ROZPUSZCZALNIKI ORGANICZNE

Cechy wspólne rozpuszczalników:

• są płynne w warunkach normalnych (ciśnienie atmosferyczne, temperatura)

• są nierozpuszczalne lub trudno rozpuszczalne w wodzie

• rozpuszczają wielkocząsteczkowe substancje organiczne

• odznaczają się lotnością

• są silnie lipofilne

• oddziaływują na OUN - mają działanie narkotyczne.

Wspólne cechy toksykologiczne rozpuszczalników organicznych:

• dogra rozpuszczalność w tłuszczach i dobra przenikalność przez skórę.

• Powinowactwo do tkanek bogatych w tłuszcz.

• Toksyczne działanie na układ nerwowy i narządy miąższowe.

Toksyczność:

- oddziaływują na OUN działanie narkotyczne

- są lotne ,

- lipofilne,

- bardzo dobrze rozpuszczają się w tłuszczach,

- powinowactwo do tkanek nerwowych, szpik, nerki, wątroba

Podział rozpuszczalników:

a). Węglowodory alifatyczne - ropa naftowa, benzyny

b). aromatyczne - zawierają w cząsteczce pierścień benzenowy (benzen, toluen, ksylen)

c). chlorowane - zawierają w cząsteczce jeden lub więcej atomów chloru (chloroform)

d). inne - dwusiarczek węgla, związki złożone

e). alkohole - metanol, etanol, glikol.

Węglowodory alifatyczne (składnik benzyn)

ropa naftowa i jej pochodne

N-Heksen - najbardziej toksyczny

>5 węgla - gazy;

<5 węgla - ciecze,

<18 węgla - stale

Objawy zatrucia:

- działanie narkotyczne - ból głowy

- porażenie ośrodków - oddechowy, krążenia

Pierwsza pomoc przy zatruciu rozpuszczalnikami ropopochodnymi:

• w zatruciu wziewnym wynieść ze skażonej strefy

• podąć tlen

• w zatruciu doustnym nie płukać żołądka

• zagrożenie aspiracją i obrzękiem płuc

odtrutki niema

Węglowodory aromatyczne

zawierają w cząstce pierścień benzenowy

Podział :

* homologii :

- benzen, (w przemyśle, nie można stosować w przemyśle - jest rakotwórczy),

- toluen, ksyleny - używane w produkcji farby i lakierów

* pochodne :

- anilina - półprodukt do produkcji barwników

- nitrobenzen - niebezpieczny, używana w przemyśle zbrojeniowym do produkcji środki wybuchowe

Właściwości fizykochemiczne :

• ma duże powinowactwo do tłuszczy

• ulęgają przemianom

BENZEN C6H6

- temp wrzenia50*c

- łatwopalny, o właściwościach wybuchowych

Występowanie: Benzen i jego chomologi otrzymuje się w wyniku suchej destylacji węgla lub ropy naftowej.

Możliwość zatrucia

- występuje głównie w przemyśle gumowym, chemicznym, farmaceutycznym, przy produkcji i wykożystaniu farb i lakierów.

Losy w organizmie:

Benzen wchłania się głównie z dróg oddechowych, rzadko przez skórę i z przewodu pokarmowego.

W organizmie ulega przemianie do fenoli, a hydroksylacji może przebiegać 2 drogami:

Powstający w reakcji fenol i wielofenole sprzęgają się do glukuronidów lub siarczanów a następnie przez nerki wydalane z organizmu.

Mechanizm działania toksycznego:

Benzen wykazuje silne działanie narkotyczne na OUN.

Duża lipofilność określa jego powinowactwo do struktur lipidowych organizmu, co powoduje uszkodzenie ich struktury oraz zmiany przewodnictwa.

Istnieje duże powinowactwo do szpiku kostnego, gdzie benzen lub jego metabolity uszkadzają młode komórki krwinek czerwonych lub białych.

Metabolizm benzenu hamuje działanie niektórych swoistych enzymów komórkowych, biorących udział w replikacji komórki.

Rakotwórcze działanie upatruje się też w tworzeniu dużych ilości związków epolisydowych i wolnych rodników *OH.

Zatrucie ostre.

1). Inhalacyjne lub doustne przy niewielkiej ekspozycji przebiega:

• z bólami i zawrotami głowy

• z ogólnym osłabieniem

• euforią

• z nudnościami i wymiotami

2). Przy znacznej ekspozycji występują:

• zaburzenia widzenia

• szybki i płytki oddech

• pojawiają się zaburzenia rytmu serca

• następuje utrata przytomności oraz śpiączka.

Zatrucie przewlekłe:

Zwykle inhalacyjne zaczyna się:

• utratą łaknienia

• bólami głowy,

• sennością lub pobudliwością

• bladością powłok skórnych

• rozwija się niedokrwistość, która może przejść w aplazję szpiku.

• Krwawe wybroczyny, któremu towarzyszy wydłużony czas krzepnięcia

Działanie odległe benzenu:

• możliwość wystąpienia białaczki, (przeważnie limfatycznej)

Metody oceny narażenia:

1). Pomiar stężenia benzenu w powietrzu w miejscu pracy

a). met nitracyjna z metyloetoyloketonem

b). met. nitracyjna z acetonem

c). met chromatografii gazowej

2). Pomiar ilości wydalanego z moczem fenolu u osoby eksponowanej - prostymi metodami kolorymetrycznymi.

Stężenia:

• najwyższe dopuszczalne stężenie w środowisku pracy - 30 mg/m³

• dopuszczalne stężenie w moczu w probówce pobranej jednorazowo pod koniec ekspozycji dziennej - 70 mg/dm³

• stężenie toksyczne dla człowieka - 0,2 g/kg.

Zgony spowodowane przewlekłym zatruciem benzenem lub toluenem występują ;

• po ciężkiej aplazji szpiku,

• w wyniku niedokrwistości,

• w wyniku martwicy lub zwyrodnienia tłuszczowego mn sercowego, wątroby i nadnerczy

• po rozległych wewnątrzustrojowych zmianach krwiotwórczych.

TOLUEN C₆H₁₅ - CH₃

Występowanie:

Jest jednym z produktów suchej destylacji węgla.

Toluen techniczny zawiera nieznaczne ilości benzenu i ksylenu.

Toluen jest cieczą 2x mniej lotną niż benzen.

Jest stosowany jako rozpuszczalnik farb i lakierów

Jest stosowany jako produkt wyjściowy w syntezie barwników organicznych, oraz materiałów wybuchowych.

Wchłanianie:

Dobrze wchłania się z dróg oddechowych, przez skórę (w postaci ciekłej i jego roztwory wodne)

Losy w organizmie:

Po wchłonięciu około 20% wydalana jest w stanie niezmienionym.

Pozostałe 80% ulega biotransformacji do kwasu benzoesowego.

Kwas benzoesowy w przeważającej części sprzęga się z glicyną, tworząc kwas hiputowy, który wydalany jest z moczem.

Mechanizm działania toksycznego:

Toluen ma podobne działanie do benzenu.

Działa jednak silniej na układ nerwowy i silniejsze jest jego działanie drażniące.

Toluen jest szybko biotransformowany do mało toksycznego kwasu benzoesowego, który wprawdzie prowadzi w ciężkich zatruciach prowadzi do kwasicy metabolicznej, lecz nie tak groźnej jak w zatruciu alkoholem metylowym czy glikolem.

Zatrucia ostre:

Objawy przede wszystkim ze strony układy nerwowego - porażenie dla życia ważnych ośrodków nerwowych.

Zatrucie ostre zaczyna się

• bólami głowy, zaburzeniami równowagi

• oszołomieniem

• nudnościami, wymiotami

• utratą przytomności.

Zatrucie przewlekłe:

• podrażnienie błon śluzowych

• zapalenie spojówek, gardła

• pojawienie się zaburzeń nerwowych z zawrotami i bólami głowy

• pojawienie się bółe w okolicy serca

• wzmożone odruch ścięgnowe

• drżenie kończyn.

Objawom tym towarzyszą; nudności, wymioty, brak łaknienia, ogólna bladość powłok skórnych. We krwi obserwuje się zmniejszoną ilość krwinek czerwonych.

Działanie odległe: (nie opisano)

Niektórzy badacze zaobserwowali zwiększony odsetek chorób psychicznych u emerytowanych pracowników przewlekle zatrutych toluenem.

Metody oceny narażenia:

• chromatografia gazowa

• w powietrzu przy użyciu autoanalizatora w podczerwieni.

• Oznaczena zawartości kwasu hipurowego w moczu.

Stężenie:

• najwyższe dopuszczalne stężenie (NDS) - 100 mg/m³

• stężenie toksyczne dla człowieka wynosi 0,5 - 1g/kg.

Nie jest rakotwórczy

KSYLENY C₆H₄(CH₃)₂

1,2 Dimetylobenzen

1,3 Dimetylobenzen

1,4 Dimetylobenzen

Występowanie:

Otrzymuje się go ze smoły pogazowej lub przez aromatyzacje ropy naftowej.

Właściwości ksylenu:

• łatwopalna ciecz o charakterystycznym zapachy zbliżonym do benzenu.

• Słabo lotny

Zatrucia występują głownie w przemyśle petrochemicznym, w poligrafi gdzie jest stosowany jako rozpuszczalnik farb drukarskich.

Zatrucia w warunkach przemysłowych powstaje głównie przez wchłanianie par ksylenu.

Losy w organizmie:

Ksylen wchłania się z dróg oddech, z przewodu pokarmowegoi przez nieuszkodzoną skórę.

Biotransformacja ksylenu zachodzi w mikrosomalnym układzie utlenień komórek wątroby przy udziale cytochromu P - 450.

U ludzi głównymi metabolitami tej przemiany są kwasy toluinowe.

Wydalanie ksyleny z organizmu jest zjawiskiem złożonym. Część ksylenu jest dydalana w postaci nie zmienionej przez płuca i zmoczem.

Przeważająca część ksylenu (50 - 90%) wydzielana jest z moczem w postaci sprzążonej z kwasem glukuronowym lub z glicyną.

Ksylan w małych ilościach może się kumulować w tkance tłuszczowej, w szpiku, w śledzionie i w tkance nerwowej.

Mechanizm działania toksycznego:

• jest ściśle związany z powinowactwem ksylenu do tkanki tłuszczowej a przedewszystkim do tkanki nerwowej i do szpiku.

Powoduje to działanie neutotoksyczne oraz działanie prowadzące do aplazji szpiku.

Objawy zatrucia ksylenem:

- wiąże się ściśle z mechanizmem działania toksycznego ksylenu, a więc:

• obserwuje się objawy neurotoksyczne (słabsze niż przy zatruciu benzenem)

• objawy narkotyczne

• zmiany hematologiczne.

Zatrucie ostre, głównie inhalacyjne lub doustne:

W ciężkich przypadkach występuje

• utrata przytomności a po przebudzeniu występuje podniecenie

• bóle głowy, żołądka

• bezsenność

w lżejszym zatruciu dominuje:

• zmęczenie

• zawroty głowy

• nudności, wymioty

• drętwienie rąk, nóg

• zaburzenia w oddychaniu

• niepokój

Zatrucia przewlekłe (inhalacyjne):

• obserwuje się zaburzenia nerwowe

• bóle, zawroty głowy

• zmęczenie,

• senność na przemian z silnym podnieceniem

• wzmożone odruch ścięgnowe

• drżenie rąk i nóg

• występuje brak łaknienia

• wymioty, skłonność do biegunek

• słodkawy smak w ustach

Ksylen działając długotrwale powoduje podrażnienie błon śluzowych, nieżyt nosa i gardła.

Przewlekłe stykanie się z parami ksylenu wywołuje leukopenię, rzadziej leukocytozę oraz zmiany w układzie czerwonokrwinkowym.

Znane są przykłady ciężkiej niedokrwistości przebiegającej z aplazją szpiku kostnego.

Na skórze mogą pojawiać się wypryskioraz odczyny zapalne.

Metody oceny narażenia:

• pary ksylenu oznacza się metodą kolorymetryczną

• na stanowisku pracy metodą chromatografi gazowej z wzbogaceniem próbki.

Stężenie:

• najwyższe dopuszczalne stężenie w środowisku pracy wynosi 100 mg/m³

• DSB kwasu metylolipurowego w moczu na koniec zmiany dziennej wynosi 0,7g/dm³

Leczenie zatruć benzenem, ksylanem, toluenem:

1). Postępowanie doraźne:

• wynieść pacjenta ze środowiska skażonego

• podać tlen do oddychania

• płukanie żołądka

2). Postępowanie ogólne:

• hamować pobudzenie, drgawki podając i.v. leki (np. diacepam)

• zapewnić poszkodowanemu bezwzględny spokój, leżenie w łóżku

• nie podawać adrenaliny, efedryny gdyż mogą wywołać migotanie komór i zgon.

• Monitorować pacjenta - EKG w celu wykrycia ewentualnych zaburzeń rytmu

3). Specjalne problemy terapeutyczne

- w niedokrwistości można stosować wielokrotne przetaczanie krwi.

Pierwsza pomoc przy zatruciu benzenem i jego chomologami:

• wynieść ze skażonej strefy

• podąć tlen

• płukanie żołądka do 1 godz od zatrucia

Odtrutki niema

ANILINA

działanie bezpośrednie = działanie narkotyczne

po przemianie działa na hemoglobina i ja utlenia [ nie może łatwo oddać tlenu powoduje silna methemoglobine

NITROBENZEN

Tworzy tez methemoglibineria - wewnątrz uduszenie

LECZENIE :

• usunąć ze skażonej strefy

• podąć tlen

• płukanie żołądka = do 1 godz

• nie pozwolić do powstania methemoglobine [ podąć witaminę C 1000-1500 mg, błękit metylenowe]

odtrutki nie ma

w przypadku zatrucia aniliną i nitrobenzenem odtrutką jest błękit metylenowy (1% roztwór 0,1 mi/kg m.c.) redukujący metHb do Hb. Można zamiennie podać wit C (1000 - 1500 MG).

Chlorowane

są podstawione atomem chloru

rodzaje :

- czterochlorek węgla

- chlorek metylenu [ odszczepienie chloru,

- chloroetylen

- chloroform

właściwości :

• związki bardzo lotne

• silne działanie narkotyczne

• niepalne

działanie toksyczne

• narkotyczne

• metabolizują się do produktów bardzo toksycznych

• wykazują działanie mutagenne i rakotwórcze

objawy :

• uszkadza wątrobę

• uszkadza nerki

• zatrzymanie akcji serca

LECZENIE :

• wynieść ze skażonej strefy

• kontrolowana hiperwentylacja

• płukanie żołądka do 1 godz

• odtrutki : witamina E, antyoksydanty - NAC

CHLOROFORM.

Trichlorometan CHCl₃

Występowanie:

Chloroform otrzymuje się przez działanie wapnem chlorowanym na aceton, alkohol lub aldehyd octowy.

Właściwości:

• temp wrzenia 60 - 62*C

• jest bezbarwną lotną cieczą o charakterystycznym słodkawym zapachu i smaku.

• Stosowany jest w przemyśle farmaceutycznym,

• zwłaszcza do chemicznego odtłuszczania aparatów i filtrów.

• Jako rozpuszczalnik związków organicznych; tłuszczów, żywic, lakierów i alkaloidów.

Losy w organizmie:

• pary chloroformu dobrze i szybko wchłaniają się z dróg oddech., a ciekły chloroform wchłania się z przewodu pokarmowego i przez skórą.

• Chloroform w organizmie jest słabo metabolizowany do chlorków, a główna jego część (80 - 95%) wydalane jest w stanie niezmienionym przez płuca.

• Toksycznym metabolitem chloroformu może być fozgen.

• Chloroform wolno wydala się z organizmu i uważa się że przeważająca jego ilość wydala się w pierwszych 30 min. całkowite wydalanie może trwać 24h.

Mechanizm działania toksycznego:

• uszkadza przede wszystkim wątrobę. Zjawisko to jest nieodwracalne, zagrażające zdrowiu i życiu.

• Na pierwsze miejsce wysuwa się działanie narkotyczne, odwracalne, niezbyt szkodliwe.

Chloroform jest biotransformowany do aktywnych metabolitów o charakterze rodników, które wiąże się konwalencyjnie z białkami wątroby i powoduje w niej zmiany glutiatinu.

Zatrucie ostre:

• charakteryzuje się podnieceniem, szczególnie wyraźnym u alkoholików, po którym występuje głębokie znieczulenie ogólne

• pojawiają się zmiany przemiany materii, zaburzenia trawienia, żółtaczka, zaburzenia rytmu serca

• w moczu może pojawia się glukoza

Zatrucie przewlekłe:

• występuje u osób mających stały kontakt zawodowy z chloroformem.

• Po wchłonięciu inhalacyjnym pojawiają się objawy przypominające zatrucie alkoholowe.

• Występują zaburzenia trawienia, utrata łaknienia, wymioty, wychudzenie.

Objawom tym towarzysza; pobudliwość drżenie rąk, zwężenie źrenic, bezsenność, halucynacje, zaburzenia psychiczne.

Działanie odległe:

• w przypadku chronicznego zatrucia występuje uszkodzenie wątroby i żółtaczka przechodząca w marskość.

Metody oceny narażenia:

• na stanowisku pracy metodą kolorymetryczną lub chromatografi gazowej.

• NDS w środowisku pracy wynosi 50 mg/ m³

• Doustna dawka śmiertelna - 10cm³

inne

dwusiarczek węgla,

estry

DWUSIARCZEK WĘGLA

Właściwości:

- Bardzo palna i wybuchowa

- Lotna

- śmierdząca

- bardzo silne działanie narkotyczne

- duże stężenia natychmiastowy zgon

- bardzo silne działanie na nerwy

Działanie toksyczne.:

• trwale uszkodzenie mózgu - psychozy

• parastezja - zaburzenia czucia, zanik czucia w dłoniach

• zaburzenie ustrojowych przemian tłuszczu

• wystąpienie sklerozy

• zawal serca

Leczenie :

• wynieść ze strefy skażenia

• tlen do oddychania

• płukanie żołądka do jednej godziny

• kontrola hiperwentylacyjna

• odtrutki : mocznik; witamina B6 [ duże dawki ]

Alkohole (metanol, etanol, glikole)

Metanol - utlenia się do aldehydu mrówkowego kwas mrówkowy = kwasica organizmu i zgon

Zatrucia w wyniku spożycia alkoholu

Etanol - łatwiej się upić

Glikol - toksyczność polega na metabolicie kwas szczawiowy + jony wapnia = szczawiany wapnia (nie są rozpuszczalne)

Powoduje zatkania mikronaczyń nerek, wątroby

Leczenie

Płukanie żołądka do 30 minut

Odtrutka : alkohol etylowy, blokery dehydrogenazy alkoholowej

Zatrucie alkoholem etylowym.

Etanol C₆H₁₂O₆ do celów spożywczych otrzymuje się w wyniku fermentacji cukrowej. Źródłem cukrów są zwykle zboża (pszenica, kukurydza, jęczmień) oraz ziemniaki i agawa

Etanol spożywczy jest podstawowym składnikiem wszystkich napojów alkoholowych.

Etanol do celów przemysłowych jest też często produkowany poprzez bezpośrednią syntezę z tw. gazu syntezowego z etylenu i acetylenu (mieszanina CO, H₂ i H₂O), która jest tańsza od fermentacji i prowadzi do czystszego chemicznie etanolu

Rzeczywisty koszt produkcji 1l spirytusu to mniej niż 1.5 USD, gdy jest on otrzymywany przez fermentację i poniżej 1 USD jeśli pochodzi on z syntezy bezpośredniej.

Alkohol etylowy wykazuje duże powinowactwo do tłuszczy, powoduje to zmiany przepuszczalności błony komórkowej, wpływając na komórko OUN. Początkowo działa pobudzająco, później porażająco głównie na ośrodki oddechowe i krążenia.

U dzieci pojawia się zagrożenie toksycznym obrzękiem mózgu.

Występuje po zatem niebezpieczeństwo hipoglikemii.

Alkohol etylowy wchłania się przez:

1). Układ pokarmowy

• jama ustna - niewielka ilość

• żołądek - 25%

• jelito cienkie - 75 %

2). Układ oddechowy

3). Skóra - wchłanianie na tej drodze ma znaczenie u niemowląt.

O stopniu stężenia alkoholu decyduje:

• stężenie i dawka

• szybkość wchłaniania

• szybkość utleniania w wątrobie

• indywidualna tolerancja organizmu.

Eliminacja:

• utlenianie w wątrobie około 95 %

• przez nerki

• wydalane w postaci nie zmienionej z powietrzem

• z potem

Metabolizm:

Alkohol etylowy jest metabolizowany w wątrobie przez:

• układ dehydrogenezy

• układ mikrosomalny MEOS (Mikrosomal Ethamol Oxidizing System)

• katalaza

I etap

Głównym enzymem odpowiedzialnym za przemiany etanolu jest dehydrogeneza alkoholowa (ADH), oraz w mniejszym stopniu dehydrogeneza aldehydowa (AdDH) znajdujące się w komórkach wątrobowych.

II układ utleniania alkoholu etylowego (metabolizujące 10 - 15 % alkoholu) związany jest z aktywnością katalazową hepatocytów lub wspomagany jest układem murosomalnym utleniań (MEOS).

II etap

przemiany etanolu dotyczy aldechydu octowego, który utlenia się do kwasu octowego.

Alkohol etylowy w ustroju jest metabolizowany w trzech kolejnych fazach:

• początkowo ulega metabolizmowi pod wpływem dehydrogenezy alkoholowej do aldehydu octowego,

• następnie przy współudziale oksydazy alkoholowej do kwasu octowego.

• Kwas octowy w cyklu akarebsa utlenia się do CO₂ i H₂O.

Objawy zatrucia: Do najczęstszych objawów zgłaszanych oraz obserwowanych u osób u których doszło do zatrucia alkoholem etylowym należą: 1). Objawy ogólne: woń alkoholu z ust (foetor alcoholicus), objaw ten czasami może nie występować 2). Objawy zatrucia: a). stadium I - pobudzenia (stężenie we krwi l - 2 ‰): euforia, odhamowanie, podniecenie ruchowe,

zaburzenia równowagi i koordynacji ruchowej, zapalenie spojówek, sucha, gorąca skóra, utrata

samokontroli, niekiedy z napadami szału, pod koniec okresu występują zaburzenia artykulacji

(mowa bełkotliwa), wzrok osłupiały, zaburzenia akomodacji , widzenie podwójne, rozszerzenie

źrenic, zawroty głowy z uczuciem wirowania i utrudniony chód aż do zataczania się b). stadium II - senności (stężenie we krwi 2 - 2,5‰): zmącenie świadomości, po obudzeniu często

postawa agresywna, źrenice wąskie lub prawidłowe, tachykardia, osłabienie odczuwania dotyku,

czasami zwiotczenie mięśni c). stadium III - zamroczenia (stężenie we krwi 2,5 - 4‰): utrata świadomości, adynamia, osłabienie

odczuwania bólu, bezwiedne oddawanie moczu i stolca, źrenice szerokie wolno reagujące,

tachykardia, spadek ciśnienia krwi, oddech maszynowy, czasem hipotermia, hipoglikemia d). stadium IV - asfiksji (stężenie we krwi > 4‰): głęboka śpiączka, brak odruchów, źrenice szerokie,

bez reakcji na światło, sinica, zatrzymanie oddechu, depresja układu krążenia, hipotermia

Rozpoznanie W przypadku zatrucia alkoholem etylowym należy pamiętać, że upojenie może maskować inne przyczyny utraty przytomności np. udar mózgu, uraz głowy czy śpiączkę cukrzycową.

Rozpoznanie zatrucia alkoholem etylowym polega na : - rozmowie ze świadkami - określeniu ilości i stężenia alkoholu - uwzględnienie możliwości zatrucia mieszanego (leki nasenne, środki psychotropowe, alkohol metylowy) charakterystyczny przebieg kliniczny - koniecznie należy wykluczyć uraz czaszkowo-mózgowy, hipoglikemię

Leczenie:

• ocena i podtrzymywanie funkcji układów; oddechowego i krążenia.

• Wyrównywanie zabórzeń wodno-elektrolitowych i kwasowo-zasadowych.

• Wskazane jest podanie - diagnostyka różnicowa:

• stężonej glukozy

• tiaminy

• nalaxsonu - 2 mg i.v.

• wyrównanie hipotonii

• leczenie drgawek (benzodiazepiny, fenytoina)

Zatrucie alkoholem metylowym Alkohol metylowy powstaje podczas suchej destylacji drzewa. Alkohol metylowy lub metanol, znany także pod nazwami zwyczajowymi spirytus drzewny i karbinol to najprostszy związek organiczny z grupy alkoholi o wzorze CH₃OH Został odkryty w 166 przez Roberta Boyle`a Do 1923 otrzymywany wyłącznie przez destylację rozkładową drewna, obecnie także syntetycznie. Wchłanianie - układ pokarmowy - układ oddechowy - przez skórę

Po wchłonięci do krwi metanol przemieszcza się do narządów i tkanek w których gromadzi się proporcjonalnie do ich uwodnienia. Metabolizm alkoholu metylowego przebiega przy udziale dehydrogenezy alkoholowej (ADH), która redukuje metanol do formaldechydu i dalej do kwasu mrówkowego. Kwas mrówkowy utlenia się na drodze enzymatycznej przy udziale kwasu foliowego jako kafaktora do dwutlenku węgla. Alkohol metylowy jest metabolizowany 5-krotnie wolniej od alkoholu etylowego.

Alkohol metylowy jest silną trucizną, 8 -14 gramów powoduje ślepotę, większa ilość - śmierć. Do części zatruć dochodzi pomyłkowo ponieważ własności fizykochemiczne alkoholu metylowego i etylowego są podobne. Działanie toksyczne metanolu - kwas mrówkowy powoduje kwasicę metaboliczną - mrówczany powodują ślepotę - metanol ma działanie depresyjne na ukłd nerwowy - objawy upojenia - wysoce toksyczne metabolity - dawka śmiertelna wynosi 30 - 240 ml (20 - 150 g) Objawy zatrucia : -- występuje okres utajenia trwający 6 - 24 h od spożycia -- początkowe objawy zatrucia są identyczne jak przy upojeniu alkoholowym W późniejszym okresie występują: - zawroty, bóle głowy - bóle brzucha, nudności, wymioty - światłowstręt, zaburzenia widzenia aż do ślepoty - stany splątania, zaburzenia świadomości aż do utraty przytomności, czasem drgawki pochodzenia mózgowego -- spadek ciśnienia krwi -- pobudzenie, a później zaburzenia świadomości do śpiączki włącznie - duszność przyspieszony oddech, wreszcie zatrzymanie oddechu.

W końcowym stadium zniesienie odruchów fizjologicznych i porażenie ośrodka oddechowego Postępowanie - zabezpieczyć truciznę - nieprzytomnego ułożyć na boku - podać tlen (4 - 6 l) - w razie potrzeby wykonać intubację dotchawiczą i zastosować oddech kontrolowany - zabezpieczyć dostęp do żyły, podłączyć płyny (np. mleczan Ringera 500 ml) - w razie potrzeby uzupełnić płyny śródnaczyniowe - w razie potrzeby przeprowadzić płukanie żołądka - jeśli alkohol został spożyty przed < 2 - 4 h - można podać doustnie wysokoprocentowy napój alkoholowy (1ml/kg mc = ok. 100 ml), ma to na celu kompetacyjne wyparcie metanolu z dehydrogenezy alkoholowej. - alkalizacja (8,4 % dwuwęglan sodu)

Do zgonu może dojść już po kilku godzinach od wypicia większej ilości metanolu - rozwija się ciężka kwasica metaboliczna i wstrząs.

Jeżeli osoba zatruta przeżyje ten okres, a kwasica zostanie wyrównana dochodzi do powikłan takich jak:

- całkowita ślepota (pozagałkowe zapalenie nerwu wzrokowego),

- ostra niewydolność nerek,

- uszkodzenie wątroby, mięśnia sercowego. Otrutki swoiste 1). Etanol. Ma 10 - 20 krotnie większe powinowactwo do ADH - hamuje metabolizm metanolu. 2). Fomepizol = Antizol - inhibitor dehydrogenezy alkoholowej, zapobiega tworzeniu się metabolitów metanolu. Leczenie zatrucia metanolem: - zwalczanie kwasicy metabolicznej - podawanie wodorowęglanu sodu pod kontrolą badania gazometrycznego - przeprowadzenie hemodializy w celu usunięcia krążącego metanolu z krwi - podawanie rozcieńczonego roztworu alkoholu etylowego dożylnie w postaci kroplówki w celu zapobiegania gromadzenia się toksycznych metabolitów metanolu Alkohol etylowy jest odtrutką swoistą w leczeniu zatrucia metanolem. Właściwości alkoholu metylowego: - Bezbarwna, palna, klarowna cieczy - Temperatura topnienia-94°C - Temperatura wrzenia 64,7°C -Temperatura zapłony 11°C -Temperatura samozapłonu 445°C - Zapach podobny do alkoholu etylowego - Piekący smak - Z wodą miesza się w każdym stosunku, podobnie z alkoholu etylowego i eteru Metanol jest używany w zakładach przemysłowych jako rozpuszczalnik i surowiec do otrzymywania aldehydu mrówkowego, chlorku metylu, barwników. Rozpiętość dawki śmiertelnej dla człowieka jest bardzo duża, ale przyjmuje się, że stężenie 80mg% w surowicy stanowi istotne zagrożenie dla życia.

Zatrucie glikolem etylenowym Do zatrucia dochodzi poprzez omyłkowe lub samobójcze wypicie płynu zawierającego glikol etylowy (niezamarzający płyn chłodniczy np. "Borygo"). Glikol etylenowy łatwo wchłania się z przewodu pokarmowego. Glikol etylenowy ulega w organizmie metabolizowaniu poprzez dehydrogenezę alkoholową Produktami przemiany są aldehyd glikolowy, kwas glikolowy, kwas glioksalowy a także kwas szczawiowy. W moczu osób zatrutych stwierdza także niewielkie ilości formaldehydu świadczące o tym, że glikol ulega także przemianie do kwasu mrówkowego. W przebiegu zatrucia dochodzi do rozwoju kwasicy metabolicznej, a także uszkodzenia nerek, wątroby i mózgu. Objawy zatrucia: - początkowe objawy zatrucia to bóle i zawroty głowy, -- później dołączają się bóle brzucha, wymioty, czasem biegunka. - po okresie pobudzenia przypominającym upojenie alkoholowe, dochodzi do działania depresyjnego na OUN i wystąpienia śpiączki z przyśpieszonym i pogłębionym oddechem. Przyjmuje się, że dawką śmiertelną może być około 100 ml. Decydujące dla rozpoznania tego zatrucia jest badanie zawartości glikolu etylenowego we krwi lub moczu. Postępowanie

We wczesnej fazie zatrucia wykonuje się płukanie żołądka

Odtrutką w zatruciach glikolem etylenowym jest alkohol etylowy. - u osób przytomnych podaje się 50-80 ml 40% alkoholu etylowego

- u osób nieprzytomnych alkohol etylowy podaje się w stężeniu 5 - 10% w postaci wlewu kroplowego z 5% glukozą

- konieczne jest zwalczanie kwasicy metabolicznej poprzez podawanie bikarbonatu lub trisaminolu

- w ciężkich zatruciach niezbędne staje się zastosowanie hemodializy

Zatrucia Jest to ostry stan zaburzeń czynności organizmu spowodowany wchłonięciem substancji toksycznej Drogi wchłonięcia. Trucizna może dostać się do organizmu człowieka poprzez:
- przewód pokarmowy,
- drogi oddechowe,
- bezpośrednio do krwi (np. narkotyki),
- przez skórę.
Objawy zatrucia.
Brak jest objawów swoistych tzn. charakterystycznych dla ostrego zatrucia. Dominują zaburzenia świadomości, od stanów śpiączki do pobudzenia. Ostre zatrucia manifestują się często:
- zaburzeniami oddechu,
- drgawkami,
- niewydolnością serca, arytmią,
- zaburzeniami ze strony układu pokarmowego: nudności, wymioty, biegunki,
- uszkodzeniami skóry: wykwity, przebarwienia, rumień.
Postępować ogólne z osobą zatrutą
Pomoc przedlekarska sprowadza się do kontroli podstawowych funkcji życiowych, a w razie potrzeby do podjęcia reanimacja krążeniowo-oddechowa.

Jeżeli do zatrucia doszło środkami do ochrony roślin, pochodnymi cyjanowodoru, pochodnymi fosfoorganicznymi lub środkami wziewnymi ratujący może odstąpić od przeprowadzenia sztucznego oddychania metodą ust-usta ze względu na zagrożenie własnego życia.
Szybkie ustalenie; okoliczności zdarzenia, rodzaju substancji toksycznej i drogi jej przyjęcia znacznie ułatwia późniejsze postępowanie terapeutyczne.

Należy zabezpieczyć przedmioty (fiolki po lekach, resztki jedzenia, wymiociny, mocz, stolec), które byłyby pomocne w identyfikacji trucizny.
Substancję toksyczną należy jak najszybciej usunąć.

Metoda jest zależna od drogi wniknięcia trucizny.
Jeżeli substancja dostała się do organizmu przez przewód pokarmowy wskazane jest wywołanie wymiotów, poprzez podanie choremu do wypicia letniej wody, a następnie drażnienie szpatułką lub palcem nasady języka lub tylnej ściany gardła.

Manewr ten ma sens, jeżeli zostanie wykonany w ciągu 2-4 godzin od chwili zażycia trucizny.

Prowokowanie wymiotów jest bezwzględnie przeciwwskazane:

• u chorych nieprzytomnych,

• z niesprawnym odruchem wymiotnym,

• zatrutych środkami żrącymi i oleistymi,

• pobudzonych psychoruchowo,

• z drgawkami.

Podawanie środków przeczyszczających pozostaje kontrowersyjne, gdyż istnieją opinie, że nasilają one wchłanianie trucizny zamiast przyspieszać jej wydalanie.

Stosowanie węgla aktywowanego jest uzasadnione, gdyż adsorbuje cząstki trucizny (np. etanol, toksyny bakteryjne i grzybowe).

Pomocne jest podanie świeżo zaparzonej, mocnej herbaty, gdyż jej składnik- tanina, ma właściwości wiążące niektóre substancje toksyczne.
W przypadku, gdy do zatrucia doszło drogą wziewną, chorego należy przede wszystkim wynieść z miejsca skażonego, następnie ocenić jego funkcje życiowe (patrz wyżej). Dalsze postępowanie zależy od stanu chorego.

W skażeniach skóry pierwsza pomoc polega na ostrożnym zdjęciu odzieży z poszkodowanego, a następnie spłukaniu skażonej powierzchni ciała dużą ilością letniej wody.

Nie wolno stosować substancji zobojętniających, gorącej wody, szczotek, gdyż to nasila uszkodzenie skóry.
Jeśli trucizna dostała się bezpośrednio do krwi można opóźnić jej wchłanianie poprzez unieruchomienie poszkodowanego, obłożenie miejsca wstrzyknięcia zimnymi okładami, a w ostateczności zakładając opaskę uciskową (patrz: ukąszenie przez węża).

---