INSTYTUT TURYSTYKI

ANALIZA RYNKU HOLENDERSKIEGO

(Praca zrealizowana na zlecenie Polskiej Organizacji Turystycznej (symbol: P-1.5.1/04). Publikacja bezpłatna. Właścicielem majątkowych praw autorskich jest Ministerstwo Gospodarki i Pracy.)

Tomasz Dziedzic

Warszawa, październik 2004

SPIS TREŚCI

Wybrane wskaźniki społeczno-gospodarcze Holandii 2

1. Ogólne informacje o społecznej i makroekonomicznej

sytuacji Holandii 3

1.1. Położenie i ludność 3

1.2. Gospodarka Holandii 3

2. Aktywność turystyczna mieszkańców Holandii 5

3. Charakterystyka turystycznego rynku holenderskiego 9

3.1. Turystyka krajowa 9

3.2. Ogólna charakterystyka wyjazdów zagranicznych 10

3.3. Ogólna charakterystyka wydatków 12

3.4. Kierunki wyjazdów zagranicznych 13

3.5. Wydatki turystów wg krajów 16

3.6. Podróże biznesowe 19

3.7. Organizacja rynku holenderskiego 20

4. Miejsce rynku holenderskiego w przyjazdach do Polski 21

4.1. Wielkość przyjazdów 21

4.2. Przyjazdy Holendrów wg granic 23

4.3. Wydatki turystów holenderskich 24

5. Holendrzy w polskiej bazie noclegowej 26

5.1. Charakterystyka ogólna 26

5.2. Struktura pobytów Holendrów wg rodzajów bazy 27

5.3. Struktura terytorialna korzystania bazy noclegowej 29

6. Charakterystyka przyjazdów holenderskich do Polski 31

6.1. Długość pobytu i organizacja podróży 31

6.2. Podstawowy cel pobytu i sposób spędzania czasu 32

6.3. Struktura przyjazdów w interesach 33

6.4. Geografia pobytów 33

6.5. Główne miejsca noclegów 35

6.6. Uwagi krytyczne i środki transportu 36

6.7. Socjo-demograficzne cechy badanych 36

7. Polski marketing na rynku holenderskim 37

8. Podsumowanie i wnioski 41

8.1. W zakresie ogólnej charakterystyki turystyki wyjazdowej 41

8.2. W zakresie holenderskich przyjazdów do Polski 42

9. Profil rynku holenderskiego 45

Wykaz tabel i wykresów 46

Wykaz ważniejszych pozycji bibliografii 47

WYBRANE WSKAŹNIKI SPOŁECZNO-GOSPODARCZE HOLANDII

Wskaźnik	2002	2003
Ludność w tys.	16 192	16 258
W tym mężczyzn w tys. (%)	8 015 (49,5%)	8 046 (49,5%)
W tym kobiet w tys. (%)	8 177 (50,5%)	8 212 (50,5%)
Powierzchnia ogółem i powierzchnia lądowa kraju w tys. km^2	41,5/33,9	41,5/33,9
Gęstość zaludnienia na 1 km^2powierzchni ogółem i powierzchni lądowej	390/478	392/480
Produkt narodowy brutto w mln EUR^a	388 851,5	385 436,1
Produkt narodowy brutto per capita w EUR^a	24 100	23 800
Udział Holandii w PKB UE 15 w %	5,0	4,9
Wartość eksportu dóbr i usług w mln EUR^a	267 161,7	267 042,0
W tym wartość eksportu usług w mln EUR^a	47 604,8	46 915,0
Wartość importu dóbr i usług w mln EUR^a	244 449,6	245 992,0
W tym wartość importu usług w mln EUR^a	48 237,9	47 890,4
Łączna wartość importu i eksportu dóbr i usług per capita w EUR^a	31 600	31 700
Stopa bezrobocia w %	2,75	5,3
Stopa inflacji %	3,4	2,1
Indeks cen konsumenckich CPI (rok poprzedni 100)	3,3	2,1
Ludność w wieku produkcyjnym 15-64 lata w tys. (odsetek populacji)	10 868 (68,3%)	10 920 (68,8%)
Odsetek osób zawodowo czynnych	65,6%	65,1%
Odsetek osób z wykształceniem uniwersyteckim wśród ludności w wieku produkcyjnym (15-64 lata)	7,3%	b.d.
Odsetek osób z wykształceniem wyższym zawodowym wśród ludności w wieku produkcyjnym (15-64 lata)	16,1%	b.d.
Liczba gospodarstw domowych w tys.	6 996	7 052
W tym 1-os.	2384 (34,1%)	2424 (34,4%)
W tym 2-os.	2253 (32,2%)	2305 (32,7%)
W tym 3 i więcej os.	2359 (33,7%)	2323 (32,9%)
Zajęcie sportowe (przynajmniej 1 godz. w tygodniu) - odsetek populacji	40%	43%
Członkostwo w klubach sportowych - odsetek populacji	27%	29%
Wyjazdy poza miasto (przynajmniej 1 raz w miesiącu)- odsetek populacji	48%	48%
Liczba pasażerów w porcie lotniczym Amsterdam w tys.	40 736	39 959

Źródło: opracowanie własne, na podstawie danych Central Bureau voor de Statistiek, Amsterdam, Eurostat, Air Transport Word

^a - dane o PKB i handlu zagranicznym w cenach stałych z 1995 r.

1. Ogólne informacje o społecznej i makroekonomicznej sytuacji Holandii

1.1. Położenie i ludność

Królestwo Niderlandów (w obecnym kształcie istniejące od 1830 r. po wydzieleniu się Belgii) położone jest w północnej części Zachodniej Europy. Jest monarchią konstytucyjną, z królową, jako głową państwa i dwuizbowym parlamentem, jako władzą ustawodawczą. Stolicą kraju jest Amsterdam, natomiast siedziba rządu znajduje się Hadze. Obszar kraju podzielony jest na 12 prowincji. Granicę lądową posiada z Belgią (450 km) i Niemcami (577 km). Granicę morską stanowi Morze Północne (451 km). Holandia jest krajem wybitnie nizinnym, a znaczna część jej terytorium to tereny leżące poniżej poziomu morza (najniżej położony punkt to Zuidplaspolder - 7 m p.p.m.; najwyższe wzgórze to Vaalserberg 322 m n.p.m.).

Pod względem powierzchni Holandia zaliczana jest do krajów niedużych (nawet w relacjach europejskich). Jej ogólna powierzchnia wynosi 41,5 tys. km², z czego 7,6 tys. km² stanowią wody wewnętrzne. Na tereny lądowe przypada 33,9 tys. km², tj. wielkość porównywalna z 1/10 terytorium Polski. Klimat Holandii określany jest, jako umiarkowany morski, z chłodnymi miesiącami letnimi i bardzo zmienną pogodą w zimie.

Warunki naturalne, prócz nizinnego oraz zalewowego charakteru obszaru, w znacznym stopniu wyznacza ujście na terenie kraju ważnych rzek zachodniej Europy: Renu, Mozy i Mozeli oraz Skaldy.

Ludność Holandii w 2003 r. liczyła 16 260 tys., w tym 83% stanowiły osoby narodowości holenderskiej, 9% mieszkańcy narodowości poza europejskich (głównie Turcy, Marokańczycy i ludność pochodząca z Antyli Holenderskich, Surinamu i Indonezji, a więc dawnych holenderskich kolonii). 8% to ludność narodowości europejskich. Podstawowe deklarowane wyznania to: katolicy (31%), protestanci (21%) i muzułmanie (4,5%). Ponad 40% deklaruje brak przynależności do jakiegokolwiek Kościoła. Na terenie kraju obowiązują 2 oficjalne języki: holenderski i fryzyjski.

Główne miasta Holandii to: Amsterdam (735 tys. mieszkańców), uznawany za największy na świecie port morski Rotterdam (595 tys.), Haga (442 tys.) i Utrecht (256 tys.). Miasta te wyznaczają granicę najgęściej zaludnionego i najbardziej zurbanizowanego rejonu Holandii, zwanego Randstad. Niewielkie terytorium i znaczna liczba ludności powodują, iż Holandia ma największą gęstość zaludnienia w Europie (480 os/km² lądu).

Społeczeństwo holenderskie pod względem struktury wieku należy do zasadniczo zrównoważonych: 18,2% Holendrów jest w wieku 0-14 lat, 13,9% powyżej 64 roku życia, pozostałe prawie 68% mieści się w granicach 15-64 lat. Średnia długość życia wynosi 78,7 lat. Holandia ma minimalny dodatni przyrost naturalny 0,2% (w 2001 r.).

1.2. Gospodarka Holandii

Holandia należy do grupy najbardziej rozwiniętych i najbogatszych krajów świata. Wielkość PKB (liczona na bazie PPP - purchasing power parity, tj. siły nabywczej) w 2002 r. wynosiła 437,8 mld USD, przy wartości nominalnej 398 mld USD. Mimo stosunkowo niewielkiego terytorium i małej liczby mieszkańców Holandia pod względem wartości PKB znajdowała się w pierwszej dwudziestce krajów świata, podobnie. PKB per capita wynosiło w 2002 r. 27,2 tys. USD (wg PPP). Wśród krajów UE wyższy dochód na osobę miały tylko Irlandia, Dania i Austria. Od początku lat 80-tych, aż do końca 90-tych gospodarka holenderska rozwija się równomiernie i w miarę dynamicznie osiągając wzrost PKB na poziomie 3-4% rocznie. Jednakże z początkiem nowej dekady tempo wzrostu spadło. W 2001 r. wzrost wyniósł 1,1%, a w 2002 r. 0,2%. W 2002 r. stopa inflacji osiągnęła poziom 3,4-3,5%, co w warunkach krajów przystępujących do strefy euro (EMU) było wskaźnikiem wysokim. Natomiast w porównaniu z innymi krajami Europy Zachodniej (Niemcy, Francja, Włochy, Hiszpania, a nawet Wlk. Brytania) na stosunkowo niskim poziomie pozostawało (i pozostaje) bezrobocie. W 2002 r. stopa bezrobocia wynosiła 3%, a rok później wzrosła do 5,3%. Wg danych Eurostatu PKB Holandii zmniejszył się w 2003 r. o ok. 0,9%.

Struktura wytwarzania dochodu narodowego ma cechy typowe dla krajów najwyżej rozwiniętych; w 2001 r. udział sektora rolnictwa wynosił 3,1%, przemysłu 25,7% a usług 71,2%. Podobnie, jak w sferze tworzenia dochodu kształtowała się struktura zatrudnienia: w 2001 r. w rolnictwie pracowała 2,8% ogółu zatrudnionych, w przemyśle 21,2%, a w usługach 76%.

Główne gałęzie przemysłu holenderskiego to: produkcja maszyn i urządzeń dla rolnictwa i przemysłu spożywczego, przemysł metalowy, maszyn elektrycznych i elektrotechniczny, chemiczny, przeróbka ropy naftowej, mikroelektronika. Na terenie Holandii ma swoją siedzibę kilka koncernów o znaczeniu globalnym: Shell, Philips, Unilever.

W gospodarce Holandii od dziesiątków lat kluczową rolę odgrywał handel międzynarodowy i pośrednictwo w tym także sprzedaż usług, pośrednictwo finansowe i ubezpieczeniowe.

Wartość eksportu holenderskiego w ostatnich latach (267 mld EUR w 2003 r.) przekracza połowę wartości PKB (dla Polski analogiczny wskaźnik obecnie kształtuje się na poziomie ok. 25%, a jeszcze parę lat temu był znacznie niższy). Głównym odbiorcą holenderskiego eksportu były Niemcy (ok. 25%), a następnie Belgia (12,7%). Na pozostałe duże kraje UE (Francja, Włochy, Wlk. Brytania) przypadało łącznie 27%, a na USA 4,6%. Głównymi towarami eksportowanymi przez Holandię są: maszyny i urządzenia, chemikalia, paliwa i pasze. Znaczny udział w eksporcie posiadają usługi (prawie 18%).

Wartość import w latach 2002-2003 była niższa od eksportu. Holandia posiadała nadwyżkę handlową na poziomie ok. 20 mld EUR. Towary sprowadzano głównie z Niemiec (18% udziału), Belgii (10%), USA (9%), Wlk. Brytanii i Francji. Liczącymi się partnerami w imporcie były kraje Dalekiego Wschodu: Chiny i Japonia. Struktura towarowa importu była podobna, jak eksportu, co świadczy o wysokim stopniu specjalizacji produkcji. Import usług w latach 2002-2003 przekraczał - w ujęciu wartościowym - ich eksport o ponad 1 mld USD..

Wysoko rozwinięta jest także infrastruktura Holandii. Dotyczy to tak infrastruktury transportowej, jak i infrastruktury komunikacyjnej (łącznościowej). Wskaźniki nasycenia infrastrukturą są o tyle istotne, iż wyznaczają standardy życia społecznego i gospodarczego Holendrów na co dzień, ale także stanowią dla nich punkt odniesienia do oceny innych krajów, społeczeństw i destynacji. Wybrane wskaźniki nasycenia infrastrukturą przedstawia tab. 1.

Tab. 1. Wybrane wskaźniki nasycenia infrastrukturą w Holandii i Polsce

Wskaźnik	Wartość wskaźnika dla Holandii	Wartość wskaźnika dla Polski
L. stałych linii telefon. w tys.	9 132 (1999)	11 872 (2002)
L. stałych linii telefon./1 tys. mieszkańców	565	310,6
L. użytkowników internetu w tys.	9 730 (2002)	6 450 (2003)
L. użytkowników internetu /1 tys. mieszkańców	602	169
L. telefon. komórkowych w tys.	13 177 (2003)	18 412 (2003)
L. telefon. komórkowych /1 tys. mieszkańców	816	482
Dł. dróg kołowych utwardzonych w tys. km	104,9 (1999)	250,3 (2002)
Dł. dróg kołowych utwardzonych w km/100 km2	253	80,0
Dł. autostrad w km	2 235 (1999)	405,1 (2003)
Dł. autostrad w km/100 km2	5,4	0,13
Dł. linii kolejowych w tys. km	2,8 (2002)	20,7 (2002)
Dł. linii kolejowych/100 km2	6,7	6,6

Źródło: World Factbook for Netherlands, Rzeczpospolita za Centrum A. Smitha, Rocznik Statystyczny GUS 2003,Transport Wyniki Działalności 2003, Rocznik GUS.

2. Aktywność turystyczna mieszkańców Holandii

Aktywność turystyczną mieszkańców Holandii wyznacza ich stosunkowo wysoki standard życia wynikający z poziomu dochodów, z wielkości czasu wolnego (minimalna liczba dni urlopu wynosi 20 dni roboczych w ciągu roku) oraz wzorce kulturowe charakteryzujące postawy i zachowania wykorzystania czasu wolnego. Wskaźnik aktywności turystycznej Holendrów kształtował się w 2000 r. na poziomie ok. 68% i w krajach UE tylko w Niemczech był wyższy (77%). Było to ok. 1,8 podróży na 1 turystę. Intensywność podróżowania stawiała Holendrów nieco niżej niż Niemców (1,9 podróży) i Brytyjczyków (ok. 2 podróży), a także znacznie niżej niż Szwedów i Finów. Niemniej, wśród krajów Europy kontynentalnej pozycję Holendrów należy ocenić, jako bardzo wysoką. Prawie 70% aktywność turystyczna i wysoka częstotliwość podróżowania przekładają się na ogólna liczbę podróży 16 mln.

Wg danych Eurostatu w 2000 r. 37% tych podróży miało miejsce na terenie kraju a 63% za granicę, z czego ¾ do innych krajów UE, a ¼ poza granicę UE. Dane te znajdują częściowe potwierdzenie w badaniach instytutu NIPO, które szacowały wielkość wypoczynkowych turystycznych wyjazdów Holendrów w 2001 r. na ok. 15 mln, z czego 2/3 były to wyjazdy zagraniczne. Można za tym przyjąć, iż Holendrzy w początku XXI w. odbywali ok. 10 mln wakacyjnych podróży zagranicznych rocznie, co w stosunku do liczby ludności w wieku 14 lat i więcej (13,2 mln) stanowi bardzo wysoki wskaźnik aktywności turystycznej.

Pod względem udziału podróży zagranicznych w ogólnej liczbie podróży Holendrów w krajach „starej” UE wyprzedzały w 2000 r. Luksemburg, Belgia, Dania, Austria i Niemcy. Pozostałe kraje udział ten miały mniejszy.

Uwzględniając podstawową strukturę wiekową wyjeżdżających w podziale na cztery kategorie, zgodnie z danymi Eurostatu największy udział w wyjazdach turystycznych Holendrów miała grupa w przedziale 25-44 lat. Stanowili oni 42% ogółu wyjeżdżających. Grupa druga, w przedziale 45-64 lat miała udział 32%, najmłodsi (15-24 lata) stanowili 14% ogółu wyjeżdżających, najmniejszy udział należał do segmentu osób najstarszych (65 lat i więcej) - niecałe 12%. Rozkład ten zasadniczo nie odbiegał od sytuacji w innych krajach UE (choć np. w państwach skandynawskich udział grup najmłodszych był znacznie wyższy niż najstarszych, natomiast w Niemczech udział emerytów był wyższy niż młodzieży).

Z marketingowego punktu widzenia, istotnym zjawiskiem jest silnie zróżnicowany poziom udziału w wyjazdach zagranicznych w poszczególnych grupach wiekowych wśród turystów holenderskich. Dla lepszego zobrazowania w tab. 2. porównano też analogiczne dane dla Belgii, Wlk. Brytanii i Niemiec.

Tab. 2. Udział wyjazdów zagranicznych w ogólnej liczbie wyjazdów turystycznych
w wybranych krajach Europy w 2000 r.

Przedział wiekowy	% udział w wyjazdach wg podziału kraj/zagranica	Holandia	Niemcy	Belgia	Wlk. Brytania
15-24 lat	Wyjazdy zagraniczne	64,9	69,5	69,0	54,8
		Wyjazdy krajowe i zagraniczne	13,0	5,1	16,5	10,1
	25-44 lat	Wyjazdy zagraniczne	58,1	67,3	73,7	44,0
		Wyjazdy krajowe i zagraniczne	16,5	6,6	10,9	12,7
	45-64 lat	Wyjazdy zagraniczne	57,2	54,7	77,2	50,3
		Wyjazdy krajowe i zagraniczne	19,0	10,0	10,9	15,2
	65 i więcej lat	Wyjazdy zagraniczne	38,9	45,1	64,5	25,1
		Wyjazdy krajowe i zagraniczne	25,5	7,1	13,2	14,3

Źródło: na podstawie Statistics in Focus, Eurostat, op. cit.

Dane tab. 2. wskazują, iż zjawisko relatywnie większego udziału wyjazdów zagranicznych w ogólnej liczbie wyjazdów turystycznych w najmłodszej grupie wiekowej, niż w grupie najstarszej, występuje nie tylko w przypadku Holandii, ale także Niemiec i Wlk. Brytanii. Jednakże Holendrzy w najstarszej grupie wiekowej wykazują istotnie wyższą aktywność uczestniczenia w wyjazdach zagranicznych niż Niemcy i Brytyjczycy. Oznacza to, iż oba skrajne segmenty w przypadku rynku holenderskiego powinny być poddawane intensywnym zabiegom marketingowym, jako źródło ewentualnych przyjazdów do Polski.

Biorąc pod uwagę wszystkie wyjazdy wypoczynkowe w ciągu roku Holendrzy wykazują umiarkowany stopień koncentracji tych wyjazdów w miesiącach wakacyjnych. Na okres lipiec-sierpień przypadało w 2000 r. 40% ogólnej liczby wyjazdów. Wyższa koncentracja ma miejsce m.in. w Austrii, Hiszpanii, we Włoszech i w Grecji. Natomiast niższa na tak znaczących w Europie rynkach, jak: Wlk. Brytania i Niemcy. Natomiast najmniej aktywnym okresem w wyjazdach Holendrów stanowi listopad-grudzień. Na te miesiące przypada zaledwie ok. 5,5% wszystkich wyjazdów i jest to wskaźnik istotnie niższy niż w przypadku Niemiec, Danii, Szwecji i Finlandii, na poziomie podobnym jak w Belgii, Wielkiej Brytanii, i w Hiszpanii, a nieznacznie wyższym niż we Włoszech, Austrii i Portugalii.

Dane te wskazują, iż Holendrzy swoje zainteresowania wyjazdowe w umiarkowanym stopniu koncentrują na typowych w Europie miesiącach wakacyjnych i ponad 50% z nich jest skłonnych wyjeżdżać poza najwyższym sezonem. Jednocześnie nikłą szansę powodzenia ma oferta na miesiące oceniane za najmniej nadające się do wyjazdów, a za takie Holendrzy uznają listopad i grudzień.

W ogólnej liczbie wyjazdów turystycznych Holendrów trwających 4 i więcej nocy wyjazdy do 2 tygodni stanowią ¾ ich ogólnej liczby. Jest to wskaźnik niższy niż w państwach skandynawskich, w Niemczech i Wlk. Brytanii. Pośrednio może to wskazywać na istotne znaczenie podróży długodystansowych (long haul), które w pewnym stopniu sprzyjają dłuższym wyjazdom niż na 2 tygodnie. Z kolei, podróże do 1 tygodnia wykazują wyraźną ilościową przewagę nad wyjazdami od 8 do 14 nocy i jest to sytuacja zbliżona do zachowań turystów w pozostałych krajach „starej” UE, z wyjątkiem Niemiec, gdzie pomiędzy udziałami w obu typach wyjazdów panuje równowaga.

Biorąc pod uwagę użytkowane w trakcie wyjazdów turystycznych środki transportu zasadniczo zachowania turystów holenderskich nie odbiegają od tego, co możemy zaobserwować w innych krajach UE (z wyjątkiem Wlk. Brytanii). Dominującym środkiem transportu jest pojazd prywatny (samochód lub motocykl). Korzysta z niego 2/3 wyjeżdżających (na podobnym poziomie, jak we Francji, Hiszpanii i Portugalii). Nieco mniej niż ¼ wyjeżdżających Holendrów korzysta z samolotu (w istotnym stopniu mniej niż w Wlk. Brytanii, Austrii, Belgii, Danii i w Niemczech). Z autokaru korzysta nieco ponad 6% wyjeżdżających, a mniej niż 3,5% z pociągu. Strukturę korzystania z głównych środków transportu dla wybranych krajów UE przedstawia tab. 3.

Tab. 3. Udział % poszczególnych środków transportu wykorzystywanych w wyjazdach turystycznych na wybranych rynkach krajów UE w 2002 r.

Środek transportu/kraj	Samochód/motocykl	Samolot	Autokar	Pociąg	inne	Razem
Holandia	65,9	22,8	6,4	3,4	1,5	100,0
Niemcy	50,3	31,7	9,8	7,0	1,2	100,0
Wlk. Brytania	48,1	37,7	7,6	4,7	1,9	100,0
Belgia	58,5	29,6	6,2	4,5	1,2	100,0

Źródło: na podstawie Compendium of Tourist Statistics ,WTO 2002, Edition 2004.

Pod względem struktury korzystania z bazy noclegowej podczas turystycznych wyjazdów wypoczynkowych Holendrzy stanowią populację odmienną niż mieszkańcy wszystkich pozostałych krajów „starej” UE. Przy uwzględnieniu 3 podstawowych rodzajów zakwaterowania, tj. hoteli, innych obiektów zakwaterowania zbiorowego i zakwaterowania w bazie prywatnej (zgodnie z podziałem przyjętym przez Eurostat) posiadają najniższy udział w podróżach i liczbie noclegów z wykorzystaniem bazy prywatnej i jeden z najniższych udziałów w podróżach z wykorzystaniem hoteli. Formą dominującą - co także wyraża się liczbą spędzonych nocy - jest odmienna niż hotele baza noclegowa zbiorowego zakwaterowania. Ta forma noclegów odnosi się do ponad 55% ich podróży i podobnego udziału w liczbie noclegów. Dane dla Holandii i porównawczo dla wybranych krajów UE przedstawia tab. 4.

Większą niż Holendrzy “niechęć” do nocowania w hotelach w trakcie turystycznych wyjazdów wykazują wprawdzie Grecy, Portugalczycy, Hiszpanie i Szwedzi, ale te zbiorowości w miejsce hoteli preferują zakwaterowanie w obiektach prywatnych (z udziałem tego rodzaju bazy powyżej 60%).

Preferencje Holendrów w wyborze bazy noclegowej są odbiciem ich silnego nastawienia na określony typ podróży i sposób spędzania czasu wolnego. Wiążą się z takimi rodzajami bazy, jak: kampingi, domy wypoczynkowe, mariny, schroniska i schroniska młodzieżowe. Wskazują też na znaczenie różnych form aktywnego wypoczynku w trakcie wyjazdów.

Tab. 4. Struktura zakwaterowania w bazie noclegowej wg rodzajów przy turystycznych wyjazdach wypoczynkowych w 2000 r. w wybranych krajach UE

Kraj	Hotele		Inna baza zakwaterowania zbiorowego		Zakwaterowanie w obiektach prywatnych (nie zbiorowych)
		% udział w og. l. podróży	% udział w og. l. noclegów	% udział w og. l. podróży	% udział w og. l. noclegów	% udział w og. l. podróży	% udział w og. l. noclegów
Holandia	26,2	22,1	57,4	57,8	16,4	20,1
Niemcy	51,9	47,1	10,5	12,9	37,5	40,0
Wlk. Brytania	33,3	b.d.	17,9	b.d.	48,8	b.d.
Belgia	36,1	24,9	26,0	26,9	37,8	48,2

Źródło: na podstawie Statistics in Focus, Eurostat, op. cit.

Pod względem form organizacji podróży wypoczynkowych Holendrzy wykazują umiarkowaną skłonność do dokonywania rezerwacji bezpośrednio. Znacznie częściej od nich robią to Niemcy, Belgowie i Austriacy. W przypadku Holandii tylko nieco ponad 1/3 wyjeżdżających zapewnia sobie usługi turystyczne w ten sposób. Podobny odsetek podróżujących Holendrów nabywa świadczenia za pośrednictwem agenta lub tour operatora.

Natomiast prawie ¼ wyjeżdżających nie dokonuje rezerwacji w formie zorganizowanej. W pewnym zakresie sytuacja ta jest spójna z preferencjami, jakie wykazują Holendrzy przy wyborze rodzajów bazy noclegowej. Porównawcze dane dla Holandii i innych wybranych krajów UE przedstawia tab. 5.

Tab. 5. Struktura % wyjazdów wypoczynkowych wg form organizacji pobytu w 2000 r. w wybranych krajach UE

Kraj	Rezerwacja bezpośrednia	Zakup usług u agenta/tour operatora	Świadczenia niezorganizowane	Inne formy	Razem
Holandia	37,9	37,5	24,2	0,4	100,0
Niemcy	56,6	43,4	0	0	100,0
Belgia	62,8	31,9	0	5,3	100,0
Dania	54,2	45,8	0	0	100,0

Źródło: na podstawie Statistics in Focus, Eurostat, op. cit.

Wydaje się, iż tak znaczący odsetek udziału świadczeń niezorganizowanych, co koresponduje z rysem preferowanych typów podróży, jaki wynika z danych tab. 3 i 4 potwierdza odmienność i specyfikę rynku holenderskiego na tle innych rynków północno-zachodniej Europy. Stosunkowo duża samodzielność, jaką wykazują Holendrzy przy organizacji swoich wyjazdów wynika, jak można zakładać nie tyle z ich beztroski, czy lekkomyślności, lecz z zakładanych celów programowych wyjazdów, z ich w znacznym stopniu rekreacyjnych funkcji, a także - i być może najważniejsze - że te cele i funkcje będą mogły być zrealizowane bez zbędnych problemów i kłopotów. To przeświadczenie zakłada implicite posiadanie określonego stopnia zaufania i przewidywalności do uczestników rynku po stronie podaży.

Wyżej wymienione statystyczne zjawiska będące wskaźnikami zachowań turystów holenderskich układają się w raczej spójny profil. Turysta holenderski to osoba pochodząca z kraju zasobnego, wyposażonego w wysokim stopniu w nowoczesną infrastrukturę transportowa i łącznościową, dysponującego znacznymi zasobami finansowymi i czasu wolnego, wykazujący wysoką (na tle UE) aktywnością w uprawianiu turystyki, w tym turystyki zagranicznej. Aktywność ta ma istotne znaczenie także w skrajnych grupach wiekowych; w większym stopniu niż w krajach sąsiednich turysta holenderski korzysta przy wyjazdach z własnego samochodu, natomiast rzadziej z hoteli, a przy organizacji swych podróży w bardzo istotnym zakresie zdaje się na własną zaradność (być może wynikającą z przekonania o doświadczeniu) i samodzielność. Warunkiem tak pojmowanej samorealizacji jest jednak organizacja podażowej strony usług turystycznych na warunkach będących projekcją jego potrzeb i oczekiwań, a także szans na realizację celów wyjazdu.

Analitycy brytyjscy zwracają także uwagę, iż: „Holendrzy są bardzo dobrymi lingwistami i są pełni zaufania do siebie kiedy podróżują za granicę. Mają wysoki poziom intelektualnej ciekawości na temat tego, jak inni ludzie żyją i mają odpowiedzialną przygodową postawę wobec podróży zagranicznych. Trend ku ekoturystyce stał się bardziej istotny (znaczący) wśród wypoczywających turystów holenderskich z chwilą, kiedy stali się oni bardziej środowiskowo uświadomieni”.

3. Charakterystyka turystycznego rynku holenderskiego

Jak wspomniano wcześniej rynek holenderski, uwzględniając nominalny potencjał demograficzny, należy (prócz rynku niemieckiego i brytyjskiego) do najważniejszych emisyjnych rynków Europy.

3.1. Turystyka krajowa

Porównując wskaźniki aktywności turystycznej dla rynku holenderskiego i krajów sąsiednich w zakresie turystyki krajowej można dostrzec następujące zjawiska:

• popyt na usługi noclegowe w Holandii charakteryzował się zasadniczo równomiernym wyraźnym wzrostem zarówno w segmencie hoteli, jak i całej bazy noclegowej i był to wzrost bardziej zrównoważony niż w krajach sąsiednich

• wskaźnik udziału noclegów w hotelach utrzymywał się na zbliżonym poziomie, co dowodzi, iż jest to trwały rys holenderskich zachowań w wyjazdach turystycznych,

• wskaźnik udziału noclegów w hotelach dla Holandii był na zbliżonym poziomie do belgijskiego, natomiast znacznie odbiegał in minus od zachowań turystów niemieckich w turystyce krajowej;

• z kolei liczba udzielonych noclegów w całej bazie w stosunku do liczby ludności (l. noclegów na 1 mieszkańca) w Holandii jest na analogicznym poziomie, co w Niemczech, znacznie wyższym niż w Belgii oraz znacznie niższym niż w Wlk. Brytanii. Wskaźnik ten dowodzi intensywności popytu na usługi noclegowe w krajowych podróżach wypoczynkowych.

Dane w tym zakresie przedstawia tab. 6.

Tab. 6. Liczba noclegów w tys. wykorzystana przez turystów krajowych w Holandii i krajach sąsiednich w latach 1998-2002

Kraj	Wskaźnik	1998	1999	2000	2001	2002	% zmiana w latach 98-02
Holandia	l. noclegów w hotelach i bazie podobnej	12 488	13 829	14 027	13 608	13 593	8,2
		l. noclegów w całej tur. bazie noclegowej	51 828	55 531	55 310	54 973	56 004	8,1
		% w hotelach	24,1	24,9	25,4	24,8	24,3	n. dot.
		l. noclegów w całej bazie/1 mieszkańca)	3,2	3,4	3,4	3,4	3,5	n. dot.
	Niemcy	l. noclegów w hotelach i bazie podobnej	152 686	159 890	170 947	171 674	164 383	7,7
		l. noclegów w całej tur. bazie noclegowej	277 212	290 706	304 751	307 143	298 041	7,5
		% w hotelach	55,1	55,0	56,1	55,9	55,2	n. dot.
		l. noclegów w całej bazie/1 mieszkańca	3,4	3,5	3,7	3,7	3,6	n. dot.
	Wlk. Brytania	l. noclegów w hotelach i bazie podobnej	b.d.	b.d.	b.d.	b.d.	b.d.	n. dot.
		l. noclegów w całej tur. bazie noclegowej	515 950	568 630	576 370	529 600	531 900	3,1
		% w hotelach	b.d.	b.d.	b.d.	b.d.	b.d.	n. dot.
		l. noclegów w całej bazie/1 mieszkańca	8,7	9,6	9,7	8,9	8,8	n. dot.
	Belgia	l. noclegów w hotelach i bazie podobnej	3 498	3 652	4 045	4 057	4 091	17,0
		l. noclegów w całej tur. bazie noclegowej	13 185	13 111	13 689	13 321	13 177	-0,1
		% w hotelach	26,5	27,9	29,5	30,5	31,0	n. dot.
		l. noclegów w całej bazie/1 mieszkańca	1,3	1,2	1,3	1,3	1,3	n. dot.

Źródło: na podstawie Compendium of Tourism Statistics…, op. cit.

3.2. Ogólna charakterystyka wyjazdów zagranicznych

Pozycję Holandii na europejskim rynku wyjazdów zagranicznych można scharakteryzować poprzez dwie zasadnicze wielkości: liczbę turystów wyjeżdżających za granicę oraz wielkość zagranicznych wydatków turystów. Liczba wyjazdów zagranicznych w 2002 r. osiągnęła poziom 16,8 mln, co oznacza, iż przekroczyła liczbę ludności, a w latach 1998-2002 wzrosła o 23,7%. Zauważyć trzeba jednak, że był to wzrost nierównomierny, gdyż miał miejsce głównie w ostatnich dwóch latach analizowanego okresu. Wielkości te dla kolejnych lat były następujące:

1998 r.: 13,5 mln, 1999 r.: 14,2 mln, 2000 r.: 13,9 mln; 2001 r.: 14,2 mln; 2002 r.: 16,8 mln.

W stosunku do rynków krajów sąsiednich (Niemiec, Wlk. Brytanii, Belgii) możemy stwierdzić, iż rynek holenderski charakteryzował się:

• największą relatywną aktywnością w turystyce zagranicznej (liczba wyjazdów w stosunku do liczby ludności),

• największym wzrostem wyjazdów w analizowanym okresie 1998-2002.

Szczegółowe wielkości przedstawia tab. 7.

Tab. 7. Wyjazdy zagraniczne mieszkańców Holandii i krajów sąsiednich w latach
1998-2002; wybrane wskaźniki

	Holandia	Niemcy	Wlk. Brytania	Belgia
l. wyjazdów zagr. w 2002 r. w tys.	16 760	73 300	59 377	6 773
l. wyjazdów zagr. w 2002 r. na 1 mieszk.	1,04	0,89	1,00	0,66
% zmiana l. wyjazdów zagr. w latach 1998-2002	23,7	5,9	16,7	-12,9

Źródło: Compendium, op. cit.

Wg szacunkowych danych za 2003 r. liczba wyjazdów zagranicznych zmniejszyła się do 16 mln, tj. nieco ponad 4%.

Biorąc pod uwagę długość wyjazdów w ostatnich latach pewnej ewolucji ulegała ich struktura. Zmniejszał się udział wyjazdów najdłuższych (8 i więcej nocy) na rzecz wyjazdów krótszych. Przy czym, w większym stopniu wzrastał udział wyjazdów w przedziale 4-7 nocy niż wyjazdów obejmujących od 1 do 3 nocy. Zmiany turystycznych zachowań turystów holenderskich w latach 1996-2002 przedstawia tab. 8.

Tab. 8. Struktura pod względem długości pobytu wyjazdów zagranicznych Holendrów w latach 1996-2002; udział poszczególnych typów wyjazdów w % oraz liczba wyjazdów ogółem, w tym wyjazdów wakacyjnych w mln.

Długość wyjazdu/liczba nocy	1996	1997	1998	1999	2000	2001	2002	Zmiana w pkt. proc./w %
1-3	19	18	17	18	17	17	21	2
4-7	25	25	27	27	28	27	30	5
8 i więcej	56	57	56	55	55	56	49	-7
Razem	100	100	100	100	100	100	100
Wyjazdy razem w mln	12,8	12,9	13,6	14,2	13,9	14,2	16,8	31
W tym wyjazdy wakacyjne w mln	11,8	12,1	11,9	11,9	11,8	11,7	10,9	-7,6

Źródło: Toerisme en recreatie in cijfers 2003, Central Bureau voor de Statistiek

Rysem charakterystycznym holenderskiej turystyki w ostatnich latach przy wyraźnym wzroście ogólnej liczby wyjazdów wypoczynkowych był spadek liczby wyjazdów wakacyjnych. Te ostatnie swoją wartość maksymalną osiągnęły w 1997 r. przekraczając poziom 12 mln. Szczególnie widoczny spadek wyjazdów wakacyjnych miał miejsce w 2002 r. Można sadzić, iż wiązał się on pogorszeniem się klimatu gospodarczego w Holandii ale także ze zwiększeniem się możliwości wyjazdów krótkich w wyniku wzrastającej oferty tanich przewoźników lotniczych. Stworzyła ona warunki do podejmowania większej liczby krótszych podróży w miejsce jednej dłuższej (traktowanej wcześniej jako podróż wakacyjna).

3.3. Ogólna charakterystyka wydatków

W odniesieniu do wydatków podczas wyjazdów zagranicznych pozycja Holandii jako rynku emisyjnego kształtuje się równie znacząco. W 2002 r. ogólna wielkość wydatków za granicą turystów wyjeżdżających wynosiła prawie 13 mld USD i była prawie 7% większa niż w 1998 r. Porównując dynamikę wyjazdów i wydatków można stwierdzić, iż w Holandii, podobnie, jak na większości rynków europejskich nastąpiło w tym czasie zmniejszenie wydatków przeznaczanych na każdą podróż i poszukiwanie przez turystów tańszych form i rozwiązań. Zjawisko to po części związane jest z rozszerzaniem oferty tańszych połączeń lotniczych, większą dostępnością usług turystycznych za pośrednictwem internetu, poszerzającą możliwości wyboru (w tym wyboru cenowego) oraz pogorszeniem się klimatu ekonomicznego w Europie Zachodniej, co także sprzyjało wyborom bardziej oszczędnych zakupów.

Wielkości wydatków Holendrów za granicą w USD były następujące:

1998 r.: 12 099 tys; 1999 r.: 12 070 tys; 2000 r.: 12 229 tys; 2001 r.: 12 016 tys; 2002 r.: 12 919 tys.

W efekcie tych zmian, o ile w 1998 r. średnie wydatki w trakcie podróży zagranicznej wynosiły na 1 wyjeżdżającego 893 USD, to w 2002 r. zmniejszyły się do 770 USD, tj. o prawie 14%. Porównując wielkość ogólnych wydatków Holendrów za granicą z wydatkami mieszkańców krajów sąsiednich możemy stwierdzić:

• wprawdzie ogólny wolumen wydatków turystów holenderskich jest znacznie niższy niż na największych emisyjnych rynkach Europy tj. niemieckim i brytyjskim, to relatywny poziom wydatków, tak w stosunku do liczby wyjeżdżających jak i do liczby mieszkańców jest dla Holandii wyższy niż dla obu tych krajów;

• dynamika wzrostu ogólnych wydatków w latach 1998-2002 stawia Holandię na słabszej pozycji niż inne porównywane rynki,

• słaba dynamika wzrostu wydatków ogólnych przy znaczącym wzroście liczby wyjazdów powodują, że w wymienionej grupie krajów Holandia była jedynym rynkiem, gdzie odnotowano istotny spadek wydatków na 1 wyjeżdżającego.

Szczegółowe dane przedstawia tab. 9.

Tab. 9. Wydatki za granicą turystów holenderskich i krajów sąsiednich w 2002 r.; wybrane wskaźniki

	Holandia	Niemcy	Wlk. Brytania	Belgia
Łączna kwota wydatków za granicą w tys. USD	12 919	53 196	40 409	10 435
% dynamika zmian w latach 98-02	6,8	-3,0	25,2	25,6
Średnie wydatki na 1 wyjeżdżającego w USD	770	726	681	1 541
% dynamika zmian średnich wydatków na 1 wyjeżdżającego w latach 1998-2002	-13,8	2,7	7,4	44,2
Średnie wydatki na 1 mieszkańca	800	649	679	1 018

Źródło: Compendium, op. cit.

3.4. Kierunki wyjazdów zagranicznych

Wg badań NIPO, spośród ok. 10,2 mln wyjazdów zagranicznych o charakterze wakacyjnym największym zainteresowaniem cieszyła się Francja, do której wyjechało 23% turystów. Kolejne miejsce zajmowała: Hiszpania - 12%, Niemcy - 9%, Włochy 7%, Belgia - 7%, Austria - 6%, Grecja - 4%, Turcja - 4%, Wlk. Brytania - 3%.. Łącznie na te kraje przypadało 75% podróży zagranicznych.

Uwzględniając wszystkie typy wyjazdów turystycznych (tj. krótko- i długoterminowe), z podziałem na poszczególne kraje i sezon zimowy oraz letni w 2002 r. geograficzna struktura wyjazdów przedstawiona jest w tab. 10.

Tab. 10. Wyjazdy zagraniczne Holendrów w 2002 r. wg długości pobytu, krajów i sezonów

Kraj docelowy	Wyjazdy krótkookresowe			Wyjazdy długookresowe			razem
		Sezon zimowy	Letni	razem	Sezon zimowy	letni		razem
Francja	400	270	670	570	2 080	2 650	3 320
Niemcy	580	400	980	540	960	1 510	2 490
Belgia	630	580	1 210	320	640	970	2 180
Hiszpania	b.d.	b.d.	b.d.	600	1 040	1 640	1 640
Austria	b.d.	b.d.	b.d.	660	370	1 030	1 030
Wlk. Brytania	230	120	350	200	250	460	810
Włochy	b.d.	b.d.	b.d.	170	590	770	770
Turcja	b.d.	b.d.	b.d.	160	450	610	610
Grecja	b.d.	b.d.	b.d.	80	480	560	560
Szwajcaria	b.d.	b.d.	b.d.	210	180	390	390
Luksemburg	40	50	90	30	210	240	330
Czechy	b.d.	b.d.	b.d.	110	180	290	290
Portugalia	b.d.	b.d.	b.d.	90	150	240	240
USA	b.d.	b.d.	b.d.	120	110	230	230
Norwegia/Szwecja/ Finlandia	b.d.	b.d.	b.d.	50	170	220	220
Dania	b.d.	b.d.	b.d.	40	130	170	170
Daleki Wschód	b.d.	b.d.	b.d.	100	40	140	140
Węgry	b.d.	b.d.	b.d.	20	70	90	90
Egipt	b.d.	b.d.	b.d.	50	20	80	80
Karaiby	b.d.	b.d.	b.d.	50	20	70	70
Pozostałe kraje	190	100	290	430	410	840	1 130
Razem	2 070	1 520	3 590	4 620	8 550	13 170	16 760

Źródło: Toerisme en recreatie in cijfers 2003, op. cit.

Kierunkowa struktura wyjazdów krótkookresowych pozwala stwierdzić, iż ok. 80% wyjazdów tego typu (zarówno w sezonie zimowym, jak i letnim) skupione jest na 3 kierunkach: Belgia, Niemcy, Francja, co wynika z naturalnych uwarunkowań geograficznych. W przypadku podróży długookresowych mamy do czynienia ze znacznie większą dywersyfikacją. Cztery główne kraje, skupiające największy odsetek holenderskich wyjazdów to: Francja, Hiszpania, Niemcy i Austria. Łącznie przypada na nie 51% (tak w układzie całorocznym, jak i obu sezonów). Należy przy tym zauważyć, iż udział Austrii jest znacznie większy w sezonie zimowym (14%) niż w sezonie letnim (4%), co wiąże się z atrakcyjnością tego kraju, jako obszaru wyjazdów narciarskich, która w lecie nie jest kompensowana w wystarczającym stopniu inną, równie atrakcyjną, ofertą. Odmiennie można ocenić pozycję Francji, która choć niewątpliwie stanowi cel wyjazdów narciarskich (odsetek wyjazdów zimowych do Francji jest minimalnie niższy niż do Austrii) do w okresie letnim relatywny udział Francji rośnie dwukrotnie. Skutkuje to ogólną wielkością długookresowych wyjazdów do Francji na poziomie 2,5-krotnie wyższym niż do Austrii.

Rozpatrując agregację geograficzną europejskich krajów basenu Morza Śródziemnego, które stanowią główne destynacje wakacyjne dla mieszkańców Europy Północnej (Hiszpania, Włochy, Grecja, Turcja, Portugalia) można stwierdzić niezbyt duże zróżnicowanie międzysezonowe. Przy całorocznym udziale tych krajów w wyjazdach długookresowych na poziomie 29%, w sezonie letnim jest to 32%, a w sezonie zimowym 25%. Wynika to przede wszystkim z liczby wyjazdów zimowych do Hiszpanii, które stanowią 13% ogólnej ich wielkości. Uwzględniając fakt, iż przy wyjazdach do takich krajów, jak Włochy, Hiszpania i Grecja syndrom 3S, nie jest jedynym motywem wyjazdowym, z uwagi na ogólną atrakcyjność turystyczną tych krajów (zabytki, kultura, kuchnia) można zaryzykować twierdzenie, iż Holendrzy nie wykazują przesadnego (nadmiernego) zainteresowania typowym wypoczynkiem na słonecznych nadmorskich plażach. Ich zainteresowania i motywy podejmowania podróży zagranicznych, powodujące wybór określonych krajów, jest znacznie bardziej wszechstronny i zróżnicowany, niż mogłoby to wynikać ze stereotypów przyjętych dla zachowań turystów z północnej Europy.

Jak wspomniano wcześniej, spośród ogólnej liczby 16,8 mln podróży w 2002 r. 3,6 mln to podróże krótkie (3 noce i mniej), 5,1 mln to podróże obejmujące 4-7 noclegów, a 8,15 mln to podróże z 8 i więcej noclegami. W kategorii podróży długookresowych w sposób zróżnicowany układają się proporcje pomiędzy podróżami zawierającymi 4-7 noclegów i podróżami dłuższymi w różnych krajach. Poniższe zestawienie pokazuje te zależności. Wszystkie kraje sąsiednie są destynacjami, na których występuje mniejsza lub większa nadwyżka wyjazdów z 4-7 noclegami nad wyjazdami dłuższymi, a więc tymi, gdzie stosunkowo (relatywnie) częściej podróż można określić jako „drugie wakacje”, bądź „wakacje mniejsze”. Z kolei, destynacje dalekie, takie jak Karaiby, Daleki Wschód, Skandynawia (poza Danią), USA to kierunki z największą nadwyżką wyjazdów powyżej 8 nocy. Kraje o znacznej nadwyżce podróży z 8 i więcej noclegami nad podróżami krótszymi (4-7 noclegów) to: Włochy, Węgry, Francja, Grecja, Hiszpania i Portugalia. I tę grupę krajów można uznać za typowe destynacje długich (pierwszych) wakacji niezależnie od bezwzględnej liczby wyjazdów do nich. Jeżeli już stają się one celem podróży turystycznej Holendrów to znacznie częściej jako miejsce wielodniowych wakacji niż krótszego wypoczynku.

Tab. 11. Relacje pomiędzy liczbą holenderskich podróży obejmujących 4-7 nocy oraz 8 i więcej nocy w wyjazdach do poszczególnych krajów w 2002 r.

Kraj docelowy	Procentowa nadwyżka podróży 4-7 nocy nad podróżami dłuższymi	Procentowa nadwyżka podróży 8 i więcej nocy nad podróżami 4-7 nocy	Kierunki wykazujące równowagę obu typów podróży
Karaiby	Brak podróży krótszych niż 8 nocy	x	x
Daleki Wschód	1 200	x	x
Norwegia/Szwecja/Finlandia	900	x	x
USA	560	x	x
Włochy	275	x	x
Węgry	250	x	x
Pozostałe kraje	200	x	x
Francja	184	x	x
Grecja	129	x	x
Hiszpania	109	x	x
Portugalia	100	x	x
Szwajcaria	79	x	x
Turcja	70	x	x
Egipt	67	x	x
Austria	64	x	x
Czechy	42	x	x
Dania	x	x	równowaga
Luksemburg	x	18	x
Niemcy	x	80	x
Wlk. Brytania	x	107	x
Belgia	x	159	x

Źródło: Toerisme en recreatie in cijfers 2003, op. cit.

Kolejnym wskaźnikiem obrazującym pewien aspekt wyjazdów holenderskich jest struktura używanych środków transportu. Spośród ogólnej liczby 13 mln wyjazdów obejmujących 4 i więcej nocy prawie 30% realizowanych było przy wykorzystaniu samolotu, 17,5% samochodem osobowym, a 6,5% samochodem turystycznym (pod którym to pojęciem należy rozumieć samochód przystosowany do spania). W przypadku pozostałych 46% wyjazdów wykorzystywano inne środki transportu lub nie był jednoznacznie określony. Prócz destynacji pozaeuropejskich (w tym Egiptu), a także Turcji samolot był wykorzystywany przez 100% turystów. Wysoki udział transportu lotniczego miał też miejsce w przypadku podróży do Grecji, Portugalii i Hiszpanii, a więc krajów stosunkowo odległych, a także takich, które zaliczamy do typowych kierunków wakacyjnego wypoczynku z syndromem 3S. Natomiast relatywnie znaczący udział samochodów turystycznych miał miejsce przy wyjazdach na Węgry, do Austrii, Czech i Hiszpanii. Szczegółowe dane dotyczące stopnia wykorzystywania wybranych środków transportu w wyjazdach do poszczególnych krajów przedstawia tab. 12.

Tab. 12. Struktura procentowa wykorzystania wybranych środków transportu w zagranicznych wyjazdach wypoczynkowych Holendrów w 2002 r. (obejmujących więcej niż 3 noce); wg stopnia wykorzystania transportu lotniczego

Kraj docelowy	Samochód	Samolot	Samochód turystyczny/z miejscami do spania	Inne i niewyspecyfikowane	Razem
Daleki Wschód	0	100	0	0	100
Egipt	0	100	0	0	100
Karaiby	0	100	0	0	100
Turcja	0	100	0	0	100
Grecja	2	96	0	2	100
Portugalia	0	88	0	12	100
USA	0	83	0	17	100
Hiszpania	7	64	13	16	100
Wlk. Brytania	13	28	4	55	100
Włochy	19	19	8	54	100
Norwegia/Szwecja/ Finlandia	18	18	5	59	100
Węgry	11	10	22	57	100
Dania	29	6	0	65	100
Czechy	24	3	14	59	100
Francja	25	2	6	67	100
Austria	25	1	17	57	100
Szwajcaria	10	1	5	84	100
Belgia	35	0	1	64	100
Luksemburg	21	0	4	75	100
Niemcy	27	0	6	67	100
Pozostałe kraje	6	69	5	20	100
Razem	17,5	29,5	6,5	46,5	100

Źródło: Toerisme en recreatie in cijfers 2003, op. cit.

3.5. Wydatki turystów wg krajów

Ogółem na wyjazdy wypoczynkowe Holendrzy w 2002 r. wydali 9 730 mln EUR, z czego na wyjazdy krótkie (do 3 noclegów włącznie) 870 mln (9% ogólnej sumy wydatków), a na wyjazdy dłuższe 8 870 mln EUR (91% ogólnej kwoty). Uwzględniając liczbę podróży, przy wyjazdach krótkich przeciętne wydatki na 1 osobę wynosiły 242 EUR, a w przypadku wyjazdów dłuższych 673 EUR. Łącznie dla wszystkich typów wyjazdów wypoczynkowych przeciętne wydatki w trakcie jednej podróży wynosiły 581 EUR, a przy uwzględnieniu średniej długości pobytu wynoszącej 11 dni (10 nocy) przeciętne dzienne wydatki na 1 osobę wynosiły 53 EUR. Dane prezentuje tab. 13.

Tab. 13. Struktura wydatków przy wyjazdach wypoczynkowych Holendrów w 2002 r. w mln EUR

Wielkość wydatków ogółem dla wszystkich podróży	Przeciętne wydatki 1 os. na 1 podróż dla wszystkich podróży	Przeciętne dzienne wydatki 1 os. dla wszystkich podróży	Wielkość wydatków przy podróżach krótkich (3 noce lub mniej)	Przeciętne wydatki 1 os. na 1 podróż krótką	Wielkość wydatków przy podróżach trwających 4 noce lub więcej	Przeciętne wydatki 1 os. na 1 podróż trwającą 4 noce lub dłużej
9 730	581	53	870	242	8 870	673

Źródło: Toerisme en recreatie in cijfers 2003, op. cit.

W przypadku wyjazdów krótkich 80% wydatków (700 mln EUR) poniesionych zostało w 2002 r. w 4 krajach stanowiących główne cele podróży w tym segmencie tj. Francji, Niemiec, Belgii i Wlk. Brytanii. Mamy tu do czynienia z podobną koncentracją wydatków, jaka ma miejsce przy wyborze geograficznego celu podróży w tym segmencie wyjazdów. Występuje także znaczne zróżnicowanie poziomu wydatków w tych głównych krajach: od 139 EUR w Belgii, 180 EUR w Niemczech do 324 EUR we Francji. Związane jest przede wszystkim z różną długością trwania podróży w poszczególnych krajach.

W odniesieniu do wyjazdów dłuższych niż na 3 noce zróżnicowanie jest stosunkowo wysokie od 878 EUR w Hiszpanii do 228 EUR w przypadku wyjazdów do Belgii.

Uwzględniając wszystkie wyjazdy wypoczynkowe niezależnie od czasu ich trwania ok. 1/3 łącznej sumy wydatków zagranicznych ponoszona jest w 2 krajach: we Francji i w Hiszpanii. Kierunkową strukturę wydatków z podziałem na podróże krótko- i długookresowe przedstawia tab. 13A.

Tab. 13A. Wydatki Holendrów w 2002 r. w trakcie zagranicznych wyjazdów wypoczynkowych w poszczególnych krajach; w mln EUR

Kraj docelowy	Wydatki w trakcie podróży		Łączna suma wydatków w kraju	% udziału w ogólnej sumie wydatków
		1-3 noce			4 noce i więcej
Francja	220	1 340	1 560	16,0
Hiszpania	50	1 440	1 490	15,3
Niemcy	180	540	720	7,4
Austria	10	630	640	6,6
Włochy	20	560	580	6,0
Turcja	10	500	510	5,2
Grecja	0	490	490	5,0
Belgia	170	220	390	4,0
Wlk. Brytania	130	250	380	3,9
Pozostałe kraje	90	2 900	2 990	30,7
Razem	870	8 870	9 730	100,0

Źródło: Toerisme en recreatie in cijfers 2003, op. cit.

Przy uwzględnieniu bardziej ogólnej agregacji kierunkowej i wyodrębnieniu krajów Europy Płd. (Włochy, Hiszpania, Grecja, Turcja) oraz dodania Francji jako najbardziej popularnego kierunku wakacyjnego otrzymujemy łączną sumę wydatków w wysokości 4,6 mld EUR, tj. prawie połowę kwoty wydatków ogółem. Tak więc, mimo, iż Holendrzy wykazują znaczne zróżnicowanie motywów podejmowania podróży, w swoich wyborach kierują się walorami poznawczymi, kulturalnymi, kontaktem z naturą, a także znacznym zróżnicowaniem realizowanych form noclegowych i organizacji podróży przy wyjazdach do innych krajów, to jednak relatywnie dużo pieniędzy pozostawiają w tradycyjnych miejscach urlopowych Europy, głównie południowej. Wynika to nie tylko z czasu trwania takich wyjazdów, które z reguły są znacznie dłuższe niż inne, ale także skłonnością do ponoszenia większych wydatków w trakcie takiego wypoczynku. (zjawisko to zauważane jest także w badaniach na innych rynkach, w tym polskim).

Potwierdzeniem tych spostrzeżeń mogą być wnioski z analizy wydatków na 1 podróż i na 1 dzień pobytu w poszczególnych krajach. Dane te przestawia tab. 14.

Tab. 14. Wydatki Holendrów w EUR w 2002 r. na 1 podróż zagraniczną i 1 dzień pobytu w poszczególnych krajach

Kraj docelowy	Wydatki na 1 podróż na 1 os.		Odchylenie od średniej dla wszystkich wyjazdów	Wydatki na 1 dzień pobytu na 1 os.	Średnia liczba dni pobytu
		Razem				w tym na: długą
Grecja	869	870	+288	64	13,6
Hiszpania	866	878	+285	66	13,1
Turcja	818	817	+237	67	12,2
Włochy	725	735	+144	50	14,5
Austria	606	607	+25	55	11,1
Wlk. Brytania	471	548	-110	74	6,4
Francja	469	506	-112	37	12,7
Niemcy	289	360	-292	41	7,0
Belgia	178	228	-403	30	5,9
Pozostałe kraje	928	970	+347	67	13,9
Średnio dla wszystkich krajów	581	673	n. dot.	53	11,0

Źródło: Toerisme en recreatie in cijfers 2003, op. cit.

Dane obrazujące jednostkowe wydatki Holendrów wskazują, iż wyższej ogólnej sumie, jak i kwotom przeznaczanym średnio na każdy dzień pobytu sprzyja nie tylko wakacyjny charakter podróży, ale także sposób jej organizacji (środek transportu i rodzaj zakwaterowania). Stąd, przy wyjazdach do Turcji, Grecji i Hiszpanii opartych na samolocie i hotelu wielkość wydatków w obu kategoriach jest wyraźnie wyższa niż przy wyjazdach do Włoch i Francji. Tak więc, na kierunkach europejskich typowa turystyka masowa bazująca na syndromie 3S, hotelach i transporcie lotniczym skutkuje dzienną sumą wydatków powyżej 50 EUR. W innych przypadkach jest to trudne do osiągnięcia. Należy jednak zwrócić uwagę na dwa wyjątki: Wlk. Brytanię i Austrię. W Wlk. Brytaniii wysoki poziom wydatków związany jest m.in. ze specyfiką podróży wymagającą przekroczenia Kanału La Manche oraz ze średnim poziomem cen w brytyjskiej bazie hotelowej. Natomiast Austria swoją pozycję zawdzięcza udziałowi wyjazdów narciarskich. Nie wiążą się one wprawdzie na ogół z podróżą samolotem, ale pociągają za sobą znaczące wydatki na karnety, wypożyczenie sprzętu i inne usługi związane z uprawianiem narciarstwa.

Wniosek jaki nasuwa się z powyższej analizy danych można sformułować następująco: ponieważ warunki naturalne/klimatyczne uniemożliwiają Polsce ofertę 3S, a także konkurującą z krajami alpejskimi ofertę narciarską poziom przeciętnych wydatków Holendrów w Polsce może być znacząco wyższy poprzez wydłużanie pobytu, natomiast trudno oczekiwać, aby dzienne wydatki ukształtowały się na poziomie wyższym niż 40 EUR.

3.6. Podróże biznesowe

Wg STAT-USA Market Research w 1999 r. rynek holenderskich podróży biznesowych za granicę oceniany był na 1,6 mld USD i 2,6 mln podróży tego rodzaju podejmowanych każdego roku. Mimo pogorszenia się światowego klimatu gospodarczego w ostatnich latach, zmniejszenia się skłonności do podejmowania podróży w interesach, dążenia wielu firm do zmniejszenia liczby podróży i zastępowania ich innymi formami kontaktu - a także silnych tendencji do obniżania kosztów podejmowanych podróży - Holandia w dalszym ciągu pozostaje jednym z najważniejszych rynków emisyjnych tego segmentu w Europie (obok rynku niemieckiego i brytyjskiego). Wynika to m.in. z przedstawionych wcześniej pozycji Holandii w międzynarodowym handlu towarami i usługami oraz postępującej kooperacji produkcji i sprzedaży w ramach procesów globalizacji. Takie koncerny, jak Philips, Unilever, czy Shell, to najbardziej znane przykłady firm o holenderskim rodowodzie działające w skali globalnej. Dodać do tego należy liczne firmy w takich działach gospodarki, jak bankowość, ubezpieczenia i transport międzynarodowy. Powoduje to, iż obecnie w dalszym ciągu rynek ten możemy szacować na ok. 1,5 mld USD i ok. 2,5 mln podejmowanych podróży.

Wg szacunków amerykańskich przeciętne wydatki Holendrów podczas podróży biznesowych do USA są dwa razy większe od wydatków w segmencie podróży wypoczynkowych. Te same źródła oceniają, że wzrastająca konkurencja w holenderskim przemyśle turystycznym spowoduje, iż na tym rynku pozostanie zaledwie 3 lub 4 największe firmy obsługujące podróże biznesowe. Wg STAT-USA holenderscy ludzie biznesu podróże stawiają wyżej niż telekonferencje z przyczyn kulturowych (kontaktu, zetknięcia się z inną kulturą), a także znaczenia, jakie przywiązują do kontaktów interpersonalnych.

Podobnie, jak na innych wiodących w podróżach biznesowych rynkach europejskich, w Holandii możemy wyróżnić następujące ich kategorie:

• personel wysokiego i średniego szczebla podróżujący do tzw. kwater głównych firm mających swoje odnogi w Holandii,

• biznesmeni zatrudnieni we własnych firmach kooperujących z firmami zagranicznymi głównie w Europie, Ameryce i na Dalekim Wschodzie,

• odwiedzający imprezy typu: targi, pokazy handlowe, workshopy i konwencje,

• personel zarządzający i techniczny wyjeżdżający w celach szkoleniowych,

• przedstawiciele przemysłów poszukujących nowych rynków lub produktów.

Multinarodowe firmy mające siedzibę w Holandii poszukują biur podróży działających globalnie. Agenci podróży mający ograniczoną liczbę swoich biur zmuszeni są do konsolidacji w większe jednostki organizacyjne, co sprzyja obniżeniu kosztów i większym możliwościom we wprowadzaniu najnowszych technologii. W efekcie przyczynia się to do świadczenia lepszych usług za niższą cenę. Po stronie podażowej powoduje to jednak bardzo trudną sytuację dla tych biur podróży, które nie uczestniczą w procesie konsolidacji. Stąd, m.in. znaczny spadek liczby biur podróży w Holandii w początkach obecnej dekady (vide: podrozdział: organizacja rynku holenderskiego). Drastyczna redukcja prowizji od sprzedaży biletów lotniczych i wprowadzenie alternatywnych form sprzedaży on-line powoduje zjawisko - znane także z rynku polskiego - przekształcania się biura podróży z funkcji agenta linii lotniczych w doradcę dla podróżnych biznesowych (the consultant of the business traveler), a w miejsce prowizji od przewoźników, pobieranie opłat usługowo-doradczych (management fees, transaction fees).

Z drugiej strony, jeszcze do niedawna holenderskie firmy bardzo rzadko ustanawiały funkcję doradcy ds. podróży. W 2000 r. tylko 3% dużych firm holenderskich wyodrębniło funkcję travel managera, a 55% nigdy nie konsultowało na zewnątrz swojej polityki w zakresie podróży służbowych. Stąd, zasady gry rynkowej w tym zakresie określały biura podróży oferując podstawowe zniżki i kompletne pakiety usług. Wg Dutch American Express w wyniku wprowadzania polityki podróży i ustanawiania zewnętrznego doradztwa w tym zakresie firmy holenderskie mogłyby zaoszczędzić ok. 0,5 mld USD rocznie. Ostatnie lata przynoszą jednak zmiany w tym zakresie zaznaczające się zmiana funkcji/roli biura podróży i racjonalizacji wydatków po stronie obsługiwanych firm.

Obsługa podróży biznesowych zdominowana jest przez 5 najpoważniejszych firm:

• BTI Nederland

• Carlson Wagonlit

• American Express

• Gerko Travel

• Rottink Reizen.

Szacuje się, że do BTI Nederland, który jest liderem w tym segmencie należy 1/3 obrotów holenderskiego rynku podróży biznesowych.

3.7. Organizacja rynku holenderskiego

Głównymi tour operatorami w zakresie sprzedaży pakietów wypoczynkowych na rynku holenderskim są: TUI i Thomas Cook. Do obu tych firm należy 1/3 wszystkich rezerwacji. Średni i mniejsi operatorzy dążą do specjalizacji swojej oferty, uznając to za sposób utrzymania się na rynku. Powoduje to jednak, że wartość ich sprzedaży w stosunku do głównych graczy jest znikoma (niewielka).

Trendem dającym się zaobserwować w ostatnich latach jest przejmowanie holenderskich tour operatorów przez firmy zagraniczne. Spośród 20 największych biur touroperatorskich zaledwie 10 jest w dalszym ciągu w rękach holenderskich. Przejmowane są one przede wszystkim przez operatorów niemieckich i brytyjskich. W ostatnich latach przykładem takich przejęć jest wchłonięcie przez TUI jednego z największych operatorów Arka Reizen oraz Holland International, a przez szwajcarskiego Kuoni Travel Group Special Traffic. Wykaz największych tour operatorów holenderskich znajduje się w publikacji POT „Informacja o rynkach zagranicznych.

Sprzedażą detaliczną produktu turystycznego zajmowało się do niedawna ok. 1600 agencji będących członkami ANVR (Holenderskiej Federacji Agencji Turystycznych). Prócz tego, sprzedażą usług turystycznych (pakietów) zajmuje się także 500 placówek Rabobank. Ocenia się, że wartość sprzedaży tych punktów stanowi ok. 10% wartości wszystkich pakietów, co oznacza, że jako sieć detaliczna występująca pod wspólną marką handlową Rabobank ma istotny udział w tej działalności. Podobnie, jak w całej Europie wyraźnym trendem jest konsolidacja rynku po stronie podaży w segmencie hurtowników i dużych agencji detalicznych. Z początkiem obecnej dekady liczba agencji zmniejszyła się gwałtownie. Wg danych ETA&TOA w 2002 r. łączna liczba agentów i tour operatorów zmniejszyła się do ok. 1 000. Łączne obroty zrealizowane wspólnie przez agentów i tour operatorów wyniosły w 2002 r. 8,3 mld EUR i były o 3,5% niższe od rekordowego 2000 r. Dawało to jednak holenderskim biurom podróży nie kwestionowane pierwsze miejsce w obrotach przypadających na 1 firmę, które wynosiły 8,4 mln EUR, o ponad 30% więcej, niż w Wlk. Brytanii i Irlandii i 10-krotnie więcej, niż w sąsiedniej Belgii. Świadczy to o wielkiej produktywności jednostek organizacyjnych w Holandii sprzedających usługi turystyczne.

Bardzo szybko wzrasta wartość sprzedaży dokonywana za pośrednictwem internetu. Ocenia się, iż prawie 90% holenderskich użytkowników internetu korzysta z sieci przy zdobywaniu informacji o podróży.

Rysem charakterystycznym rynku jest traktowanie starych i nowych technologii sprzedaży w sposób komplementarny w zależności od rodzaju wyjazdu, jego celu i kupowanej usługi. Szczególnie duży wpływ internetu obserwuje się przy sprzedaży on-line oferty hoteli, linii lotniczych i tych turystycznych atrakcji, które są oferowane bezpośrednio konsumentom. Sprzedawcy detaliczni próbują chronić się przed marginalizacją poprzez oferowanie swoich usług w formie bardziej dostępnej, czyli także on-line. W 2002 r. 50% oferty zagranicznych wyjazdów sprzedane zostało w wyniku bezpośredniej wizyty w agencji, 31% przez telefon, a 14% za pośrednictwem internetu. Wzrasta liczba agentów detalicznych oferujących imprezy „na miarę”, tj. kompletowanie pakietów z usług odpowiadających potrzebom poszczególnych klientów. Wg prognoz znaczenie internetu w rezerwacji i sprzedaży usług turystycznych będzie rosło. Np. 2/3 Holendrów zainteresowanych zwiedzaniem miast w 2004 r. zadeklarowało, że będzie preferować ten sposób rezerwacji przy samodzielnym aranżowaniu swoich podróży zagranicznych.

4. Miejsce rynku holenderskiego w przyjazdach do Polski

4.1. Wielkość przyjazdów

Od połowy lat 90-tych turyści z Holandii stanowili jedną z najbardziej liczących się grup w przyjazdach do Polski z krajów Europy Zachodniej. W 1994 r. ustępowali jeszcze miejsca Francji, ale od 1995 r. zajmowali już pierwsze miejsce. W 10-leciu 1994-2003 wyraźnie zaznacza się podział na 3 okresy: lata 1994-97, kiedy liczba turystów oscylowała na poziomie 340-350 tys. rocznie, lata 1998-2000, kiedy obserwowany był wzrost przyjazdów z poziomu 350 do 400 tys. os., oraz lata 2001-2003 kiedy mieliśmy do czynienia z gwałtownym spadkiem z 400 tys. do 225 tys. W 2003 r. liczba turystów z Holandii była o 34% mniejsza niż 10 lat wcześniej. I wprawdzie nie był to spadek tak głęboki, jak w przypadku turystów z Belgii (ponad 65%), lub Francji (prawie 50%), był on jednak większy, niż ogólny wskaźnik spadku liczby turystów przyjeżdżających ze wszystkich krajów, który wyniósł 27%. Szczegółowe dane o liczbie turystów z Holandii w latach 1994-2003 przedstawia tab. 15, natomiast porównanie krzywej fluktuacji na kilku krajów Europy Zachodniej w tym czasie prezentuje wykres 1.

Tab. 15. Liczba przyjazdów turystów holenderskich do Polski w latach 1994-2003

Rok	l. przyjazdów w tys.	Zmiana % do roku poprzedniego	% udziału w og. liczbie przyjazdów turystów do Polski
1994	340,5		1,81
1995	358,9	5,4	1,87
1996	348,9	-2,8	1,80
1997	347,8	-0,3	1,78
1998	390,4	12,2	2,08
1999	371,3	-4,9	2,07
2000	401,6	8,2	2,31
2001	337,2	-16,0	2,25
2002	302,9	-10,2	2,16
2003	225,0	-25,7	1,64
Zmiana 94-03	-115,5	-33,9	-9,4%

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS

Wykres 1 Zmiany w liczbie przyjazdów turystów z wybranych krajów Europy Zachodniej w latach 1994-2003, w tys. os.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS

Kulminacja ruchu przyjazdowego z Holandii, w wartościach bezwzględnych i względnych, miała miejsce w 2000 r., kiedy to liczba turystów przekroczyła 400 tys, a udział turystów holenderskich w ogólnej liczbie turystów osiągnął 2,31%.

W 2003 r. turyści holenderscy stracili swoją wiodącą pozycję w polskiej turystyce przyjazdowej. Ich liczba znalazła się na statystycznie podobnym poziomie, co turystów z Wlk. Brytanii, Szwecji i Włoch, a niżej niż z Austrii i USA.

W ciągu pierwszych 7 miesięcy 2004 r. odnotowano znaczny wzrost przyjazdów turystów z wiodących rynków Europy Zachodniej. Liczba turystów holenderskich wzrosła o prawie 16%, co stawia ten kraj na równi z Austrią, wyprzedzając nieco wielkość przyjazdów ze Szwecji. Wlk. Brytanii i Włoch, a znacznie przekraczając poziom przyjazdów z Francji. Jeśli tendencje zaobserwowane w ciągu pierwszych miesięcy utrzymają się w II półroczu liczba przyjazdów turystów z Holandii może osiągnąć poziom 260-270 tys. (wzrost o 16-20%), co jednak pozostaje liczbą daleko mniejszą, niż przyjazdy w całym minionym 10-leciu.

4.2. Przyjazdy Holendrów wg granic

W bardzo nierównomiernym stopniu zmieniała się liczba przyjeżdżających z Holandii na poszczególnych granicach. W latach 2000-04 nie uległa ona większym bezwzględnym zamianom na granicy morskiej i wschodniej, przy czym oba te kierunki nie odgrywały i nie odgrywają do tej pory większego znaczenia, stanowiąc niecałe 5% ogólnej liczby przyjazdów.

Liczba przyjeżdżających na lotniskach spadła wprawdzie o ok. 10% w 2003 r. w stosunku do 2000 r., ale udział pasażerów linii lotniczych wzrósł w ogólnej liczbie przyjazdów z 11,7% do 18,7%. Przekraczający granice południową (tj. z Czechami i Słowacją) stanowili 27% wszystkich przyjeżdżających Holendrów i był to udział o 7 pkt. proc. większy niż 4 lata wcześniej. Nastąpił przy tym spadek liczby przekraczających te granice o 1/4. Największy spadek odnotowano na granicy z Niemcami. W wartościach bezwzględnych wyniósł on 154,5 tys. os., a w wartościach względnych 58%. Szczegółowe dane przedstawia tab. 16.

Tab. 16. Przyjazdy Holendrów do Polski wg granic w latach 2000-2003

Granica	Przyjazdy w tys. os.				Zmiana 03/00	Zmiana w % 03/00
		2000	2001	2002			2003
Zachodnia	266,0	189,5	174,4	111,5	-154,5	-58,1
Południowa	81,5	94,1	77,4	60,8	-20,7	-25,4
Wschodnia	5,6	6,2	7,2	8,7	3,1	55,4
Lotniska	47,3	45,9	42,9	42,2	-5,1	-10,8
Morska	1,1	1,6	1,0	1,8	0,7	63,6
Razem	401,6	337,2	302,9	225,0	-176,6	-44,0

Źródło: opracowanie własne, na podstawie danych GUS, Turystyka Polska 2000-2003

Na granicach lądowych ruch holenderski prawie w całości ograniczał się do przejść drogowych. Wielkość przekroczeń na przejściach kolejowych w latach 2002-2003 sięgała zaledwie 10 tys. rocznie. Na granicy z Republiką Czech głównymi przejściami, z których korzystali Holendrzy były Jakuszyce oraz Porajów-Hradek (2,/3 wszystkich przekroczeń). Na granicy z Niemcami ruch skupiał się w 2003 r. przede wszystkim na przejściu Porajów-Zitau, Kołbaskowo i Świecko (także ok. 2/3 wszystkich przekroczeń na granicy zachodniej). Zmalał jednakże drastycznie ruch notowany w Świecku, z 99 tys. w 2000 r. do 19 tys. w 2003 r. Ruch na głównych przejściach z Czechami i Niemcami zmalał w latach 2000-2003 w większym stopniu, niż całość holenderskiego ruchu przyjazdowego na tych granicach. Świadczy to, iż w większym stopniu były wykorzystywane pozostałe przejścia graniczne. Wielkość 80-90 tys. przyjeżdżających, jakie skupiały w latach 2000-2002 główne przejścia na granicy czeskiej i słowackiej wskazuje, iż ok. 20-25% turystów z Holandii odwiedzało Polskę w trakcie wędrówek po środkowo-wschodniej Europie. W tym też segmencie można zauważyć istotny spadek przyjazdów w 2003 r. Spadek w 2004 r. notowanego ruchu na przejściu granicznym w Świecku do 1/5 wielkości z 2000 r. - w pewnym zakresie - daje się tłumaczyć funkcjonującą opinią, iż było to przejście zatłoczone, o dużym ruchu i długim czasie oczekiwania na odprawę. Trudno wykluczyć też inne przyczyny.

4.3. Wydatki turystów holenderskich w Polsce

Charakterystyka zachowań turystów holenderskich na podstawie wyników badań Instytutu Turystyki zasadniczo przedstawiona jest w osobnym rozdziale. Poniższe dane dotyczące wydatków obejmują porównawcze wielkości z lat 1994-2003 oraz podstawowe informacje dotyczące struktury wydatków w 2003 r.

W ujęciu wydatków na całą podróż spadły one z poziomu ponad 300 USD, jaki był osiągany w 1994 r. i w latach 1996-1997 do poziomu 160-180 USD w latach 1999-2002 i do 138 USD w 2003 r. Przy czym, kierunek i skala zmian była zgodna ze zmianami w wydatkach wszystkich badanych turystów bez względu na narodowość. Świadczy to, iż Holendrzy poddawali się tu ogólnym tendencjom, jakie wykazywali wszyscy przyjeżdżający turyści. Ponieważ jednak ich poziom wydatków w początkowym okresie był istotnie wyższy, większa też była procentowa skala spadku. Niemniej w całym dziesięcioleciu średnie wydatki Holendrów były wyższe, niż średnie wydatki ogółu turystów. W poważnym stopniu spadły także wydatki na 1 dzień pobytu, z 47 USD w 1994 r. do 21 USD w 2003 r. I tu podobnie, jak przy wydatkach na cały pobyt spadek w segmencie holenderskim był większy, niż wśród ogółu przyjeżdżających turystów. W latach 1998-2001 oraz w 2003 r. średnie dzienne wydatki Holendrów były niższe niż ogółu turystów. W pozostałym okresie były w różnym stopniu wyższe. Szczegółowe dane przedstawia tab. 17.

Tab. 17. Wydatki Holendrów w trakcie pobytu w Polsce na tle wydatków ogółu turystów w latach 1994-2003 w USD.

Rok	Wydatki na podróż				Wydatki na 1 dn. pobytu
		Holendrów	Ogółu tur.	Holendrzy +/-		Holendrów	Ogółu tur.	Holendrzy +/-
								w USD	w %			w USD	w %
`94	349	211	138	65,4	47	37	10	27,0
`95	237*	174	63	36,2	32*	32	0	0,0
`96	307*	213	94	44,1	48*	39	9	23,1
`97	308*	203	105	51,7	41*	36	5	13,9
`98	236*	200	36	18,0	36*	37	-2	-5,4
`99	180*	159	21	13,2	27*	29	-2	-6,9
`00	164*	137	27	19,7	24*	25	-1	-4,0
`01	177	136	41	30,1	26	28	-2	-7,1
`02	177	132	45	34,1	29	29	0	0,0
`03	138	114	24	21,1	21	24	-3	-12,5
Zmiana w USD	-211	-97			-26	-13
Zmiana w %	-60,6	-46,0			-55,3	-35,1

Źródło: publikowane i niepublikowane wyniki badań IT.

* - w latach 1995-2000 badania ujmowały wspólną kategorię dla mieszkańców Holandii, Belgii i Luksemburga..

Nałożenie się w latach 1994-2003 zjawiska spadku ogólnej liczby przyjazdów holenderskich z wyraźnym obniżeniem się poziomu ich jednostkowych wydatków skutkowało skumulowanym efektem w postaci spadku wpływów z tego rynku. Wg szacunku Instytutu Turystyki zmniejszyły się one z poziomu ca 120 mln USD w 1994 r. do ok. 31 mln w 2003 r. Szacunkowe wielkości przedstawia wykres 2.

Wykres 2. Szacunkowe wielkości wpływów od turystów holenderskich w latach 1994-2003 w mln USD

Źródło: szacunki Instytutu Turystyki na podstawie badań

Dane wykresu wskazują, iż o ile w 1994 r. wpływy od turystów holenderskich stanowiły 3,3% wpływów z turystyki przyjazdowej do Polski, tj. znacznie powyżej ich udziału procentowego w ruchu turystycznym, to w 2003 r. zmniejszyły się do 1,9%, przy udziale w ruchu turystycznym na poziomie 1,6%. Tak więc, znaczenie wpływów holenderskich pozostało na minimalnie wyższym poziomie, niż ich udział w ruchu turystycznym mimo znacznego spadku zarówno przyjazdów, jak i wpływów.

Na podstawie badań szacujących wydatki Holendrów na podróż i 1 dzień pobytu dokonywane jest także obliczenie wydatków w wybranych grupach przyjeżdżających w zależności od celu podróży. Wyniki uzyskane w 2003 r. wskazują, iż największą sumę na podróż i na 1 dzień wydatkują przyjeżdżający w celach typowo turystycznych, odpowiednio w USD: 200 i 29. Przyjeżdżający w sprawach służbowych: 141 i 29 USD, a odwiedzający krewnych bądź znajomych, mimo, że średnio ich pobyt trwa najdłużej wydają 80 USD podczas wizyty w Polsce i 10 USD na każdy dzień pobytu.

Oceniając wielkość 29 USD wydatkowany na każdy dzień pobytu w przypadku pobytów typowo turystycznych wypada nie tylko dokonać oceny tej wielkości w wartościach bezwzględnych, uznając ją za zbyt niską w stosunku do stanu pożądanego, a także istotnie niższą niż w latach wcześniejszych. Podane w poprzednim rozdziale wielkości wydatków Holendrów w różnych krajach wskazują, iż np. we Francji, będącej najbardziej popularną destynacją wyjazdową w celach wypoczynkowych, do której Holendrzy udają się głównie samochodami, średnie dzienne wydatki/os. kształtowały się w 2002 r. na poziomie ok. 36-37 USD. Na tym tle wskaźnik polski nie jest drastycznie różny.

5. Holendrzy w polskiej bazie noclegowej

5.1. Charakterystyka ogólna

Holendrzy nie stanowią w polskiej bazie noclegowej grupy mającej wiodącą pozycję. Liczba korzystających z Obiektów Noclegowych Zbiorowego Zakwaterowania (ONZZ), nawet w latach najwyższego poziomu przyjazdów, nie przekraczała 100 tys. Jednakże, rzeczą charakterystyczną jest, iż o ile liczba turystów przyjeżdżających spadła drastycznie w latach 2000-2003, o tyle liczba korzystających z ONZZ utrzymywała się w tym czasie na mniej więcej tym samym poziomie. Świadczy to, iż ta część turystów, która korzysta z ONZZ była znacznie mniej wrażliwa na czynniki wpływające na pogorszenie koniunktury i spadek popytu, niż miało to miejsce w pozostałych grupach turystów holenderskich (podobne zjawisko zaobserwowano dla przyjazdów z Francji, Belgii, Rosji i Niemiec).

Najważniejszym rodzajem bazy noclegowej zbiorowego zakwaterowania, z której korzystali Holendrzy były - podobnie, jak w przypadku wielu innych krajów Europy Zachodniej - hotele. Udział korzystających z hoteli, w stosunku do liczby korzystających ze wszystkich rodzajów ONZZ wahał się w latach 2000-2003 na poziomie 73-74%. Stanowiło to jednocześnie 2,7-2,8% liczby wszystkich cudzoziemców korzystających z hoteli. Dane o liczbie korzystających z całej bazy noclegowej ONZZ, w tym z hoteli w latach 2000-2003 przedstawia tab. 18.

Jak wskazują dane tab. 18 sytuacja w zakresie popytu na usługi noclegowe (w tym hotelowe) wśród turystów holenderskich w Polsce - w przeciwieństwie do liczby przyjazdów - wykazywała tendencje stabilne przy niewielkim wzroście liczby korzystających. Tym samym, przy znacznym spadku liczby turystów przyjeżdżających, wzrastał procent udziału tych Holendrów, którzy korzystali z hoteli i innych ONZZ. W odniesieniu do hoteli udział

Tab. 18. Liczba turystów holenderskich korzystających z obiektów noclegowych zbiorowego zakwaterowania, w tym z hoteli oraz udział Holendrów w ogólnej recepcji hotelowej w Polsce w latach 2000-2003

Wybrane wskaźniki popytu na usługi noclegowe	2000	2001	2002	2003	Zmiana % 03/00
l. korzystających w tys. z ONZZ	91,2	89,4	91,4	96,7	6,0
l. korzystających w tys. z hoteli	67,3	65,3	66,8	71,9	6,8
% korzystających z hoteli do og. korzystających z ONZZ	73,8	73,0	73,1	74,4	X
% udziału Holendrów w ogólnej recepcji hotelowej tur. zagr.	2,8	2,7	2,7	2,8	X

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS

ten wzrósł dla Holendrów z niecałych 17% do ponad 30%. Podobną zmianę proporcji dało się zaobserwować w przypadku turystów z Francji i Belgii. Dane dla Holandii i 3 innych krajów Europy Zachodniej przedstawia tab. 19.

Tab. 19. Udział procentowy liczby korzystających z hoteli do ogólnej liczby turystów przyjeżdżających do Polski z wybranych krajów Europy Zachodniej w latach 2000-2003

Kraj	2000	2001	2002	2003	Zmiana w pkt. proc. 03/00
Holandia	16,8	19,4	22,1	32,0	15,2
Belgia	20,4	29,7	38,1	54,6	34,2
Francja	34,6	47,6	54,3	67,0	32,4
Wlk. Brytania	63,3	64,2	68,8	71,0	7,7

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS

Z jednej strony może to wskazywać, iż Polska pozostaje w kręgu zainteresowania jako destynacja przyjazdowa dla tych, którzy korzystają z bazy ONZZ, z drugiej zaś, że straciła na swej atrakcyjności głównie wśród tych, którzy z takiej bazy nie korzystali. Oznaczać to może także brak wystarczająco atrakcyjnych propozycji programowych w polskiej ofercie, dających jednocześnie gwarancje alternatywnych - w stosunku do tradycyjnych - form zakwaterowania. Teza ta w pewnym stopniu koresponduje z wnioskami płynącymi z analizy zachowań się turystów holenderskich w trakcie wyjazdów wypoczynkowych za granicę, jakie zostały przedstawione w rozdziale poświęconym temu zagadnieniu.

W latach 2000-2003 niewielkim zmianom uległa także liczba udzielonych noclegów turystom holenderskim, tak w całej bazie ONZZ, jak i w hotelach. We wszystkich obiektach zbiorowego zakwaterowania liczba udzielonych noclegów wzrosła ze 185,9 tys. do 192,2 tys, tj. o 3,4%, a w hotelach ze 125,9 tys do 132,8 tys. tj. o 5,5%, co jak na 4-letni okres jest wzrostem statystycznie niewiele znaczącym.

Średnia długość pobytu we wszystkich obiektach NZZ w latach 2000-2003 nie zmieniła się i wynosiła 2 noce, natomiast w hotelach 1,8 nocy, także przy zasadniczo tym samym poziomie w całym okresie. W przypadku hoteli dla innych istotnych dla Polski rynków turystycznych przeciętna długość pobytu w obiekcie była nieco dłuższa. W 2002 r. dla Niemców wynosiła 2,05, dla Brytyjczyków 2,1, dla Włochów 2,1, choć dla Francuzów i Austriaków pozostawała na podobnym poziomie 1,8 nocy.

5.2. Struktura pobytów Holendrów wg rodzajów bazy

Jak wspomniano wyżej ¾ turystów holenderskich korzystających z ONZZ wybierało hotele. Uwzględniając całą bazę typu hotelowego (tj. łącznie z motelami i pensjonatami) udział ten wynosił 78%. Z pozostałych typów bazy noclegowej tylko kempingi, z udziałem ponad 8% (wśród ogółu korzystających z ONZZ) cieszyły się ich większym zainteresowaniem. Wielkości te i relacje do ogółu przyjeżdżających turystów przedstawia wykres 3.

Wykres 3. Liczba turystów holenderskich w Polsce oraz liczba korzystających z hoteli i innej bazy ONZZ w 2003 r.; dane w tys. os.

Źródło: opracowanie własne na podstawie niepublikowanych danych GUS

Liczba korzystających z kampingów, acz nieznaczna w kategoriach bezwzględnych, potwierdza relatywnie duże zainteresowanie Holendrów taką formą aktywnego wypoczynku, która wiąże się z nocowaniem na kempingach, kontaktem z naturą, wykorzystaniem własnego sprzętu transportowo-kempingowego, sprzyjając przy tym oszczędnościom i racjonalizacji wydatków na podróż i pobyt. Dostrzec w tym można, choć w ograniczonym zakresie, wyróżniki charakterystyczne dla wyjazdowej turystyki holenderskiej przedstawione w rozdziałach wcześniejszych. Jednakże bezwzględna wielkość zjawiska (8 tys. w 2003 r., a w 2000 r., tj. w okresie kulminacji przyjazdów do Polski liczba korzystających była niższa - 6,5 tys.) wskazuje, iż polska oferta kampingowa pozostaje atrakcyjna dla znikomego odsetka przyjeżdżających. Może to wynikać ze stosunkowo krótkiego sezonu kampingowego w Polsce, a także ze zbyt słabej (mało przekonywującej) promocji tego fragmentu polskiej oferty na rynku holenderskim.

Analizując strukturę pobytu Holendrów w bazie hotelowej wg preferowanych kategorii, dostrzec można pewien „naturalny” charakter tych wyborów. Prawie połowa korzystających wybierała w 2003 r. hotele 3*, ok.. ¼ hotele wyższych i tyle samo hotele niższych kategorii, choć nieco częściej wybierano hotele 5*, niż hotele 1* i bez kategorii. Szczegółowe dane przedstawia wykres 4.

Wykres 4. Udział procentowy Holendrów korzystających z hoteli wg kategorii w 2003 r.

Źródło: opracowanie własne na podstawie niepublikowanych danych GUS,

Przewaga obiektów 3* nad pozostałymi kategoriami hoteli świadczy, iż ten rodzaj bazy (poziom usług i cen) w największym stopniu odpowiada potrzebom tych turystów holenderskich, którzy z bazy hotelowej korzystali (a szerzej ONZZ, biorąc pod uwagę udział hoteli w ogóle).

5.3. Struktura terytorialna korzystania z bazy noclegowej

Biorąc pod uwagę ogólną liczbę korzystających z bazy ONZZ w 2003 r. na podstawie dostępnych danych możemy stwierdzić, iż 2/3 korzystających koncentrowało się w stolicach województw i innych ośrodkach skupiających znaczny ruch turystyczny nie będących stolicą (takich, jak: Gorzów Wlkp., Toruń, Zakopane, Częstochowa, Gdynia, Sopot).

Korzystanie przez Holendrów z bazy ONZZ wg województw rozkłada się wybitnie nierównomiernie. Na 4 województwa Polski Zachodniej (Dolnośląskie, Zachodniopomorskie, Lubuskie i Wielkopolskie) przypada ponad 1/3 korzystających, podobnie, jak łącznie ujmowane Mazowsze i Małopolska. Ogółem w tych 6 regionach skupia się 75% wszystkich korzystających. Natomiast w 6 regionach Polski Wschodniej i Środkowej (tj. Podlasia, Lubelskiego, Podkarpackiego, Warmińsko-Mazurskiego, Świętokrzyskiego i Łódzkiego, ale bez Mazowsza) udział korzystających nie przekracza 10%. Oznacza to, iż Holendrzy swoją aktywność przy korzystaniu z polskiej bazy ograniczają zasadniczo do terenów na zachód od Wisły nie włączając do tego Łódzkiego i Świętokrzyskiego. Odrębnie należy rozpatrywać Mazowsze, gdzie z uwagi na funkcje Warszawy skupia ona 96% wszystkich korzystających z ONZZ z terenu Mazowsza.

W układzie regionalnym w bardzo różnym stopniu kształtują się relacje pomiędzy liczbą korzystających z noclegów w głównych miastach i poza nimi. Przedstawia to tab. 20.

Tab. 20 Ogólna liczba i udział % korzystających z noclegów w ONZZ w głównych miastach województw i poza nimi w 2003 r.

Województwo	l. korzyst. og. w tys.	% korzyst. w gł. miastach	% korzyst. poza gł. miastami	Miasta wyodrębnione
Mazowieckie	22,80	95,6	4,4	Warszawa
Małopolskie	14,10	82,3	17,7	Kraków, Zakopane
Wielkopolskie	11,50	53,0	47,0	Poznań
Dolnośląskie	9,90	51,5	48,5	Wrocław
Zachodniopomorskie	7,00	67,1	32,9	Szczecin
Lubuskie	6,70	17,9	82,1	Zielona Góra, Gorzów Wlkp.
Pomorskie	6,40	68,7	31,3	Gdańsk, Gdynia, Sopot
Śląskie	4,20	40,5	59,5	Katowice, Częstochowa
Kujawsko-Pomorskie	3,00	65,0	35,0	Bydgoszcz, Toruń
Łódzkie	2,50	68,0	32,0	Łódź
Opolskie	2,00	50,0	50,0	Opole
Warmińsko-Mazurskie	1,95	25,6	74,4	Olsztyn
Podlaskie	1,80	27,8	72,2	Białystok
Lubelskie	1,35	55,6	44,4	Lublin
Podkarpackie	1,00	15,0	85,0	Rzeszów
Świętokrzyskie	0,50	40,0	60,0	Kielce
Polska razem	96,7	65,5	34,5

Źródło: opracowanie własne na podstawie niepublikowanych danych GUS

Dane tabeli pozwalają na wyodrębnienie 3 grup regionów:

• o stosunkowo wysokim lub bardzo wysokim udziale korzystania z bazy w głównych miastach (Mazowsze, Małopolska, Pomorze, Zachodniopomorskie, Kujawsko-Pomorskie i Łódzkie),

• o stosunkowo wysokim lub bardzo wysokim udziale korzystania z bazy poza głównymi miastami (Lubuskie, Warmińsko-Mazurskie, Podlaskie, Podkarpackie,

• o względnej równowadze przy stosunkowo wysokiej liczbie korzystających (Wielkopolska, Dolny Śląsk).

Proporcje te świadczą o względnej wewnątrzregionalnej atrakcyjności poszczególnych terenów, a pewnym zakresie, mogą być też odzwierciedleniem motywów podróży turystów do danego województwa. Na odrębną uwagę zasługuje sytuacja na Dolnym Śląsku i w Wielkopolsce, gdzie przy znacznej liczbie korzystających (łącznie przekracza ona 20% wartości dla całej Polski) mniej więcej tyle samo korzysta z noclegów w stolicach tych regionów, jak i poza nimi. Świadczy to o funkcjonowaniu na tych obszarach bazy noclegowej spełniających oczekiwania turystów z Holandii i na tyle dużej atrakcyjności turystycznej, by warto było skorzystać z noclegów w tych województwach poza Wrocławiem i Poznaniem.

Odrębnym zagadnieniem i trudnym do weryfikacji pytaniem jest wykorzystywanie prowincjonalnej bazy wielkopolskiej i dolnośląskiej w przejazdach tranzytowych przez Polskę między Czechami i Niemcami. Jednakże i ten segment ruchu przyjazdowego powinien budzić zainteresowanie w fazie promocji i organizacji pobytu Holendrów w Polsce.

Korzystanie z hoteli w poszczególnych województwach przybiera zróżnicowane wartości od 44% w Podlaskim do ponad 95% w Mazowieckim, przy czym dla większości regionów jest to wskaźnik nieco niższy, niż dla całej Polski. Agregacja w przedziałach przedstawia się następująco:

• powyżej 90% - Mazowieckie

• w przedziale 80-90% - Łódzkie, Opolskie, Świętokrzyskie, Warmińsko-Mazurskie

• w przedziale 70-79% - Kujawsko-Pomorskie, Wielkopolskie

• w przedziale 60-69% - Dolnośląskie, Lubelskie, Lubuskie, Małopolskie, Podkarpackie, Pomorskie, Zachodniopomorskie, Pomorskie

• w przedziale 50-59% - Śląskie,

• poniżej 50% - Podlaskie

Wielkości te wskazują, iż brak jest wyraźnych zależności między ogólna liczbą korzystających, a korzystających z hoteli, jak też pomiędzy korzystaniem z noclegów w głównych miastach i poza nimi. Mamy tu do czynienia z nałożeniem się na siebie szeregu czynników podażowych i popytowych, których powyższe wielkości są wypadkową. Warto dodać, iż najwyższy wskaźnik korzystania z hoteli (100%) mają takie miasta, jak Bydgoszcz, Gdynia, Rzeszów, Białystok, Kielce i Olsztyn. Natomiast najniższe wskaźniki mają Zakopane (26,7%), Sopot (30,8%), Częstochowa (33,3%), Toruń (69%), co świadczy o istnieniu w tych miastach liczącej się dla Holendrów oferty noclegowej obiektów innych, niż hotele.

6. Charakterystyka przyjazdów holenderskich do Polski

Wielkość przyjazdów holenderskich do Polski pozwala na wyodrębnienie tej grupy narodowościowej w badaniach ankietowych turystów zagranicznych prowadzonych przez Instytut Turystyki jako statystycznie istotnego segmentu. Z drugiej jednak strony, nie zawsze ruch uchwycony w próbie badanej odpowiada strukturze wszystkich przyjeżdżających. W tym rozdziale przedstawione zostały główne cechy charakteryzujące badaną zbiorowość Holendrów na tle wyników dla całej próby oraz zmiany jakie zaszły w obu tych przekrojach w latach 2000-2003. Tam gdzie to było możliwe i uzasadnione dane dla Polski zostały skonfrontowane z wynikami badań brytyjskich obejmującymi turystów holenderskich.

6.1. Długość pobytu i organizacja podróży

Jak wykazano wcześniej, długość pobytu w Polsce (wg liczby spędzonych nocy) w okresie 1994-2003 była dla turystów holenderskich większa, niż dla ogółu przyjeżdżających. Ma to źródło głównie w liczniejszych pobytach obejmujących 4-7 nocy i znacznie rzadszych pobytach krótkich - do 3 nocy, w stosunku do ogółu przyjeżdżających. Pobyt od 4 do 7 nocy to najczęściej wskazywana długość pobytu na przestrzeni ostatnich lat, o wyraźnie rosnącym udziale (do 2/3 w 2003 r.). Dodać jednak należy, iż pobyty dłuższe (7 nocy i więcej) choć zmniejszyły swój udział wśród ogółu przyjeżdżających turystów znacznie w większym stopniu zmniejszyły się w przypadku Holendrów. Różnica w pkt. proc. zmniejszała się systematycznie z 13 pkt. w 2000 r. do 2,5 pkt. w 2003 r. Szczegółowe dane prezentuje tab. 21.

Tab. 21. Procentowa struktura długości pobytu Holendrów (l. nocy) na tle ogółu turystów zagranicznych na podstawie badań ankietowych IT w latach 2000-2003

Długość pobytu	2003		2002		2001		2000
		Og. turystów	Holendrzy	Og. turystów	Holendrzy	Og. turystów	Holendrzy	Og. Turystów	Holendrzy
1-3 noce	52,4	17,9	56,5	25,9	46,4	28,3	48,4	22,8
4-7 nocy	36,1	68,5	32,0	58,5	37,9	52,0	35,6	49,1
8-28 nocy	11,1	13,6	11,3	15,6	15,3	19,7	15,2	28,2
ponad 28 nocy	0,4	0,0	0,3	0,0	0,5	0,0	0,9	0,0
śr. dł. pobytu	4,1	5,4	3,9	5,4	4,5	5,3	4,8	5,9

Źródło: wyniki badań ankietowych IT; opracowanie własne

Na podstawie danych tab. 21 można mówić o pewnej zmianie typowego pobytu Holendrów w latach 2000-2003. Z rozkładu, w którym prawie połowę pobytów stanowiły przyjazdy obejmujące 4-7 nocy, a po mniej więcej ¼ przyjazdy krótsze i dłuższe (z przewagą tych ostatnich) w 2000 r., w 2003 r. dominujący stał się pobyt 4-7 (ponad 2/3 badanych) z niewielką przewagą pobytów najkrótszych nad dłuższymi. Jeśli uwzględnimy fakt istotnego spadku przyjazdów ogółem z rynku holenderskiego, tym bardziej istotny wydaje się spadek przyjazdów dłuższych (8-28 nocy) w liczbach bezwzględnych. W Wlk. Brytanii średnia długość pobytu Holendrów obejmowała 3,1 nocy w 2000 r. i 3,2 nocy w 2001 r., tak więc były to przeciętnie pobyty nieco krótsze, niż w Polsce.

W zakresie organizacji podróży, wśród turystów holenderskich, podobnie, jak i wśród ogółu turystów, dominowały pobyty organizowane samodzielnie, przy czym w każdym kolejnym roku dla Holendrów był to odsetek nieco niższy niż dla ogółu, niezależnie od fluktuacji rok do roku. Dodać trzeba, iż w obu kategoriach brak jest wyraźnego trendu w ostatnich latach. Usługi zakupywane w całości lub w części przed wyjazdem deklarowało kilkanaście % badanych i było to z reguły (poza 2001 r.) nieco więcej niż wśród ogółu. Łączny odsetek wskazań na te formy organizacji pobytu był następujący (w nawiasach wartości dla ogółu badanych): 2000 r. 18,2% (10,9%), 2001 r. 8,0% (8,6%), 2002 r. 18,0% (11,1%), 2003 r. 11,3% (8,1%).

6.2. Podstawowy cel pobytu i sposób spędzenia czasu

Najczęściej wskazywane cele pobytu Holendrów (podobnie, jak i turystów innych narodowości) to: motywy turystyczno-wypoczynkowe, odwiedziny u krewnych i znajomych oraz interesy. W przypadku Holendrów stanowiły one 80-90% wszystkich wskazywanych celów podróży. Cele pozostałe, takie jak np. tranzyt bądź zakupy, których udział dla całej badanej próby wahał się w latach 2000-2003 na poziomie 15-22%, można uznać za statystycznie nieistotne. Daje się przy tym zaobserwować relatywny spadek celu turystyczno-wypoczynkowego (z 43% w 2000 r. do 32%) i wzrost udziału odwiedzin krewnych i znajomych. Przy uwzględnieniu spadkowego trendu ogólnej liczby przyjazdów holenderskich wskazuje to, iż motyw odwiedzin można uznać za znacznie bardziej stabilny niż pozostałe, natomiast spadek znaczenia motywu turystyczno-wypoczynkowego za znacznie bardziej istotny, niż wynikałoby to tylko ze spadku względnego udziału. Z drugiej strony, cel turystyczno-wypoczynkowy w każdym badanym okresie przez turystów holenderskich był wskazywany częściej niż przez ogół badanych turystów. I tak w 2000 r. było to 43,4% (24,1%), w 2001 r. 31,4% (25,0%), w 2002 r. 37,8% (23,4%), a w 2003 r. 32,2% (27,0%). Na poziomie ok. ¼ wskazań pozostawał motyw przyjazdu w interesach (poza rokiem 2001, który można traktować jako odchylenie przypadkowe) i był to poziom zbliżony do struktury ogółu.

Konfrontując te dane ze wskazaniami na sposób spędzania czasu podczas pobytu w Polsce zaobserwować możemy niewielkie znaczenie takich form, jak pobyt w górach, nad jeziorami, nad morzem, czy turystyki kwalifikowanej. Łączny odsetek wskazań na te miejsca pobytu wśród Holendrów nie przekraczał w latach 2000-2003 10%, choć były to wielkości nieznacznie większe, niż w odniesieniu do wszystkich badanych. Sposobem dominującym było spędzanie czasu w miastach i można domniemywać, iż tam właśnie Holendrzy realizowali swoje najczęściej wskazywane cele podróży. Drugim najbardziej popularnym sposobem spędzania czasu był pobyt na wsi. Bardzo zróżnicowany był udział objazdów po kraju, od mniej niż 5% w 2003 i 2001 r. do ok. 13% w 2002 i w 2000 r. Może to świadczyć nie tyle o gwałtowanie zmieniających się preferencjach turystów, co o pewnych metodologicznych kłopotach w wyodrębnieniu i statystycznym uchwyceniu tego zjawiska.

6.3. Struktura przyjazdów w interesach

Wyżej wskazano, iż liczącym się celem pobytu w Polsce są interesy. Z uwagi na ważność turystyki biznesowej dla rynku turystycznego w badaniach dokonywana jest bardziej szczegółowa segmentacja tego zjawiska. Uwzględniając różne przyczyny podróży biznesowych duże znaczenie dla turystów holenderskich w 2003 r. miały interesy załatwiane w imieniu firm oraz udział w kongresach i konferencjach. Na obie te grupy przypadało prawie 2/3 wszystkich wskazań osób przyjeżdżających w interesach. Był to odsetek znacząco wyższy niż dla ogółu badanych. Natomiast niższy był odsetek Holendrów załatwiających interesy samodzielnie. Było takich wskazań mniej, odwrotnie niż dla ogółu, od udziału w targach i wystawach. W okresie 4-letnim brak jest jednak jednoznacznych trendów wskazujących na kierunek zmian, a wahania rok do roku są znaczne. Dane dla 2003 r. dla ogółu badanych i Holendrów przedstawia tab. 22.

Tab. 22. Struktura przyjazdów do Polski w interesach wśród badanej całej próby i Holendrów w 2003 r.

Cel przyjazdu	% wskazań wśród ogółu badanych	% wskazań wśród ogółu badanych Holendrów	Uwagi dot. Holendrów w okresie 2000-2003
Interesy w imieniu firm	23,7	33,4	Trend wzrostowy ze spadkiem w 01; 02-03 odsetek większy niż wśród ogółu
Udział w kongresach i konferencjach	14,3	31,5	Odsetek znacznie wyższy niż wśród ogółu we wszystkich latach; bardzo silne wahania rok do roku
Udział w targach	11,3	17,2	Trend wzrostowy w całym okresie
Samodzielnie prowadzone interesy	34,4	10,0	Znacznie mniejszy udział niż wśród ogółu; poza 02 r. trend malejący
Inne służbowe	5,6	7,9	Odsetek nieznacznie wyższy niż wśród ogółu, z wyjątkiem 02, kiedy znacznie wyższy
Transport	9,6	0,0	W latach 00-02 wartości widoczne, choć nie przekraczające 10%
Brak danych	1,2	0,0
Razem	100,0	100,0

Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań IT w latach 2000-2003

6.4. Geografia pobytów

Holendrzy stanowią wśród odwiedzających Polskę turystów na tyle liczna grupę, iż ich udział w badanej próbie pozwala na ogół na wyciąganie wniosków o ich cechach i zachowaniach w oparciu o analizę statystyczną. Jednakże, w przypadku rozkładu geografii pobytów w układzie 16 województw wnioski mogą być tylko bardzo ograniczone. Stosunkowo dynamiczne zmiany w stosunku rok do roku, jak i odchylenie od wartości dla całej badanej zbiorowości turystów, świadczą raczej o niedoskonałości narzędzi i metod badawczych, niż o rzeczywistych stanach i zmianach w geografii pobytu Holendrów w Polsce. Stąd, odmiennie niż przy pozostałych profilach, w tym wypadku posłużono się metodą średniej wskazań z lat 2000-2003 dla Holendrów i średniej wskazań w całej próbie, co pozwala na „zaokrąglenie” rocznych wahnięć i lepsze uchwycenie podobieństw i różnic w obszarach preferowanych przez obie grupy. Podobną procedurę zastosowano dla najczęściej odwiedzanych miast.

Tab. 23. Najczęściej odwiedzane województwa i miasta w Polsce w latach 2000-2003 na podstawie wieloletniej średniej wskazań w grupie turystów z Holandii i ogółu badanych turystów; wyniki badań ankietowych

Województwo	% wskazań jako na teren odwiedzany przez ogół badanych	% wskazań jako na teren odwiedzany przez Holendrów	+/- Holendrzy	Miasto	% wskazań jako na teren odwiedzany przez ogół badanych	% wskazań jako na teren odwiedzany przez Holendrów	+/- Holendrzy
Mazowieckie	29,9	27,1	-2,8	Warszawa	22,7	18,8	-3,9
Wielkopolskie	10,7	20,6	9,9	Poznań	5,0	11,1	6,1
Łódzkie	8,6	12,0	3,4	Kraków	5,6	5,3	-0,3
Kujawsko-Pomorskie	5,0	9,2	4,2	Łódź	5,0	4,4	-0,6
Małopolskie	7,2	7,8	0,6	Wrocław	3,2	3,3	0,1
Pomorskie	5,5	6,7	1,2	Gdańsk	3,1	3,3	0,2
Warmińsko-Mazurskie	7,2	6,2	-1,0	Białystok	2,5	1,9	-0,6
Dolnośląskie	6,9	6,0	-0,5	Częstochowa	1,5	1,8	0,3
Śląskie	3,9	5,7	1,8	Szczecin	2,2	1,2	-1,0
Świętokrzyskie	2,9	4,4	1,5	Katowice	1,4	1,1	-0,3
Lubelskie	11,2	3,6	-7,6	Lublin	4,0	0,9	-3,1
Podlaskie	6,8	3,5	-3,3
Zachodnio-pomorskie	5,7	3,1	-2,6
Opolskie	1,7	2,5	0,8
Lubuskie	1,5	1,1	-0,4
Podkarpackie	2,4	0,6	-1,8

Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań IT w latach 2000-2003

Dane tab. 23 wskazują, iż głównym zainteresowaniem Holendrów w latach 2000-2003 cieszyły się tereny woj. mazowieckiego, wielkopolskiego, łódzkiego i kujawsko-pomorskiego. Wskazywało na nie ponad 2/3 badanych. Wszystkie one - z wyjątkiem mazowieckiego - były też bardziej popularne wśród Holendrów, niż wśród ogółu badanych. Natomiast znaczne obszary kraju, tak wschodniej, jak i zachodniej Polski były wskazywane incydentalnie (poniżej 5% wskazań), w tym wszystkie woj. tzw. ściany wschodniej (lubelskie, podkarpackie, podlaskie).

Mimo, iż jak wspomniano wyżej pobyt w miastach deklarowało w 2003 r. ponad ¾ badanych Holendrów (a w całym okresie 2000-2003 nie było to mniej niż ½) tylko dwa miasta: Warszawa i Poznań uzyskały bardziej znaczące odsetki wskazań, przekraczające 10% przy średniej 4-letniej. Takie miejskie centra turystyczne, jak Kraków, Gdańsk, Wrocław wskazywane były stosunkowo rzadko, choć nie odbiegało to zbytnio od wyników dla całej próby badanych turystów. Świadczyć to może o stosunkowo dużym zainteresowaniu pobytami w innych miastach i miejscowościach niż wymienione w ankiecie.

Konfrontując wyniki badań ankietowych z liczbą korzystających z bazy noclegowej ONZZ można sformułować następujące wnioski:

• Holendrzy stosunkowo częściej wskazywali na obszary Wielkopolski i Łódzkiego, jako tereny odwiedzane niż wynikałoby to z wykorzystania ONZZ; w pewnym stopniu dotyczy to także Kujawsko-Pomorskiego; może to świadczyć o korzystaniu w tych województwach w większym stopniu z innego rodzaju zakwaterowania

• Holendrzy stosunkowo rzadziej wskazywali obszary Dolnego Śląska, Lubuskiego i Zachodniopomorskiego, a także Małopolski jako na tereny odwiedzane niż wynikałoby to z wykorzystania ONZZ; oznacza to, iż te województwa zachodniej Polski mogli wykorzystywać tylko jako tranzytowe miejsca noclegów przy podróży z/do innych regionów lub, jak w przypadku Małopolski braku innych możliwości noclegowych niż ONZZ.

6.5. Główne miejsca noclegów

Podobnie, jak w całej badanej próbie, w przypadku Holendrów najczęściej wskazywanym rodzajem noclegów były hotele i motele. Należy jednak dodać, że w latach 2001-2003 był to odsetek niższy niż w wszystkich badanych. Istotną część stanowiły noclegi u krewnych i znajomych, a uzupełnieniem były noclegi w pensjonatach. Badania nie potwierdzają znaczącego udziału kampingów jako miejsca noclegów, na co wskazuje analiza danych korzystania z bazy ONZZ. Strukturę korzystania z miejsc noclegowych wg głównych form zakwaterowanie w latach 2000-2003 przestawia tab. 24

Tab. 24. Główne rodzaje miejsc noclegowych turystów holenderskich i ogółu turystów zagranicznych w Polsce w latach 2000-2003; odsetek wskazań na podstawie badań ankietowych Instytutu Turystyki

Główne miejsca noclegów	2003		2002		2001		2000
		Ogółem turystów	Holendrzy	Ogółem turystów	Holendrzy	Ogółem turystów	Holendrzy	Ogółem turystów	Holendrzy
Hotele, motele, pensjonaty	59,3	52,8	52,1	61,0	56,6	60,6	55,1	63,0
Noclegi u krewnych /znajomych	26,2	36,5	22,7	19,8	20,6	18,2	17,8	15,0
Pozostała baza	13,9	4,3	23,8	9,6	20,6	11,4	24,8	16,6
Brak danych	0,6	6,4	1,4	9,6	2,2	9,8	2,3	5,4

Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań IT w latach 2000-2003

Malejący udział bazy typu hotelowego oraz pozostałej bazy ONT, a wzrastający udział noclegów u krewnych i znajomych mógłby świadczyć, iż właśnie w tym pierwszym segmencie mamy do czynienia ze słabnącym popytem wyrażającym się zmniejszeniem liczby przyjazdów holenderskich do Polski. Jednakże, hipotezy tej nie potwierdzają liczby korzystających z bazy ONZZ prezentowane wcześniej, które na taki spadek nie wskazują. Innym wyjaśnieniem jest niedoskonałość narzędzi statystycznych badających zjawiska, tak przy badaniach ankietowych, jak i przy zbieraniu danych o korzystaniu z bazy noclegowej.

6.6. Uwagi krytyczne i środki transportu

Najbardziej wyraźnym trendem jest rosnący odsetek wskazań na warunki dojazdu. Biorąc pod uwagę ogólne preferencje Holendrów w korzystaniu z samochodu przy podróżach wypoczynkowych i strukturę tego ruchu przy przyjazdach do Polski (dane o przekroczeniach granicy) trzeba dostrzec wagę i skutki takich ocen dla postrzegania Polski, jako destynacji turystycznej. Warunki dojazdu krytykowało w ostatnim roku już prawie 30% badanych.

Natomiast do zjawisk pozytywnych należy zaliczyć zmniejszający się odsetek krytycznych uwag o:

• stanie sanitarnym (z 22% w 2000 r. do 13% w 2003 r., a w latach 02-03 krytyka ta była rzadziej występująca niż wśród ogółu badanych);

• brak informacji (z 14,5% w 2000 r. do 2% we 2003 r.),

• niski standard usług (z 20,4% w 2000 r. do 5% w 2003 r.)

• stanie bezpieczeństwa (z 15% w 2000 r. do 3,5% w 2003 r., choć wartość tej ostatniej liczby może być wynikiem jednorocznego wahnięcia)

Z kolei, odsetek tych, którzy nie krytykowali niczego wzrósł z 22% do ponad 53%. Istotny w ocenie postrzegania naszego kraju przez Holendrów jest także fakt, iż krytyczne uwagi o stanie sanitarnym, braku informacji, niskim standardzie usług i stanie bezpieczeństwa są przez nich zgłaszane w ostatnich latach (2002-2003) rzadziej niż przez ogół turystów, co oznacza, że wizerunek w tej grupie narodowościowej uległ znaczącej poprawie.

Zmiana rozkładu uwag krytycznych dowodzi także, iż o ile w sprawach zależnych przede wszystkim od usługodawców, władz samorządowych, bądź branży turystycznej jako całości (poprawa informacji) nastąpiła widoczna poprawa, o tyle w kwestii warunków dojazdu, a więc zależnych od administracji państwowej nastąpiło pogorszenie.

Przedstawiona wyżej ewolucja ocen w latach 2000-2003 nie wyjaśnia i nie może wyjaśniać spadku liczby przyjazdów z tego kierunku. W odpowiedzi na takie pytania powinny pomóc badania wśród tych, którzy nie przyjeżdżają lub przestali przyjeżdżać.

Z uwagi na specyfikę metodologii badań granicznych uzyskiwana w próbie struktura wykorzystywanych w podróży środków transportu często nie jest prawidłowym odwzorcowaniem rzeczywistości. Można jednak przyjąć, iż ok. 75-80% przyjeżdżających do Polski korzysta z samochodu (w tym samochodu turystycznego, przystosowanego do turystyki kampingowej). A kolejną grupę stanowią korzystający z transportu lotniczego, autokarów i w znikomym stopniu z pociągu.

6.7. Socjo-demograficzne cechy badanych

Ok. 1/3 badanych stanowią kobiety. W latach 2000-2003 w każdym roku był to odsetek większy niż w całej badanej próbie.

Stosunkowo niewielki jest udział w przyjazdach najmłodszych i najstarszych grup wiekowych. Struktura ta nie zmieniła się znacząco w ostatnich latach. Dla Holendrów nie odbiega także w istotnym stopniu od struktury dla całej badanej zbiorowości. Osoby w wieku do 24 lat i powyżej 55 lat stanowią mało statystycznie istotny segment. Należy to uznać za odchylenie od struktury wiekowej ogółu holenderskich wyjazdów za granicę, a także zjawisko niekorzystne z punktu widzenia efektywności działań marketingowych. Przyjazdy ludzi młodych mogą być i są dobrym nośnikiem propagowania atrakcyjności turystycznej i walorów danego kraju. Z kolei, grupa powyżej 55 lat, to w warunkach społeczeństw zachodnioeuropejskich segment o najbardziej znaczących zasobach finansowych i dysponująca przy tym wolnym czasem (rosnącym w raz z przechodzeniem do coraz starszych roczników). Tab. 25. przedstawia wiekową strukturę przyjazdów w 2003 r.

Tab. 25. Udział procentowy grup wiekowych w badaniach 2003 r.

Wiek	% wśród ogółu badanych	% wśród badanych turystów holenderskich w Polsce w 2003 r.
Do 24 lat	4,4	5,6
25-34	23,3	19,8
35-44	49,6	48,4
45-54	17,5	21,9
55 i więcej	5,1	4,4
brak danych	0,1	0,0
Razem	100,0	100,0

Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań IT w latach 2000-2003

Udział najmłodszej grupy wiekowej zasadniczo odpowiadał udziałowi osób uczących się. Stąd, można sformułować uogólnienie, iż osoby do lat 24 do przede wszystkim uczniowie i studenci.

Wg badań holenderskich wśród ogółu wyjeżdżających za granicę osoby do 24 lat stanowiły 16%, a osoby powyżej 64 roku życia 8%. Tak więc w tych skrajnych segmentach mieściła się prawie ¼ wyjeżdżających. Wypada uznać, iż wielkość ta stanowi dobry punkt odniesienia dla struktury docelowej. Z kolei, wśród Holendrów przyjeżdżających do Wlk. Brytanii grupa najmłodsza, do 24 lat stanowiła nieco ponad 11%, a grupa powyżej 55 lat ok. 13%. Łącznie oba segmenty obejmowały blisko ¼ przyjeżdżających Holendrów, co można ocenić za sytuację znacznie bardziej korzystną z marketingowego punktu widzenia i bliższą strukturze wszystkich holenderskich wyjazdów za granicę niż miało to miejsce w przyjazdach do Polski.

Odsetek osób polskiego pochodzenia wśród badanych wykazywał silne roczne fluktuacje w latach 2000-2003, lecz nigdy nie przekraczał kilkunastu % (średnia wieloletnia 9,7%). Świadczy to, o relatywnie niskim znaczeniu czynnika etnicznego w całości ruchu.

Pod względem wykształcenia dominował poziom wyższy, przy czym w latach 2002-03 przekroczył on 70% (w latach wcześniejszych 50%). Był to odsetek zdecydowanie wyższy niż wśród ogółu przyjeżdżających. Można też uznać, iż nie było osób o wykształceniu niższym niż średnie.

7. Polski marketing na rynku holenderskim

Rozpatrując sprawę polskiego marketingu na rynku holenderskim odnieść się trzeba nie tylko do 4 podstawowych składowych marketingu (produktu, ceny, miejsca i promocji) oraz kompozycji marketingu mix, ale także należy kwestię rozpatrywać w zakresie podmiotów (grup podmiotów) biorących udział w działaniach marketingowych, a także miejsca ich działania/oddziaływania, środków (nie tylko finansowych) będących do ich dyspozycji, nieco odmiennych priorytetów celów oraz grup docelowych.

Jeśli przyjmiemy, że końcowym celem działań marketingowych jest możliwie najpełniejsze zaspakajanie potrzeb konsumentów przy czerpaniu z tego korzyści finansowych, a celem operacyjnym wzrost liczby przyjazdów i wzrost wpływów ze sprzedaży turystom dóbr i usług (turystycznych i nieturystycznych), to działania podmiotów w tym zakresie możemy podzielić na następujące sfery:

• kształtowanie wizerunku kraju i jego promocja

• poznawanie specyfiki i potrzeb rynku emisyjnego (badania własne i korzystanie z wyników innych badań),

• kształtowanie wizerunku kraju jako destynacji turystycznej (rynku recepcyjnego), w oparciu o badania specyfiki i potrzeb,

• promocja i reklama wizerunku kraju jako destynacji turystycznej

• segmentacja rynku emisyjnego,

• kreowanie, dystrybucja i promowanie produktu z uwzględnieniem potrzeb, specyfiki i wyodrębnionych segmentów

• działania PR w zakresie wizerunku kraju, wizerunku kraju jako destynacji turystycznej oraz walorów produktów dla poszczególnych segmentów rynku.

Niektóre z tych zagadnień wykraczają poza możliwości i zakres działania określony formalnie lub funkcjonalnie dla podmiotów branży turystycznej/rynku turystycznego. Przykładem może tu być stan dróg krajowych i bezpieczeństwo na drogach, tzn. warunki dojazdu. Istniejącego stanu rzeczy nie zmieni ani Departament Turystyki w Ministerstwie Gospodarki i Pracy, ani Polska Organizacja Turystyczna, ani tym bardziej właściciele biur podróży lub hoteli (aby to się zmieniło, ci ostatni płacą podatki). Na ile ta kwestia jest istotna dla turystów holenderskich pokazują wyniki badań. Możliwe do realizacji przez podmioty branży turystycznej (POT, polskie ośrodki informacji turystycznej za granicą, biura podróży, hotele, inni właściciele bazy noclegowej, producenci innych usług turystycznych) i z obszaru gospodarki turystycznej działania marketingowe w tym względzie powinny wykorzystywać w swych kontaktach z rynkiem każdą możliwość dla przekazania i utrwalenia informacji o nowych inwestycjach drogowych w Polsce i poprawie stanu bezpieczeństwa na drogach, jeśli tylko takie fakty mają miejsce. Podobne zasady działania mogą i powinny być podejmowane przy tematach związanych ze stanem środowiska, jego poprawa i ochroną.

Z badań ankietowych prowadzonych przez Polski Ośrodek Informacji Turystycznej (POIT) w Amsterdamie w 2003 r. wynika, iż wizerunek Polski wśród tych, którzy kontaktowali się z Ośrodkiem i wypełnili kwestionariusz jest wyraźnie korzystniejszy wśród tych, którzy już w Polsce byli, niż wśród tych, którzy dopiero się do nas wybierali. Odsetek ocen dobrych i bardzo dobrych wśród tych pierwszych jest znacząco wyższy, a oceny złe, a nawet średnie praktycznie nie występują. Jest wyższa średnia ważona tychże ocen. Różnice te wskazują, iż oddziaływanie bezpośredniego kontaktu i doświadczeń lokuje nasz kraj w odczuciach Holendrów wyżej niż przekaz stereotypowo-medialny, jaki ukształtował się wcześniej. Można też powiedzieć, na tym przykładzie, że Polska w przekazie promocyjnym nie wykorzystuje wszystkich tych walorów, które dla odbiorców mają istotne znaczenie, bądź wykorzystuje w stopniu nie wystarczającym, bądź zbyt mało sugestywnym, by przełamać wizerunek powstały wcześniej.

Z tych samych badań ankietowych (POIT Amsterdam) wynika także, iż ponad 1/3 tych, którzy byli i połowa tych, którzy się wybierają za motyw przyjazdu podaje zabytki kultury, a ponad 40% w obu grupach badanych za taki powód uznaje naturę. Wśród kontaktujących się z Ośrodkiem te motywy, obok odwiedzin krewnych lub znajomych, stanowią najważniejsze powody do odwiedzenia Polski. Nie są one sprzeczne z przytaczanymi wcześniej wynikami badań nad całym wyjazdowym rynkiem holenderskim.

Można zatem przyjąć, iż pomijając turystykę biznesową (w interesach), jako kategorię motywowaną i finansowaną inaczej, a także odwiedziny krewnych i znajomych, element kultury i natury jest i tym, co Holendrów motywuje do podróży, ale i tym, co Polska, jako kraj, ma cennego do zaoferowania. Ta zgodność możliwości i oczekiwań powinna owocować efektami. Wymaga ona jednak także zgodności promocyjnego przekazu i dostosowanych do nich produktów.

W planach działania POIT Amsterdam na 2005 r. w zakresie imprez promocyjnych (własnych i współorganizowanych) dominuje tematyka związana z polską kulturą. Z kolei przy okazji konferencji prasowych, podróży studyjnych dla dziennikarzy i targów, gdzie planowane jest stoisko narodowe akcentem dominującym jest turystyka aktywna (w tym kempingowo-karawaningowa), specjalistyczna, blisko związana z naturą. Nie sposób przewidzieć, czy takie rozczepienie przekazu promocyjnego zwiększy jego efektywność, tym bardziej, że segmenty rynku wyodrębnione do działań promocyjnych biorą głównie pod uwagę strukturę wiekową i obejmują praktycznie wszystkie kategorie, tj. i młodzież, i rodziny z dziećmi tj. turystów w wieku średnim i osoby powyżej 50 roku życia.

Innym obszarem działań marketingowych, na którym można wykorzystać wyniki badań rynku jest nagłośnienie zmian ocen krytycznych, tak w odniesieniu do kraju, jak i usług turystycznych.

Wyraźne zmniejszenie się odsetka tych, którzy krytycznie oceniali stan bezpieczeństwa, bądź stan sanitarny i szeroka publikacja tych danych, to efektywny sposób perswazji z wykorzystaniem wiarygodnych źródeł (tj. turystów holenderskich, jako autorów opinii). Podobnie, jak ocena jakości usług i ich cen. Ta ostatnia kwestia, ma szczególne znaczenie w warunkach pogorszenia się sytuacji gospodarczej Holandii w 2003 r., ogólnego pogorszenia się klimatu ekonomicznego, optymizmu konsumentów i spadku aktywności turystycznej. W takich warunkach, przekonanie o dobrej jakościowo propozycji oferty turystycznej za rozsądną cenę ma znaczne szanse na skuteczny odbiór przez potencjalnych klientów, o ile przekaz do nich dotrze.

W tym kontekście należałoby także silnie wyeksponować fakt poprawy wizerunku kraju, w wyniku odwiedzin Polski. Różnica w ocenach pomiędzy tymi, którzy już byli w naszym kraju, a tymi, którzy dopiero rozważają taką podróż, pozwala na wykorzystywanie tego wyniku we wszelkiego rodzaju działaniach promocyjnych i reklamowych. Tzw. „twarde fakty” jako wyniki badań, pozwalają na skierowanie przekazu, do tych wszystkich, którzy o Polsce mają zdanie mierne lub nie mają żadnego. Podróż do Polski daje im możliwość zmiany tego stanu rzeczy, zmiany zdania, podobnie jak stało się to udziałem wielu ich rodaków. Eksponując takie wyniki zwiększa się szansa przekonania nieprzekonanych, a więc tej grupy, która w głównym stopniu powinna stać się zabiegiem działań marketingowych, gdy mówimy o ich efektywności.

Wyniki badań, prowadzonych w Polsce i w Holandii, wśród turystów holenderskich wskazują na bardzo słabą reprezentację skrajnych grup wiekowych tj. do 24 lat i powyżej 55 lub 60 lat. Z kolei, działania promocyjne przewidziane przez POIT w Amsterdamie wymieniają obie te grupy, jako istotne grupy docelowe. Oznaczać to może szanse na zbliżenie stanu faktycznego do stanu pożądanego. Wymaga jednak spełnienia kilku warunków. Do najważniejszych z nich należy zaliczyć:

• możliwe precyzyjne rozpoznanie potrzeb w obu grupach, na podstawie wyników badań wśród wyjeżdżających do innych krajów, gdzie mogą być realizowane podobne programy pobytu, jak w Polsce,

• wyselekcjonowanie (wspólnie z biurami podróży) tych produktów i grup produktów, które w największym stopniu mogą przyczynić się realizacji potrzeb,

• określenie najbardziej efektywnych kanałów informacji i dystrybucji w dotarciu do wytypowanych grup docelowych,

• zwiększenie intensywności przekazu i dostępności do informacji o kraju i produktach turystycznych (np. sytuacja, w której ponad 1/5 badanych przez POIT w Amsterdamie, jako źródło inspiracji do kontaktu z Ośrodkiem podaje inne niż wymienione najbardziej oczywiste i popularne może budzić zastanowienie).

W przekazie promocyjnym w ofensywnej formie powinien być już w najbliższych miesiącach wykorzystywany fakt, iż Polska jest obecnie obsługiwana przez szereg linii lotniczych z tzw. segmentu „tanich przewoźników”, w tym tak aktywnych na europejskim rynku, jak easyJet, Air Berlin, czy Germanwings, a także liczących się w środkowo-wschodniej części Europy - Sky Europe i WizzAir, prócz rodzimej Air Polonia. Oferta tanich przelotów, należycie wypromowana, skierowana wraz z adekwatnymi propozycjami programowymi pobytu w Polsce, daje możliwość znacznie bardziej efektywnych działań marketingowych tak w najmłodszym, jak i najstarszym wiekowo segmencie rynku.

Na tle powyższych kwestii szczególnie należy podkreślić znaczenie i wagę internetu. W niniejszym opracowaniu wskazano wcześniej na powszechność tego rodzaju medium w społeczeństwie holenderskim, na udział internetu w pozyskiwaniu informacji o możliwościach podróżowania i rosnący udział w rezerwacjach i zakupie usług turystycznych. Widać to także przy wskazywaniu źródeł kontaktu z POIT w Amsterdamie. Jeśli uwzględnimy zarazem skłonność Holendrów do aranżowania sobie wyjazdów turystycznych wg własnego konceptu, należy dojść do wniosku, iż rola internetu - już bardzo licząca się - będzie w nadchodzących sezonach kluczowa. Stąd, uzasadniona wydaje się sugestia wkomponowania wszystkich możliwych działań marketingowych, od kształtowania wizerunku kraju, po docieranie z wybranymi produktami do określonych grup docelowych, w internetowy, interaktywny system przekazu i komunikacji.

Sprawą o istotnym znaczeniu jest wykazywanie polskich adresów www, nie tylko w układzie haseł geograficznych, ale taka konfiguracja, by znajdowywały one priorytetowe miejsce w wyszukiwarkach w układzie tematycznym, np. najdziksze góry Europy, europejskie koncerty muzyki młodzieżowej, fortyfikacje średniowieczne, turnieje rycerskie, muzyka organowa, bagienne sanktuaria przyrody etc. Odsyłacze do strony POIT Amsterdam w języku holenderskim powinny pozwalać na złapanie linków do bardziej szczegółowych informacji o danym temacie i ewentualnie o oferentach produktów na stronach polskich w języku angielskim.

Odrębnym problemem, o niebagatelnym znaczeniu, jest rozważenie przez POT i POIT w Amsterdamie strategii wspólnych działań marketingowych dla wybranych grup docelowych i/lub grup produktów z takimi krajami jak Czechy, Słowacja i Republiki Bałtyckie. Popularność samochodów osobowych i turystycznych jako środków transportu przy podróżach Holendrów, sprzyja tego rodzaju podejściu. Biorąc pod uwagę odległość z Holandii i czas konieczny na podróż, tranzytowe położenie Polski w stosunku do 4 z wymienionych krajów, „regionalne” postrzeganie naszej części Europy i krajów „Nowej Unii”, można w pewnym zakresie uzasadniać uznawanie komplementarności oferty turystycznej z tych krajów, a nie tylko jej konkurencyjność w innym zakresie, bądź w stosunku do innych destynacji. Za kraj niewątpliwie konkurencyjny możemy uznawać Węgry, natomiast kraje ww. mogą być za takie uznane w odniesieniu do np. turystyki weekendowej, uzdrowiskowej, imprez konferencyjnych, kongresowych/targowych, ale nie muszą już być w ten sposób traktowane przy objazdowej ofercie wakacyjnej, wędrówek górskich po Karpatach lub Sudetach, turystyki miejskiej w Czechach i w południowej Polsce wielu imprezach tematycznych. Właściwe wyważenie komplementarności i konkurencyjności, dobór programowy i dobór partnerów może okazać się źródłem umożliwiającym zajęcie przez Polskę kluczowej pozycji na rynku holenderskim w zakresie wyjazdów do wszystkich krajów naszej części Europy.

8. Podsumowanie i wnioski

Przedstawiony w Raporcie materiał analityczny oraz ocena najważniejszych z polskiego punktu widzenia zjawisk na turystycznym rynku holenderskim pozwalają na sformułowanie szeregu wniosków.

8.1. W zakresie ogólnej charakterystyki turystyki wyjazdowej

• społeczeństwo holenderskie jest jedną z bardziej aktywnych turystycznie zbiorowości, nawet na tle innych zasobnych krajów Zachodniej Europy; świadczy o tym stopień uczestnictwa w wyjazdach turystycznych oraz liczba wyjazdów (w wartościach bezwzględnych i względnych do liczby ludności);

• aktywność turystyczna dotyczy także sfery wyjazdów zagranicznych;

• wskaźniki liczby wyjazdów zagranicznych (1,04 wyjazdów/1 mieszkańca w 2002 r.) i wielkości wydatków na turystykę zagraniczną (770 USD/1 wyjeżdżającego i 800 USD/1 mieszkańca w 2002 r.) w stosunku do liczby ludności lokują Holendrów na czołowym miejscu w Europie;

• zmniejszenie się liczby wyjazdów zagranicznych i wielkości wydatków na te podróże w 2003 r. (w tym także do Polski) miało swoje źródło w pogorszeniu się sytuacji gospodarczej w tym kraju, mierzonej zmianą PKB i poziomem bezrobocia;

• w ogólnym zjawisku wyjazdów wypoczynkowych można wyróżnić dwa podstawowe segmenty: Segment I - wyjazdy wakacyjne 2-tygodniowe do krajów Europy Południowej (Hiszpania, Grecja, Turcja), przy korzystaniu z samolotu, jako środka transportu i hoteli, jako bazy noclegowej; Segment II: wyjazdy wakacyjne w dużym stopniu o charakterze poznawczym do innych krajów Europy, w tym głównie do Francji i do Włoch z wykorzystaniem samochodu (w tym samochodu turystycznego) i w oparciu o bazę w poważnym zakresie innym niż hotele;

• programując swoje wyjazdy wypoczynkowe Holendrzy starają się wykazywać kreatywnością; przejawia się to stosunkowo dużym udziałem podróży organizowanych samodzielnie, a składających się z indywidualnie dobranych, w stosunku do własnych potrzeb i możliwości, poszczególnych usług turystycznych;

• skłonności do indywidualizacji programowania własnych wyjazdów sprzyja powszechny dostęp do internetu i obecność w nim oferty turystycznej;

• istotne znaczenie przy programowaniu wyjazdów zagranicznych mają dla Holendrów takie elementy, jak: poznanie historii i kultury odwiedzanego kraju, bliskość natury i kontakty ze społecznościami krajów/regionów odwiedzanych;

• sposób programowania i organizacji podróży preferowany przez Holendrów skutkuje stosunkowo niewielką przeciętną kwotą dzienną wydatkowaną na osobę w wyjazdach zaliczanych do II-giego, z wyodrębnionych wyżej segmentów (np. we Francji wydatki te w 2002 r. wynosiły 37 EUR, w Niemczech 41 EUR, w Polsce 29-30 EUR);

• skrajne segmenty wiekowe (tj. osoby do 24 lat i powyżej 55 roku życia) w ogólnej liczbie wyjazdów zagranicznych stanowią łącznie ok. 20-25% ogółu wyjeżdżających, co świadczy o ich znaczeniu w całości wyjazdowego rynku holenderskiego;

8.2. W zakresie holenderskich przyjazdów do Polski:

• w okresie ostatniego 10-lecia Holandia, obok Austrii, była i pozostaje najbardziej aktywnym w wartościach bezwzględnych i względnych (w stosunku do liczby ludności) rynkiem emisyjnym przyjazdów do Polski z nie sąsiadujących krajów Europy Zachodniej;

• kulminacja tej aktywności przypada na lata 1999-2000;

• szacowane największe wpływy z rynku przypadały na połowę lat 90-tych; w 1994 r. wynosiły one ok. 119 mln USD, w 1996 r. i w 1997 r. po 107 mln USD;

• w 2003 r. liczba turystów z Holandii była o 34% mniejsza niż 10 lat wcześniej. I wprawdzie nie był to spadek tak głęboki, jak w przypadku turystów z Belgii (ponad 65%), lub Francji (prawie 50%), był on jednak większy, niż ogólny wskaźnik spadku liczby turystów przyjeżdżających ze wszystkich krajów, który wyniósł 27%.

• zgodnie z danymi GUS, mimo bardzo znacznego spadku liczby przyjazdów w latach 2000-2003 utrzymuje się stabilna tendencja w zakresie liczby korzystających z bazy noclegowej;

• wg tych samych danych ¾ Holendrów korzystających z obiektów noclegowych zbiorowego zakwaterowania wybiera hotele, a w tej grupie największą popularnością cieszą się obiekty 3*; z pozostałej bazy noclegowej rodzajem bazy preferowanym przez Holendrów są kampingi, co na gruncie polskim potwierdza ich ogólne zachowania turystyczne podczas wyjazdów zagranicznych;

• rozkład przestrzenny korzystania z bazy noclegowej wskazuje na zdecydowaną przewagę regionów zachodniej Polski (woj. wielkopolskie, dolnośląskie, zachodniopomorskie, lubuskie); prócz tego regionem o znacznej liczbie korzystających jest Małopolska; obszary położone na wschód od Wisły (z wyjątkiem Warszawy) odwiedzane są rzadko lub bardzo rzadko;

• polska oferta kampingowa pozostaje atrakcyjna dla znikomego odsetka przyjeżdżających; może to wynikać ze stosunkowo krótkiego sezonu kampingowego w Polsce, a także ze zbyt słabej (mało przekonywującej) promocji tego fragmentu polskiej oferty na rynku holenderskim.

• podstawowe motywy podróży do Polski sprowadzają się do 3 głównych kategorii: motywy typowo turystyczne (wypoczynkowo-poznawcze), motywy biznesowe oraz odwiedziny krewnych lub znajomych; pozostałe przyczyny pojawiają się sporadycznie;

• w obszarze motywów biznesowych wskazywanych przez Holendrów większy udział niż wśród ogółu badanych przyjeżdżających mają podróże związane z interesami w imieniu firm; jest to pochodną polsko-holenderskich kontaktów gospodarczych i zaangażowania się w Polsce holenderskiego kapitału.

Konfrontując wyniki badań ankietowych z liczbą korzystających z bazy noclegowej ONZZ można sformułować następujące wnioski:

• Holendrzy stosunkowo częściej wskazywali na obszary Wielkopolski i Łódzkiego, jako tereny odwiedzane niż wynikałoby to z wykorzystania ONZZ; w pewnym stopniu dotyczy to także Kujawsko-Pomorskiego; może to świadczyć o korzystaniu w tych województwach w większym stopniu z innego rodzaju zakwaterowania

• Holendrzy stosunkowo rzadziej wskazywali obszary Dolnego Śląska, Lubuskiego i Zachodniopomorskiego, a także Małopolski jako na tereny odwiedzane niż wynikałoby to z wykorzystania ONZZ; oznacza to, iż te województwa zachodniej Polski mogli wykorzystywać tylko jako tranzytowe miejsca noclegów przy podróży z/do innych regionów lub - jak w przypadku Małopolski - z braku innych możliwości noclegowych niż ONZZ.

Malejący udział bazy typu hotelowego oraz pozostałej bazy ONT, a wzrastający udział noclegów u krewnych i znajomych mógłby świadczyć, iż właśnie w tym pierwszym segmencie mamy do czynienia ze słabnącym popytem wyrażającym się zmniejszeniem liczby przyjazdów holenderskich do Polski. Jednakże, hipotezy tej nie potwierdzają liczby korzystających z bazy ONZZ prezentowane wcześniej, które na taki spadek nie wskazują. Innym wyjaśnieniem jest niedoskonałość narzędzi statystycznych badających zjawiska, tak przy badaniach ankietowych, jak i przy zbieraniu danych o korzystaniu z bazy noclegowej.

• jednostkowe wydatki na podróż i na 1 dzień pobytu (wg wyników prowadzonych badań) spadły w ciągu ostatnich lat w stopniu bardzo wyraźnym; niemniej pozostają one na poziomie nieco wyższym niż przeciętne dla wszystkich przyjeżdżających turystów; podkreślić należy, iż w ramach podróży typowo turystycznych dzienna suma wydatków na osobę nie różni się w sposób drastyczny od tego, co Holendrzy wydają we Francji i w Niemczech; w 2002 r. było to w Polsce 29-30 EUR; we Francji 37 EUR, w Niemczech 41 EUR;

• ocena pobytu w Polsce polepszyła się w ostatnich latach w takich kwestiach, jak: poprawa stanu sanitarnego, poprawa jakości usług, poziomu cen w stosunku do jakości zakupywanych towarów i usług, poprawa informacji i stanu bezpieczeństwa; czynniki te generalnie wpłynęły na zmniejszenie się odsetka ocen krytycznych, natomiast widocznemu pogorszeniu uległa ocena warunków dojazdu;

• zmiana rozkładu uwag krytycznych dowodzi, iż o ile w sprawach zależnych przede wszystkim od usługodawców, władz samorządowych, bądź branży turystycznej jako całości (np. poprawa informacji), nastąpiła widoczna poprawa, o tyle w kwestii warunków dojazdu, a więc zależnych od administracji państwowej nastąpiło pogorszenie;

• przedstawiona ewolucja ocen w latach 2000-2003 nie wyjaśnia i nie może wyjaśniać spadku liczby przyjazdów z Holandii; w odpowiedzi na to pytanie powinny pomoc badania wśród tych, którzy nie przyjeżdżają lub przestali przyjeżdżać.

Z dokonanej analizy wynika, że w dalszych działaniach marketingowych POT podejmowanych na rynku holenderskim wskazane jest:

1/ większe (bardziej ofensywne) wykorzystywanie w kształtowaniu wizerunku kraju (i wizerunku jako destynacji turystycznej) pozytywnych tendencji w opiniach Holendrów o Polsce; w tym zakresie uzasadniona wydaje się stała współpraca z profesjonalną agencją promocyjną i PR uznaną na rynku holenderskim, a w konsekwencji także z agencją reklamową;

2/ szersze niż dotychczas korzystanie z wyników badań rynku holenderskiego, tak w odniesieniu do jego ogólnych cech charakterystycznych, jak i do osób wyjeżdżających do Polski (badania w Polsce i w Holandii);

3/ spójność pomiędzy kształtowanym wizerunkiem, a ofertą produktową; oznacza to konieczność wzajemnego dopasowania pomiędzy akcentowanymi cechami kształtowanego wizerunku a cechami marketingowymi oferowanych produktów;

4/ dostosowanie w możliwie maksymalnym stopniu polskiej oferty i interaktywnych form kontaktu strony podażowej i popytowej do możliwości wynikających z internetu; w tym kontekście istotnym jest wykazywanie polskich adresów www, nie tylko w układzie haseł geograficznych, ale także konfiguracji tematycznej; odsyłacze do strony POIT Amsterdam w języku holenderskim powinny pozwalać na złapanie linków do bardziej szczegółowych informacji o danym temacie i ewentualnie o oferentach produktów na stronach polskich w języku angielskim;

5/ opracowanie całościowej strategii w odniesieniu do skrajnych wiekowo segmentów rynku;

6/ eksponowanie włączenia Polski w zasięg operacji wielu linii lotniczych z segmentu tzw. tanich przewoźników, co umożliwia znacznie szerszy odbiór polskiej oferty, tak w zakresie programowym (turystyka weekendowa, citybreaks), jak podmiotowym (turyści mniej zamożni lub tacy, którzy do tej pory korzystali z konkurencyjnych cenowo ofert).

9. Profil rynku holenderskiego

Liczba przyjazdów (w tys.) w latach 1997-2003

Charakterystyka przyjazdów

Badana cecha Zakres Wartość w 2003 r. Zmiana Tendencja

2003/2002 kilkuletnia

Średnia długość pobytu (l. nocy) 5,4

Turyści z bazie zbiorowego 96,7  

zakwaterowania (w tys.)

Wydatki na osobę (w USD) 138 

Cel podróży odw. krewnych 35%  

lub znajomych

turystyka 32% 

interesy/służbowe 25% 

Organizacja podróży indywidualnie 69%  

częściowe usługi 11% 

grupa zorganizowana 6% 

Charakterystyka pobyt w miastach 76%  

Pobytu pobyt na wsi 12% 

objazd po kraju 5%

pobyt w górach 4% 

Miejsca noclegowe hotel, motel 42% 

rodzina, znajomi 37%  pensjonat 10% 

Średnia l. wizyt w ciągu 12 miesięcy 1,6 

Co krytykowano stan sanitarny 13%

uciążliwy dojazd 28%  

stan bezpieczeństwa 4% 

niski standard usług 5%

brak informacji 2%

Grupy wieku 35-44 lat 48% 

45-54 lat 22% 

25-34 lat 20% 

Wykształcenie wyższe 77% 

średnie 23%

Polskie pochodzenie 18%  

WYKAZ TABEL I WYKRESÓW

Tab. 1. Wybrane wskaźniki nasycenia infrastrukturą w Holandii i w Polsce

Tab. 2. Udział wyjazdów zagranicznych w ogólnej liczbie wyjazdów turystycznych w wybranych krajach Europy w 2000 r.

Tab. 3. Udział procentowy poszczególnych środków transportu wykorzystywanych w wyjazdach turystycznych na wybranych rynkach krajów UE w 2002 r.

Tab. 4. Struktura zakwaterowania w bazie noclegowej wg rodzajów przy turystycznych wyjazdach wypoczynkowych w 2000 r. w wybranych krajach UE

Tab. 5. Struktura procentowa wyjazdów wypoczynkowych wg form organizacyjnych pobytu w 2000 r. w wybranych krajach UE

Tab. 6. Liczba noclegów w tys. wykorzystywanych przez turystów krajowych w Holandii i krajach sąsiednich w latach 1998-2002

Tab. 7. Wyjazdy zagraniczne mieszkańców Holandii i krajów sąsiednich w latach 1998-2002; wybrane wskaźniki

Tab. 8. Struktura pod względem długości pobytu wyjazdów zagranicznych Holendrów w latach 1996-02; udział poszczególnych typów wyjazdów

Tab. 9. Wydatki za granicą turystów holenderskich i krajów sąsiednich w 2002 r.; wybrane wskaźniki

Tab. 10. Wyjazdy zagraniczne Holendrów w 2002 r. wg długości pobytu, krajów i sezonów

Tab. 11. Relacje pomiędzy liczbą holenderskich podróży z uwagi na długość pobytu do poszczególnych krajów w 2002 r.

Tab. 12. Struktura procentowa wykorzystania wybranych środków transportu w zagr. wyjazdach Holendrów w 2002 r., wg stopnia wykorzystania transportu lotniczego i krajów

Tab. 13. Struktura wydatków przy wyjazdach wypoczynkowych Holendrów w 2002 r. w mln EUR.

Tab. 13A. Wydatki Holendrów w 2002 r. w trakcie zagranicznych wyjazdów wypoczynkowych w poszczególnych krajach; w mln EUR

Tab. 14. Wydatki Holendrów w EUR w 2002 r. na 1 podróż zagraniczną i na 1 dn. pobytu w poszczególnych krajach

Tab. 15. Liczba przyjazdów turystów holenderskich do Polski w latach 1994-2003

Tab. 16. Przyjazdy Holendrów do Polski wg granic w latach 2000-2003

Tab. 17. Wydatki Holendrów w trakcie pobytu w Polsce na tle wydatków turystów ogółem w latach 1994-2003; w USD

Tab. 18. Liczba turystów holenderskich korzystających z obiektów noclegowych zbiorowego zakwaterowania, w tym z hoteli oraz udział Holendrów w ogólnej recepcji hotelowej w Polsce w latach 2000-2003

Tab. 19. Udział procentowy liczby korzystających z hoteli w ogólnej liczbie turystów przyjeżdżających do Polski z wybranych krajów Europy Zach. W latach 2000-2003

Tab. 20. Ogólna liczba i udział procentowy korzystających z noclegów w ONZZ w głównych miastach i poza nimi w 2003 r.

Tab. 21. Procentowa struktura długości pobytu (l. nocy) Holendrów na tle ogółu turystów zagranicznych na podstawie badań ankietowych IT w latach 2000-2003

Tab. 22. Struktura przyjazdów w interesach wśród badanej całej próby i Holendrów w 2003 r.

Tab. 23. Najczęściej odwiedzane województwa i miasta w Polsce w latach 2000-2003 na podstawie wieloletniej średniej wskazań w grupie turystów z Holandii i ogóu badanych turystów; wyniki badań ankietowych

Tab. 24. Główne rodzaje miejsc noclegowych turystów holenderskich i ogółu turystów w Polsce w latach 2000-2003; odsetek wskazań na podstawie badań ankietowych

Tab. 25. Udział procentowy grup wiekowych w badaniach w 2003 r.

Wykres 1. Zmiany w liczbie przyjazdów turystów z wybranych krajów Europy Zachodniej w latach 1994-2003, w tys. os.

Wykres 2. Szacunkowe wielkości wpływów od turystów holenderskich w latach 1994-2003

Wykres 3. Liczba turystów holenderskich w Polsce oraz liczba korzystających z hoteli i innej bazy ONZZ w 2003 r.; dane w tys. os.

Wykres 4. Udział procentowy Holendrów korzystających z hoteli wg kategorii w 2003 r.

WYKAZ WAŻNIEJSZYCH POZYCJI BIBLIOGRAFII

1. W. Bartoszewicz, T. Skalska, Zagraniczna turystyka przyjazdowa do Polski w 2003 r., Instytut Turystyki, Warszawa 2004.

2. Compendium of Tourism Statistics, WTO, Edition 2004, Madryt 2004

3. Dutch Business Travel, May 2001; www. strategis.ic.ca

4. K. Klementowski, Baza noclegowa w Polsce i jej wykorzystanie w 2000 r., Instytut Turystyki, Warszawa 2001.

5. Market Profile Netherlands, September 2003, Marketing British Torurism, www.tourismtrade.org.uk

6. Niepublikowane wyniki badań ankietowych prowadzonych przez POIT Amsterdam, 2004.

7. Statistics in Focus, Theme 4-15/2002 i Theme 4-29/2003, Eurostat,

8. Toerisme en recreatie in ciffers 2003, Central Bureau voor de Statistiek, Amsterdam 2003.

9. Trends in the Dutch Travel Industry, May 2001, www. strategis.ic.ca

10. Turystyka Polska 1994, UKFiT Warszawa 1995.

11. Turystyka; Roczniki GUS 1994-2003,

12. World Factbook for Netherlands, www. strategis.gc.ca

13. www. atc.as Netherlands

Parlament holenderski - Stany Generalne - składa się z Pierwszej Izby (75 członków wybieranych w pośrednich wyborach poprzez rady poszczególnych prowincji) oraz Drugiej Izby (150 członków wybieranych bezpośrednio w głosowaniu powszechnym). W obecnym parlamencie (Drugiej Izbie), wybranym w 2003 zasiadają głównie przedstawiciele Partii Chrześcijańsko-Demokratycznej (CDA), Partii Pracy (PvdA), Ludowej Partii dla Wolności i Demokracji (VVD), Partii Socjalistycznej.

Prócz części europejskiej do Holandii należą 2 terytoria zależne: Aruba i Antyle Holenderskie.

Dynamika spadku liczona w stosunku do wielkości nominalnej PKB liczonej w EUR wg cen stałych z 1995 r.. Liczony w ten sposób PKB był w 2003 r. o 3,4 mld EUR niższy niż rok wcześniej. Dane: Eurostat, http//europa.eu.int/comm/eurstat.

Na podstawie: Rocznik Statystyczny GUS 2003, GUS, Warszawa 2004, tab. 22(618), s. 672.

Na podstawie: IAB Polska, za Rzeczpospolita, 17.09.04.

Na podstawie: Market Profile Netherlands, September 2003, Marketing British Tourism, www. Tourismtrade.org.uk

Na podstawie: Statistics in focus, Theme 4-15/2002, Eurostat. Zgodnie z przyjęta przez Eurostat metodologią i terminologią wskaźnik ten oznacza % populacji powyżej 14 lat będącej w ciągu roku co najmniej 1 raz na wyjeździe zawierającym min. 4 noclegi poza miejscem stałego zamieszkania.

Eurostat - wyspecjalizowane w ramach Unii Europejskiej biuro ds. zbierania, przetwarzania i publikowania informacji statycznych objętych programami zbierania danych wśród krajów członkowskich UE. Dane Eurostatu Statistics in focus opublikowane w 2003 r. za rok 2001 nie wprowadzają istotnych zmian w charakterystyce rynku holenderskiego, na tle innych narodowych rynków krajów UE w stosunku do 2000 r. Z tego względu przy przedstawianiu danych porównawczych dla narodowych rynków europejskich oparto się na edycji 4-15/2002. Późniejsze dane jeszcze nie są dostępne.

NIPO - Holenderski Instytut Badania Opinii Publicznej i Rynku. Działa od 1945 r., obecnie wchodzi w skład międzynarodowej grupy Taylor Nelson Safres.

Market Profile Nethwerlands, op. cit. Wg tego źródła liczba wypoczynkowych podróży Holendrów w 2001 r. osiągnęła najwyższą wartość w ostatnich latach.

Wyjaśnienie czasowego punktu odniesienia dla przedstawianych danych znajduje się w przypisie 8. Polska do 2004 r. nie była objęta programem zbierania danych Eurostatu.

Market Profile Netherlands, op. cit. s. 1.

Dane o liczbie wyjazdów w 2003 r. na podstawie: Netherlands Outbound Travel Snapshot, Central Bureau voor de Statistiek, Toerisme & Recreatie

Polska, jako destynacja nie jest wyspecyfikowana w cytowanym źródle. W pewnym uproszczeniu można szacować, iż przy uwzględnieniu tzw. wielokrotności celów, kiedy badane są one na rynku emisyjnym, Polska powinna się sytuować na poziomie ok. 180-230 tys. w 2002 r.

Dla krajów nie leżących w najbliższym sąsiedztwie (tj. Belgii, Niemiec, Luksemburga, Wlk. Brytanii i Francji) cytowane źródło nie wyodrębnia liczb podróży krótkich, dokonując jedynie łącznej agregacji tej kategorii podróży dla wszystkich krajów. Stąd brak danych w tabeli.

Powszechnie używane w literaturze branżowej pojęcie syndromu 3S oznacza typowe podróże wypoczynkowe, nad morze, w regiony o ciepłym klimacie. Skrót pochodzi od ang. słów: sun, sea, sand.

Podane źródło nie wyodrębnia Polski. Informacje o strukturze przyjazdów do Polski znajdują się w rozdziale poświęconym tej tematyce.

Cytowane źródło nie wyodrębnia Polski.

Cytowane źródło nie wyodrębnia Polski.

Cytowane źródło nie wyodrębnia Polski.

Przeciętne ceny w brytyjskich hotelach są wyższe niż na kontynencie. Wg danych MKG Consulting w końcu 2003 r. w hotelach sieciowych RevPAR wynosił 89 EUR, przy średniej wartości tego wskaźnika dla Europy 60 EUR. W 2002 r. przekraczał on 94 EUR; por. T. Dziedzic, K. Łopaciński, Rynek Usług Hotelarskich w Polsce, wyd. Instytut Turystyki i Wiadomości Turystyczne, Warszawa 2003, s. 13.

Na podstawie: Dutch Business Travel, Maj 2001; www. strategis.ic.ca.

Ibidem

Na podstawie: Trends in the Dutch Travel Industry, Maj 2001; www. strategis.gc.ca.

Informacja o rynkach zagranicznych objętych promocją Polskiej Organizacji Turystycznej, wyd. POT, Warszawa, lipiec 2004, s. 73-75.

Dane na podstawie: Market Profile Netherlands, op. cit. s.

ETA & TOA - The European Travel Agents' and Tour Operators' Associations - Europejskie Zrzeszenie Agentów Podróży i Tour Operatorów.

Dane na podstawie: The European Travel Agents' and Tour Operators' Association.

Dane za: Trends in the Dutch....

Dane za: Netherlands; How Consumers Purchase Travel, www.atc.as

Za punkt odniesienia dla określenia udziału we wpływach przyjęto wielkość 3,6 mld USD w 1994 r. oraz 1,6 mld USD, jako wpływy od turystów bez uwzględnienia płatności rejestrowanych przez NBP. Na podstawie: Turystyka Polska 1994, UKFiT, Warszawa 1995, s. 10. oraz W. Bartoszewicz, T. Skalska, Zagraniczna turystyka przyjazdowa do Polski w 2003 r., IT, Warszawa 2004, s.45.

Cytowane wcześniej źródło holenderskie Toerisme en recreatie in cijfers 2003, podaje w oryginale wielkość wydatków Holendrów we Francji w 2002 r. w wys. 37 EUR. Rok ten był okresem istotnej zmiany w kursach pomiędzy EUR i USD. Z początkiem 2002 r. wartość 1 USD kształtowała się na poziomie ok. 1,11 EUR, w połowie roku 1 USD=1,01 USD, w końcu grudnia 1 USD=0,95 EUR. Uwzględniając dynamikę tych zmian w ciągu roku i zmienne natężenie ruchu turystycznego przyjęto średnią wartość na poziomie 1 USD= w przedziale od 1,00 do 1,03 EUR. Wartości kursów na podstawie: www.nbp.gov.pl./kursy/archiwum.

Mimo różnego poziomu wielkości udziałów w początkowym i końcowym okresie zwraca uwagę podobieństwo zachowań turystów holenderskich, belgijskich i francuskich i odmienność brytyjskich. Świadczy to o różnej strukturze popytu. Inaczej kształtuje się ona na Wyspach Brytyjskich, a inaczej w wybranych krajach na kontynencie.

Na podstawie: K. Klementowski, op. cit. zał. 13.

Wyniki badań brytyjskich na podstawie: Market Profile Netherlands, op. cit.

W badaniach brytyjskich także te 3 cele stanowiły ponad 90% wskazań wszystkich celów podróży, przy czym najczęściej wskazywany był cel biznesowy ok. 40%, cel turystyczno-wypoczynkowy ok. 29%, a odwiedziny krewnych lub znajomych 25%. Na podstawie: Market Profile Netherlands, op. cit.

W nawiasach podano wartości dla ogółu badanych turystów.

Ankietowani przez POIT Amsterdam proszeni byli o wskazanie motywu/bodźca/źródła inspiracji do kontaktu z Ośrodkiem. Mogli wskazać następujące możliwości: rekomendacja biura podróży, informacja ustna od znajomych, internet, reklama, reportaż, targi turystyczne lub inną możliwość. Wśród tych, którzy nie byli jeszcze w Polsce tę ostatnią opcję wybrało 32% respondentów, a wśród tych, którzy już byli - 50%. Świadczy to o stosunkowo bardzo dużej skuteczności innych źródeł niż wymienione, a w konsekwencji o konieczności dokładniejszego zbadania tego zagadnienia. Poznanie wewnętrznej struktury kategorii „inne” da możliwość bardziej efektywnego oddziaływania w docieraniu wizerunku POIT do potencjalnych odbiorców.

Wielkość wydatków Holendrów w Polsce na 1 dzień pobytu wynikającą z badań ankietowych IT w wysokości 29 USD przeszacowano na EUR zgodnie z procedurą przedstawioną w przypisie 32 na s. 24.

1

T. Dziedzic, Rynek holenderski

T. Dziedzic, Rynek holenderski

---