WADY POSTAWY

Postawa człowieka

• Postawą ciała nazywamy indywidualne ukształtowanie ciała i położenie poszczególnych jego odcinków, w tym tułowia i kończyn, w pozycji stojącej.

Warunki dobrej postawy:

• prawidłowe ukształtowanie układu kostno-stawowego

• dobre rozwinięcie układu mięśniowego

• sprawne działanie układu nerwowego.

Okresy krytyczne dla posturogenezy

• I - okres „szkolny” (7 rok życia)

• II - okres skoku pokwitaniowego

Czym jest prawidłowa postawa ciała?

Prawidłową postawę charakteryzują:

- głowa ustawiona prosto,

- barki znajdują się na jednym poziomie,

- łopatki są ściągnięte,

- symetrycznie ustawiona miednica,

- lekko wciągnięty brzuch,

- napięte pośladki,

- równoległe ustawienie kończyn dolnych wyprostowanych w stawach kolanowych;

- prawidłowe ustawienie i obciążenie stóp

Co nazywamy wadami postawy?

• Wady postawy to odchylenia od ogólnie przyjętych cech postawy prawidłowej.

Na wadę postawy ma wpływ deformacja kręgosłupa, klatki piersiowej, miednicy oraz kończyn dolnych .

Podział i przyczyny powstawania wad postawy

Najczęściej spotykamy podział wad postawy i budowy ciała na dwie grupy:

Wady wrodzone - należą tu przypadki z odchyleniami prawidłowej budowy ciała w następstwie czynników, które zadziałały w okresie płodowym. Przyczyny powstawania tych wad są różne. Niektóre z nich są przekazywane dziedzicznie.

Wady nabyte - mogą być wywoływane przebytymi chorobami - te określamy terminem wady rozwojowe lub powstają na skutek zaburzenia nawyku prawidłowej postawy ciała - te określamy terminem wady nawykowe.

Wyodrębniono trzy sfery czynników, w następstwie których dochodzi do rozwoju wad postawy, są to:

Czynniki fizjologiczne : istotą jest tu nawyk prawidłowej postawy. Dla dziecka z wadą postawy nawykowa postawa nieprawidłowa jest czymś naturalnym, zwykłym i nie wymagającym wysiłku ( przyjmowana podświadomie).

Czynniki morfologiczne: polegają na występowaniu dystonii mięśniowej w obrębie kręgosłupa, nadmiernym napięciu i rozciągnięciu pewnych grup więzadeł oraz części torebek stawowych.

Czynniki środowiskowe : dotyczą warunków życia człowieka; gł. są to:

- nie unormowany tryb życia;

- złe warunki higieniczne i bytowe;

- nie przebywanie na świeżym powietrzu;

- brak ćwiczeń ruchowych, hipokinezja;

- przyjmowanie jednorodnych i długotrwałych pozycji ( w szkole i w pracy, podczas odpoczynku (niedostosowane ławki szkolne, nieodpowiednie noszenie teczki).

Jak powstaje wada postawy ?

I. Okres - zmian czynnościowych.

Jedne grupy mięśni ulegają osłabieniu i rozciągnięciu, w innych występuje wzmożone napięcie i ich

skrócenie. Trwa od kilku tygodni do kilku miesięcy.

II. Okres - powstawania przykurczy (mięśni, ścięgien, więzadeł). W tym okresie interwencja

ćwiczeniami korekcyjnymi może być całkowicie skuteczna. Okres ten może trwać przez kilka tygodni

miesięcy a nawet lat.

III. Okres - zmian strukturalnych, czyli utrwalonych przykurczy.

Wady postawy w tym okresie określamy jako patologiczne.

Ćwiczenia korekcyjne pozwalają zapobiec dalszemu postępowaniu wady, jednakże całkowita jej

likwidacja jest już niemożliwa i często wymaga złożonego postępowania rehabilitacyjnego (w tym

zabiegu chirurgicznego).

Charakterystyka wad postawy:

Wady postawy w płaszczyźnie strzałkowej:

a-plecy okrągłe, b- plecy wklęsłe, c-plecy wklęsło-okrągłe, d-plecy płaskie.

PLECY OKRĄGŁE

Występuje tu nadmierne uwypuklenie fizjologicznej krzywizny piersiowej.

* Wada ta charakteryzuje się: osłabieniem mięśni grzbietu, przykurczem mięśni piersiowych, barki są wysunięte do przodu, łopatki odstające. Łokcie i kolana są często w pozycji lekkiego zgięcia.

PLECY WKLĘSŁE

Istota tej wady polega na pogłębieniu lordozy lędźwiowej.

* Sylwetkę charakteryzuje:

- pogłębione wygięcie odcinka lędźwiowego kręgosłupa,

- zwiększone przodopochylenie miednicy,

- wypięty brzuch (tzw. przodujący brzuch)

- wypięte pośladki.

PLECY WKLĘSŁO-OKRĄGŁE

Występują równocześnie cechy charakterystyczne dla pleców okrągłych i wklęsłych.

* U dziecka z tą wadą postawy obserwuje się pogłębienie kifozy piersiowej, wysunięcie głowy i barków do przodu, odstawanie łopatek, pogłębienie lordozy lędźwiowej, zwiększenie przodopochylenia miednicy, wypięty brzuch i uwypuklenie pośladków.

Skolioza jest bocznym skrzywieniem kręgosłupa. Polega ona na wielopłaszczyznowym odchyleniu linii kręgosłupa od stanu prawidłowego. Odchylenie to występuje w płaszczyznach:

• czołowej - kręgosłupa wygina się w bok, lewo lub prawo;

• strzałkowej - pogłębia się wygięcie lordotyczne lub kifotyczne;

• poprzecznej - następuje rotacja kręgów, co prowadzi do powstania garbu.

W zależności od stopnia zaawansowania zmian, wyróżnia się następujące stadia skoliozy :

* postawa skoliotyczna - wstępne stadium wady. Występuje asymetria barków, łopatek, trójkątów talii, ale nie dochodzi jeszcze do bocznego skrzywienia;

* skolioza Io - to skrzywienie, kiedy wartości kątowe nie przekraczają 30o. Zmiany dotyczą układu mięśniowo - wiązadłowego, bez zniekształceń kostnych;

skolioza IIo - skrzywienie o wartościach kątowych 31o-60o. Występują zmiany w kręgach i krążkach międzykręgowych. Kręgosłup ulega zrotowaniu, co objawia się garbem żebrowym;

* skolioza IIIo - skrzywienie o kącie przekraczającym 60o, z daleko posuniętymi zmianami strukturalnymi jak: torsja i sklinowacenie kręgów, deformacja żeber i miednicy.

Boczne skrzywienia kręgosłupa Io, IIo, IIIo.

Nie leczona skolioza może prowadzić do:

• zniekształcenia klatki piersiowej,

• uciskania narządów wewnętrznych (serce i płuca), prowadząc do upośledzenia wydolności krążenia i oddychania,

• zmniejszonej sprawności fizycznej,

• duszności,

• kompleksu psychicznego, spowodowanego obecnością garbu żebrowego.

Skłon tułowia w przód: a-budowa prawidłowa, b- garb żebrowy.

Wady kończyn dolnych

Zniekształcenia kończyn dolnych w znacznym stopniu wpływają na statykę i postawę ciała. Powstają w wyniku asymetrii w budowie wyżej położonych odcinków ciała, przeciążeń pracą lub są wadami wrodzonymi albo powstają na skutek innych przyczyn.

Wyróżniamy następujące wady kończyn dolnych, dające się w początkowym stadium wyrównać:

• kolana koślawe,

• kolana szpotawe,

• stopa płaska,

• stopa płasko-koślawa,

• stopa wydrążona,

Ustawienie kolan a-kolana proste,

b- kolana koślawe, c-kolana szpotawe

KOLANA KOŚLAWE

Wada wrodzona lub nabyta.

* W kolanach koślawych oś podudzia tworzy z osią uda kąt otwarty na zewnątrz, a kostki przyśrodkowe, przy wyprostowanych i zwartych kolanach, są oddalone od siebie o ponad 5 centymetrów.

* Za fizjologiczną koślawość uważa się odchylenie od osi przeciętnie 2-3 centymetry, ale nie większą niż 5 centymetrów.

KOLANA SZPOTAWE

W tym zniekształceniu kończyny dolne są skręcone do wewnątrz, występuje nadwyprost w stawach kolanowych, mięśnie wewnętrznej strony kończyn dolnych ulegają skróceniu, a po stronie zewnętrznej nadmiernie rozciągają się. Oś podudzia tworzy z osią uda kąt otwarty do wewnątrz.

* Wielkość odchylenia mierzy się w centymetrach, rozstępem między kłykciami przyśrodkowymi przy stopach zwartych. Szpotawość kolan występuje najczęściej przy nadwadze oraz przy krzywicy.

Wady stóp

Prawidłowo wysklepiona stopa dotyka podłoża trzema fizjologicznymi punktami podparcia:

- piętą,

- głową pierwszej i

- głową piątej kości śródstopia .

Fizjologiczne punkty podparcia

• Najczęściej występujące wady stóp to:

- stopa płaska (d)

- stopa płasko-koślawa (e)

- stopa szpotawa (c)

- stopa wydrążona (f)

• Rzadziej spotykane to:

- stopa końska (a)

- stopa piętowa (b)

Stopa płaska (płaskostopie czynnościowe) - posiada niski lub obniżający się łuk podłużny, który jest wynikiem niewydolności układu mięśniowo-wiązadłowego.

Stopa płasko-koślawa - istotą tego zniekształcenia jest ustawienie w nawróceniu kości stępu oraz obniżenie sklepienia podłużnego stopy, najczęściej na tle niewydolności statycznej.

Stopa szpotawa - jest odwrotnością stopy płasko-koślawej. Charakteryzuje się skręceniem pięty do wewnątrz i oparciem jej na krawędzi zewnętrznej.

Stopa wydrążona - zniekształcenie charakteryzuje się nadmiernym wysklepieniem, w odcinku między guzem a głowami kości śródstopia, przy równoczesnym skróceniu tego odcinka. Nadmiernemu wysklepieniu stopy towarzyszy szponowate ustawienie palców i skrócenie rozcięgna podeszwowego. Zniekształcenie powoduje skrócenie stopy.

Wady wrodzone klatki piersiowej

• Klatka piersiowa kurza - polega na wysunięciu ku przodowi obwodowej części mostka wraz z najbliższą częścią żeber, które są od boku jakby ściśnięte. Łuki żebrowe często tworzą falistą linię zamiast łukowej. Po nabraniu i zatrzymaniu powietrza w płucach stopień kurzego zniekształcenia zmniejsza się.

• Klatka piersiowa lejkowata - częściej spotykana, charakteryzuje się lejkowatym zapadnięciem dolnej części mostka i przylegających odcinków żeber.

Wady klatki piersiowej a-kurza, b- lejkowata

Do błędów postawy zaliczamy:

nieodpowiednie ustawienie głowy i szyi;

- asymetrię barków;

- wadliwe ułożenie i odstawanie łopatek.

Metody oceny postawy ciała

• Obserwacja dziecka przez rodziców, nauczycieli gimnastyki, lekarzy.

• Ocena sylwetki dziecka oparta na tzw. teście symetrii, w którym porównuje się (w ustawieniu badanego bokiem, tyłem, przodem i w skłonie), czy te same punkty ciała po obu stronach są położone symetrycznie.

• Badanie dziecka w skłonie , aby wychwycić ew. asymetrie, związane najczęściej ze skoliozą.

Profilaktyka wad postawy obejmuje:

• Ograniczenie siedzącego trybu życia, zwiększenie ogólnej sprawności ruchowej człowieka.

• Wyrabiane nawyku utrzymania prawidłowej postawy ciała we wszystkich czynnościach życia

(podczas pracy i odpoczynku);

• Dostosowanie sprzętów domowych i środowiska, w których przebywamy, do potrzeb i możliwości fizjologicznych naszego kręgosłupa.

Co robić, gdy stwierdza się u dziecka wadę postawy, niezbędne jest

• odpowiednie postępowanie korekcyjne w domu i w szkole.

• konsultacja lekarza specjalisty w Poradni Wad Postawy.

• fizykoterapia.

• ruch (szczególnie sporty, które dziecko może uprawiać całe życie: pływanie, turystyka piesza i rowerowa, łyżwiarstwo i inne gry sportowe ).

---