Prawo cywilne - zespół norm regulujących stosunki majątkowe i niektóre stosunki osobiste między równorzędnymi podmiotami.

Podział prawa cywilnego:

• Część ogólna - zagadnienia wspólne dla wszystkich działów

• Prawo rzeczowe - przepisy dot. korzystania z rzeczy, prawo własności

• Prawo zobowiązaniowe - zobowiązania między wierzycielami i dłużnikiem

• Prawo spadkowe - przejście praw zmarłego na inne podmioty prawa

Źródła prawa cywilnego - Kodeks Cywilny z 1964r., ustawy

Klauzula generalna - przepis prawny, który przez użycie ogólnych pojęć ma na celu osiągnięcie elastyczności w stosowaniu prawa

• Klauzula „zasad współżycia społecznego”

• Klauzula „społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa”

• Klauzula „niegodziwości celu świadczenia”

Stosunek cywilnoprawny - stosunki społeczne między równorzędnymi prawnie stronami na tle majątkowym

• Podmiot stosunku - osoby fizyczne/prawne, min. 2 podmioty

Zdolność prawna - zdolność do bycia podmiotem stosunku

• Przedmiot stosunku - zachowanie podmiotów względem siebie, ale również obiekty materialne, których stosunek dotyczy

• Uprawnienia wynikające ze stosunku - prawo domagania się określonego zachowania od drugiej strony (prawo podmiotowe)

• Obowiązki wynikające ze stosunku

Prawo podmiotowe - przyznana i zabezpieczona przez normy prawa cywilnego oraz wynikająca ze stosunku prawnego możność postępowania w określony sposób, prawo podmiotowe wyznacza granice, występuje tylko w granicach stosunku prawnego, wynika z norm prawnych i czerpie z nich środki ochrony.

Prawo podmiotowe > uprawnienie.

• Prawo podmiotowe bezwzględne - skuteczne przeciw każdemu (prawa osobiste, prawa rzeczowe, prawo do spadku, etc)

• Prawo podmiotowe względne - przysługuje tylko wyznaczonej osobie (np. domaganie się zwrotu pieniędzy od dłużnika)

Inny podział:

• Majątkowe i niemajątkowe

• Przenoszalne i nieprzenoszalne

Osoby fizyczne - osoba fizyczna to człowiek (od momentu urodzenia do momentu śmierci)

Zdolność prawna - zdolność do występowania w charakterze podmiotu stosunku prawnego

Ma ją każdy.

Zdolność do czynności prawnych osoby fizycznej - zdolność do nabywania praw i zaciągania zobowiązań z pomocą czynność prawnych

• Pełna zdolność - 18 lat

• Ograniczona zdolność - 13 lat/ubezwłasnowolnione, wymaga zgody prawnego opiekuna, w sprawach drobnych (życie codzienne) nie wymaga

• Nie ma w ogóle - mniej niż 13 lat/całkowicie ubezwłasnowolnione

Ubezwłasnowolnienie - pozbawienie zdolności do czynności prawnych na mocy orzeczenia sądu, tylko w stosunku do osoby pełnoletniej, przyczyny: choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy, zaburzenia psychiczne, alkoholizm, narkomania.

Uznanie za zmarłego - można jedynie osobę zaginioną, 10 lat po zaginięciu (jeśli ≥ 70 lat, wystarczy 5 lat), przy czym zaginiony musi mieć minimum 23 lata.

Osoby prawne - wyodrębniona jednostka organizacyjna, która może występować jako samodzielny podmiot prawa cywilnego

Istota osoby prawnej:

• Element ludzki - np. udziałowcy firmy

• Element majątkowy - własny majątek wyodrębniony z majątku członków

• Element organizacyjny - istnienie określonej struktury, organów regulujących działalność

• Cel

Podział osób prawnych:

• Ze względu na sposób tworzenia:

1. instytucjonalne - tworzone przez państwo

2. typu zrzeszeniowego - porozumienia członków-założycieli (spółki, partie polityczne etc)

• ze względu na cel:

1. cel gospodarczy

2. cel niegospodarczy (idealny)

Rodzaje osób prawnych:

• Skarb państwa - należy do niego całe mienie administracji państwa, wojska, policji, szkolnictwa, służby zdrowia

• Spółki kapitałowe

• Przedsiębiorstwa państwowe

• Banki

• Państwowe jednostki org.

• Spółdzielnie

• Fundacje

• Stowarzyszenia

Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych osób prawnych - węższy zakres niż u fizycznych, może być ograniczona ustawą

Organy osób prawnych - osoba fizyczna, lub kilka osób, które tworzą i wyjawiają jej wolę

Nie jest to to samo, co pełnomocnik.

Czynności prawne - czynność osoby fizycznej lub prawnej, która zmierza do ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku cywilnoprawnego, zawiera oświadczenie woli (przejaw woli, który wyraża dostateczny zamiar wywołania skutku prawnego)

Skład czynności prawnej:

• Oświadczenie woli

• Przepisy odnoszące się do danego rodzaju czynności karnych

• Zasady współżycia społecznego

• Ustalone zwyczaje

Podział czynności prawnych:

• Jednostronna - wystarcza oświadczenie woli jednej ze stron (np. testament)

• Dwustronna - wymaga oświadczenia woli dwóch lub więcej stron (np. umowa)

• Rozporządzająca - przeniesienie jakiegoś prawa na inną osobę/zniesienie/obciążenie

• Zobowiązująca - zobowiązanie strony do wykonania świadczenia

• Odpłatna - jedna ze stron otrzymuje ekwiwalent majątkowy (zasada: do ut es)

• Nieodpłatna - strona nie otrzymuje ekwiwalentu

Przesłanki ważności prawnej:

• osoba musi posiadać zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych

• czynność prawna nie może być sprzeczna z ustawami

• czynność dokonana w przewidzianej formie

• czynności prawna powinna być wolna od wad

Nieważność bezwzględna - najostrzejsza sankcja, może się odwołać każdy

Nieważność względna - czynność prawna pod wpływem błędu lub groźby, można ją uchylić, odwołuje się tylko osoba, której dotyczy

Wady oświadczenia woli

• brak świadomości/swobody - stan psychiczny odbiegający od normalnego, zakłócenia świadomości, presja fizyczna, nieważność

• pozorność - oświadczenie dla pozoru za zgodą drugiej strony, nieważność

• błąd - mylne wyobrażenie osoby składającej oświadczenie woli o rzeczywistym stanie rzeczy

1. błąd sensu stricto - np. kopia obrazu w przekonaniu, że to oryginał

2. pomyłka - np. błąd we wpisanej cenie

Nie powoduje nieważności, ale daje możliwość wycofania, przy czym musi być obiektywnie istotny (osoba nie złożyłaby oświadczenia woli mając świadomość prawdy)

• podstęp - uchylić można się także, gdy błąd nieistotny

• groźba - przymus psychiczny w celu wymuszeniu oświadczenia, groźba musi być bezprawna, realna

Zawarcie umowy

• w drodze złożenia i przyjęcia oferty - oferta to oświadczenie woli osoby fizycznej/prawnej (oferenta) skierowane do osoby fizycznej/prawnej (oblata).

Jeśli oferta sama w sobie nie zawierała określenia terminu odpowiedzi: (177)

1. telefon/obecność drugiej osoby - musi zostać przyjęta niezwłocznie

2. inny sposób (np. listownie) - uwzględnić trzeba czas wymagany na odpowiedź

• w drodze aukcji/przetargu - obowiązkowe przy zamówieniach publicznych,

1. ogłoszenie aukcji/przetargu (czas, miejsce, przedmiot, warunki)

2. zgłaszanie ofert

3. przyjęcie wybranej oferty

Aukcja - ma formę ustną (lub inną, chodzi o bezpośredni kontakt), ogłaszający chce coraz korzystniejszych ofert, zawarcie umowy - przybicie

Przetarg - pisemne oferty, ogłaszający wybiera najkorzystniejszą z nich, wybór w trybie sformalizowanym, zawarcie umowy - pisemna oferta

Unieważnienie przetargu/aukcji - jeśli osoba trzecia wpłynęła na wynik w sposób sprzeczny z prawem.

W przypadku przetargów o autostrady itp: zasada Lex specialis legi generali

• w drodze negocjacji - umowa skomplikowana, przedsięwzięcia gospodarcze,
  zawarcie umowy: dojście do porozumienia obu stron. W przypadku naruszenia dobrych obyczajów, strona naruszająca jest zobowiązana naprawić szkodę.

Forma czynności prawnych - jest dowolna, najczęściej zgodnie z zasadą per facta concludentia (przez czynności, które wyrażają wolę zawarcie umowy).

Obowiązek nadania określonej formy wynika tylko z ustawy lub zawartej wcześniej umowy.

Forma:

• zwykła - np. forma ustna, oświadczenie woli w wyraźnych słowach, wyrażenie woli w sposób dostateczny

• szczególna

1. zwykła pisemna - zastrzeżona pod rygorem nieważności prawnej (ad solemnitatem) lub bez tego rygoru (ad probationem). Zakres nieważności wyznaczają przepisy. Forma pisemna wymaga podpisu.

2. forma pisemna z datą pewną - datę poświadcza notariusz/organ państwowy

3. forma pisemna z podpisem urzędowo poświadczonym - stwierdza autentyczność podpisu (notariusz)

4. forma aktu notarialnego - notariusz sporządza czynności prawne wg wskazówek i podpisaniu przez strony

5. inne formy szczególne - Internet, umowy bankowe, etc

Brak zachowania formy szczególnej (2 - 5 ) powoduje nieważność czynności prawnej. (nie dotyczy przypadków, gdzie forma była tylko dla konkretnej funkcji (ad eventum).

Wykładnia oświadczenia woli - oświadczenie woli należy tłumaczyć tak, jak tego wymagają zasady współżycia społecznego

Przedstawicielstwo - czynność prawna dokonana jest przez osobę zwaną przedstawicielem, w imieniu drugiej osoby (reprezentowanego) oraz pociąga za sobą skutki dla tego drugiego.

• Przedstawicielstwo ustawowe - prawo wynika z przepisu ustawy, np. rodzice - dziecko

• Pełnomocnictwo - prawo do dokonywania czynności prawnych zależy od reprezentowanego, jednostronna czynność prawna

1. ogólne - dokonywanie różnych czynności prawnych w ramach zwykłego zarządu (administrowanie budynkiem np.)

2. rodzajowe - wielokrotne wykonywanie czynności pewnego rodzaju (np. ekspedient w sklepach)

3. szczególne - upoważnienie do konkretnej rzeczy (sprzedanie czegoś)

Pełnomocnictwo wygasa wraz z wypływem udzielonego terminu.

Przedawnienie roszczeń - po upływie wskazanego terminu dłużnik może uchylić się od spełnienia świadczenia. Ulegają jedynie roszczenia majątkowe. Przepisy te mają charakter bezwzględnie obowiązujący

• zasadniczy termin - 10 lat

• prowadzenie działalności gosp. - 3 lata

• świadczenia okresowe (czynsz/najm/dzierżawa etc) - 3 lata

• pracodawca - pracownik - 3 lata

• naprawienie szkody - 3 lata

• naprawienie szkody powstałej w wyniku zbrodni/występku - 10 lat

• przedsiębiorstwa hotelowe - 2 lata

• umowa spedycji/składu/przewozu - 1 rok

Skutek przedawnienia - prawo uchylenia się od obowiązku.

Zobowiązanie naturalne - po przedawnieniu

Zrzeczenie przedawnienia - tylko po upływie terminu

Zawieszenie - wstrzymuje bieg przedawnienia:

• roszczenia dzieci - rodzice

• roszczenia osoby bez pełnych zdolności prawnych - opiekunkowie

• roszczenia małżonek - małżonek, na czas trwania małżeństwa

• roszczenia, w których z powodu wyższej siły powód nie może ubiegać się przed sądem

Przerwa - po przerwaniu przedawnianie zaczyna się od nowa

• każda czynność przed sądem, np. pozew, wniosek o egzekucję

• uznanie roszczenia przez dłużnika

Roszczenia z prawomocnym orzeczeniem - zawsze 10 lat

Prawo rzeczowe - normuje prawo własności i inne prawa do rzeczy

• prawo własności

• użytkowanie wieczyste

• ograniczone prawa rzeczowe

Rzecz - przedmiot materialny, na tyle wyodrębniony, by mógł być dobrem samoistnym (utwory literackie etc. NIE są)

Część składowa - nie może być odłączona od rzeczy bez uszkodzenia bądź zmiany całości

Podział rzeczy:

1. Rzeczy:

• nieruchome - nieruchomości, wraz z zabudowaniami, drzewami i innymi częściami składowymi

• ruchomości - ~nieruchomości

2. Rzeczy:

• Podzielne

• Niepodzielne

• Rzeczy:

• Indywidualnie oznaczone - rzecz posiada własne cechy, tylko jej właściwe

• Gatunkowo oznaczone - określa je gatunek, ilość, masa, etc

4. Rzeczy:

• W obrocie - mogą być swobodnie sprzedawane

• Wyjęte z obrotu

5. Rzeczy:

• Środki trwałe

• Środki obrotowe

6. Rzeczy: zużywalne lub nieużywalne

Prawo własności - własność to najszersze prawo do rzeczy, pozwalające korzystać z niej i rozporządzać z wyłączeniem innych osób

Prawo do korzystania z rzeczy - faktycznie władanie rzeczą, możność jej używania i czerpania pożytków jakie przynosi

Prawo do rozporządzania rzeczą - możność dokonywania czynności prawnych, skutkiem których jest wyzbycie się własności - ius utendi et disponendi

Środki obrony własności - roszczenie windykacyjne, roszczenie negatoryjne (zaprzestanie naruszanie prawa własności)

Współwłasność

• Łączna - np. małżeńska wspólność ustawowa

• W częściach ułamkowych - kilka podmiotów, niepodzielna własność, ułamkowy udział (wspólny zakup czegoś)

Nabycie i utrata własności

• Pierwotne - niezależnie od pierwszego właściciela

1. nacjonalizacja

2. wywłaszczenie

3. zasiedzenie

4. znalezienie

5. zawłaszczenie rzeczy niczyjej

• Pochodne - prawo wywodzi się z prawa poprzedniego właściciela (zmiana właściciela)

1. dziedziczenie

2. nabycie majątku - np. w drodze umowy przeniesienia własności, dla indywidualnie oznaczonych: własność przechodzi w chwili podpisania umowy, moment wydania jest bez znaczenia. Dla gatunkowo oznaczonych - własności przechodzi w chwili przekazania rzeczy.

Nabycie prawa własności od osoby nieuprawnionej - nabycie rzeczy w dobrej wierze, tzn. w przeświadczeniu, że sprzedający ma pełne prawo do rozporządzania nią. Jeśli rzecz jest kradziona/zgubiona/utracona prawny właściciel może domagać się zwrotu w ciągu 3 lat od utracenia. Potem działający w dobrej wierze staje się właścicielem.

Zasiedzenie - nabycie własności na drodze długoterminowego posiadania (nie dotyczy: najemców, dzierżawców, etc.).

• nieruchomość - 20 lat w dobrej wierze, 30 lat w złej wierze

• rzecz ruchoma - 3 lat w dobrej wierze, zła wiara wyklucza stanie się właścicielem

Znalezienie - należy powiadomić właściciela, jeśli to pieniądze/papiery wart/rzeczy mające wartość naukową należy zawiadomić właściwy organ, po roku przechodzą na własność państwa

Znalazca może domagać się znaleźnego - 10% wartości, żądanie najpóźniej w chwili wydania

Użytkowanie wieczyste - zbliżone do praw własności, możliwe w odniesieniu do gruntów Skarbu Państwa w granicach administracyjnych miast, dotyczy zarówno osoby fizycznej, jak i prawnej, daje prawo swobodnego korzystania z gruntu w obrębie działki zgodnie z zasadami współżycia społeczno-gospodarczego. Prawo to jest zbywalne, można je sprzedać/podarować/zapisać.

• Długość trwania - od 40 - 99 lat, potem przechodzi w ręce państwa, budynki wybudowane w tym czasie również przechodzą w ręce państwa, właściciel otrzymuje jednak za nie wynagrodzenie

1. wygaśnięcie przez rozwiązanie umowy (w przypadku jej łamania)

2. wygaśnięcie przez zrzeczenie się prawa

3. wygaśnięcie przez wywłaszczenie

• Sposób korzystania z terenu - użytkownik musi korzystać z terenu w sposób określony w umowie

Za grunt uiszczana jest opłata roczna. W ostatnich 5 latach można przedłużyć umowę.

Ograniczone prawa rzeczowe - prawa osoby fizycznej lub prawnej względem rzeczy należących do innej osoby

• Użytkowanie - ruchoma/nieruchoma, na rzecz osoby fizycznej i prawnej, prawo niezbywalne, darmowe/odpłatne. Prawo to określa jakie pożytki (nie) przysługują użytkownikowi

• Zastaw - zabezpieczenie wierzytelności, w razie niedotrzymania umowy wierzyciel może na drodze sądowej domagać się gwarantowanego zastawu.

1. Zastaw umowny - odpowiednia umowa, wierzyciel może domagać się rzeczy bez względu na to, w czyich rękach w danej chwili będzie

2. Zastaw ustawowy - określone sytuacje, powstaje z mocy prawa (np. prawo właściciela hotelu do zabezpieczenia swojej należności w rzeczach wniesionych przez gościa)

• Służebność - osoba uprawniona może korzystać z nieruchomości, osoba uprawniona może żądać niewykonywania przez właściciela obciążonej nieruchomości prawa własności. Powstaje na drodze umowy.

1. służebności gruntowe - obciążenie jeden grunt, z którego może korzystać każdorazowy właściciel drugiej nieruchomości

2. służebności osobiste - na rzecz wyznaczonej osoby, jest przechodnia (np. testament)

• Spółdzielcze prawo do lokali/domów

• Hipoteka - podobne do zastawu, ale tylko dla nieruchomości, obciążenie w postaci aktu notarialnego, działa bez względu na zmianę właściciela

Księgi wieczyste - urzędowy dokument, w którym ujawnia się właściciela nieruchomości i ograniczone prawa rzeczowe etc (ogółem prawny obraz nieruchomości). Każda nieruchomość ma swoją księgę. Jawne - każdy może się zapoznać.

Rękojmia wiary publicznej - prawo chroni osoby, które w zaufaniu do wpisów w księdze wieczyste, które działając w dobrej wiedze wykupiły wpis do księgi. Wyłączona przy złej wierze.

• Dział I: nieruchomość pod względem faktycznym (położenie, przeznaczenie, zabudowa) oraz prawa rzeczowe na korzyść danej nieruchomości (np. służebności gruntowe)

• Dział II: właściciele

• Dział III: wpisy prawa rzeczowego obciążające nieruchomość

• Dział IV: wpisy hipoteczne

Funkcje księgi wieczystej:

• funkcja ustalania stanu prawnego nieruchomości

• osiąganie pewności i przejrzystości stosunków dot. własności

• wiarygodna podstawa kredytu hipotecznego

Posiadanie i dzierżenie - posiadanie to sprawowanie rzeczywistego władztwa nad rzeczą, stan faktyczny i własność to coś innego.

Posiadanie:

• faktyczne władanie nad rzeczą

• wola władania nad rzeczą

Rodzaje posiadania

• posiadanie samoistne - właściciel rzeczy

• posiadanie zależne - najemca/dzierżawca/użytkownik ograniczone władanie

• posiadanie służebności - faktyczny użytkownik cudzej służebności, minimalne władztwo

Skutki posiadania

• domniemywanie - posiadanie zgodne ze stanem prawnym i jego dowodzenie w razie wątpliwości

• posiadanie umożliwia nabycie wykonywanego prawa w drodze zasiedzenia

• przepisy prawa chronią posiadanie

Ochrona posiadania - naruszenie posiadania - utrata posiadania/ograniczenie

• własnym działaniem - obrona konieczna i samopomoc

• możliwość zwrócenia się do sądu z żądaniem ochrony

Przeniesienie posiadania - wydanie rzeczy i przejęcie przez nowego posiadacza

Dzierżenie - władanie rzeczą za kogoś innego, władanie w interesie rzeczywistego posiadacza

---