faktur, zapisów w księdze można dokonywać jedną sumą wynikającą z dziennego zestawienia tych faktur, zwanego dalej "zestawieniem sprzedaży".
Przychody uzyskane ze sprzedaży na eksport na zasadach umowy komisu muszą być dokonywane na podstawie Jednolitego Dokumentu Administracyjnego SAD i kopii faktury wystawionej przez komisanta na rzecz komitenta z tytułu wykonania usługi w eksporcie.
Podatnicy prowadzący ewidencję sprzedaży mogą dokonywać zapisów dotyczących przychodu, wykazanych w tej ewidencji, w jednej pozycji na koniec każdego miesiąca.
Podatnicy, którzy ewidencjonują obrót przy zastosowaniu kas rejestrujących, dokonują zapisów w księdze na podstawie danych wynikających z raportów dobowych, skorygowanych o wartości dotyczące zwrotów towarów wynikające z odrębnych ewidencji. Podatnicy, którzy ewidencjonują obrót przy zastosowaniu kas rejestrujących, mogą dokonywać zapisów w księdze na koniec każdego miesiąca, w terminie do dnia 20 każdego miesiąca za miesiąc poprzedni, na podstawie danych wynikających z miesięcznych zestawień raportów dobowych.
Podatnicy nie wpisują do księgi kwot wynikających z faktur dokumentujących dokonanie sprzedaży uprzednio zarejestrowanej przy zastosowaniu kas rejestrujących, natomiast są obowiązani do połączenia w sposób trwały zwróconych oryginałów paragonów fiskalnych z kopiami wystawionych faktur.
Jeżeli podatnik prowadzi odrębną ewidencję w związku ze zwolnieniem podmiotowym od podatku VAT, zapisy w księdze dotyczące przychodów ze sprzedaży towarów i usług mogą być dokonywane na koniec miesiąca łączną kwotą wynikającą z miesięcznego zestawienia sporządzonego na podstawie danych wynikających z tej ewidencji.
Zestawienie, powinno zawierać, co najmniej następujące dane: datę i kolejny numer zestawienia, sumę przychodów ze sprzedaży pomniejszoną o należny podatek od towarów i usług oraz o wartość towarów i usług nie stanowiącą przychodów w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym i powiększoną o przychody nie objęte obowiązkiem ewidencjonowania dla celów podatku od towarów i usług.
Podatnicy świadczący usługi w zakresie handlu, którzy dokonują sprzedaży opodatkowanej i zwolnionej od podatku lub opodatkowanej różnymi stawkami, a nie są obowiązani do prowadzenia ewidencji, mogą ewidencjonować przychody w księdze oraz w ewidencji sprzedaży łącznie z podatkiem od towarów i usług, z tym że na koniec miesiąca przychód pomniejsza się o należny podatek od towarów i usług.
W razie prowadzenia księgi przy zastosowaniu technik informatycznych, warunkiem uznania ksiąg za prawidłowe jest:
• określenie na piśmie szczegółowej instrukcji obsługi programu komputerowego wykorzystywanego do prowadzenia ksiąg,
• stosowanie programu komputerowego zapewniającego bezzwłoczny wgląd w treść dokonywanych zapisów oraz wydrukowanie wszystkich danych w porządku chronologicznym, zgodnie z wzorem księgi,
• przechowywanie zapisanych danych na magnetycznych nośnikach informacji, do czasu wydruku zawartych na nich danych, w sposób chroniący przed zatarciem lub zniekształceniem tych danych albo naruszeniem ustalonych zasad ich przetwarzania.
Na koniec każdego miesiąca w czasie zapewniającym prawidłowe i terminowe rozliczenia z budżetem, lecz nie później niż do dnia 20 każdego miesiąca za miesiąc poprzedni, podatnik jest obowiązany sporządzić wydruk zapisów dokonanych za dany miesiąc. Wydruk powinien być zgodny z wzorem księgi określonym w załączniku do rozporządzenia.
Rozdział 5. Księgi handlowe
Księgi rachunkowe zwane także handlowymi, to w myśl wyżej wspomnianej ustawy dziennik oraz zbiór utrwalonych na papierze zapisów dokonanych na kontach prowadzonych w postaci ksiąg, rejestrów lub luźnych kart albo przenoszonych z komputerowych nośników danych, uzgodnione za pomocą zestawienia obrotów i sald lub tylko sald i uzupełnione o wykaz składników aktywów i pasywów (inwentarz).
Jednostki prowadzące księgi rachunkowe obowiązane są do stosowania zasad rachunkowości w sposób prawidłowy, zapewniając rzetelne i jasne przedstawienie sytuacji majątkowej i finansowej, wyniku finansowego oraz rentowności jednostki.
Rachunkowość obejmuje:
opis przyjętych zasad rachunkowości,
prowadzenie ksiąg rachunkowych,
okresowe ustalanie lub sprawdzanie drogą inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów i pasywów,
4) wycenę aktywów i pasywów oraz ustalanie wyniku finansowego,
5) sporządzanie sprawozdań finansowych i innych, których dane wynikają z ksiąg rachunkowych,
6) gromadzenie i przechowywanie dokumentacji przewidzianej ustawą,
7) poddanie badaniu i ogłaszanie sprawozdań finansowych w przypadkach przewidzianych ustawą.
Jeżeli firma przyjmuje zasady musi je stosować w sposób ciągły, dokonując w kolejnych latach obrotowych jednakowego grupowania operacji gospodarczych na kontach, wyceny aktywów, w tym także dokonywania odpisów amortyzacyjnych (umorzeniowych), pasywów, ustalania wyniku finansowego i sporządzania sprawozdań finansowych.
Wykazane w bilansie zamknięcia stany aktywów i pasywów należy ująć w tej samej wysokości w bilansie otwarcia następnego roku obrotowego.
Przy wycenie aktywów i pasywów oraz ustalaniu wyniku finansowego przyjmuje się, że jednostka będzie kontynuowała w dającej się przewidzieć przyszłości działalność gospodarczą w niezmniejszonym istotnie zakresie, chyba, że jest to niezgodne ze stanem faktycznym lub prawnym.
W księgach rachunkowych i wyniku finansowym jednostki należy ująć wszystkie osiągnięte, przypadające na jej rzecz przychody i obciążające ją koszty związane z tymi przychodami dotyczące danego roku obrotowego, niezależnie od terminu ich zapłaty.
Księgi rachunkowe obejmują:
1)dziennik,
2) konta księgi głównej (ewidencji syntetycznej), w której obowiązuje ujęcie każdej operacji zgodnie z zasadą podwójnego zapisu,
3) konta ksiąg pomocniczych (ewidencji analitycznej),
4) wykaz składników aktywów i pasywów (inwentarz),
5) zestawienie obrotów i sald kont księgi głównej oraz zestawienia sald kont ksiąg pomocniczych.
Księgi rachunkowe, bez względu na ich postać, powinny być:
1) trwale oznaczone nazwą (pełną lub skróconą) jednostki, której dotyczą (każda księga wiązana, każda luźna karta kontowa, rejestr lub wydruk komputerowy), oraz zrozumiałą nazwą danego rodzaju księgi rachunkowej,
2) wyraźnie oznaczone, co do roku obrotowego (księgi wiązane - złożone z ponumerowanych stron, zakończone stwierdzeniem ich liczby w księdze oraz opatrzone datą otwarcia i zamknięcia ksiąg), a wydruki (tabulogramy) komputerowe także, co do miesiąca i daty sporządzenia,
3) przechowywane starannie w ustalonej kolejności.
Podstawą zapisów w księgach rachunkowych są dowody księgowe stwierdzające dokonanie operacji gospodarczej, zwane także "dowodami źródłowymi":
zewnętrzne obce - otrzymane od kontrahentów,
zewnętrzne własne - przekazywane w oryginale kontrahentom,
wewnętrzne - dotyczące operacji wewnątrz jednostki.
Podstawą zapisów mogą być również sporządzone przez jednostkę dowody księgowe:
zbiorcze - służące do dokonania łącznych zapisów zbioru dowodów źródłowych, które muszą być w dowodzie zbiorczym pojedynczo wymienione,
korygujące poprzednie zapisy,
zastępcze - wystawione do czasu otrzymania zewnętrznego obcego dowodu źródłowego,
rozliczeniowe - ujmujące już dokonane zapisy według nowych kryteriów klasyfikacyjnych.
Bibliografia:
Olchowicz I., „Podstawy rachunkowości”, DIFIN, Warszawa, 1999
Sawicki K., „Rachunkowość finansowa”, PWE, Warszawa, 1999
SPIS TREŚCI
2