PSYCHOLOGICZNE TEORIE AGRESJI
1. TEORIE INSTYNKTU
Agresja to: Instynkt zachowanie wrodzone zdeterminowane wrodzoną koniecznością wyładowania agresywnej energii mało podatne na wpływy zewnętrzne |
||
Nazwiska
|
Lorenz
|
Freud
|
Szczegóły koncepcji
|
Agresja to wrodzony wzorzec zachowania, automatycznie wzbudzany przez pojawienie się odpowiednich wyzwalaczy, hamowany przez inhibitory.
Znaczenie wyzwalaczy i inhibitorów jest wrodzone
|
Ludzie rodzą się z dwoma wrodzonymi instynktami: instynktem życia (eros) i instynktem śmierci (tanatos). Agresja to wynik instynktu śmierci. |
|
Agresja jest nieuchronna; nagromadzona w organizmie energia musi znaleźć ujście - teoria hydrauliczna |
|
Zachowanie agresywne pojawia się... |
- Gdy pojawia się wyzwalacz - Spontanicznie; gdy w organizmie nagromadzi się zbyt dużo agresywnej energii (teoria hydrauliczna)
|
Spontanicznie |
Redukcja zachowań agresywnych: |
- jest praktycznie niemożliwa, bo energia musi zostać uwolniona. Akty agresji można jednak zastąpić sportem lub inną nieszkodliwą formą rywalizacji |
jest praktycznie niemożliwa, bo energia musi zostać uwolniona. Akty agresji można jednak zastąpić sportem lub inną nieszkodliwą formą rywalizacji (SUBLIMACJA!) |
2. AGRESJA JAKO POPĘD - frustracji agresji
Agresja to: Rozładowanie popędu; popęd ten jest nabyty, jest rezultatem czynników sytuacyjnych. Nabyty jest także sposób jego rozładowania. |
||
Nazwiska
|
DOLLARD i MILLER- Teoria frustracji- agresji
|
BERKOWITZ
|
Szczegóły koncepcji
|
Tendencja do agresji wzbudzana jest przez FRUSTRACJĘ - zablokowanie celowej aktywności organizmu/ stan wewnętrzny wywołany owym zablokowaniem.
Frustracje są addytywne |
|
|
|
Oprócz frustracji sygnały wywoławcze agresji - bodźce skojarzone z czynnikami wywołującymi gniew
|
Zachowanie agresywne pojawia się... |
|
|
|
|
Gdy pojawią się sygnały wywoławcze agresji
Im silniejsza frustracja, tym słabsze sygnały wystarczą do wystąpienia agresji
|
Redukcja zachowań agresywnych: |
|
|
3. AGRESJA JAKO EFEKT UCZENIA SIĘ- modelowania
Agresja to: Zachowanie nabyte w procesie uczenia się |
|
Nazwiska
|
BANDURA Teoria społecznego uczenia się
|
Szczegóły koncepcji
|
Uczenie się agresji następuje poprzez obserwację i naśladownictwo |
Zachowanie agresywne pojawia się... |
W wyniku modelowania; zwłaszcza, gdy model uzyskał korzystny dla siebie rezultat. |
Redukcja zachowań agresywnych: |
Obserwacja modela którego agresja została ukarana: spadek agresji obserwatorów
Osłabienie agresji gdy karaniu agresji towarzyszy nagradzanie alternatywnych form zachowania |
1. Agresja jako instynkt.
Przedstawiciele instynktowej interpretacji agresji przyjmują, że powstała ona w drodze ewolucji i jest potrzebna, a nawet konieczna do utrzymania gatunku - jako napęd działania.
Człowiek rodzi się z gotowym instynktem, nazywanym przez niektórych instynktem walki , niezbędnym do życia, który wg M.C. Dougalla jest podstawowym i najważniejszym instynktem człowieka, nierozerwalnie związanym z uczuciem gniewu. Pobudza on bowiem do zachowań umożliwiających zaspokojenie potrzeb człowieka, skłania do obrony przed atakiem i umożliwia utrzymanie dotychczasowego stanu posiadania.
W teorii instynktowej opartej na psychologicznej teorii agresji Freuda człowiek rodzi się z instynktem życia - Eros i śmierci - Thanatos[2].
Są one źródłem sprzecznych tendencji i dążeń, a w wyniku ich zwalczania powstają wczesne formy ludzkiej aktywności, również agresja. W rezultacie konfliktu destruktywne popędy skierowane pierwotnie na własną osobę przesuwają się na osoby i rzeczy znajdujące się w otoczeniu. Jedyne czynniki hamujące ,przeciwdziałające przejawom instynktu agresji, to strach przed karą i użyciem siły. Te środki wychowawcze powinny zostać użyte już we wczesnym dzieciństwie. Pod ich wpływem jednostka stosuje rozmaite mechanizmy obronne, które nadają przejawom agresji formy nieszkodliwe - dozwolone społecznie, a nawet społecznie pozytywne. Najważniejszym z tych mechanizmów jest sublimacja, dzięki której uczucia wrogie, agresywne mogą wyrażać się w zwalczaniu trudności, w działaniu twórczym, czy też w poświęceniu się dla powszechnego dobra.
Całkowite podporządkowanie zachowania ludzkiego niezmiennym instynktom budziło sprzeciw, w związku z tym w przedstawionych powyżej poglądach można zauważyć dość wyraźne zróżnicowanie. Instynkt agresji jest wrodzony i niezmienny. Natomiast zachowania agresywne wzbudzane przez instynkt są mniej lub bardziej podatne na wpływy zewnętrzne, mogą być modyfikowane przez wychowanie. Świadomie uznały to rozróżnienie współczesne nauki biologiczne, które - nie odrzucając istnienia roli instynktów - oparły na tym rozróżnieniu swoje teorie zmienności zachowania pod wpływem uczenia się. Jedną z takich nauk jest etologia, nauka o zachowaniu się zwierząt. Jej twórcami są K. Lorenz i N. Tinbergen.
Zdaniem K. Lorenza agresja wiąże się z ewolucją. Stanowi jej narzędzie, czynnik, który powoduje, że ewolucja zachodzi. Jednocześnie sama agresja podlega ciągłym zmianom ewolucyjnym[3]. Agresja w formie prowadzącej do wzajemnego niszczenia się osobników tego samego gatunku -według K. Lorenza - nie istnieje. Oczywiście można przytoczyć wiele przykładów zabijania ludzi przez ludzi w czasie wojen, a nawet w warunkach pokojowych. Takie zjawiska autor traktuje jako przejaw szczególnej patologii.
Agresja „wewnatrzgatunkowa” to „niezbędny do utrzymania życia i systemu element organizacji wszystkich istot, którego funkcja wprawdzie, jak wszystko na tej ziemi, może ulec wypaczeniu i który może prowadzić do niszczenia życia, ale pomimo to działa dla dobra wielkiej sprawy życia”[4] .
Dzięki niej zachodzi dobór naturalny, tworzą się więzy przyjaźni, która jest czynnikiem hamującym zachowania agresywne skierowane przeciwko osobnikom tego samego gatunku. Przeciwko sobie skierowane są tylko nieszkodliwe, zrytualizowane formy agresji.
Oceniając z pedagogicznego punktu widzenia przedstawione powyżej teorie agresji, uznające ją za instynkt, należy przyznać, że ich zwolennicy dostrzegali zmienność w zachowaniu się istot żywych i starali się znaleźć dla niej uzasadnienie w ramach swej teorii. Żadna z nich nie uznaje zjawiska agresji za całkowicie szkodliwe społecznie. Wszystkie zasadniczo podkreślają, że zachowania agresywne mogą występować w formie dopuszczalnej, akceptowanej, a nawet wręcz korzystnej ze społecznego punktu widzenia. Jednak jedynie ostatnia z tych teorii (etologiczna) próbuje oprzeć swe rozważania nad przyczynami zmienności zachowań agresywnych na naukowych podstawach, skrupulatnej obserwacji praw rządzących tą zmiennością w naturze oraz sposobów jej utrwalania (prawa uczenia się i ewolucja).
2.Podejście frustracja-agresja
Uczucie frustracji wywołane jest pojawieniem się przeszkód na drodze do osiągnięcia celu. Wszyscy doświadczamy czasem frustracji o różnym stopniu nasilenia. Badania wykazały, że doświadczanie frustracji może zwiększać prawdopodobieństwo zachowania agresywnego. Prawidłowość ta jest opisana w teorii frustracji-agresji. Frustracja nie w każdej sytuacji prowadzi nieuchronnie do agresji. Zdarza się to jednak dość często. Istnieje kilka czynników, które mogą zwiększać doznania frustracji i w efekcie sprzyjać wystąpieniu agresji. Jednym z nich jest dystans dzielący nas od osiągnięcia upragnionego celu lub obiektu. Im bliżsi jesteśmy realizacji naszych zamierzeń, tym większa jest nasza frustracja przy na- potkaniu przeszkody. Im większej doświadczamy frustracji, tym bardziej skłonni jesteśmy zareagować agresją. Tendencje agresywne wzrastają także wtedy, gdy frustracja dotyka nas niespodziewanie lub, gdy uważamy, że doświadczamy jej niesłusznie. Frustracja na ogół wywołuje złość czy irytację, a zachowania agresywne jedynie w innych, sprzyjających im okolicznościach. Na czym polegają te okoliczności? Oczywiste znaczenie ma wygląd i siła osoby, która ponosi odpowiedzialność za naszą frustrację oraz jej potencjalna zdolność do rewanżu. Poza tym frustracja zwykle nie prowadzi do agresji, jeśli jej przyczyny są zrozumiałe, kiedy zasłużyliśmy sobie na nią i nikt celowo się do niej nie przyczynił. Jedna z oczywistych przyczyn agresji jest związana z pragnieniem odwetu w momencie, gdy spotykamy się z agresywnym zachowaniem ze strony drugiej osoby. Podjęciu działań rewanżowych sprzyja zamierzona prowokacja. Natomiast, jeśli prowokacja jest przypadkowa i nie wynika z czyichś intencji, to większość z nas powstrzyma się przed odwetem. Agresja zwrotna nie pojawi się także wówczas, gdy znane są pewne okoliczności łagodzące, to znaczy wierny, dlaczego ktoś nas prowokuje i usiłuje rozzłościć. Jednak wiedza ta tonuje nasze emocje tylko wówczas, gdy posiadamy ją jeszcze przed zaistnieniem krytycznego zdarzenia.
Przedstawicielem tego stanowiska był John Dollard. Jego zdaniem ludzie kierując swoim działaniem starają się zaspokoić swoje potrzeby. W roku 1939 wraz ze swoimi współpracownikami stworzył teorię według której agresja jest wywoływana przez frustrację. Agresywna działalność musi być poprzedzona przez uprzednią frustrację bądź inny nieprzyjemny stan, który wynika z niezaspokojenia określonej potrzeby. Stan frustracji nie zawsze wywołuje agresję, lecz ta zawsze jest poprzedzona frustracją. Według Dollarda frustracja prowadzi do agresywnego zachowania, którego siła jest wprost proporcjonalna do wielkości doświadczonej frustracji. Im mocniej czegoś pragniemy tym silniejsza jest frustracja. Na siłę frustracji wpływa ponadto czy niepowodzenie ją powodujące było pierwszym, czy którymś z kolei. Im więcej niepowodzeń tym większa frustracja. Występują także czynniki zapobiegające agresji. Takim czynnikiem jest np. oczekiwana kara. Powoduje to agresję lecz ukrytą. Autorzy tej koncepcji zgadzali się z Freudem, że popęd agresji będzie wzrastał, jeśli nie zostanie wyrażony (jeśli frustracja trwa nadal), lecz źródła agresywnego zachowania upatrywali raczej w czynnikach zewnętrznych (nagromadzonych frustrujących doznaniach), a nie w czynnikach wewnętrznych („instynkcie” agresji). Zdaniem Dollarda jeśli agresja nie napotka na przeszkody, czy bariery dochodzi do katharsis, zaś w razie przeszkód negatywne emocje ulegają spotęgowaniu.
Miller przeformułował tezę, że frustracja zawsze prowadzi do agresji. Jego zdaniem frustracja wywołuje pobudzenie do szeregu różnych rodzajów zachowań, a jednym z nich jest pobudzenie do pewnej formy agresywnego zachowania. Głównym czynnikiem powstrzymującym agresję jest oczekiwanie kary. Wynika to z prawa efektu-zachowania karane z czasem zaczynają zanikać. W tym przypadku polega to na zmianie formy zachowania agresywnego (lub zmianie przedmiotu agresji, a nie zanikaniu pobudzenia do agresji). Chodzi tu o zmianę agresji otwartej na ukrytą (w postaci żartów, plotek). Wśród innych czynników powstrzymujących od agresywnego działania, wyróżnił krzywdę wyrządzoną przez agresora osobie z którą łączy agresora więź emocjonalna. Miłość wiąże się z procesem identyfikacji, więc krzywda wyrządzona osobie z którą łączą agresora emocje, jest odczuwana jako własna krzywda. Ostatnią okolicznością powstrzymującą od agresji jest oczekiwanie niepowodzenia działania. Niepowodzenie wymika z braku właściwego obiektu na który można skierować agresję, lub nieprzezwyciężalnych trudności uniemożliwiających dokonanie aktu agresji.
W przypadku gdy także agresja ukryta jest karana dochodzi do samoagresji. Aby one zaistniała niezbędne są trzy warunki:
a) pobudzenie do samoagresji winno być silniejsze, gdy jako przyczyna agresji postrzegana jest własna osoba, niż wtedy gdy przyczynę dostrzega się w jakiś czynnikach zewnętrznych,
b) powstrzymywanie bezpośredniej agresji kieruje ją w większym stopniu przeciwko sobie wówczas, gdy czynnikiem powstrzymującym są własne zasady lub sumienie, niż wtedy gdy jest nim jakieś oddziaływanie zewnętrzne,
c) w danych niezmiennych warunkach samoagresja jest stosunkowo niepożądanym rodzajem zachowania się, które nie pojawi się dopóty, dopóki inne sposoby zachowania się nie będą bardziej zagrożone karą.
W roku 1961 Jach Hokanson badał hipotezę o istnieniu katharsis. W badaniu na początku zmierzono ciśnienie skurczowe krwi. Następnie eksperymentator kazał badanym wypowiadać się, lecz przerywał wypowiedzi krytykując mówiącego. W drugiej części eksperymentu badany miał wymyślić liczbę, a prowadzący miał je zgadnąć. W przypadku złej odpowiedzi mógł stosować karę w postaci uderzenia prądem. Okazało się, że stosowanie kary obniżyło ciśnienie krwi (które we wcześniejszym czasie wzrosło na skutek krytyki). W kolejnym roku zbadano agresję werbalną i agresją „w fantazji”. Okazało się, że jedynie agresja słowna powoduje katharsis. Inne badanie (Gabaro i Rabina 1969) pokazało wpływ poczucia winy na zależność między wykonywaniem czynności agresywnej i pobudzeniem emocjonalnym. Kolejne badania Hokansona i Edelmana (1966) i Sosa (1968) pozawalają przypuszczać, że również nieagresywne formy reagowania na prowokację agresywną (atak ze strony partnera) mogą przynosić szybką redukcję pobudzenia emocjonalnego. Wynika to według Hokansona z tego, że każda reakcja która pozwala zakończyć, zmniejszyć, lub uniknąć przykrej stymulacji ze strony innych ludzi, nabiera własności kataraktycznych. Badania te wykazały również różnice między płciami. U mężczyzn redukcję ciśnienia krwi powodowała tylko kontragresja, u kobiet obniżenie ciśnienia następowało również w wyniku przyjaznych reakcji.
3. Teoria modelowania
Podstawowym warunkiem nabycia nowego sposobu zachowania jest przede wszystkim skoncentrowanie uwagi na modelu, zapamiętanie zachowań dla niego charakterystycznych oraz wprowadzenie go we własnym działaniu.
Modelowanie już u dzieci w wieku przedszkolnym, a zwłaszcza wczesnoszkolnym nic ma charakteru wyłącznie mechanicznego, biernego naśladownictwa, lecz jest świadomym konstruowaniem własnego zachowania opartego na wzorcach zaobserwowanych u innych osób.
Zdaniem A. Bandury podstawowy mechanizm modelowania polega w zasadzie na tym, iż informacje, jakie jednostka odbiera od modela, są zamieniane w wyobrażenia, które szczególnie wpływają na kształtowanie się określonych form zachowania.
Podobne spojrzenie na modelowanie przyjmuje E. Muszyńska pisząc, że:
"...pojmowane jest ono jako proces kształtowania i zmian zachowań obserwatora, a także sposobu jego myślenia, oceniania i reakcji emocjonalnej pod wpływem obserwacji modela"(Muszyńska E. 1997).
Zdaniem T. Rostowskiej, istotne wydaje się rozróżnienie między nabywaniem form zachowania a ich wykonywaniem z uwagi na zainteresowanie dzieci tym, co może przytrafić się modelowi zarówno w sferze poznawczej, jak i emocjonalnej. Autorka pisze na ten temat:
"...dzieci uczą się pewnych reakcji emocjonalnych poprzez empatyzująco - sympatyzujący stosunek do modela. Modelowanie dokonuje się w oparciu o negatywne i pozytywne skutki, czyli konsekwencje obserwowanych czynności czy zachowań modela" (Rostowska T. 1994).
Proces modelowania - jak uważają badacze - dokonuje się przede wszystkim w rodzinie, która jest pierwszym i najważniejszym środowiskiem wychowawczym, w którym ogromne znaczenie odgrywa kultura pedagogiczna rodziców.
Zdaniem M. Wolickiego modelowanie wzoru rodziców jest zwykle poprzedzone identyfikacją z rodzicami tej samej płci. Istotnym efektem procesu modelowania jest nabycie wzorów postępowania, czyli modeli w zakresie podstawowych zachowań i ról społecznych.
Omawiany proces modelowania nabiera szczególnego znaczenia w odniesieniu do agresji dzieci. Uczą się one agresji, podobnie jak innych zachowań, na podstawie własnych doświadczeń, poprzez obserwacje zachowań innych oraz spostrzeganie skutków , do jakich one prowadzą. Dowodzą tego badania wielu psychologów.
Badania A. Bandury wskazują, iż obserwacja agresywnych modeli prowadzi do nowych form agresywnych zachowań u dzieci. Wskazują one również, iż podatność na agresywne modelowanie uwarunkowane jest obserwowaniem skutków tych zachowań. Jeśli zachowanie to nie zostaje ukarane bądź jest nagradzane, wówczas następuje wzrost agresji.
W odniesieniu do podstawowych mechanizmów naśladownictwa, modelowania i identyfikacji badania Bandury wskazują, iż zachowania agresywne są nabywane, wywoływane, podtrzymywane lub wygaszane w zależności od nowych przekonań o karach i nagrodach, z jakimi zachowania te się spotykają.
E. Hurlock natomiast pisze, że w rodzinach skłóconych częste awantury, ostre zwroty dziecko przyjmuje jako swoje, stosuje je w kontaktach z rodzeństwem, rodzicami, przenosi je na teren szkoły, arogancko zachowuje się wobec nauczycieli, jest agresywne w kontaktach rówieśniczych, uczy się likwidować problemy bójką (Hurlock E. 1985). Przywoływana wcześniej T. Rostowska stwierdza wyraźną zgodność między zachowaniami agresywnymi rodziców oraz zachowaniami ich dzieci.
Tak więc, większość nowych zachowań dzieci nabywają przez modelowanie, czyli obserwacje cudzych działań, doświadczeń i ich skutków.
Zapobieganie przemocy
W modelu ekologicznym zawarte są również wskazówki dotyczące zapobiegania przemocy. W zależności od tego, czy prewencja dotyczy czasu przed pojawieniem się przemocy, jest stosowana zaraz po jej zaistnieniu czy długoterminowo, prewencję rozpatruje się na trzech poziomach. Prewencja pierwszego stopnia to wszystkie działania, które dążą do przeciwdziałania przemocy zanim się ona pojawi. Prewencja drugiego stopnia skupia się na natychmiastowej reakcji na przemoc. Natomiast prewencja trzeciego stopnia skupia się na długotrwałym procesie idącym w ślad za aktami przemocy.
Istnieje jeszcze jedno podejście do zagadnienia prewencji, które skupia się na grupach docelowych. To podejście dzieli prewencję i interwencję na działania uniwersalne, selektywne i konkretne.
Działania uniwersalne dotyczą całej populacji i polegają na programach prewencyjnych w szkołach lub kampaniach medialnych itp. Działania selektywne są skierowane do osób i grup podwyższonego ryzyka, gdzie występuje w tym samym czasie kilka czynników sprzyjających powstawaniu przemocy. Są to takie działania, jak np. programy psychoedukacyjne dla rodziców samotnych, rodziców żyjących w ubóstwie.
Z kolei działania konkretne są skierowane prosto do osób, które są sprawcami przemocy i polegają przede wszystkim na bezpośredniej interwencji wobec tych osób.
Na podstawie tych dwóch podejść do prewencji można założyć, że program prewencyjny powinien być realizowany na czterech poziomach: indywidualnym, związków interpersonalnych, społeczności lokalnych i całego społeczeństwa. Prewencja na poszczególnych poziomach musi współpracować z wieloma sektorami i być realizowane na szeroką skalę: zarówno w szkole, miejscach pracy, innych instytucjach, jak i przez cały system sprawiedliwości.
Prewencja na poziomie indywidualnym skupia się na dwóch kwestiach. Pierwsza polega na promowaniu zdrowych postaw i zachowań u dzieci i młodzieży w celu ochrony ich przed byciem ofiarą przemocy lub wręcz agresorem. Natomiast druga polega na dążeniu do zmiany postaw i zachowań u tych osób, które już doświadczyły albo stosowały przemoc. Na tym poziomie istnieją cztery programy prewencyjne: edukacyjne, rozwijające funkcjonowanie społeczne, terapeutyczne i naprawcze. Program edukacyjny jest skierowany do młodzieży i ma na celu namówienie jej do kończenia szkół średnich lub przynajmniej kursów zawodowych. Zalicza się tu również program informujący o skutkach nadużywania narkotyków. Programy rozwijające funkcjonowanie społeczne dążą do wzmocnienia więzi społecznych poprzez rozwijanie u dzieci i młodzieży umiejętności społecznych, pomoc w radzeniu sobie ze złością i rozwiązywaniem konfliktów oraz wzmacnianie wartości moralnych. Programy terapeutyczne to przede wszystkim poradnictwo dla osób dotkniętych przemocą, osób podatnych na autoagresję, za pośrednictwem różnych grup wsparcia oraz terapii behawioralnej dla osób cierpiących na depresję i inne choroby psychiczne mogące prowadzić do autodestrukcji. Programy naprawcze polegają na farmakologicznym leczeniu osób cierpiących na choroby psychiczne oraz na prowadzeniu zajęć grupowych mających na celu nauczenie uczestników kontrolowania złości i podejmowania odpowiedzialności za własne czyny.
Drugi poziom - prewencja na poziomie związków interpersonalnych - koncentruje się na wpływie relacji ofiary i sprawcy na ludzi, z którymi te osoby pozostają w interakcji. Duże znaczenie mają tutaj konflikty małżeńskie, brak dyscypliny i nadzoru nad dziećmi oraz inne negatywne zjawiska. Na tym poziomie występuje pięć typów oddziaływań interpersonalnych, które mają przeciwdziałać przemocy: trening dla rodziców, programy mentorskie, terapia rodzin, interwencje i wizyty domowe oraz trening umiejętności interpersonalnych. Treningi dla rodziców mają na celu wzmocnienie więzi emocjonalnych łączących dzieci z rodzicami. Treningi te zachęcają rodziców do stosowania konsekwencji jako metody wychowawczej, pomagają w kontrolowaniu swoich zachowań w stosunku do dzieci. Programy mentorskie polegają na tym, że osoba spoza rodziny konkretnego młodego człowieka podejmuje się opieki nad nim. Staje się ona modelem właściwych postaw i zachowań dla swojego podopiecznego, który jest szczególnie narażony na rozwój zachowań antyspołecznych. Terapia rodzin ma na celu poprawę komunikacji i interakcji w rodzinie oraz udzielenie pomocy w rozwiązywaniu sytuacji problemowych. W interwencjach i wizytach domowych kluczową rolę odgrywają pielęgniarki środowiskowe lub inni profesjonaliści. Te interwencje i wizyty domowe są skierowane do rodzin wymagających wsparcia i przewodnictwa w procesie wychowania dzieci, szczególnie tam, gdzie istnieje duże prawdopodobieństwo wystąpienia przemocy. Taka interwencja polega na udzielaniu porad oraz informowaniu o źródłach przemocy. Podczas treningu umiejętności interpersonalnych tworzy się grupy mieszane, tzn. składające się zarówno z kobiet jak i mężczyzn, które pod opieką trenera rozmawiają o przemocy oraz o problemach dotyczących interakcji przedstawicieli obu płci.
Na poziomie społeczności lokalnych występuje kilka celów w zakresie prewencji przeciwko przemocy, takich jak zwiększenie świadomości i wiedzy na temat przemocy, organizowanie lokalnych debat, stymulowanie i programowanie akcji społecznych, określenie przyczyn przemocy w środowisku lokalnym oraz zapewnienie bazy organizacji oraz placówek pomocy i wsparcia dla ofiar. W ramach tej prewencji podejmowane są następujące działania: kampanie edukacyjne, modyfikacje i usprawnienia w środowisku miejskim i naturalnym, zajęcia dodatkowe dla młodzieży, szkolenie policji, służby zdrowia i instytucji edukacyjnych, polityka społeczna nastawiona na partnerstwo pomiędzy policją a różnymi grupami społecznymi, specyficzne programy dla organizacji i instytucji mające na celu zmianę środowiska instytucjonalnego oraz skoordynowanie działania społecznego, które aktywizuje wiele sektorów i instytucji jednocześnie w celu poprawienia np. systemu pomocy dla ofiar przemocy. Kampanie edukacyjne mają na celu dotarcie do całego społeczeństwa lub do pewnych grup odbiorców poprzez media. Modyfikacje i usprawnienia w środowisku miejskim i naturalnym dążą do odpowiedniego oświetlenia ulic, tworzenia bezpiecznych dróg do szkoły. Zajęcia dodatkowe dla młodzieży to aktywizujące i rozwijające młodych ludzi zajęcia sportowe, teatralne, plastyczne i muzyczne. Celem szkolenia policji, służby zdrowia i instytucji edukacyjnych powinno być ćwiczenie i usprawnianie umiejętności rozpoznawania przemocy oraz reagowania na nią.
Na tym poziomie bardzo ważna jest wymiana informacji pomiędzy różnymi instytucjami, organizacjami i służbami społecznymi np. urzędnikami miejskimi, pracownikami pomocy społecznej, szkół, policji, służby zdrowia itp. Ważne jest, aby powyższe resorty potrafiły ze sobą współpracować w tworzeniu programów przeciwdziałania przemocy.
Działania na poziomie całego społeczeństwa skupiają się na czynnikach kulturowych, socjalnych oraz ekonomicznych i polegają na poprawkach legislacyjnych oraz na usprawnianiu funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości, na działaniach międzynarodowych (konwencje i akty prawne zmierzające do przeciwdziałania przemocy), na zmianach polityki (zmierzających do redukowania ubóstwa, nierówności społecznych i poprawy sytuacji rodziny jako podstawowej jednostki społecznej), na wysiłkach zmierzających do zmiany norm kulturowych (szczególnie pod względem przekonań rasistowskich czy dyskryminacji płci) oraz na wdrażaniu programów rozbrajających i demobilizujących (zwłaszcza w krajach, które doświadczyły konfliktów zbrojnych). Poprawki legislacyjne polegają przede wszystkim na wprowadzaniu w prawie zmian dotyczących kar wobec sprawcy przemocy w stosunku do dzieci, partnerów i osób starszych. Wprowadza się również obowiązek zawiadamiania policji i wymiaru sprawiedliwości o przypadkach przemocy oraz wypracowaniu procedur postępowania w sytuacji stwierdzenia przemocy.
Sam człowiek także ma szansę redukcji swoich agresywnych zachowań, przemocy. Od najmłodszych lat uczy się panować nad swoim zachowaniem, redukować zachowanie niepożądane. Pomaga w tym przede wszystkim społeczeństwo wyznaczając ramy i normy ludzkiego zachowania. Dużą rolę odgrywa w tym społeczny dystans pomiędzy ludźmi. Chodzi tutaj nie tylko o oddalenie w przestrzeni, ale przede wszystkim o oddalenie pod względem społeczno - emocjonalnym. Osoba, która lepiej rozumie drugiego człowieka, jest w stanie postawić się w jego sytuacji, rozumie i rozpoznaje jego uczucia i potrafi na nie odpowiednio zareagować. Dzięki empatii nie jest ona skłonna do agresywnego zachowania.
Śmiech jest równie ważnym czynnikiem hamującym zachowanie agresywne. Powoduje on stan rozweselenia, czyli taki stan emocjonalny, którego nie można pogodzić z przemocą.
Człowiek wcale nie musi używać przemocy, zachowywać się agresywnie, ponieważ jeśli tylko leży to w jego interesie, potrafi stłumić w sobie takie zachowanie.
Na ograniczeniu przemocy powinno zatem zależeć zarówno państwu i reprezentującym go instytucjom, jak i wszystkim, żyjącym w tym kraju i w określonej społeczności lokalnej. Wzrost gospodarczy Polski jest jedyną szansą na zmniejszenie bezrobocia, a w konsekwencji ograniczenia ubóstwa i zmniejszenia panującej w społeczeństwie frustracji, apatii oraz zniechęcenia. Bogatsze państwo, to również większe środki przeznaczone na edukację, a w konsekwencji dążenie młodych ludzi do rozwoju i osiągania coraz wyższego poziomu wykształcenia oraz doskonalenia zawodowego. Wraz ze zdobywaniem wykształcenia rozwija się kultura całego społeczeństwa, a więc również indywidualne panowanie nad swoimi emocjami, złością oraz ponoszenie odpowiedzialności za swoje czyny. Koniecznym jest również, aby nikt nie był obojętny na akty przemocy mające miejsce w jego otoczeniu, ponieważ „przemoc karmi się milczeniem” i jeśli nikt nie zareaguje, to przemoc pozostanie bezkarna.
Por,. Światowy Raport WHO... op.cit.
Por., www.zdrowemiasto.pl.