Wybrane elementy prawa
Źródła prawa - akty stanowione przez organy państwowe, które w swej treści zawierają normy prawne. Mówiąc o źródłach prawa w tym znaczeniu, określamy je najczęściej mianem aktów normatywnych.
Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są:
Konstytucja,
akty prawa miejscowego (na obszarze działania organów, które je ustanowiły).
Konstytucja (od łac. constituo,-ere - urządzać, ustanawiać, regulować) - akt prawny, określany także jako ustawa zasadnicza, która zazwyczaj ma najwyższą moc prawną w systemie źródeł prawa w państwie. W skład materii konstytucyjnej mogą wchodzić różne zagadnienia. Konstytucja może więc określać: podstawy ustroju społeczno-gospodarczego państwa, ponadto organizację, kompetencje i sposób powoływania najważniejszych organów państwowych, oraz podstawowe prawa, wolności i obowiązki obywatela.
Ustawa - akt prawny o charakterze powszechnie obowiązującym, najczęściej obecnie uchwalany przez parlament (w niektórych państwach zatwierdzany później przez organ władzy wykonawczej). W porządkach prawnych różnych państw występują ustawy: zasadnicze (konstytucje), organiczne i zwykłe.
Rozporządzenia z mocą ustawy mają charakter źródeł powszechnie obowiązującego prawa. W Polsce prawo do ich wydawania ma od 17 października 1997 roku jedynie Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na wniosek Rady Ministrów, tylko w czasie stanu wojennego.
Umowa międzynarodowa jest obecnie najważniejszym instrumentem regulującym stosunki międzynarodowe i jednym z dwóch niekwestionowanych źródeł prawa międzynarodowego. Za umowę międzynarodową uważa się zgodne oświadczenie woli (porozumienie) co najmniej dwóch podmiotów prawa międzynarodowego (przede wszystkim: państw lub organizacji międzynarodowych, ale także np. Stolicy Apostolskiej) regulowane przez prawo międzynarodowe i wywołujące skutki w sferze prawa międzynarodowego, niezależnie od tego, czy jest ujęte w jednym czy w większej liczbie dokumentów, i bez względu na jego nazwę.
Podziały umów międzynarodowych
kryterium - liczba stron:
umowy dwustronne (bilateralne),
umowy wielostronne (multilateralne),
kryterium - sposób przystępowania:
umowy otwarte - każde państwo może przystąpić,
umowy warunkowo otwarte (półotwarte) - może przystąpić nowe państwo po spełnieniu określonych warunków,
umowy zamknięte - nowe państwo może przystąpić jedynie za zgodą wszystkich dotychczasowych stron umowy, umowami zamkniętymi są np. Traktat o Unii Europejskiej, Traktat Północnoatlantycki,
kryterium - forma zawarcia:
umowy pisemne - w tej formie zawierana jest zdecydowana większość umów,
umowy ustne - są ważne i wiążą strony umowy, ale może zaistnieć problem w udowodnieniu ich treści,
kryterium - procedura zawarcia:
umowy zawarte w trybie prostym - do związania się umową wystarczy jej podpisanie,
umowy zawarte w trybie złożonym - do związania się umową potrzebne są dwa kolejne kroki:
podpisanie umowy,
zatwierdzenie
przyjęcie umowy.
Rozporządzenie - akt normatywny wydany na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Rozporządzenie stanowi jedno ze źródeł prawa powszechnie obowiązującego, obok Konstytucji, ratyfikowanych umów międzynarodowych, ustaw oraz aktów prawa miejscowego.
Akty prawa miejscowego - specyficzna grupa aktów powszechnie obowiązujących. Posiadają wszystkie cechy tych aktów, ale obowiązują tylko na obszarze działania organu, który wydał akt prawa miejscowego.
Prawo europejskie - jest to zespół norm, umów, które Polska zawiera z innymi krajami. To prawo międzynarodowe Europy.
Europejska Wspólnota Węgla i Stali - funkcjonująca w latach 1952-2002 międzynarodowa organizacja gospodarcza, której powstanie zapoczątkowało integrację gospodarczą Europy. Obecnie jej kompetencje posiada Unia Europejska. Zadaniem jej było tworzenie i regulowanie wspólnego rynku węgla, stali, żelaza.
System dualistyczny: prawo wewnętrzne i prawo międzynarodowe są niezależne od siebie. Transformacja - przepisy międzynarodowe się transformuje do przepisów wewnętrznych.
System monistyczny - Polska - żeby umowa międzynarodowa mogła być przyjęta w danym kraju musi być ratyfikowana przez prezydenta. Żeby stała się ona źródłem praw i obowiązków, musi zostać wprowadzona i ogłoszona w Dzienniku Urzędowym. Dopiero staje się źródłem prawa w Polsce.
Katalogi (np.):
umowy związane z zawiązywaniem sojuszy
umowy ograniczające swobody obywatelskie wyznaczone w konstytucji.
Referendum - jest wiążące dla Parlamentu, gdy weźmie w nim udział przynajmniej 50% uprawnionych do głosowania.
Orzeczenie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w Luksemburgu (organ Unii Europejskiej).
Podstawowe cechy prawa międzynarodowego:
bezpośrednia stosowalność w krajach członkowskich,
wyższość nad przepisami krajowymi,
autonomia,
jednolitość.
Licencja- dokument prawny lub umowa, określająca warunki korzystania z produktu firmowego, znaku handlowego lub patentu. Charakteryzuje się tym, że jeżeli dany przedmiot spełni wszystkie normy uznane przez przepis, to wydaje się licencję.
Koncesja - uznaniowa. Wyraża ona akt zgody władz publicznych na podjęcie i prowadzenie działalności przez określonego przedsiębiorcę. Zawiera w sobie cechy pozwolenia, a zarazem różni się od niego tym że jest udzielana w pewnym tylko zakresie działalności gospodarczej.
Jednolitość prawa Unii Europejskiej - Trybunał Sprawiedliwości rozstrzyga spory na temat przepisów (ich interpretacji przez kraje członkowskie).
Dyrektywa Unii Europejskiej — akt prawa pochodnego Unii Europejskiej, którego mocą prawodawcy państw członkowskich Unii zostają zobowiązani do wprowadzenia (implementacji) określonych regulacji prawnych, służących osiągnięciu wskazanego w dyrektywie, pożądanego stanu rzeczy. Są to normy wiążące, wywołujące skutek w Polsce.
Zasady Wspólnot Europejskich:
zasada swobody przepływu osób;
zasada swobody przepływu kapitału;
zasada swobodnego przepływu towaru - objawia się zniesieniem cła. Są granice celne, po to, by ustalić skąd pochodzą towary;
wspólny rynek rolny.
Unia Celna - istnieje od 1963 roku. Wprowadza ona jednakową politykę celną. Państwa wprowadzają wspólną politykę w sprawie podatku i cła.
Import i eksport - to pojęcia dotyczące przepływu towarów między krajami trzecimi.
Zasada kraju pochodzenia - jeśli produkt spełnia normy kraju pochodzenia, to w kraju członkowskim może być bez problemu sprzedawany.
Trzy filary Unii Europejskiej:
wspólnota gospodarcza;
wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa;
wspólnota wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych.
Traktat z Maastricht, oficjalnie Traktat o Unii Europejskiej umowa międzynarodowa parafowana 11 grudnia 1991 r., podpisana 7 lutego 1992 r. w Maastricht w Holandii.
Główne cele i postanowienia:
utworzenie obszaru bez granic wewnętrznych,
umocnienie spójności gospodarczej i społecznej (kohezji),
utworzenie Unii Gospodarczej i Walutowej łącznie z wprowadzeniem wspólnej waluty euro od 1 stycznia 1999 roku i określeniem kryteriów konwergencji,
potwierdzenie tożsamości Unii na arenie międzynarodowej,
realizacja wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa,
wzmocnienie ochrony praw i interesów obywateli państw członkowskich (ustanowienie obywatelstwa Unii),
rozwój współpracy w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych.
Traktat ustanowił Unię Europejską (UE) opartą na 3 filarach:
Wspólnota Europejska, Europejska Wspólnota Węgla i Stali i Euratom,
Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa (WPZiB),
Wymiar Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych.
Traktat lizboński — umowa międzynarodowa zakładająca m.in. reformę instytucji Unii Europejskiej, podpisana 13 grudnia 2007 roku w Lizbonie. Najważniejsze decyzje podjęte na szczycie i zawarte w traktacie to:
zmniejszenie liczby komisarzy europejskich do 18 (mimo, że jest 27 państw członkowskich)
zwiększenie liczby eurodeputowanych dla Włoch
od 2009 Parlament Europejski będzie miał 750 członków (poprzednio 785)
inicjatywa ustawodawcza obywateli wymagać będzie zebrania 1 miliona głosów w danej sprawie
niewygasalność tzw. kompromisu z Janiny
przyznanie Polsce stałego rzecznika generalnego w Europejskim Trybunale Sprawiedliwości
wprowadzenie stanowiska wysokiego przedstawiciela Unii ds. zagranicznych i polityki bezpieczeństwa
wprowadzenie stanowiska Przewodniczącego Rady Europejskiej
Osobowość fizyczna - każda osoba
Osobowość prawna - jednostka organizacyjna, która ma przyznaną osobowość prawną.
Jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej - spółki osobowe, handlowe.
KODEKS CYWILNY - podzielony jest na cztery księgi:
Ogólne zagadnienia
Własności i ograniczone prawa rzeczowe
Zobowiązania
Część ogólna
Część szczegółowa - zawieranie poszczególnych umów
Spadki
Stosunek cywilno-prawny - zakładają równość stron uczestniczących w tym stosunku prawnym (żadna nie jest podmiotem nadrzędnym).
Trzy kategorie podmiotów:
Osoby fizyczne
Osoby prawne
Jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, którym ustawa przyznaje zdolność prawną
Skarb Państwa - to twór zupełnie abstrakcyjny; jako podmiot wpisany do rejestru przedsiębiorców nie istnieje. Jest podmiotem praw i obowiązków.
Statut osoby prawnej - osoba prawna działa za pośrednictwem swoich organów. Uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisu do rejestru.
Osoba fizyczna nabiera zdolność prawną w momencie narodzenia. Traci się ją w momencie śmierci.
Zdolność prawna jest niestopniowalna. Zdolność prawna istnieje, gdy istnieje podmiot.
Czynność prawna - jest to czynność konwencjonalna, która wywołuje skutki prawne.
Wyróżnia się czynności prawne:
Jednostronne - powstanie skutku prawnego wymaga działania jednej strony (np. darowizna, testament);
Dwustronne - skutek wystąpi w przypadku działania dwóch stron (np. umowy dwustronne);
Wielostronne - uzależniają swój skutek działania od wielu stron (umowy wielostronne) - muszą być złożone wszystkie oświadczenia woli każdej ze stron.
Zdolność do czynności prawnej
Zdolność do czynności prawnych może być pełna albo ograniczona, można jej również nie mieć w ogóle.
Pełną zdolność do czynności prawnych mają pełnoletnie osoby fizyczne oraz wszystkie osoby prawne. Przesłanką niezbędna do posiadania pełnej zdolności do czynności prawnych przez osoby fizyczne jest pełnoletność, a nie wiek.
Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają osoby małoletnie, które ukończyły 13 lat oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo, a także osoby, w stosunku do których obowiązuje postanowienie o ustanowieniu doradcy tymczasowego, wydane przez sąd w trakcie postępowania o ubezwłasnowolnienie.
Zgodnie z polskim prawem zdolności do czynności prawnych nie mają osoby fizyczne, które nie ukończyły 13 lat oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie.
Miejsce zamieszkania osób fizycznych - miejscowość, w której osoba mieszka i zamierza przebywać tam stale.
Siedziba osoby prawnej - miejscowość, w której siedzibę ma organ zarządzający.
Dobra osobiste - Kodeks cywilny nie zawiera definicji dóbr osobistych, lecz jedynie ogranicza się do stwierdzenia, że są nimi "w szczególności : zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska". Można przykładowo wskazać uznanie za dobra osobiste takich wartości jak:
prawa najbliższej rodziny do pochowania osoby zmarłej oraz do pamięci o niej,
sfery życia prywatnego, w tym sfery życia intymnego
życia i nietykalności cielesnej,
szeroko rozumianej wolności od obawy, strachu i działania pod przymusem,
poczucia przynależności do określonej płci,
stanu cywilnego człowieka,
ochrona głosu,
ochrony przed hałasem wytwarzanym w sąsiedztwie, w tym "ciszy domowej", "spokoju psychicznego",
nazwy firmy prowadzonej w formie spółki cywilnej,
nazwy gazety,
nazwy zespołu artystycznego,
wyników pracy naukowej.
Zadośćuczynienie - rekompensata za krzywdę.
Odszkodowanie - odpowiedź na uszczerbek w majątku lub utracone korzyści.
Przedsiębiorca - osoba fizyczna, osoba prawna oraz jednostka organizacyjna bez osobowości prawnej prowadząca w swoim imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.
Firma osoby fizycznej - imię i nazwisko (+ ewentualnie nazwa).
Firma osoby prawnej - nazwa.
Naruszenie prawa do firmy:
zaniechanie
złożenie oświadczenia
naprawienie szkody
Przedsiębiorca - w ujęciu prawnym podmiot prawa, który prowadzi we własnym imieniu działalność gospodarczą.
Przedsiębiorca a przedsiębiorstwo - należy zwrócić uwagę na podobieństwo znaczeniowe (a nawet występującą w szerokim zakresie równoznaczność) pojęć: "przedsiębiorstwo" i "przedsiębiorca". Ta sama spółka handlowa dla ekonomisty jest "przedsiębiorstwem", a dla prawnika obrotu gospodarczego - "przedsiębiorcą". W języku potocznym i publicystyce utrwaliło się nazewnictwo: "przedsiębiorca" w odniesieniu do osoby fizycznej (np. właściciela przedsiębiorstwa) i "przedsiębiorstwo" w odniesieniu do podmiotu gospodarczego będącego jego własnością. Tymczasem z punktu widzenia prawa gospodarczego "przedsiębiorcą" jest właśnie podmiot gospodarczy, a nie jego właściciel (osoba fizyczna), zaś "przedsiębiorstwo" to termin prawa cywilnego oznaczający zespół składników przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej. Oba znaczenia terminu "przedsiębiorca" zlewają się w jedno w wypadku najprostszej formy podmiotu gospodarczego, jaki stanowi działalność gospodarcza osoby fizycznej.
Roszczenie regresowe /roszczenie zwrotne/ jest to roszczenie na podstawie którego, podmiot zaspokajający roszczenie do którego był zobowiązany na podstawie określonej umowy lub przepisów prawa, może domagać się zwrotu spełnionego wcześniej świadczenia.
Oświadczenie woli - samo złożenie nie zawsze jest czynnością prawną; może być złożone w dowolnej formie, ma z niego wynikać intencja.
Dwie kategorie form czynności prawnych:
Zwykła - np. forma ustna; do drugiej strony w jakikolwiek sposób dociera oświadczenie woli, może być na piśmie; nie ma skutku określa forma.
Szczególna - zastrzeżenia:
pod rygorem nieważności;
dla celów dowodowych;
dla wywołania określonych skutków prawnych.
Oświadczenie woli - można z niego czasem zrezygnować (cofnięcie, uchylenie od skutków oświadczenia woli).
Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej - działalność gospodarcza - działalność wytwórcza (produkcyjna, handlowa, budowlana, usługowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągłe w celach zarobkowych). Działalność tę wykonują przedsiębiorcy. Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej, która prowadzi działalność gospodarczą.
Zakładając działalność gospodarczą należy dokonać:
wpis do ewidencji i rejestru - wyjątek od zasady spółka z o.o. w organizacji (nie podlega rejestracji)
zgłoszenie działalności gospodarczej, uzyskanie NIP-u
założenie rachunku bankowego
15000 euro do tej wysokości przedsiębiorcy mogą gotówką dokonywać zapłaty dla drugiego przedsiębiorcy
Zasady prowadzenia działalności gospodarczej:
działalność regulowana
działalność koncesjonowana
działalność wymagająca zezwolenia
Różnica między koncesjonowaną a wymagającą zezwolenia jest taka, że przy tej drugiej należy spełnić pewne warunki, gdy te spełnimy organ nie może odmówić wydania zezwolenia. Dla ważne kwestii państwowej organy wydaja koncesję na prowadzenie danej działalności.
Formy działalności gospodarczej
Indywidualna działalność gospodarcza
Mówiąc działalności gospodarczej w postaci przedsiębiorstwa jednoosobowego mamy na myśli przedsiębiorstwo jednego właściciela będącego osobą fizyczną - niezależnie od liczby pracowników, których w nim zatrudnia. Podstawę prawną tworzenia i funkcjonowania przedsiębiorstw jednoosobowych w Polsce stanowi Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej oraz przepisy Kodeksu cywilnego (poza częścią dotyczącą spółek).
To taki typ prowadzenia firmy, który w największym stopniu umożliwia Ci samodzielne działanie i zarządzanie. Jest on dobry dla osób, które nie lubią się podporządkowywać innym, są skuteczne i sprawcze w działaniu i mają własne pomysły i zasoby finansowe potrzebne do prowadzenia firmy.
Dodatkowymi plusami tej aktywności są:
jasny podział praw i obowiązków, który sam sobie ustalasz;
łatwość wprowadzania zmian związanych np. z profilem działalności;
niewysokie koszta rejestracji i prowadzenia firmy ( brak konieczności płacenia podatku od czynności cywilno-prawnych w przypadku zawiązania spółki);
prostota rozliczeń księgowo-finansowych ( prowadzenie podatkowej księgi przychodów i rozchodów, korzystanie z zryczałtowanych form opodatkowania lub "odliczanie od podatku" wielu wydatków związanych z prowadzeniem działalności);
łatwość dokonywania zmian w kapitale firmy.
Utworzenie przedsiębiorstwa jednoosobowego nie wiąże się ze spełnieniem jakichkolwiek wymagań kapitałowych (minimalna wielkość kapitału) i w sensie prawnym - poza nielicznymi dziedzinami wymagającymi uzyskania koncesji - wystarcza zgłoszenie faktu utworzenia przedsiębiorstwa do tzw. ewidencji działalności gospodarczej.
Oprócz wielu niewątpliwych zalet posiadana indywidualnej działalności gospodarczej musisz być także przygotowany na zmaganie się z trudnościami niekiedy to, co bywa plusem w pewnych okolicznościach może okazać się minusem. Licz się z pełną odpowiedzialnością, jaka będziesz musiał ponieść. W przypadku strat czy też bankructwa długi firmy będziesz musiał spłacać z własnej kieszeni.
Kolejne wady to:
uzależnienie całego rozwoju firmy od jednej osoby (co dwie głowy to nie jedna);
brak pracownik powoduje, że szef musi być stale obecny, co jest czasami niewykonalne (praca po godzinach, brak urlopu);
niemożność zbudowania dużej organizacji.
Przedsiębiorstwo jednoosobowe jest prowadzone i reprezentowane przez właściciela, tj. przedsiębiorcę, odpowiadającego w sposób wyłączny i bez ograniczeń za wszelkie zobowiązania swojej firmy zarówno majątkiem przedsiębiorstwa, jak majątkiem osobistym. Pełnej osobistej odpowiedzialności za działalność przedsiębiorstwa towarzyszy pełnia kompetencji decyzyjnych przedsiębiorcy, jakkolwiek te ostatnie (i tylko one) mogą być delegowane (np. w formie pełnomocnictwa).
Przedsiębiorstwa jednoosobowe tworzą z reguły najliczniejszą grupę firm, działają głównie w takich dziedzinach, jak handel, usługi, rolnictwo czy drobna produkcja i stanowią zarówno trwały element struktury gospodarki, jak też (często) jedynie pierwszą formę działalności gospodarczej, podlegającą w późniejszym okresie przekształceniom.
Przedsiębiorstwa - spółki
Z ekonomicznego punktu widzenia spółka jest zrzeszeniem osób lub kapitału celem prowadzenia działalności gospodarczej. W sensie prawnym jest to natomiast umowa zawierana przez wspólników celem prowadzenia wspólnego przedsiębiorstwa zarobkowego lub osiągnięcia w innej formie wspólnego celu gospodarczego.
Najczęściej wyróżnia się poniższe kryteria podziału spółek:
podstawę ekonomiczną utworzenia;
zakres odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki;
źródło prawa regulujące powstanie i działalność spółki.
Kryteria te prowadzą do podziału ogółu przedsiębiorstw-spółek odpowiednio na osobowe i kapitałowe oraz cywilne i handlowe.
Spółki osobowe to takie, które w zasadzie opierają swą działalność na osobistej pracy wspólników w przedsiębiorstwie, przy czym wspólnicy wraz ze spółką ponoszą pełną odpowiedzialność majątkową za zobowiązania spółki. Wyróżnia się wśród nich spółki:
cywilne,
jawne,
komandytowe.
W spółkach kapitałowych najczęściej nie ma więzi między działalnością spółki i osobistą pracą wspólników, a ci ostatni nie odpowiadają za zobowiązania spółki wobec wierzycieli. Podmiotem odpowiedzialności jest jedynie spółka odpowiadająca za zobowiązania swoim (wydzielonym od majątku wspólników) kapitałem. Spółkami kapitałowymi są:
spółka z ograniczoną odpowiedzialnością;
spółka akcyjna.
Spółki cywilne (inaczej spółki prawa cywilnego) są prawnie regulowane art. 860-875 Kodeksu cywilnego. Regulację prawną spółek handlowych stanowi natomiast Kodeks handlowy. Do tego typu spółek zalicza się spółki:
jawną,
komandytową,
z ograniczoną odpowiedzialnością,
akcyjną.
Spółki cywilne uwidaczniane są w ewidencji działalności gospodarczej, spółki handlowe zaś - w rejestrze handlowym. Zarówno ewidencja działalności gospodarczej, jak rejestr handlowy są jawne i stanowią podstawowe źródło informacji o przedsiębiorstwie-spółce dostępne jej kontrahentom.
Spółka z ograniczona odpowiedzialnością
To taki rodzaj działalności, w którym prowadzący działalność ponoszą tylko częściową odpowiedzialność za zobowiązania spółki do wartości ich udziałów. Ten rodzaj działalności sprawdza się w przypadku uzyskania możliwości włożenia znacznego kapitału i prowadzenia przedsiębiorstwa na większą skalę. Nie tylko wspólnicy, ale już samo spółka jest podmiotem prawnym, dlatego nie tylko wspólnicy odpowiadają za zobowiązania a również mają wpływ na dziłalnośc firmy. Kolejna zaletą jest nieograniczona możliwość prowadzenia różnych przedsiębiorstw. Sporządzając umowę spółki powołuje się również jej zarząd, który zajmuje się prowadzeniem księgowości i reprezentacją jej w sądzie i poza nim. Zarząd kontroluje rada nadzorcza lub komisja rewizyjna.
Jak każdy rodzaj działalności gospodarczej również ten posiada wady. Do minusów posiadania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością można zaliczyć:
odpowiedzialność zarządu;
prowadzenie skomplikowanej księgowości.
Spółka akcyjna
Spółka akcyjna jak nazwa wskazuje to forma działalności gospodarczej, która posiada akcjonariuszów, czyli osoby, które wykupują udziały firmy. Akcje są papierami wartościowymi, które podlegają obrotowi na giełdzie. Będąc udziałowcem spółki akcyjnej istnieje możliwość zaangażowania znacznego kapitału i podwyższenia go w drodze emisji akcji. W ten sposób można prowadzić znaczne przedsiębiorstwa. Spółka akcyjna jest osobowością prawną. Spółka taka podobnie jak sp. z o. o. wymaga prowadzenia pełnej księgowości i jest podwójnie opodatkowana, jeśli chodzi o dochody.
Spółka cywilna
Jak podaje umowa spółka cywilna to taki rodzaj działalności, w której wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów. Założenie jej nie jest skomplikowaną sprawą i nie jest dość drogie. Do kolejnych zalet tego rodzaju działalności należy zaliczyć:
proste procedury prowadzenia;
prostotę złączenia zasobów kilku osób i ich pomysłów;
w przypadku interesu rodzinnego taki rodzaj działalności gospodarczej jest idealny, gdyż poszczególni członkowie mają do siebie zaufanie i wnoszą coś, czego nie posiadają inne jednostki w rodzinie np. majątek czy umiejętności;
zaangażowanie wszystkich wspólników;
możliwość z korzystania z prostych zryczałtowanych podatków;
podatek od czynności cywilno-prawnych, który z tytułu umowy spółki wynosi 1% od wartości wkładu;
niedrogie koszta wpisu do ewidencji;
będąc wspólnikiem spółki można prowadzić książkę przychodów i rozchodów.
Do wad tego rodzaju działalności można zaliczyć fakt, że wspólnicy są osobiście odpowiedzialni i muszą ręczyć całym swoim majątkiem, dlatego prowadzenie tego rodzaju spółki wiąże się z podejmowaniem ogromnego ryzyka.
Minusami są także:
zaangażowanie wszystkich wspólników w sprawy spółki, choć niektórzy sprawdzają się jedynie jako bierni dostarczyciele gotówki;
niemożliwość działania na większą skalę, czasami niekorzystne opodatkowanie od osób fizycznych.
Co zrobić, aby założyć spółkę cywilną? Należy spisać umowę w oparciu o Kodeks cywilny. Umowa taka powinna zawierać imiona i nazwiska wspólników, miejsce i zakres działalności, obszar działania, wysokość wnoszonych kapitałów, zakres odpowiedzialności wspólników, uczestnictwo w zyskach i stratach spółki (zwykle uzależniony od procentowego udziału wspólników), czas trwania spółki i sposób jej rozwiązania.
Pamiętaj, że przy zawieraniu tego rodzaju spółki dobrze jest wnieść klauzulę określającą dokładny Twój udział w zyskach i stratach.
Spółka jawna
Spółka jawna to taka spółka, która prowadzi we wspólnym imieniu przedsiębiorstwo zarobkowe w większym rozmiarze, a nie jest spółką handlową. Taka spółka nie jest osobą prawną, może ja, więc reprezentować każdy ze wspólników a jej majątek jest własnością osobistą. Jest to jednak mało spotykany rodzaj działalności gospodarczej ze względu na niewielkie korzyści. Taka forma działalności nie wymaga powoływania rady nadzorczej i zarządu.
Spółka komandytowa
To najrzadziej spotykana działalność na rynku polskim. Jest to rodzaj spółki jawnej różniącej się jedynie tym, że jeden ze wspólników odpowiada wobec wierzycieli całym swoim majątkiem, i przynajmniej jeden musi mieć ograniczoną odpowiedzialność. Spółka taka jak i spółka cywilna nie jest osobą prawną a forma działalność spółki komandytowej pozwala na szybkie powiększenie aktywów spółki, ponieważ ograniczona odpowiedzialność komandytariuszy nie wymaga zaangażowania kapitałowego i jest dobrym sposobem inwestowania. Pozytywne aspekty posiadania takiej spółki to:
silna ochrona prawna;
możliwość korzystania z prostych zryczałtowanych form opodatkowania;
możliwość prowadzenia przedsiębiorstwa na większą skalę;
sala działalności jest nie ograniczona ilościowo.
Do wad można zaliczyć:
pełna odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki;
koszty aktu notarialnego, wpisu do rejestru;
wymóg prowadzenia pełnej księgowości.
Ten rodzaj działalności jest najbardziej odpowiedni dla osób, które chcą prowadzić firmę, ale nie mają kapitału, a ci, do których chcą się zwrócić po gotówkę nie budzą aż takiego zaufania by dzielić się z nimi władzą.
Spółka komandytowa-akcyjna
Główną różnicą między spółką komandytową a komandytowo-akcyjną jest fakt nabywania kapitału przez emitowanie akcji. Poza tym wspólnicy pełnią rolę akcjonariuszy więc nie odpowiadają za zobowiązania spółki.
Opisane w artykule formy działalności gospodarczej funkcjonują na rynku polskim. Chcąc prowadzić własny biznes najlepiej jednak skonsultować się z prawnikiem, bądź skorzystać z biura konsultacyjnego.
Przedsiębiorstwa-spółdzielnie
Spółdzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem o nie ograniczonej liczbie członków, zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, prowadzącym działalność gospodarczą w celu zaspokojenia potrzeb swoich członków.
Spółdzielnie różnią się od spółek w dwóch kwestiach:
po pierwsze - zmienność składu osobowego, która powoduje płynność funduszu udziałowego w przeciwieństwie do kapitału zakładowego czy akcyjnego w spółkach kapitałowych;
po drugie - w przeciwieństwie do spółek, na plan pierwszy, jako główny cel działania spółdzielni, wysuwa się zaspokojenie potrzeb członków spółdzielni (np. zarobkowych, możliwości zbytu czy zakupu, kulturalnych itd.), wobec których prowadzenie działalności gospodarczej jest jedynie środkiem.
Również w przeciwieństwie do spółek, gdzie wpływ na zarządzanie wiązany jest z reguły z wielkością wkładu kapitałowego, w spółdzielni występuje zasada demokracji w zarządzaniu. Oznacza ona, że każdy członek spółdzielni ma jednakowe prawo głosu, bez względu na liczbę posiadanych udziałów.
Utworzenie spółdzielni wymaga uchwalenia statutu przez członków-założycieli oraz zapisu w rejestrze sądowym. Z chwilą rejestracji spółdzielnia nabywa osobowość prawną.
Struktura władz spółdzielni bliska jest rozwiązaniom właściwym spółkom kapitałowym i obejmuje: walne zgromadzenie członków spółdzielni, radę nadzorczą oraz zarząd.
Kryterium wyboru rodzaju działalności
Za podstawowe kryteria, które powinny być uwzględnione przy wyborze formy prawno-organizacyjnej prowadzenia działalności gospodarczej, uważa się:
wymagania założycielskie,
zakres odpowiedzialności majątkowej i ryzyka kapitałowego,
możliwości finansowania działalności,
zakres kierowania,
zakres kontroli firmy,
obciążenia podatkowe.
Ponadto w niektórych przypadkach mogą występować dalsze kryteria, jak na przykład problem dziedziczenia, zakres możliwości upłynniania udziałów w przedsiębiorstwie, trwałość formy prawno-organizacyjnej itp. Elementami wymagań założycielskich, na które należy zwrócić uwagę, są np.:
przymus prawny (bądź jego brak) zawarcia umowy notarialnej;
uwidocznienie przedsiębiorstwa jedynie w ewidencji działalności gospodarczej bądź też w rejestrze przedsiębiorstw (rejestrze handlowym), co wiąże się z wysokością kosztów założycielskich;
konieczność (bądź jej brak) ujawnienia w nazwie przedsiębiorstwa nazwiska (nazwisk) przedsiębiorcy(ów);
konieczność spełnienia wymagań dotyczących liczby wspólników (spółka akcyjna, spółdzielnia) i wielkości wkładów kapitałowych (spółka akcyjna, spółka z o.o.) konieczność publicznego ujawniania wyników działalności (spółka akcyjna).
Istotnym czynnikiem wyboru rodzaju przedsiębiorstwa są powiązane ze sobą:
zakres odpowiedzialności majątkowej za zobowiązania przedsiębiorstwa;
ryzyko kapitałowe uczestnika przedsięwzięcia.
Zakres odpowiedzialności
Nieograniczony zakres odpowiedzialności, rozciągający się także na majątek osobisty przedsiębiorcy(ów), oznacza równocześnie nieograniczone ryzyko kapitałowe (przedsiębiorstwo jednoosobowe, spółki osobowe z wyjątkiem komandytariuszy w spółkach komandytowych). W sytuacji, w której obowiązuje odpowiedzialność tylko do wysokości majątku przedsiębiorstwa (spółki kapitałowe, spółdzielnie), ryzyko kapitałowe uczestnika przedsięwzięcia jest ograniczone do wysokości jego wkładu kapitałowego. Ważne jest zatem wyprzedzające (w stosunku do założenia przedsiębiorstwa) określenie stopnia ryzyka działalności na bazie np. obserwacji tendencji w gospodarce, charakteru rynku czy rodzaju podejmowanej działalności i preferowanie form o ograniczonym ryzyku kapitałowym (w przypadku dziedzin o wysokim ryzyku).
Forma prawno-organizacyjna przedsiębiorstwa może wywierać pierwotny wpływ na możliwości finansowania jego działalności poprzez istnienie założycielskich rygorów kapitałowych oraz zakres możliwości pozyskiwania kapitału (spółki kapitałowe). Trzeba także uwzględnić związki pomiędzy formą prawno-organizacyjna a możliwościami uzyskiwania zasileń kredytowych. Zasadniczo istnieje zależność pozytywna - przy porównywalności innych warunków - pomiędzy możliwościami uzyskiwania kredytów a surowością przepisów określających odpowiedzialność majątkową (wielkość kapitału, nie ograniczona odpowiedzialność).
W przedsiębiorstwie jednoosobowym oraz w typowych spółkach osobowych mamy do czynienia z "unią personalną" własności kapitału i zarządzania przedsiębiorstwem. Pełnia kompetencji zarządczych przedsiębiorcy(ów) jest tu następstwem pełnej odpowiedzialności i nie ograniczonego ryzyka kapitałowego, co powoduje istnienie równowagi między władzą a odpowiedzialnością. W spółkach kapitałowych natomiast z reguły występuje oddzielenie udziału kapitałowego od kompetencji zarządczych, a kierowanie przedsiębiorstwem jest powierzane menedżerom. Skutkiem działania menedżera z jednej strony może być wyższa (niż w przypadku kierowania przez niefachowych właścicieli) efektywność zainwestowanego kapitału; z drugiej strony jednak powierzenie kierowania przedsiębiorstwem wynajętemu fachowcowi pociąga za sobą koszty bezpośrednie w postaci jego wynagrodzenia, a także możliwość strat w wyniku działania według jego własnej hierarchii celów, niekoniecznie pokrywających się z celami przedsiębiorcy(ów) pomimo możliwości nadzoru i kontroli.
Czynnikiem, który należy również uwzględnić w ramach omawianego kryterium, jest ewentualny (jeżeli prawo go wymaga) udział pracowników w zarządzaniu w ramach danej formy organizacyjno-prawnej. Jego występowanie wpływa w oczywisty sposób na ograniczenie kompetencji właściciela(i) oraz możliwość pojawienia się rozbieżności celów pomiędzy właścicielami a zarządzającymi.
Obciążenia podatkowe
Obciążenia podatkowe są tym kryterium, które jest najczęściej i najwyraźniej brane pod uwagę przy wyborze prawno-organizacyjnej formy przedsiębiorstwa. Wynika to z faktu, że jest ono w zasadzie jedynym kryterium o charakterze mierzalnym. Podstawowe znaczenie ma tu fakt pojedynczego lub podwójnego opodatkowania dochodów. O ile w przedsiębiorstwach jednoosobowych i spółkach osobowych opodatkowaniu podlega bezpośredni dochód przedsiębiorcy(ów), o tyle w przedsiębiorstwach posiadających osobowość prawną (spółki kapitałowe, spółdzielnie) opodatkowany jest dochód przedsiębiorstwa (opodatkowanie pierwotne) i dochód przedsiębiorcy(ów) w postaci dywidendy (opodatkowanie wtórne). Zdarza się też, że system podatkowy stwarza określone preferencje dla pewnych form prawno-organizacyjnych czy struktury kapitału w Polsce np. spółki joint ventures).
Wielość kryteriów wyboru formy prawno-organizacyjnej przedsiębiorstwa, także widoczne na pierwszy rzut oka zróżnicowanie ich ważności (jakkolwiek noże ono się zmieniać w zależności od preferencji przedsiębiorcy(ów)) powoduje, e wybór formy prawno-organizacyjnej jest trudnym i złożonym problemem decyzyjnym. Owocuje to częstym w praktyce dokonywaniem wyboru na podstawie intuicji bądź też wcześniejszych doświadczeń i obserwacji otoczenia, co w naturalny sposób podnosi prawdopodobieństwo decyzji nieoptymalnej. Ważność decyzji dotyczącej formy przedsiębiorstwa, przy jej znacznym skomplikowaniu, wyznacza zatem celowość i zasadność korzystania przy jej podejmowaniu odpowiednich metod stwarzających szansę dobrania formy do konkretnej sytuacji i czasu.
10