Temat: Badania naukowe w pedagogice

1. Cele i funkcje badań pedagogicznych

2. Przedmiot badań pedagogicznych

3. Typy badań naukowych w pedagogice

4. Wybrane procedury badawcze w pedagogice

Odn. 1. Cele i funkcje badań pedagogicznych

Wielostronność uwarunkowań badań w pedagogice [W. Goriszowski]

• Cel, jakim służą

• Funkcje jakie mają do spełnienia

• Możliwości organizacyjne, kadrowe i materialne jednostek naukowo-badawczych prowadzących badania

• Merytoryczno-metodologiczne przygotowanie osób prowadzących badania

• Materialne zaplecze naukowe (w tym zaplecze techniczne).

Cele badań pedagogicznych

OPIS STANU

D e s k r y p c j a

WYJAŚNIENIE

E k s p l i k a c j a

OCENA

E w a l u a c j a

OPTYMALIZACJA

Funkcje badań

FUNKCJA TEORETYCZNA - polega na konfrontowaniu aktualnie funkcjonujących teorii, ich korygowaniu oraz próbie konstruowania na ich podstawie praw rozwoju intelektualnego, moralnego i społecznego współczesnej młodzieży.

FUNKCJA METODOLOGICZNA - polega na rozwijaniu instrumentarium badawczego przez tworzenie śmiałych hipotez, ich empiryczną weryfikację, doszukiwanie się istotnych zmiennych zależnych, niezależnych i pośredniczących, a także na analizie regresyjnej tych zmiennych oraz ustalaniu siły związku i zależności w badanych zjawiskach i procesach przez zastosowanie polimetodyczności w badaniach (ograniczenie sondaży na rzecz badań projekcyjnych, eksperymentalnych i porównawczych);

FUNKCJA PRAKTYCZNA - polega na budowie teoretycznych modeli weryfikowanych empirycznie i w konsekwencji wdrażanych do praktyki pedagogicznej bezpośrednio, a społecznej pośrednio [Goriszowski W.].

Odn. 2. Przedmiot badań pedagogicznych

OBIEKT ZAINTERESOWANIA BADAŃ PEDAGOGICZNYCH

I.GRUPA II. GRUPA

STOSUNKI MIĘDZYLUDZKIE FUNKCJONOWANIE

INSTYTUCJONALNYCH

FORM WYCHOWANIA

I GRUPA

Obejmuje wszelkie zjawiska zachodzące w:

• Zbiorowościach ludzkich

• Grupach formalnych i nieformalnych

• Oddziaływaniach indywidualnych i zespołowych

Badacza interesują tu:

II GRUPA

Obejmuje placówki i instytucje społeczne zajmujące się profesjonalnie procesem wychowania:

Badacza interesują tu:

Badania pierwszej grupy zjawisk można określić mianem badań:

• starają się dać pogłębiony, szczegółowy oraz stosunkowo wąski obraz wycinka rzeczywistości

• dają całościową i pewną wiedzę o instytucji, grupie lub zjawisku, która nie stanowi jednak podstaw do formułowania uogólnień

• dają podstawę uogólnieniom o charakterze bezwzględnym, w ściśle ograniczonym zakresie

• zmierzają do poznania analitycznego określonego układu społecznego

Badania drugiej grupy zjawisk można określić mianem badań:

• zmierzają do poznania szerszych procesów społecznych

• ich przebiegu

• genezy i skutków wychowawczych

• obejmują pewną, złożoną grupę zagadnień lub reprezentację badanej zbiorowości

• dążą do systematycznego ujęcia szerszych zagadnień

Odn. 3. Typy badań naukowych w pedagogice

S. Ziemski, S. Nowak

Badania

GENERALIZUJĄCE DIAGNOSTYCZNE

Celem badań jest: odkrywanie i uzasadnianie prawidłowości ogólnych, które mają na celu ustalenie ogólnych prawidłowości zbirów, ich uwarunkowań przyczynowych, istniejących korelacji cech, oraz ich powiązań zależnościowych.

Celem badań jest: ustalanie cech i zasad funkcjonowania pewnego wycinka rzeczywistości, a głównym elementem zainteresowań diagnostycznych jest przedmiot jednostkowy [chociaż w trakcie jego poznawania trzeba operować całą wiedzą ogólną o klasie, do której ów przedmiot należy]

Badania Badania Badania Badania

heurystyczne weryfikacyjne heurystyczne weryfikacyjne

Celem tych badań jest sprawdzenie jednego twierdzenia lub zespołu twierdzeń ogólnych o związku między pewnymi klasami zjawisk.

Odkrywają typ badanego przedmiotu lub jego genezę i inne zależności.

Umożliwiają: a) sprawdzenie postawionej diagnozy; b) starają się uchwycić różnego rodzaju zależności pomiędzy zmiennymi niezależnymi (przyczynami) i zmiennymi zależnymi (skutkami)

Współcześnie

Badania

PODSTAWOWE STOSOWANE

Badania typu podstawowego:

Ustalają ważne ogólne zależności między zmiennymi niezależnymi od warunków czasowych i przestrzennych.

Badania stosowane:

… są podejmowane z intencją uzyskania odpowiedzi na określone pytania typu praktycznego. Badania te dostarczają informacji użytecznych w konkretnej działalności, np.

BADANIA NAUKOWE W PEDAGOGICE

Badania Badania Badania

teoretyczne praktyczno- podstawowe

wdrożeniowe

Ustalają zależności między odnoszą się do problemów Ustalają ogólne zależno-

zmiennymi przeważnie w związanych z doskonaleniem ści między zmiennymi

warunkach laboratoryjnych metod dydaktyczno-wycho- niezależnie od warunków

wawczych, organizują nau- czasowych i przestrzen-

czania i wychowania nych

cel: poznawczy cel: doskonalenie cel: wykorzystanie

praktyki w praktyce

Badania generalizujące Badania diagnostyczne

Odkrywają i uzasadniają Rozpoznanie indywidualnych

prawidłowości ogólne. Tenden- przedmiotów ich opisanie i

cje ogólne: ustalenie ogólnych wyjaśnienie. Ustalenie cech i

prawidłowości zbiorów, przed- zasad funkcjonowania pewne-

miotów ich uwarunkowań przy- go wycinka rzeczywistości.

czynowych, istniejących kore-

lacji cech, ich powiązań zale-

żnościowych.

HEURYSTYCZNE WERYFIKACYJNE EKSPLORACYJNE WERYFIKACYJNE

Odkrywają typ bada- Sprawdzają zasadność Mają za zadanie od- Angażują większą li-

nego przedmiotu lub dokonanych uogólnień krycie pewnych zale- czbę badaczy. Prowa-

zjawiska, jego gene- żności, czasami na dzone są na szerszym

zę i inne zależności. małej liczbie przypad materiale, sprawdzają

ków, pewnych prawi- postawione hipotezy

dłowości i zależności

na ograniczonej licz-

bie przypadków.Prze-

prowadza je jeden

badacz.

Resimé

Odn.4. Wybrane procedury badawcze w pedagogice

Procedura badawcza w pedagogice to program sprawnie i ekonomicznie przeprowadzonych badań „bardziej złożonych” obejmujących kilka komplementarnie stosowanych metod badawczych zmierzających do wyjaśnienia zmian w jednostce jako indywidualności ludzkiej w procesach całożyciowej edukacji z punktu widzenia źródeł i warunków ich odbywania

A zatem procedura badawcza to

Złożone postępowanie badawcze

wynikające:

z jednej strony z z drugiej strony z

• PROCEDURA DIAGNOSTYCZNA

• PROCEDURA EKSPERYMENTALNA

• PROCEDURA OPERACYJNA

• PROCEDURA EWALUACYJNA

• PROCEDURA KORELACYJNA

• PROCEDURA EX POST FACTO

PROCEDURA DIAGNOSTYCZNA

… to czynność badawcza polegająca na ustaleniu danego stanu rzeczy lub zmian stanów rzeczy, dokonujących się w pewnym przedziale czasowym.

… procedurę diagnostyczną stosuje się po to, aby ustalić istniejący aktualnie stan rzeczy oraz dojść przyczyn tego stanu.

… w procedurze tej staramy się udzielić odpowiedzi na następujące pytania:

• Jaki jest interesujący nas stan rzeczy ?

• Dlaczego interesujący nas stan rzeczy jest właśnie taki ?

• Jak będzie przebiegał rozwój interesującego nas stanu rzeczy i jakie będą jego końcowe rezultaty ?

• Co zrobić, aby interesujący nas stan rzeczy był zgodny z naszymi oczekiwaniami ?

• Co zrobić, aby interesujący nas stan rzeczy rozwijał się zgodnie z naszymi oczekiwaniami ?

PROCEDURA EKSPERYMENTALNA

… to czynność badawcza polegająca na intencjonalnym wprowadzeniu do określonego zjawiska pedagogicznego jednego (lub kilku czynników będących źródłem lub warunkiem zaistnienia zmian) i obserwowaniu w kontrolowanych warunkach zmian powstałych pod ich wpływem.

Ten nowy czy też nowe wprowadzone do określonego zjawiska czynniki nazywa się czynnikami eksperymentalnymi lub zmiennymi niezależnymi, zaistniałe zaś zmiany, których źródłem są czynniki eksperymentalne nazywa się zmiennymi zależnymi.

PROCEDURA OPERACYJNA

G.E. Kimbell, P.M. Morss

… badania operacyjne są naukową metodą służącą do uzyskiwania podstawy ilościowej do podejmowania przez organy wykonawcze decyzji o działaniach, którymi powinny kierować. Innymi słowy chodzi o podjęcie decyzji pedagogicznych na podstawie odpowiednich danych ilościowych.

Na określenie czynności przewidywania przyszłych zdarzeń na podstawie znajomości zdarzeń przeszłych używa się różnych terminów np. predykcja, prognoza itp.

Predykcja, prognoza - to informacje o stanie świata zewnętrznego. Obejmują one swym zakresem nie tylko np. przyszłość edukacyjną, ale również nieznaną teraźniejszość a nawet i przyszłość w sensie ogólnym.

Badania tego typu służą:

- porównywaniu i ewentualnie wskazywaniu podobieństw i różnic analizowanych systemów kształcenia;

- ustalaniu, który z wariantów systemu kształcenia bądź wychowania zapewnia największy przyrost wartości wyrażonych w celach edukacyjnych

- przygotowaniu, projektowaniu i konstruowaniu różnych rozwiązań wariantowych systemu kształcenia czy wychowania.

PROCEDURA EWALUACYJNA

… istota tych zabiegów polega na badaniu programów kształcenia oraz badaniu efektów uzyskanych w wyniku ich wprowadzenia.

W procedurze tej staramy się udzielić odpowiedzi na następujące pytania:

• Czy i w jakim stopniu cele i zadania określone przez program zostały osiągnięte ?

• Czy dany program w ogóle jest możliwy do zrealizowania, a jeśli tak to jakie powinny być spełnione warunki osiągnięcia zamierzonych celów ?

• Jakie czynniki sprzyjają, a jakie nie sprzyjają realizacji programu ?

• Jakie są ewentualne uboczne skutki realizacji programu ?

• Jakie czynności należy wykonać dla optymalizacji i modernizacji programu ?

PROCEDURA KORELACYJNA

… to czynność badawcza polegająca na wyznaczaniu współzmienności zjawisk pedagogicznych.

Procedura korelacyjna stosowana jest w przypadku, gdy badamy zależność:

a) zmiennej zależnej od zmiennej niezależnej

b) zmiennej zależnej zmiennej niezależnej 1

od zmiennej niezależnej 2

zmiennej niezależnej 3 itd.

PROCEDURA ex post facto

… procedura ta umożliwia badaczowi udzielenie odpowiedzi na takie pytania, które ze względów natury estetycznej, ekonomicznej czy też technicznej musiałyby pozostać bez odpowiedzi w przypadku zastosowania procedury eksperymentalnej.

Na czym polega procedura ?

… badacz usiłuje zdefiniować nieznane mu zmienne niezależne, które spowodowały, iż zmienna Y przyjęła określone wartości dla osób należących do danej populacji. Poniewważ zmienne niezależne zadziałały już - niekiedy bardzo dawno - więc jedyne, co badaczowi pozostało, to próba ich zdefiniowania drogą analizy ex post

ZALETA	WADY
Możliwość przeprowadzenia badań tam gdzie ze względów natury estetycznej czy technicznej nie jesteśmy w stanie zastosować modelu eksperymentalnego ………………………………………………………………………	Brak możliwości manipulowania zmiennymi niezależnymi istotnymi, gdyż zadziałały one na zmienną Y już wcześniej Nie spełnienie wymagania tzw. celowego doboru grup porównawczych

Cele badań pedagogicznych

OPIS STANU D e s k r y p c j a

WYJAŚNIENIE E k s p l i k a c j a

OCENA E w a l u a c j a

OPTYMALIZACJA

Funkcje badań pedagogicznych

FUNKCJA TEORETYCZNA

FUNKCJA METODOLOGICZNA

FUNKCJA PRAKTYCZNA

Przedmiot badań

I.GRUPA II. GRUPA

STOSUNKI MIĘDZYLUDZKIE FUNKCJONOWANIE

INSTYTUCJONALNYCH

FORM WYCHOWANIA

BADANIA NAUKOWE W PEDAGOGICE

Badania Badania Badania

teoretyczne praktyczno- podstawowe

wdrożeniowe

Badania generalizujące Badania diagnostyczne

HEURYSTYCZNE WERYFIKACYJNE EKSPLORACYJNE WERYFIKACYJNE

Procedura badawcza w pedagogice to program sprawnie i ekonomicznie przeprowadzonych badań „bardziej złożonych” obejmujących kilka komplementarnie stosowanych metod badawczych zmierzających do wyjaśnienia zmian w jednostce jako indywidualności ludzkiej w procesach całożyciowej edukacji z punktu widzenia źródeł i warunków ich odbywania

Procedura diagnostyczna … to czynność badawcza polegająca na ustaleniu danego stanu rzeczy lub zmian stanów rzeczy, dokonujących się w pewnym przedziale czasowym.

Procedura eksperymentalna … to czynność badawcza polegająca na intencjonalnym wprowadzeniu do określonego zjawiska pedagogicznego jednego (lub kilku czynników będących źródłem lub warunkiem zaistnienia zmian) i obserwowaniu w kontrolowanych warunkach zmian powstałych pod ich wpływem.

Procedura operacyjna … to czynność badawcza służącą do podjęcie decyzji pedagogicznych na podstawie odpowiednich danych ilościowych.

Procedura ewaluacyjna … to czynności badawcze polegające na badaniu programów kształcenia oraz badaniu efektów uzyskanych w wyniku ich wprowadzenia.

Procedura korelacyjna … to czynność badawcza polegająca na wyznaczaniu współzmienności zjawisk pedagogicznych.

Procedura ex post facto … to czynność badawcza umożliwiająca udzielenie odpowiedzi na takie pytania, które ze względów natury estetycznej, ekonomicznej czy też technicznej musiałyby pozostać bez odpowiedzi w przypadku zastosowania procedury eksperymentalnej.

Słownictwo

Polimetodyczność - wykorzystanie wielu procedur badawczych oraz metod w jednostkowym badaniu pedagogicznym

Zbiorowość - ogół ludzi mieszkających na jakimś terenie, społeczność, społeczeństwo. W statystyce zbiorowość statystyczna - ogół osób uczestniczących w badaniach

Indukcja - jest to wnioskowanie polegające na wyprowadzeniu wniosków ogólnych z przesłanek będących ich poszczególnymi przypadkami; w naukach empirycznych jest to metoda polegająca na wyprowadzeniu uogólnień na podstawie eksperymentów i obserwacji, faktów, formułowaniu i weryfikacji hipotez

Weryfikacja - procedura zmierzająca do rozstrzygnięcia czy dane zdanie albo twierdzenie względnie hipoteza jest prawdziwa, prawdopodobna lub fałszywa

Badanie - jest to gruntowne poznawanie rzeczywistości za pomocą analizy i metod badań naukowych. Badanie rozumiane jest jako proces poszukiwania prawdy naukowej oraz jako wynik tego procesu

Proces - to zmiany zachodzące w następujących po sobie stadiach rozwoju. Zespół kolejnych zjawisk, których przebieg jest kontrolowany i sterowany przez człowieka, a przynajmniej znany mu i obserwowalny

Uogólnienie - ujęcie ogólne konkretnej treści, sformułowane na podstawie poszczególnych przesłanek

Badania komparatystyczne - badania porównawcze, ustalanie zależności, pokrewieństw, analogii

10

---