Spis Treści
Wstęp do części teoretycznej
Ogólne założenia teoretyczne
Pojęcie diagnozy w resocjalizacji
2.1.1 Diagnoza zaburzeń w zachowaniu - niedostosowania społecznego
w kontekście badań pedagogicznych
2.1.2 Koncepcja diagnozy rozwiniętej w ujęciu S. Ziemskiego
Metoda biograficzna - ogólna charakterystyka
Ogólny zarys teoretyczny metod wykorzystywania materiałów biograficznych
Metoda biograficzna - oceny w kontekście konfrontacji z rzeczywistością badań empirycznych
Wstęp do części praktycznej
Diagnoza resocjalizacyjna
Bibliografia
Netografia
Wstęp do części teoretycznej
Identyfikowanie jednostek niedostosowanych społecznie stanowi istotny element badań pedagogicznych, wzbogacający wiedzę o uwarunkowaniach procesu wychowawczego w podstawowych środowiskach wychowawczych (w rodzinie, w szkole, w instytucjach opiekuńczo wychowawczych) oraz instytucjach specjalistycznych, ale ściśle związanych z formalnym systemem wychowawczym, a więc profilaktycznych i resocjalizacyjnych, jak również tych, które wypełniają istotne zadania z zakresu wychowania (np. służba zdrowia). Diagnozowanie stanowi integralną część oceny stanu wyjściowego, etapowego i końcowego programów profilaktyczno-terapeutycznych realizowanych w ramach inicjatyw podejmowanych przez różnorodne stowarzyszenia, Zebrane w ten sposób materiały o osobowościowych właściwościach jednostek służą nie tylko do oceny warunków realizacji zamierzonych funkcji wychowawczych, terapeutycznych czy resocjalizacyjnych, ale mogą stanowić cenny materiał do ogólniejszej refleksji, a więc rozszerzać teorię ogólnopedagogiczną. Tak więc, diagnoza, obejmująca jednostki odbiegające swym zachowaniem od normy, może informować o ograniczeniach systemu wychowawczego, jak i stanowić kryterium weryfikacji skuteczności metod oddziaływania wychowawczego, w tym też metod oddziaływania resocjalizacyjnego. Badania diagnostyczne mogą zatem prowadzić do głębszego poznania natury zjawiska zaburzeń w zachowaniu i jego związków z zaawansowanymi przejawami innych rodzajów zachowań. Korzyści zwielokrotniają się, gdy na podstawie diagnozy organizuje się zróżnicowaną profilaktykę i terapię w grupach, obejmujących jednostki zaliczone do tego samego zaburzenia. Oczywiście, terapia w grupach nie wyklucza terapii indywidualnej, uwzględniającej specyficzne właściwości osobowościowe danej jednostki i jego warunki środowiskowe, stwierdzone w badaniach uzupełniających.
Ogólne założenia teoretyczne
Pojęcie diagnozy w resocjalizacji
W języku greckim "diagnoza" oznacza: rozróżnienie, osądzanie. Pierwotnie pojęcie to utożsamiane było z ustalaniem patologicznego stanu organizmu, z czasem zaczęło ono oznaczać ogólnie określanie stanu zdrowia osoby. Wyrosłe z medycyny, pojęcie diagnozy przez wiele stuleci funkcjonowało właściwie jedynie na jej gruncie. Nawet obecnie w niektórych opracowaniach encyklopedycznych pod hasłem "diagnoza" podaje się znaczenie: "rozpoznanie choroby na podstawie analizy zmian, jakie wywołuje ona w organizmie", natomiast termin "diagnoza społeczna" występuje tu oddzielnie jako "określenie (...) cech zjawisk społecznych na podstawie badań empirycznych".
Z upływem czasu pojęcie diagnozy upowszechnia się w wielu dziedzinach i znaczeniowo obejmuje wszelkie rozpoznawanie jednostkowych lub złożonych stanów rzeczy i ich tendencji rozwojowych, w oparciu o znajomość ogólnych prawidłowości. Jak pisał Stefan Ziemski, postawienie diagnozy jest podstawą postępowania lekarza, ale nie tylko lekarza, zagadnienie to jest też istotnym problemem psychologii stosowanej, poradnictwa, orzecznictwa, występuje także w pedagogice. Wykraczając poza wąską medyczną interpretację terminu, postawienie diagnozy określić można jako zebranie danych, zrobienie
użytku z mających znaczenie i pominięcie danych bez znaczenia, oraz podanie ostatecznego sądu
W resocjalizacji diagnozę zwykle definiuje się jako rozpoznanie interesującego stanu rzeczy, co do którego istnieje ewentualność postępowania interwencyjnego, np. poprzez sporządzenie tzw. diagnoz cząstkowych dotyczących genezy, fazy, funkcji, struktury czy prognozy zjawiska
Z kolei w Encyklopedii pedagogicznej XXI wieku czytamy, iż diagnoza - to rozpoznanie stanu nieprzystosowania społecznego jednostki, jego opis, wyjaśnienie przyczynowe lub teologiczne oraz ocena z punktu widzenia istniejących standardów pedagogicznych i społecznych, celem zaprojektowania oddziaływania zapobiegawczego (profilaktycznego) lub korekcyjnego (resocjalizującego).
W tym samym opracowaniu, pod hasłem „diagnoza” przeczytać możemy też, że przedmiotem diagnozy resocjalizacyjnej są wszelkie negatywne lub nieadekwatne reakcje jednostek na wymogi i nakazy wynikające z przypisanych im ról społecznych. Są to zachowania odbiegające od norm w sensie statystycznym (tj. takie, których częstość występowania nie odpowiada częstości oczekiwanej), a przy tym charakteryzujące się szkodliwością indywidualną lub społeczną. Innymi słowy, zachowania te powodują negatywne konsekwencje osobiste (np. samouszkodzenie), jak i negatywne konsekwencje społeczne, wyrażające się w zagrożeniu bezpieczeństwa innych ludzi lub we wzroście dezorganizacji społecznej (agresja antyspołeczna).
2.1.1 Diagnoza zaburzeń w zachowaniu - niedostosowania społecznego
w kontekście badań pedagogicznych
Jeśli chodzi o problem społecznego niedostosowania i zaburzeń w zachowaniu, to trudno sobie wyobrazić badania bez uwzględnienia aspektu ilościowego, zawartego już w etapie diagnozy. Diagnoza ma bowiem służyć określaniu rozmiarów zjawiska w odpowiednio wyodrębnionej populacji, wskazywać na rozwój tych zjawisk pod wpływem podjętych działań profilaktyczno-terapeutycznych (lub w sytuacji braku takich działań). Diagnoza dotyczy poszczególnych jednostek, a to wymaga porównywania poszczególnych przypadków z normami ustalonymi na podstawie badań częstotliwości występowania zachowań uznanych za symptomy zaburzeń-niedostosowania. Tak więc ujęcie ilościowe opiera się głównie na badaniach behawioralnych aspektów zaburzeń, podczas, gdy równocześnie w tej dziedzinie wykorzystuje się także podejście jakościowe, sprowadzające się do analizy i oceny znaczenia konkretnych symptomów, odczuć jednostki niedostosowanej społecznie i jej motywów postępowania, systemów wartości i norm postępowania oraz innych elementów zaliczanych, zgodnie z przyjętą koncepcją, do struktury osobowości.
L. Pytka wyróżnia dwa modele diagnozy na użytek resocjalizacji: pierwszy, behawioralny, zakłada, że przedmiotem rozpoznania diagnostycznego są zachowania odchylające się od normy w sensie statystycznym, tj. niemieszczące się w granicach jednego odchylenia standardowego. W modelu behawioralnym diagnozy resocjalizacyjnej jej przedmiotem są zachowania odchylające się od normy nie tylko ze względu na swą częstotliwość czy nasilenie, ale także ze względu na ich sprzeczność z obowiązującymi w danym systemie społecznym standardami społeczno - kulturowymi.
Zakres tak ujętej diagnozy jest ściśle ograniczony do badania związków po między uprzednimi obserwowanymi przez diagnostę bodźcami działającymi na jednostkę, a jej antyspołecznymi reakcjami. Celem natomiast jest odkrywanie czynników wywierających wpływ na zmianę zachowania jednostki. Jako optymalną metodę diagnozowania przyjmuje się bezpośrednią obserwację zachowania jednostki w różnych sytuacjach życiowych oraz dokonywanie sprawozdań. Techniki diagnostyczne w tym modelu diagnozy określa się jako tylko te narzędzia, których trafność i rzetelność uprzednio sprawdzono i nie budzi ona zastrzeżeń z psychometrycznego punktu widzenia. W modelu tym zakłada się, iż istota nieprzystosowania społecznego są zachowania, a resocjalizacja polega tylko i wyłącznie na modyfikacji tych zachowań zgodnie z prawami teorii uczenia się.
Model drugi to tzw. model interdyscyplinarny, zakładający, że przedmiotem rozpoznania diagnostycznego są nie tylko zachowania, ale przede wszystkim mechanizmy regulacji psychologicznej i społecznej prowadzące do zaburzeń w społecznym przystosowaniu jednostki. Jest to najbardziej wszechstronny i wyczerpujący model. W modelu tym nie przystosowanie społeczne ujmowane jest jako antagonizm destruktywny przejawiający się w sferze postaw i ról społecznych jednostki, ujawniający się w warunkach wysokiego skumulowania niekorzystnych czynników biopsychicznych i socjokulturowych utrudniających jej normalny, psychospołeczny rozwój. Celem jest tu identyfikacja postaw antyspołecznych, określenie sposobu ich integracji oraz wewnętrznej regulacji, identyfikacja wadliwych ról społecznych, w jakie wchodzi badana jednostka, stwierdzenie poziomu internalizacji przepisów tych ról, wskazanie hipotetycznych czynników biopsychicznych
(neurologicznych i psychiatrycznych) oraz socjokulturowych związanych: ze statusem rodziny, pozycją ekonomiczno-materialną, uczestnictwem w życiu kulturalnym.
Model ten nazywany jest interdyscyplinarnym, gdyż w zbieraniu podstawowych danych zaangażowane są metody i techniki badawcze pochodzące z terenu rozmaitych monodyscyplin. Ponadto we wnioskowaniu diagnostycznym, będącym następstwem uporządkowania materiału empirycznego, stosuje się rozmaite schematy metodologiczne, wywodzące się bądź to z tradycji statystycznych (psychometryczny model) bądź z tradycji klinicznych (model kliniczny) lub socjalnych.
Konsekwentnie do tego ujęcia, diagnozowanie obejmuje intensywność postaw antyspołecznych, role społeczne (wadliwe), internalizację ról społecznych, czynniki warunkujące konfliktowe zachowania, stany zagrożenia społecznego. Tak więc model „interdyscyplinarny” jest pełniejszy, gdyż oprócz analizy samego zachowania, obejmuje wewnętrzną, psychologiczną, regulacyjną strefę tego zachowania i przez to jest bardziej przydatny do resocjalizacji.
Badania jakościowe, preferujące głównie analizę indywidualnych przypadków (metoda biograficzna), wkraczają również na grunt współczesnej kryminologii, czego wyrazem jest „ kryminologia humanistyczna”. Nurt ten stoi w zasadniczej opozycji do dotychczasowej kryminologii i zasadniczą wagę w akcie przestępczym przypisuje procesom wolincjonalnym jednostki, pojmowanej jak homo eligens, a nie powtarzającym się intersubiektywnie obiektem determinantom, możliwym do ustalenia w weryfikowanych, standardowych badaniach według schematy behawiorystycznego. Tak więc również kryminologia humanistyczna dopuszcza diagnozowanie według modelu behawioralnego, gdyż krytykując „twardy determinizm” przyjmuje stanowisko umiarkowane i opowiada się za „miękką” wersją determinizmu. Oznacza to, że wyjaśnienia zjawisk na gruncie kryminologii nie może się obejść bez badania przejawów zachowań i to zarówno w wymiarze grupowym, jak i jednostkowym.
Ustosunkowując się do współczesnych nurtów metodologicznych w naukach społecznych i uwzględniając realne możliwości w zakresie obiektywnej diagnozy, należy przyjąć zasadę równoczesnego stosowania zarówno metod ilościowych, jak i jakościowych. Biorąc jednak pod uwagę aktualny dorobek w zakresie metod i technik diagnostycznych oraz specyfikę problemu badawczego za pierwotne i wyjściowe należy uznać metody obserwacyjne.
2.1.2 Koncepcja diagnozy rozwiniętej w ujęciu S. Ziemskiego
Jako, że w przytaczanej już wcześniej definicji diagnozy w rozumieniu L. Pytki odnajdujemy elementy koncepcji diagnozy Stefana Ziemskiego (diagnozy cząstkowe), należy koncepcję tą omówić w tej części pracy nieco bliżej.
W ujęciu Stefana Ziemskiego diagnoza pedagogiczna to rozpoznawanie badanego stanu poprzez przyporządkowanie go do znanego gatunku lub typu, poprzez celowościowe i przyczynowe wyjaśnienia tego stanu, określenie fazy obecnej, a także przewidywanie dalszego jego rozwoju.
W niniejszej pracy wykorzystałem pojęcie diagnozy rozwiniętej wprowadzone przez wyżej wymienionego autora, który zwraca uwagę na złożoną strukturę diagnozy, składającej sie z kilku diagnoz cząstkowych, logicznie ze sobą powiązanych, wzajemnie sie uzupełniających oraz z siebie wynikających. Teoria diagnozy rozwiniętej zakłada zatem podejście holistyczne, polegające na jednoczesnym prowadzeniu kilku rodzajów diagnoz - diagnozy fazy, diagnozy genetycznej, diagnozy identyfikacyjnej, diagnozy znaczenia oraz diagnozy prognostycznej.
Poniżej znajdują się krótkie charakterystyki poszczególnych faz diagnozy, które wyróżnia Stefan Ziemski:
Diagnoza klasyfikacyjna - jest wstępnym określeniem badanego „stanu rzeczy”, wymagającym dalszego uściślenia przez bardziej dokładny opis jednostkowych cech zjawiska, gatunku, ustalenie jego fazy rozwoju, a także podanie wyjaśnień przyczynowych i celowościowych oraz określenie przewidywanego dalszego rozwoju.
Diagnoza genetyczna (kauzalna) - rozkłada złożone zjawisko badawcze na proste składniki, szuka wyjaśnienia uwarunkowania przyczynowego spostrzeganych objawów na podstawie zebranych danych o wcześniejszych fazach owego zjawiska oraz na podstawie wiedzy o ogólnych prawidłowościach przyczynowych zjawisk tej dziedziny.
Diagnoza znaczenia - S. Ziemski podaje, że ,,Przy wyjaśnieniu badanego stanu rzeczy potrzebne jest nie tylko wyjaśnienie genetyczne, ale także wyjaśnienie znaczenia tego stanu rzeczy dla nadrzędnej całości. Diagnoza znaczenia wyjaśnia, jakie zmiany w funkcjonalnym układzie całości wywołuje dany proces czy stan rzeczy i jak całość na niego oddziaływa”.
Diagnoza fazy- na podstawie występujących objawów rozpoznaje się fazę w jakiej dane zjawisko aktualnie się znajduje, co pozwala określić stopień rozwoju badanych procesów i stanowi podstawę do przewidywania dalszego ich przebiegu
Metoda biograficzna - ogólna charakterystyka
Planując metodę oddziaływania resocjalizacyjnego powinniśmy trzymać się pewnych zasad. Praca taka ma za zadanie wywodzić się z kontaktu z jednostką lub grupą. Przede wszystkim ważne jest by każda osoba była traktowana indywidualnie. Równie ważne jest bardzo dokładne prześledzenie sytuacji życiowych, które są przyczyną konieczności udzielenia pomocy. By pomoc taka miała pozytywne skutki musi zajść swoista interakcja, którą jest rozmowa. Rozmówcy nie muszą się zgadzać w wypowiedziach, ale powinny na zasadzie kompromisu dojść do podobnych wniosków końcowych. Takie działanie ma na celu zrozumienie przez podopiecznego, iż to on podlega procesowi naprawy.
Realizacji tych zasad w sposób szczególny sprzyja metoda biograficzna. Metodę tą
J. Szczepański definiuje jako takie prowadzenie badań (…), w których do rozwiązania postawionego zagadnienia zbiera się tylko materiały zawierające relacje ludzi o ich uczestnictwie w zdarzeniach i procesach stanowiących przedmiot badań, a na podstawie tych relacji dokonuje się opisu danych procesów i stawia hipotezy wyjaśniające
Jako cele użytkowania biografii J. Szczepański podaje (za R. Angellem):
nasuwanie nowych idei ogólnych wytyczających badaniom określony kierunek
nasuwanie zespołu hipotez dotyczących konkretnych zjawisk i procesów
dostarczanie materiału ilustrującego pewne z góry powzięte hipotezy
weryfikacja hipotez zaczerpniętych nie z dokumentów ale innych źródeł
jako materiał umożliwiający zrozumienie (a więc nie wyjaśnienie) pewnych procesów psychospołecznych
jako materiał orientacyjny w procesie przygotowywania badań
Ogólny zarys teoretyczny metod wykorzystywania materiałów biograficznych
Sposoby interpretowania i wykorzystywania materiałów biograficznych:
metoda konstruktywna - na podstawie analizy tzw. pamiętników po kątem widzenia określonego problemu i konstruuje ogólny obraz zjawisk uświadamianych przez autorów
metoda egzemplifikacji - na podstawie wysnutych wcześniej założeń lub twierdzeń poszukuje się fragmentów, które potwierdzają dane założenia, polega na ilustrowaniu i uzasadnianiu pewnych hipotez dobranymi przykładami z autobiografii; autor szuka jedynie potwierdzenia
metoda analizy treści - może dostarczyć bardzo rygorystycznej techniki badania postaw autorów biografii
opracowania statystyczne - szukanie zależności między ludźmi z różnych środowisk społecznych, a cechami autorów (brak doboru losowego)
analiza typologiczna - ustalenie typów osobowości, zachowań, wzorów społecznych i kulturowych z materiałów pamiętnikarskich
Szczepański wyróżnia ponadto (za: G. Allportem):
wykorzystanie nomotetyczne - badacz zmierza do ustalenia ogólnych praw dotyczących badanej dziedziny zjawisk
wykorzystanie idiograficzne - celem jest sporządzenie możliwie dokładnego opisu, dającego wgląd w strukturę i przebieg zjawisk
Metoda biograficzna - oceny w kontekście konfrontacji z rzeczywistością badań
empirycznych
O zasadności stosowania metody biograficznej najlepiej świadczą opinie licznych badaczy i mimo, że metoda ta w naszym kraju nie jest ciągle zbyt popularna, to przypisuje się jej takie zalety jak dostarczanie najlepszego materiału do poznania świadomości jednostki, mechanizmu powstawania jej postaw, mechanizmu ,,stawania się” kimś, poznania psychicznej strony funkcji pełnionych przez jednostkę. Dr B. Toroń, pracownik naukowy Zakładu Resocjalizacji i Psychologii Uniwersytetu Zielonogórskiego, w kontekście wykorzystania metody biograficznej w procesie diagnozy resocjalizacyjnej twierdzi, że „W środowisku naukowym ceni się badania ilościowe. Ale metoda ankietowa nie jest dla mnie wiarygodna. Cóż z tego, że przebadam 300 skazanych, jeśli nie wiem, jak zweryfikować ich wypowiedzi? Po dwóch tygodniach rozmowy ze skazanym mam materiał znacznie wiarygodniejszy. Metoda biograficzna jest mało popularna, ale - w mojej ocenie - najlepsza. Na podstawie materiału z badań 30 skazanych mężczyzn mogę już formułować bardzo szerokie wnioski.”
Wstęp do części praktycznej
W rozdziale tym chciałbym poczynić kilka uwag praktycznych dotyczących treści i formy diagnozy resocjalizacyjnej, która jest aspektem zasadniczym tej części pracy. Mianowicie:
Badany, którego diagnoza niniejsza dotyczy, nie zgodził się na ujawnienie swoich dokładnych danych osobowych (nazwisko, adres, pesel) - dlatego też w załączniku do diagnozy (karta pacjenta Poradni Zdrowia Psychicznego w xxxxxx) dane te zostały zatuszowane. Decyzja badanego ma również oczywisty wpływ na treść diagnozy.
Diagnoza resocjalizacyjna
Dane podstawowe
1) Dane personalne: Tomasz M.
2) Data i miejsce urodzenia: 26 czerwca 1976 w xxxxx
3) Miejsce zamieszkania: Badany nie zgadza się na ujawnienie miejsca zamieszkania
(zezwala tylko na podanie, iż jest to niewielka wieś w gminie xxxxxx)
4) Wykształcenie: Badany ma wykształcenie zawodowe, ukończył Zasadniczą Szkołę Zawodową w xxxxxxxx w zawodzie - stolarz.
5) Praca zarobkowa: Utrzymuje się z renty socjalnej orzeczonej na podstawie choroby psychicznej, prac dorywczych, zasiłku z Ośrodka Pomocy Społecznej w xxxxxxxx oraz z pieniędzy za sprzedawany "okresowo" (gdy zupełnie nie ma środków na przeżycie - jak wynika z rozmów z badanym) majątek po zmarłym ojcu (sprzęt rolniczy, materiały budowlane z rozbiórki itp.)
6) Sytuacja rodzinna:
a) Rodzice
Ojciec Piotr, zmarł we wrześniu 1988 roku w wypadku podczas prac polowych, miał 39 lat. Utrzymywał rodzinę z gospodarstwa rolnego.
Matka Krystyna, lat 57, wykształcenie podstawowe, nie pracuje zawodowo, utrzymywała się ze wspólnej z mężem pracy na roli, po śmierci męża samotnie prowadziła gospodarstwo rolne, obecnie jest na utrzymaniu syna Tomasza M.
b) Rodzeństwo: nie posiada
c) Małżonka/partnerka: od 6 lat pozostaje w konkubinacie z Katarzyną S., lat 29,
wykształcenie podstawowe
d) Dzieci: nie posiada
e) Stosunki interpersonalne panujące w rodzinie: Zdaniem badanego w rodzinie panują
dobre stosunki interpersonalne, wskazuje jednak na zdarzające się niekiedy kłótnie z matką (głównie o picie alkoholu), z konkubinom w swoim mniemaniu relacje ma poprawne, zdaniem Tomasza M. jego matka „czepia się” Katarzyny S.(konkubiny) bezpodstawnie - co również prowokuje kłótnie. Matka Tomasza nie chce rozmawiać przy synu i jego partnerce, jednak na osobności stwierdza, że w domu częstą rzeczą są awantury, kłótnie a nawet bijatyki, Tomasz sprowadza kolegów, po czym urządzają libacje alkoholowe, w których, według relacji matki badanego, udział bierze również Katarzyna S., Matka badanego stwierdza, że atmosfera panująca w domu jest bardzo zła. Katarzyna S. twierdzi, że jest skłócona z matką Tomasza, nie rozmawia z nią, z Tomaszem swoje relacje określa jako „dobre”.
7) Warunki socjalno-bytowe:
a) Warunki mieszkaniowe: Rodzina zamieszkuje w domu, który kiedyś służył jako
leśniczówka, dom jest usytuowany ok. 1 km w głąb lasu. Dom jest własnością matki Tomasza. Rodzina użytkuje 2 (kuchnia i pokój) z pośród 6 istniejących w domu pomieszczeń (pozostałe 4 pomieszczenia są w stanie, który uniemożliwia ich użytkowanie), pomieszczenia te są ogrzewane piecami kaflowymi. Tomasz z konkubiną zajmują pokój, natomiast matka Tomasza śpi w kuchni. Dom zaopatrzony jest w prąd i bieżącą wodę, spośród sprzętu AGD w domu jest: lodówka i telewizor
b) Organizacja gospodarstwa domowego: Głównym źródłem dochodów rodziny
jest renta socjalna Tomasza M., która została orzeczona w oparciu o rozpoznanie u niego „zaburzeń omamowo - urojeniowych o typie schizofrenii” przez lekarza psychiatrę w Przychodni Zdrowia Psychicznego wxxxxxx, okresowe przychody przynoszą również prace dorywcze wykonywane przez Tomasza a także zasiłek z Ośrodka Pomocy Społecznej w xxxxxx
8) Sposób spędzania wolnego czasu: bierny, Tomasz nie potrafi określić swoich zainteresowań, nie ma gospodarstwa i nie uprawia roli jak jego ojciec. Relacjonuje, że w wolnym czasie najczęściej ogląda telewizję.
9) Rodzaj aktywności czynów aspołecznych: bójki, rozboje, pobicia, picie alkoholu, przemoc w rodzinie, agresja słowna, znęcanie się psychiczne
10) Objawy demoralizacji: picie alkoholu, pobicia, używanie obelżywych określeń w stosunku do swoich bliskich.
11) Stosunek podopiecznego do popełnionego przestępstwa: Tomasz nie wykazuje krytycyzmu w stosunku do popełnionych czynów. Sprawa sądowa przeciwko niemu toczyła się za czyn określony w art. 158 § 2.(„ Jeżeli następstwem bójki lub pobicia jest ciężki uszczerbek na zdrowiu człowieka, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.”). Tomasz twierdzi, że tylko się bronił a prokurator się na niego „uwziął”. O całym zajściu wypowiada się ironicznie. Opowiada zdarzenie w konwencji zabawnej historyjki, szydzi z ofiary zajścia.
12) Obowiązki nałożone przez sąd w wyroku: 6 miesięcy pozbawienia wolności w zawieszeniu na 5 lat ,200zł zadość uczynienia dla poszkodowanego oraz listowne przeprosiny dla poszkodowanego i nadzór kuratora
13) Źródła informacji o badanym: akta główne, karta pacjenta Poradni Zdrowia Psychicznego w Nowej Soli, rozmowa z badanym, członkami rodziny, obserwacja własna
Poszczególne diagnozy cząstkowe (wg S. Ziemskiego)
1) Diagnoza klasyfikacyjna (typologiczna)
Typ nieprzystosowania w oparciu klasyfikacji Cz. Czapówa
zwichnięta socjalizacja - nie właściwa opieka, relacje w domu, odrętwienie emocjonalne, zaniedbania pedagogiczne-wychowawcze. Brak kontaktu z ojcem,
socjalizacja podkulturowa - przyjęcie norm i zasad działających w danej podkulturze, (łamanie i odrzucanie norm społecznych). Związek jednostki z wartościami podkultur (chuligaństwo). Ogromny wpływ na badanego mają jego znajomi.
Typ dojrzałości wg C. E. Sullivana i M. Q. Grama
• Aspołeczny agresywny
dostrzega otoczenie społeczne w kategoriach osobistych korzyści, zysków i strat, jako teren eksploracji;
jest całkowicie egocentryczny w myśleniu i działaniu;
ludzi postrzega jako bariery w zaspokajaniu potrzeb, a ich działanie jako przypadkowe, nie podlegające żadnym prawidłowościom;
czuje się ofiarą;
nie dostrzega związków między swym zachowaniem a uczuciami i reakcjami innych
czuje niechęć lub wrogość w stosunku do tych, którzy frustrują jego potrzeby
nie wykazuje autokrytycyzmu, aktywności w osiąganiu długodystansowych celów, minimalizując wydatkowanie energii
źródeł jego zachowań dewiacyjnych i przestępczych należy dopatrywać się w niedorozwoju mechanizmów kontroli (bierze, nienawidzi, atakuje, obawia się, ucieka) oraz w nieumiejętności przeciwstawienia się presji podkultury i kryminogennym czynnikom otoczenia społecznego
2) Ocena genetyczna
Przyczyny pierwotne: niezaspokajanie potrzeb emocjonalnych w rodzinie, przede wszystkim ze strony ojca, który zmarł, gdy badany miał 12 lat - brak ojca i niemożność matki poświęcania Tomaszowi wystarczającej ilości czasu spowodowały zaburzenia w jego socjalizacji. Matka nie była w stanie zapewnić mu wystarczającego bezpieczeństwa oraz odpowiednich warunków socjalno-bytowych. Jego nałóg alkoholowy (trwający od wczesnych lat młodości) zrodził się z całą pewnością jako wynik buntu, próba zwrócenia na siebie uwagi ( w domu) oraz szukanie akceptacji w grupie (poza domem).
Przyczyny predysponujące: zły model rodziny, odrzucenie ze strony matki, brak zainteresowania, brak ojca. Uzależnienie od alkoholu - jego brak wywołuje agresję w stosunku do osób z nim przebywających. Bezustanny wpływ grupy „znajomych” o wysokim stopniu demoralizacji, mającej również konflikty z prawem.
3) Ocena fazy
Na podstawie klasyfikacji Czesława Czapówa stadiów niedostosowania społecznego można zaliczyć badanego do Stadium trzeciego, ponieważ autonomizuje się w działalności antyspołecznej, stanowiącej satysfakcję i przyjemność; objawy: nawiązuje kontakty z jednostkami o wysokim stopniu demoralizacji, mającej konflikty z prawem. Prowadzi grupową działalność antyspołeczną. Posiada otwarty konflikt z prawem (przymusowe leczenie odwykowe), obyczajem i moralnością.
Na podstawie klasyfikacji E.M. Jedlinka faz rozwoju choroby alkoholowej można orzec, że Tomasz jest w stadium ostrym:
Głównym objawem w tej fazie jest utrata kontroli nad piciem i niepohamowany głód alkoholowy. Pijący traci kontrolę nad ilością wypijanego alkoholu, ale nie nad faktem rozpoczęcia picia — może czasami zachować abstynencję. Alkoholik zaprzecza wystąpieniu tego objawu i rozbudowuje system racjonalizacji usprawiedliwiających jego picie. Pojawia się coraz większy nacisk społeczny do zaprzestania picia. Alkoholik stwierdza, że to otoczenie ponosi odpowiedzialność za jego picie, co wyraża się w agresywnych zachowaniach, które pogłębiają wyobcowanie ze środowiska i umacnia wyrzuty sumienia. W tym okresie alkoholik narzuca sobie okresowo bezwzględną abstynencję i może podejmować próby zmiany dotychczasowego sposobu picia. Niepowodzenia z tym związane powodują, że jeszcze bardziej odsuwa się od otoczenia i koncentruje wyłącznie na sprawach związanych z piciem. Pojawiają się pierwsze hospitalizacje związane z coraz intensywniejszym piciem. Stadium to kończy się wraz z pojawieniem się regularnego picia porannego, które wcześniej zdarzało się rzadko.
4) Ocena znaczenia
Niepodjęcie żadnych działań może spowodować pogłębienie się niedostosowania społecznego. Utrzymywanie w ciągłym piciu alkoholu może sprawić przejście do kolejnych faz uzależnienia i spowodować poważne zagrożenie i wyniszczenie organizmu. Pogłębianie demoralizacji może destrukcyjnie wpływać na inne osoby, które mają kontakt z badanym.
5) Ocena prognostyczna
Powrót jednostki do społeczeństwa, z racji wysokiego stadium niedostosowania społecznego oraz choroby psychicznej, która w wyniku alkoholizmu Tomasza nie jest leczona zgodnie z zaleceniami lekarza i, jak wynika z dokumentacji diagnozowanego (nalegania lekarza na pobyt w szpitalu psychiatrycznym) ciągle postępuje, nie jest rzeczą łatwą, o ile w ogóle możliwą. Zadanie przywrócenia Tomasza do społeczeństwa wydaje się tym trudniejsze, jeśli weźmiemy pod uwagę ogromny wpływ negatywnej grupy rówieśniczej oraz fakt uzależnienia od alkoholu konkubiny diagnozowanego, czyli osoby, jak się wydaje, dla Tomasza najbliższej.
Jeśli chodzi o stosunki panujące w domu, to i w tej płaszczyźnie największe szkody czyni choroba psychiczna i uzależnienie diagnozowanego. Ponadto brak zinternalizowanych norm moralnych i etycznych sprawia, że nic nie nobilituje Tomasza, nie tyle nawet do respektowania prawa, co do chociażby szacunku do innych ludzi.
Ocena funkcjonowania w rolach społecznych
1) Rola syna: w stosunku do matki jest arogancki, opryskliwy, nie szanuje jej, używa w stosunku do niej słów obraźliwych, niekiedy stosuje przemoc fizyczną, „zamyka w kuchni na klucz”. Zdarzały się przypadki (wg relacji matki), że był nad wyraz opiekuńczy lub popadał w histerię, płakał wykrzykując, iż to jego wina, że matka jest schorowana.
Rola konkubina: w stosunku do Katarzyny S. bywa wulgarny, po wspólnych alkoholowych libacjach niekiedy stosuje wobec niej przemoc fizyczną (wg relacji matki). Sama konkubina twierdzi jednak, że jej relacje z Tomaszem są zupełnie poprawne.
Bibliografia
Dudka K., Mozgawa M., Kodeks karny i kodeks postępowania karnego po dziesięciu latach obowiązywania. Ocena i perspektywy zmian,
Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, tom I, praca zbiorowa, Żak, Warszawa 2003
Jarosz E., Wysocka E., Diagnoza psychopedagogiczna. Podstawowe problemy i rozwiązania, Żak, Warszawa 2006
Jędrzejewski M., Subkultury a przemoc, Żak, Warszawa 2001
Nowa Encyklopedia Powszechna PWN, Warszawa 1995
Nowak A. red., Resocjalizacja młodzieży niedostosowanej społecznie wybrane konteksty, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2006
Nowak S., Metodologia badań socjologicznych, PWN, Warszawa 1970
Pytka L., Pedagogika resocjalizacyjna. Wybrane zagadnienia teoretyczne, diagnostyczne i metodyczne, Akademia Pedagogiki Specjalnej w Warszawie, Warszawa 2008
Szczepański J.. Metoda biograficzna. w: J. Szczepański, Odmiany czasu teraźniejszego, KiW, Warszawa 1971
Urban B., Zaburzenia w zachowaniu i przestępczość młodzieży, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2000
Wysocka E., Diagnoza w resocjalizacji, PWN, Warszawa 2009
Załącznik do Uchwały Nr XXVI/167/05 Rady Gminy Sulików z 25 lutego 2005r
Ziemski S., Problemy dobrej diagnozy, WP, Warszawa 1973
Netografia
Nie okazja czyni złodzieja w: Ogólnopolski Portal Służby Więziennej: http://www.sw.gov.pl/index.php/forum/more/516
Ziemski S., Problemy dobrej diagnozy, WP, Warszawa 1973
Nowa Encyklopedia Powszechna PWN, Warszawa 1995
Encyclopedia Britannica z 1960 r., za: Mazurkiewicz 1995 [w:] Jarosz E., Wysocka E., Diagnoza
psychopedagogiczna. Podstawowe problemy i rozwiązania, Żak, Warszawa 2006
Pytka L., Pedagogika resocjalizacyjna. Wybrane zagadnienia teoretyczne, diagnostyczne i metodyczne,
Akademia Pedagogiki Specjalnej w Warszawie, Warszawa 2008
Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, tom I, praca zbiorowa, Żak, Warszawa 2003
Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, tom I, praca zbiorowa, Żak, Warszawa 2003
Urban B., Zaburzenia w zachowaniu i przestępczość młodzieży, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego,
Kraków 2000
Pytka L., Pedagogika resocjalizacyjna. Wybrane zagadnienia teoretyczne, diagnostyczne i metodyczne,
Akademia Pedagogiki Specjalnej w Warszawie, Warszawa 2008
Pytka L., Pedagogika resocjalizacyjna. Wybrane zagadnienia teoretyczne, diagnostyczne i metodyczne,
Akademia Pedagogiki Specjalnej w Warszawie, Warszawa 2008
Urban B., Zaburzenia w zachowaniu i przestępczość młodzieży, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego,
Kraków 2000
Ziemski S., Problemy dobrej diagnozy, WP, Warszawa 1973
Ziemski S., Problemy dobrej diagnozy, WP, Warszawa 1973
Nowak S., Metodologia badań socjologicznych, PWN, Warszawa 1970
Szczepański J.. Metoda biograficzna. w: J. Szczepański, Odmiany czasu teraźniejszego, KiW,
Warszawa 1971
Szczepański J.. Metoda biograficzna. w: J. Szczepański, Odmiany czasu teraźniejszego, KiW,
Warszawa 1971
Szczepański J.. Metoda biograficzna. w: J. Szczepański, Odmiany czasu teraźniejszego, KiW,
Warszawa 1971
Szczepański J.. Metoda biograficzna. w: J. Szczepański, Odmiany czasu teraźniejszego, KiW,
Warszawa 1971
Nie okazja czyni złodzieja w: Ogólnopolski Portal Służby Więziennej:
Dudka K., Mozgawa M., Kodeks karny i kodeks postępowania karnego po dziesięciu latach obowiązywania.
Czapów, Jedleński 1971, podaję za: Jędrzejewski M., Subkultury a przemoc, Żak, Warszawa 2001
Sullivan, Gram 1957, podaję za: Nowak A. red., Resocjalizacja młodzieży niedostosowanej społecznie
wybrane konteksty, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2006
Czapów, Jedleński 1971, podaję za: Jędrzejewski M., Subkultury a przemoc, Żak, Warszawa 2001
podaję za: Załącznik do Uchwały Nr XXVI/167/05 Rady Gminy Sulików z 25 lutego 2005r
10