www.poczet.com

NEKROPOLIE

miejsce	data	władca
katedra w Poznaniu	992	Mieszko I
		1025	Bolesław I Chrobry
		1034	Mieszko II Lambert
		1058	Kazimierz I Odnowiciel
		1239	Władysław Odonic
		1257	Przemysł I
		1279	Bolesław Pobożny
		1296	Przemysł II
opactwo Benedyktynów w Tyńcu	1113	Zbigniew ???
opactwo Benedyktynów w Osjaku opactwo Benedyktynów w Tyńcu	1082 1086	Bolesław II Szczodry ???
katedra w Płocku	1102	Władysław I Herman
		1138	Bolesław III Krzywousty
		1247	Konrad I Mazowiecki
		1381	Siemowit III Mazowiecki
kaplica zamkowa w Altenburgu kościół Św. Bartłomieja w Altenburgu Pegau k. Altenburga	1159	Władysław II Wygnaniec ???
kolegiata Św. Pawła w Kaliszu	1202	Mieszko III Stary
klasztor Benedyktynów w Kaliszu w Raciborzu	1231	Władysław III Laskonogi ???
opactwo cysterskie w Lubiążu	1201	Bolesław I Wysoki
		1309	Henryk III Głogowski
kościół Cysterek w Trzebnicy (obecnie jako bazylika Św. Jadwigi)	1238	Henryk I Brodaty
kościół Franciszkanów we Wrocławiu	1241	Henryk II Pobożny
kościół Dominikanów w Legnicy	1278	Bolesław II Rogatka
kościół Klarysek we Wrocławiu	1266	Henryk III Biały
kościół Św. Krzyża we Wrocławiu	1290	Henryk IV Probus
klasztor Franciszkanów w Opolu	1401	Władysław Opolczyk
kolegiata w Wiślicy	1166	Henryk Sandomierski ???
katedra we Włocławku	1267	Kazimierz I Konradowic
kościół Franciszkanów w Krakowie	1279	Bolesław V Wstydliwy
kościół Dominikanów w Krakowie	1288	Leszek II Czarny
katedra w Krakowie	1173	Bolesław IV Kędzierzawy
		1194	Kazimierz II Sprawiedliwy
		1211	Mieszko I Plątonogi
		1227	Leszek I Biały
		1333	Władysław I Łokietek
		7 XI 1370	Kazimierz III Wielki
		19 VII 1399	Jadwiga Andegaweńska
		18 VI 1434	Władysław II Jagiełło
		11 VII 1492	Kazimierz IV Jagiellończyk
		26 VII 1501	Jan I Olbracht
		26 VII 1548	Zygmunt I Stary
		12 II 1574	Zygmunt II August
		12 XI 1596	Anna Jagiellonka
		23 V 1588	Stefan I Batory
		4 II 1633	Zygmunt III Waza
		15 I 1649	Władysław IV Waza
		31 I 1676	Michał Korybut Wiśniowiecki
		16 I 1734	Jan III Sobieski
		16 I 1734	August II Mocny
katedra Św. Wita w Pradze	1305	Wacław II Czeski
katedra w Ołomuńcu	1306	Wacław III Czeski
katedra w Székesfehérvár (Białogród Królewski)	1382	Ludwik Andegaweński
katedra w Wilnie	1484	Kazimierz Święty
		17 X 1506	Aleksander I Jagiellończyk
tymczasowy grób w Compiégne	1589	Henryk Walezy
bazylika Saint-Denis	1610
kościół Jezuitów w Nevers	1672		Jan II Kazimierz Waza
katedra w Krakowie	31 I 1676
kościół Notre-Dame de Bonsecours w Nancy	3 III 1766		Stanisław Leszczyński
katedra w Krakowie	obecnie
kościół dworski w Dreźnie	12 X 1763	August III Sas
kościół Św. Katarzyny w Petersburgu	1798	Stanisław August Poniatowski
kościół w Wołczynie	15 VII 1938
bazylika Św. Jana w Warszawie	14 II 1995

EWOLUCJA USTROJU POLITYCZNEGO

czas	okres	krótka charakterystyka
960- 1138	monarchia wczesnofeudalna	Zapoczątkowana dojściem do władzy księcia Mieszka I, zakończona - śmiercią Bolesława Krzywoustego i rozbiciem dzielnicowym kraju. Państwo polskie stanowiło patrimonium piastowskie (tzn. było własnością dynastii). Władców określano mianem domini naturales ziem wchodzących w jego granice. Po śmierci państwo dziedziczyli synowie stanu świeckiego. Do władcy należały sprawy wojny, pokoju, polityki zagranicznej i wymiaru sprawiedliwości.
1138- 1320	rozdrobnienie feudalne	Zapoczątkowane śmiecią Bolesława Krzywoustego i początkiem rozbicia dzielnicowego, a zakończone koronacją królewską Władysława Łokietka; obejmowało czasy senioratu (1138-1227) i lata policentryzmu (1227-1320). Jednoczesne rządy wielu książąt; znaczne zwielokrotnienie liczby organów centralnych i nadwornych; rozwój stanu rycerskiego, powstanie stanu mieszczańskiego (wskutek m.in. lokacji na prawie niemieckim).
1320- 1454	monarchia stanowa	Zapoczątkowana koronacją królewską Władysława Łokietka, zakończona - wydaniem przywilejów cerekwicko-nieszawskich przez Kazimierza Jagiellończyka. Przemiana patrymonialnego charakteru państwa w publicznoprawny. Sformułowanie w czasach Kazimierza Wielkiego pojęcia Corona Regni Poloniae: klejnot koronacyjny, jakim była korona królewska, został oddzielony od osoby króla i był uważany za przedmiot suwerenność państwa sprawowaną prze króla w imieniu narodu (czyli szlachty). Konieczność współpracy króla ze stanami, a szczególnie z bogatym i licznym stanem szlacheckim.
1454- 1606	demokracja szlachecka	Zapoczątkowana przywilejami cerekwicko-nieszawskimi Kazimierza Jagiellończyka, a zakończona antykrólewskim rokoszem Mikołaja Zebrzydowskiego. Przekazanie najważniejszych spraw w państwie (prawodawstwo; nakładanie podatków; zwoływanie pospolitego ruszenia; sądownictwo nad chłopami i mieszczanami) kompetencji sejmików szlacheckich, a od 1493 dwuizbowemu sejmowi; coraz słabsza pozycja króla; znaczna rozbudowa urzędów centralnych, lokalnych oraz honorowych.
1606- 1764	oligarchia magnacka	Zapoczątkowana antykrólewskim rokoszem Mikołaja Zebrzydowskiego, a zakończona reformami wdrażanymi przez Stanisława Augusta Poniatowskiego. Słaba pozycja polityczna króla, jak również Senatu; paraliż pracy sejmu i sejmików ze względu na nadużywanie liberum veto; opanowanie sejmu przez stronnictwa oligarchów niechętne reformom ustrojowym; nagminne interwencje państw ościennych w sprawy wewnętrzne Rzeczypospolitej (m.in. ustanowienie Praw Kardynalnych gwarantujących niezmienność systemu politycznego kraju).
1764- 1795	okres reform ustrojowych	Zapoczątkowane dojściem do władzy Stanisława Augusta Poniatowskiego i wdrażaniem przez niego reform, zakończona - III rozbiorem Rzeczypospolitej. Odejście od głosowania jednomyślnego (początkowo w sprawach skarbowych); reforma celna, monetarna, podatkowa, administracyjna (powołanie szeregu komisji) pocztowa i inne; reforma ustrojowa: ustawa o miastach królewskich, Ustawa Rządowa z 3 maja 1791 oraz Zaręczenie Wzajemne Obojga Narodów

STOLICE PAŃSTWA POLSKIEGO

Gniezno

Według popularnej legendy Gniezno założył Lech w miejscu, gdzie zobaczył gniazdo orłów. Warowny gród stał się stolicą państwa, którego twórcą był również Lech.
Jak wynika z badań archeologicznych zarówno gród książęcy, jak i przyległe doń podgrodzie zostały zbudowane według bardzo szczegółowego planu. Gród był kompleksem budynków drewnianych, wśród których poczesne miejsce zajmowała siedziba książęca. Podgrodzie było także zespołem budynków drewnianych, mieszkalnych i gospodarskich, zajmowanych przede wszystkim przez rzemieślników i ludzi związanych z obsługą grodu. Na terenie podgrodzia znajdowała się łaźnia parowa oraz studnie. Ówczesne budynki mieszkalne - drewniane, o konstrukcji zrębowej, jednoizbowe - miały początkowo kształt kwadratu o wymiarach 3x3 m, później prostokąta o rozmiarach około 4,5x7 m; zdarzały się także budynki dwuizbowe. Archeolodzy odkryli w Gnieźnie również miejsca kultu pogańskiego - dwa paleniska ofiarne.

Gród, mający kształt prostokąta o wymiarach około 110x75m, i nieco mniejsze podgrodzie były otoczone mocnym, wysokim, 12-metrowym wałem drewniano-ziemnym: kolejne warstwy drewna dębowego przykrywane były warstwami ziemi. W połowie IX w. Gniezno powiększyło się o drugie podgrodzie, przylegające do pierwszego i również otoczone wałem; rozwijała się także osada przygrodowa, która była jednak słabo umocniona. Dopiero na początku X wieku otoczono solidnym wałem drewniano-ziemnym osadę przygrodową, która stała się w ten sposób trzecim podgrodziem. W podgrodziach między rzędami domów pojawiły się ulice wyłożone okrągłymi balami. Według szacunkowych obliczeń w X wieku Gniezno zamieszkiwało około 3-4 tysiące ludzi.
W IX i X wieku nastąpił bardzo szybki rozwój Gniezna, które stało się ważnym ośrodkiem gospodarczym i przede wszystkim politycznym. Dzięki korzystnemu położeniu gród gnieźnieński zmonopolizował handel solą, która była sprowadzana z Kujaw i rozprowadzana po Wielkopolsce. Gdy zaś rozstrzygnęła się walka o przywództwo wśród Polan między dynastią Popiela i Piastami, Gniezno stało się głównym ośrodkiem nowego państwa.

W drugiej połowie X wieku, w czasach panowania Mieszka I, Gniezno zaczęło coraz bardziej przypominać wyglądem miasto - pojawiły się bowiem pierwsze budowle kamienne: zamek i dwa kościoły.

Za panowania Bolesława Chrobrego Gniezno było nie tylko stolicą państwa, ale również stolicą kościelną, siedzibą arcybiskupa. Powołanie arcybiskupstwa dokonało się podczas sławetnego zjazdu Bolesława Chrobrego z cesarzem Ottonem III, właśnie w Gnieźnie. Gród gnieźnieński stał się jedną z najważniejszych osad w Europie Środkowej, a od roku 1025 awansował do miana siedziby królewskiej. Oczywiście, miejscem koronacji Bolesława Chrobrego stała się ufundowana przez niego katedra gnieźnieńska.

W latach 1038-39 czeski książę Brzetysław, wykorzystując zamieszki wewnętrzne, jakie miały miejsce w Polsce, dokonał najazdu na Śląsk i Wielkopolskę. Także Gniezno zostało złupione, katedra zniszczona, zaś relikwie św. Wojciecha wywiezione do Pragi. Dopiero Bolesław Szczodry zakończył w 1064 roku odbudowę katedry gnieźnieńskiej. Dzięki dobrym kontaktom ze Stolicą Apostolską, w 1075 roku doszło do odnowienia arcybiskupstwa gnieźnieńskiego, któremu podlegały biskupstwa w Poznaniu, Krakowie, Wrocławiu i Płocku. W następnym roku Bolesław koronował się na króla. Gniezno utraciło ten "monopol koronacyjny" dopiero w roku 1320, kiedy to Władysław Łokietek obrał sobie Kraków na miejsce aktu koronacyjnego.

W latach następnych Gniezno powoli traciło swoje znaczenie polityczne. W samej Wielkopolsce wyrósł mu potężny konkurent - Poznań. Późniejsze losy pierwszej stolicy Państwa Polskiego były ściśle związane z Kościołem, bowiem Gniezno utrzymało swoją pozycję miasta-siedziby arcybiskupiej.

Płock

Gdy, po ucieczce z kraju Bolesława Śmiałego, rządy w kraju objął jego brat Władysław Herman, główną siedzibą władcy na krótko stał się Płock.

Najdawniejsze dzieje miasta nie są jeszcze dostatecznie znane. Jego początki sięgają zapewne zarania naszej państwowości. Podczas prowadzonych w latach sześćdziesiątych badań przez prof. Włodzimierza Szafrańskiego, natrafiono na relikty wczesnoromańskich budowli kamiennych (palatium Bolesława Chrobrego) świadczące, iż na przełomie X i XI w. Płock był jednym z ważniejszych ośrodków wczesnopiastowskiej monarchii.

Wzgórze Tumskie było ośrodkiem kultu pogańskiego, aż do przyjęcia chrześcijaństwa. Zalążkiem miasta był wzniesiony na tym miejscu gród warowny z podgrodziem, będący jedną ze strategicznych stacji Bolesława Chrobrego.

Około 1000 r. sprowadzono do Płocka benedyktynów, a w roku 1075 została erygowana diecezja płocka. W 1031 r. wojska pod wodzą Jarosława Mądrego i Mścisława Włodzimierzowicza zniszczyły miasto, które odbudował w l. 1037 - 1047 Masław, były cześnik Mieszka II. W tym okresie Płock podniesiono do rangi stolicy Mazowsza.

W latach czterdziestych tegoż stulecia, pod koniec panowania Mieszka II, Mazowsze wraz ze stołecznym Płockiem zostało oderwane na kilka lat od Polski przez wojewodę Masława w czasie tzw. buntu ludowego. Płock do macierzy powrócił dopiero w 1047 r. po pokonaniu Masława przez Kazimierza Odnowiciela. Pod koniec XII w. miasto stało się siedzibą książąt mazowieckich.

Od ok. 1080 r. do 1138 r. za panowania Władysława Hermana i jego syna Bolesława Krzywoustego Płock pełnił rolę ich rezydencji i stolicy państwa. Miasto zaliczono wówczas do jednego z największych grodów w Polsce oraz najważniejszych ośrodków handlu na Mazowszu.
W pierwszej połowie XIII w. do miasta sprowadzeni zostali przez księcia Konrada dominikanie, bardzo prężny, nowo powstały zakon medykancki, który w tym okresie odegrał ważną rolę w reformowaniu Kościoła. Zakonnicy wznieśli w Płocku dwa kościoły; jeden naprzeciw kolegiaty św. Michała, noszący wezwanie św. Trójcy (obecnie nie istniejący), drugi na ówczesnym przedmieściu pod wezwaniem św. Dominika, tzw. "Na Górkach".

W 1237 r. Płock otrzymał lokację na prawie polskim. Dokument lokacyjny, wystawiony przez biskupa Piotra I określał terytorium nowo powstałej osady targowej, jurysdykcję wójta i inne przywileje. Był to ważny etap w procesie kształtowania się organizmu miejskiego.
W latach 1351 - 1370 na mocy układów cesarza Karola IV Luksemburczyka i króla Kazimierza Wielkiego ziemia mazowiecka (dotychczasowe lenno czeskie) stała się lennem Polski. Król Kazimierz Wielki znacznie powiększył obszar miasta, nadał nowe przywileje, wybudował na Wzgórzu Tumskim ceglany zamek obronny, obwarował Płock murami miejskimi z bramami i basztami.

W 1611 r. z Pułtuska przybyli do Płocka Jezuici, którzy przejęli budynek kolegiaty św. Michała, rozbudowując go o nowe kolegium. Kolegium jezuickie w Płocku funkcjonowało do 1773 r. W tym czasie przewinęły się przez kolegium takie wybitne postaci, jak: Piotr Skarga (kaznodzieja nadworny Zygmunta III Wazy, teolog i pisarz), Jakub Wujek (jezuita, autor znakomitego przekładu Biblii), święty Andrzej Bobola (kapłan - męczennik wschodnich kresów Rzeczypospolitej, patron diecezji).

Poważny upadek gospodarczy przeżyło miasto w XVII w., do czego przyczyniły się walnie zniszczenia w czasie wojen szwedzkich, szczególnie w końcowym okresie, kiedy to wojska pod dowództwem króla Karola X Gustawa ograbiły doszczętnie Płock, wywożąc bardzo bogatą bibliotekę, demolując zamek, szpital. Miastu dała się też we znaki wojna północna.
Okres wojen szwedzkich spowodował, iż mazowiecka stolica przez długie lata nie mogła się podnieść z upadku.

Pierwsze symptomy rozbudowy można było zauważyć dopiero przy końcu XVIII w., gdy miasto wskutek drugiego rozbioru Polski stało się siedzibą kamery pruskiej i regencji płockiej.

Kraków

W roku 1046 Kazimierz Odnowiciel przeniósł stolicę Polski ze zniszczonego Gniezna do Krakowa. Powstała z fundacji jego dziada, Bolesława Chrobrego, katedra wawelska stała się centrum życia umysłowego i religijnego kraju.

W Krakowie na początku XII wieku zaczął spisywać swą kronikę Gall Anonim. Był on pisarzem nadwornym Bolesława Krzywoustego. Władca ten, choć podzielił państwo pomiędzy synów, zachował stołeczny charakter Krakowa, czyniąc miasto siedzibą księcia-seniora. Późniejsi książęta dzielnicowi, chcąc zjednoczyć państwo, zawsze zabiegali o opanowanie tronu krakowskiego.

W czasie panowania na dworze krakowskim Kazimierza Sprawiedliwego jego dworzanin, późniejszy biskup krakowski, Wincenty zwany Kadłubkiem, spisujący po łacinie "Kronikę Polski", przyczynił się znacznie do uwydatnienia rangi miasta w historii Polski. On też wprowadził do legendy historycznej dzielnego Kraka i smoka wawelskiego.
W połowie XIII wieku Kraków liczył około 2 tysięcy mieszkańców, był nie tylko siedzibą książęcą i biskupią, ale także miejscem lokacji licznych zakonów. W roku 1241 miasto spustoszyli Tatarzy; wedle późniejszej, XV-wiecznej relacji Jana Długosza, ocalał wówczas tylko Wawel i kościół św. Andrzeja.

Przełom XIII i XIV wieku to czas gwałtownych zmagań o zjednoczenie państwa, zakończonych ostatecznie sukcesem księcia kujawskiego Władysława Łokietka. Opanował on Kraków w 1306 roku.

Wraz z koronacją Władysława Łokietka na króla 20 I 1320 roku, katedra stała się miejscem koronacji królów polskich. Miasto zyskało w ten sposób stołeczny charakter, który zachowało aż do połowy wieku XVIII. Od chwili śmierci Łokietka w roku 1333 Kraków stał się także królewską nekropolią.

W okresie panowania Kazimierza Wielkiego Kraków umocnił swój stołeczny charakter. W 1358 roku król nadał mu tzw. wielki przywilej, który zapewniał miastu monopolistyczną pozycję w handlu międzynarodowym. Kazimierzowi Wielkiemu stołeczny Kraków zawdzięcza powołanie w 1364 roku Akademii Krakowskiej - drugiego (po praskim; 1348) uniwersytetu w Europie Środkowej.

Z chwilą objęcia tronu przez Władysława Jagiełłę Kraków stał się stolicą i ośrodkiem władzy ogromnego państwa, obejmującego nie tylko ziemie polskie, ale także olbrzymie obszary Litwy i Rusi.

Schyłek średniowiecza do dla Krakowa czas największej świetności. Po pokoju toruńskim w 1466 roku z Krzyżakami nastały czasy spokoju i pomyślnego rozwoju gospodarczego. Za panowania Kazimierza Jagiellończyka miasto liczyło blisko 10 tysięcy mieszkańców, miało wiele pięknych budowli, zwłaszcza kościołów, które słynęły z malowideł ściennych, kosztownych tryptyków i bezcennych naczyń liturgicznych.

Ostatni Jagiellonowie walnie przyczynili się do nadania wspaniałości swej siedzibie. Zamek wawelski został rozbudowany i przyozdobiony w stylu renesansowym. Renesansowy Kraków był wielkim ośrodkiem politycznym, kulturalnym i gospodarczym. Tu w 1525 roku podpisano traktat regulujący stosunki pomiędzy Zakonem Krzyżackim a Królestwem Polskim, a na Rynku odbyła się wspaniała ceremonia hołdu lennego.

Po bezpotomnej śmierci Zygmunta Augusta w dziejach Rzeczypospolitej rozpoczął się okres panowania królów elekcyjnych. Już drugi król elekcyjny, Stefan Batory, rzadko przebywał w Krakowie. Punkt ciężkości życia politycznego i kulturalnego zaczynał się przesuwać na północ. Powoli rosła rola Warszawy, po 1569 roku miejsca obrad sejmów. Jeszcze w roku 1587 do Krakowa przybył uroczyście kolejny monarcha - Zygmunt III Waza. Zamieszkawszy na Wawelu podjął dzieło jego przebudowy, wprowadzając liczne elementy zdobień i architektury barokowej. Jednakże w 1606 roku król opuścił miasto i nigdy doń nie powrócił. Funkcje stołeczne przejęłą Warszawa, choć Kraków pozostał jeszcze formalnie stolicą państwa i pełnił tę rolę do schyłku Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Warszawa

Przenoszenie się centrum politycznego w stronę Mazowsza wiązało się niewątpliwie z powiększeniem terytorium państwa w wyniku unii lubelskiej. Miejsce obrad sejmu musiało być położone tak, by było w miarę jednakowo dostępne szlachcie z Korony i Litwy.
Pierwsza wolna elekcja odbyła się w Warszawie w okresie od 5 marca do 20 maja 1573 roku. Szlachta zgromadziła się wtedy na prawym brzegu Wisły pod wsią Kamień. Dla dziejów Warszawy szczególnie ważne jest panowanie trzeciego króla elekcyjnego, Zygmunta III Wazy. Niektórzy historycy wskazują, że na jego decyzję przeniesienia stolicy do Warszawy, prócz racji polityczno-organizacyjnych, wpłynęły też względy osobiste - nostalgia za Szwecją, od której czuł się bardzo oddalony w Krakowie. Oficjalnie jednak Warszawa nie była stolicą i aż do upadku Rzeczypospolitej w 1795 roku przysługiwało jej wyłącznie miano Miasta Rezydencjonalnego Jego Królewskiej Mości.

Za czasów pierwszego z Wazów Warszawa była miastem kilkunastotysięcznym, szacuje się, że do połowy XVII stulecia w mieście osiadło około 2 tysięcy przedstawicieli stanów wyższych: szlachty i duchowieństwa, zwabionych bliskością dworu królewskiego i ośrodka władzy państwowej.

Najokazalszą budowlą w Warszawie był Zamek Królewski, przebudowywany i rozbudowywany wielokrotnie w miejscu istnienia dawnego zamku książąt mazowieckich. W czasach Zygmunta III Wazy dobudowano skrzydło zachodnie. Trzy sale uchodziły za najwspanialsze: Senatorska, Gabinet Marmurowy i Sala Teatru.

Od najazdu szwedzkiego (1655-1660) postępował rozkład Rzeczypospolitej, a Warszawa była miejscem wszystkich ważniejszych wydarzeń, przede wszystkim burzliwych elekcji. W dziejach rozwoju stolicy za królów elekcyjnych z dynastii Wettinów szczególne znaczenie ma początek prac w 1713 roku nad tzw. Osią Barokową Warszawy, zwaną też Osią Saską. Inicjując to ogromne przedsięwzięcie architektoniczne w centrum miasta (zespół pałaców, ogrodów, placów i dróg) August II Mocny wzorował się na Ludwiku XIV, chcąc zbudować Wersal na wschodzie Europy. Budowę Osi ukończono za panowania Augusta III.

Szczególnie ważna w rozwoju miasta jest druga połowa XVIII wieku. W tym bowiem okresie szczególnie szybko wzrosła liczba ludności: z 30 tysięcy w roku 1764 do 115 tysięcy w 1792 roku, w większości była to ludność napływowa.

Druga połowa XVIII wieku, a szczególnie panowanie Stanisława Augusta Poniatowskiego, to czas wielkiego ożywienia umysłowego, powstawania w "stolicy" ważnych instytucji edukacyjnych. I tak powstały: w 1765 roku - pierwsza uczelnia świecka (Szkoła Rycerska), w 1773 roku - pierwsze w świecie ministerstwo oświaty (Komisja Edukacji Narodowej), w 1747 roku - pierwsza biblioteka publiczna.

Po III rozbiorze Rzeczypospolitej Warszawa zeszła do roli prowincjonalnego miasta pruskiego (później rosyjskiego), by dopiero po ponad 120 latach zmiennych kolei losu (miasto było w tym czasie stolicą Księstwa Warszawskiego, później Królestwa Polskiego) ponownie stać się stolicą niepodległej Polski.

UNIE POLSKI Z LITWĄ

data	miejsce	postanowienia	okoliczności, uwagi
14 VIII 1385	Krewo	Jogaiła poślubi Jadwigę i zostanie królem Polski; Litwa przyjmie chrzest, zostanie przyłączona do Polski i pomoże odzyskać ziemie utracone przez Polskę (m.in. Śląsk i Pomorze).	zagrożenie Polski i Litwy przez Krzyżaków; obustronne plany ekspansji na ziemie ruskie.
11 III 1401	Wilno i Radom	Witold uzna zwierzchnictwo Władysława Jagiełły i Korony w zamian za uznanie przez Jagiełłę swej dożywotniej udzielnej władzy.	Witold pokonany przez Tatarów nad Worsklą, zagrożony przez Zakon Krzyżacki i Moskwę.
2 X 1413	Horodło	Litwini i Polacy będą się porozumiewać przed wyborem swych władców; największe rodziny bojarskie przyjęte do herbów polskich; pewne instytucje i przywileje rozciągnięte na Litwę.	chęć zacieśnienia związków wobec trwających zagrożeń; szlachta litewska chce korzystać z przywilejów podobnych jak szlachta polska.
15 X 1432	Grodno	potwierdzenie związku Polski i Litwy oraz udziału panów polskich i litewskich w powoływaniu wielkiego księcia.	starania o koronę królewską Zygmunta Kiejstutowicza, Wielkiego Księcia Litwy.
24 VII 1499	Wilno	potwierdzenie odrębności Wielkiego Księstwa Litewskiego; wspólnie wybierany król Polski i wielki książę Litwy; dalsze zbliżenie ustrojowe.	niepowodzenia Polski wzmacniają pozycję Litwinów.
25 X 1501	Mielnik	wspólny i wspólnie wybierany władca Litwy i Polski (przywrócenie unii personalnej); dalsze zbliżenie ustrojowe obu państw.	obalona w 1505 (unia personalna zachowana).
28 VI 1569	Lublin	połączenie Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego w jedno państwo: Rzeczpospolitą Obojga Narodów; wspólny i wspólnie wybierany władca, wspólny sejm, polityka zagraniczna i moneta; odrębne wojsko, urzędy, skarb, prawo sądowe; prawo swobodnego osiedlania się szlachty w całym państwie.	dążenie szlachty litewskiej do zrównania w prawach ze szlachtą polską; zagrożenie unii wobec braku potomstwa Zygmunta Augusta; unia zatwierdzona przez senatorów i posłów ziemskich koronnych i litewskich (1 VII) i przez króla (4 VII).
16 IX 1658	Hadziacz	ugoda z Kozakami zatwierdzona przez sejm 12 V 1659 roku przewidywała, że Ruś stanie się trzecim równorzędnym składnikiem Rzeczypospolitej (z własnymi urzędami, wojskiem i trybunałem); równouprawnienie prawosławia.	bardzo ciężka sytuacja międzynarodowa Rzeczypospolitej; chęć zakończenia wojen kozackich; nie została w praktyce wcielona w życie.
3 V 1791	Warszawa	zniesienie odrębności państwowej Korony i Litwy.	Konstytucja 3 Maja.
22 X 1791	Warszawa	wszystkie istniejące lub mające powstać w przyszłości instytucje powinny składać się z tej samej liczby Litwinów i Polaków oraz podlegać kolejnemu kierownictwu obywateli jednej i drugiej strony; pomimo wspólności skarbu fundusze pochodzące z Litwy pozostaną na jej terytorium, w odrębnej kasie; utrzymanie roli Grodna jako jednej z dwu stolic sejmowych Rzeczypospolitej.	chęć uporządkowania spraw litewskich; "Zaręczenie Wzajemne Obojga Narodów".

4

---